Agirre Asteasukoaren "Eracusaldiac", sermoia ... - Euskaltzaindia

AGIRRE ASTEASUKOAREN ERACUSALDIAC
ona izan diteque gogora etorri diranac esatearequin. (…) Esan det gañera, aitortu
bear dirala becatu eriozco edo mortalac; ez dala alabaña premiazco gauza venialac
esatea ” (A 125-126) 38
[IV 93] “Esan det gañera, edoceñ guizon, eta emacumeri eman bear zayola
batayoa, jayo bada;” (A 66)
Azken adibideko, [IV 93], “Jayo bada”, aipamena da; aurretik sermoilariak
berak esandako hi tzak dira. Idem hurrengoa ere:
[IV 94] “Esan det isilic galde dezazula; baña oraiñ diot gañera, urliaren contraco
gauzaren bat jaquiten badezu, isilic gorde bear dezu ceregan;” (A 601)
Hurrengo adibidean bi segmentu bereizi behar dira: batetik, “aitortu behar
dirala”, eta, bestetik, “eriozco edo mortalac” eta “venialac”, zeinetan kurtsibek
azpimarra tze-fun tzioa egiten duten soilik. Ez dute BE marka tzen 39 :
[IV 95] “Esan det gaiñera, aitortu bear dirala becatu eriozco edo mortalac; ez
da alabaña premiazco gauza venialac esatea” (A 126)
Hona hemen adi tz sintetikoarekin adibide bat:
[IV 96] “Alaere badira guizon ba tzuec añ aberequiac, non ecin eraman duen,
emazteac dembora apur ba tzuec obra onetan igaro tzea, echearen caltegabe au
eguiten badu ere. Diot echearen caltegabe; ceren echea ta umeac nola nai u tziric,
dembora luceaz igaro tzen baditu Elizan…” (A 587)
4.2.3.4. Berbaldi benetakoa vs birtuala
Autoreek beste berbaldi ekarri mota bat ere aipa tzen dute: a) benetakoa
edo erreala, efektiboa, eta b) poten tziala edo birtuala. Hau da, dagoeneko benetan
ekoiztua edo gauzatua izan dena vs asmatua, imajinatua, aldez aurretik
burutu gabea. Edo izan daitekeena, litekeena, izan beharko li tzatekeena. Zentzu
honetan, guk beste bereizkun tza bat egin beharra dugu.
38 Erretorikan errepikapen hau “epanortosis” edota “atzeraelikadura” ere deitzen da. Dikzio-figurekin
lotzen da.
39 Gogora beza irakurleak gure corpuseko testuetan letra etzanek hainbat balio har tzen
dutela: batetik, BE markatu dezakete; bestetik, hi tz baten azpimarra tzea edo enfatiza tzea seinalatu
dezakete. Ho ts, “apaiz euscaldunec” sermoiaren actio erretorikoan ahoskeran berariazko
indarrez ebaki tzekoak marka tzen dira kur tsiba bidez.
181