Agirre Asteasukoaren "Eracusaldiac", sermoia ... - Euskaltzaindia

AGIRRE ASTEASUKOAREN ERACUSALDIAC
Modaliza tzaile horiekin, asmoak eta inten tzioak adierazten dira, eta beraz
“inten tzio” mailako morala azalera tzen da. Baina holakorik esaterik eta egiterik
ba ote kristauak? Inondik ere, kristaua betebehar subjektu da. Ez dago
inolako modalizaziorik bere tzat, ez zaio onar tzen inolaz ere, “nahi det, alic eta
ondoen eguiten saiatuko naiz” esaterik. Horra hor egoera asimetrikoaren
azalera tze modalitate bat:
[IV 68] “Emendic ez da ascó asmo erdi, edo laurdena sor tzea, esaten dezula:
nai nuque, al banu, u tzico balit paquean: aleguiña eguingo det. Era honetan
i tzegiten duen becatariac ez du…” (A 202)
[IV 69] “.. ez da asco asmo erdi, edo laurdena; ez da asco esatea: nai nuque:
albanu; u tzico balit paquean, ez nioque nic bideric emango. Era onetan i tzeguiten
duanac ez du becatua uzteco asmo osoric, baicic nainuquezco u tsa.” (B 318)
Horrenbestez, bi neurri daude asmoak eta inten tzioak neur tzeko: bata
kristauaren tzat eta beste bat sermoilariaren tzat. “Nainuquezco u tsa” moduko
epairik ez du sermoilariak bere buruaren tzako. Sailka daitezke beraz bi moral:
inten tzio mailako morala vs ekin tzen gaineko morala. Banaketa ez da neurri
berean egiten, NI-2 hori ez da ekar tzen kontuak emateko (modu lausoan ez
bada). ZUren esparruko modalizazioak deontikoak dira (behar izana, derrigorra),
ez bulomaikoak (nahi izatea, saia tzea, asmo izatea). Beste modu batean
ere parafrasea liteke banaketa: baten tzat (NIren tzat) estatutua; bestearen tzat
(ZUren tzat) erregelamendua eta araudia. Sermoian elkarrekikotasunik eza eta
norabide bakarreko komunikazioa nagusi tzen dira.
Hala ere, badira leun tze ba tzuk, esaten dugunaren kontra adibideren
bakan ba tzuk:
[IV 70] “Eguin beza bacoi tzac aleguiña, bere u tseguiteac desguiteco, eta Jaunarequin
ongui jar tzeco” (B 178)
[IV 71] “Cristaua, aditu dituzun eguia oequin, azcartu zaite, eta eguizu aleguiña...”
(A 491)
Guztiarekin ere, bi neurri aplika tzen dira: batetik, Nik + nahi det = positiboa;
bestetik, ZU eta besteena, nahi izatea ere = aurkakoa eta negatiboa. Bi
galga edo “bi neurri” daude. Argiago ere jar tzen du horrek zein den instan tzia
zentrala: NIren arabera antola tzen dira aho tsak zirkulu konzentrikoetan. NI
instan tziak balio kualitatiboa dauka: esatariak label edo berme bat ezar tzen dio
diskur tsoari, esataria presente egiten da diskur tsoan eta garran tzia ematen bere
165