Agirre Asteasukoaren "Eracusaldiac", sermoia ... - Euskaltzaindia

AGIRRE ASTEASUKOAREN ERACUSALDIAC
[IV 56] “Asco aldetara sayatu naiz, eta azquenean autu det modu bat jayerdi
gucietaraco, eta da; Meza nagusian, eta al bali tz goicecoan ere bai, eguitea goiceco,
(edo arra tseco) jayera. Nic (edo nere ordez bestec) esaten du liburutic, edo
paperetic, eta nic diodana bera eranzuten due Mezatan daudenac.” (C 15)
Aurreko adibidean, gai jar tzaile eta arduradun ager tzen da, eta bada horretarako
arrazoirik, izan ere, inplizituki ager tzen da gaitua esataria (“Asco aldetara
sayatu naiz” alegia, “gaur baino lehenago ere ekin diot”, “eta ondoren
autu det”). Eta beraz, eskarmentuduna ager tzen zaigu. Tradizio baten ildotik
ari da (Elizaren misioa eta antolaketa, konbikzio epistemologikoak dituen talde
baten partaide, gizartean status quo batean kokatua, eta abar) eta bere eginkizunetarik
bat da “Eracusaldiac” sor tzea, Eracusaldien bidez “egitea”. “Ni”
horren bidez inskriba tzen da ez hizlari hu ts gisa soilik, baita bozgarailu eta
bozeramaile bezala ere (nere ordez bestec). Adibide hauetarako definituko dugu
esataria aditua eta aritua, en tzuleak ez bezala.
Goiko adibide horretan posible li tzateke “hautu duGU” esatea? Edota
“hartu duGU asmoa”? Eze tz ikusi dugu, ez direla onar tzen konmutazio horiek.
Konmutazio eza horrek posizio ba tzuk marka tzen ditu testuan, legitimizazio
terminotan definituko ditugunak. Esatariak berea egiten du eta bere
taldekoen errepresentante gisa joka tzen du horrela.
Interesgarria da oso goiko “NIC (edo nere ordez bestec)” hori. Zer esan nahi
du? Nor da “bestec”? Zer erreferen tzia du? “Bestec” hori da Eracusaldiac obraren
hasieran datorren “Nota”ren har tzailea:
[IV 57]
NOTA
«Ordenamos asi mismo á nuestros Párrocos, y á todos los demas Predicadores
de nuestra Diocesis, tanto Seculares, como Regulares, que en las salutaciones,
de todos sus Sermones de cualquiera asunto, misterio, ó festividad que sean, espliquen
cathequisticamente un punto de doctrina Cristiana: con estilo facil, llano,
y perceptible: Littera Pastorales D.D. ab Irigoyen Episcopi Pompolonensis. pag.
65». (azpimarrak geureak)
Zein komunikazio-efektu dauka Nota horrek? Har tzaile mota bat definitzen
du: “nuestros párrocos”. Hizkun tza ere alda tzen du, euskeraz ez ezik gazteleraz
hi tz egin eta irakur dezaketenen tzat da. Sermoilariak (kasu honetan
Agirrek) asumi tzen duen “Hi tzaren transmisore” rol hau, ez da beste hartzaileekin
erdibana tzen.
161