Agirre Asteasukoaren "Eracusaldiac", sermoia ... - Euskaltzaindia

158
ARANTZA OZAETA
Izan ere, badago modalitate bat indar diskrimina tzaile handia daukana:
“NAI” modalitatea, hain zuzen, soilik NIrekin elkarlo tzen baita; inoiz ez da
ager tzen GUrekin (*uquitu nai degu), eta ez da elkar tzen, ezta ere, inpertsonalarekin
(*uquitu nai da) birformulazioren batean ez bada. Ez da ager tzen
“BEAR” + NI bezalako uztarketarik ere *i tzeguin bear det, *uquitu bear det…
Ondoko mota honetakoak dira nagusi, beraz:
[IV 49] “Noizbait, noizbait asi tzera noa, nere Cristauac, aspaldi nai izan dedan
lanean, edo Cristau aciai dotrina azal tzen, eta adirazten. [...] Enzun nazue
contuz.” (C 399-400)
Salbuespen hori kenduta, usu ager tzen dira alternan tziak eta konmutazioak
per tsona-izenordainen eta predikatuen artean, hizkun tzako analisietan ikusi
dugun bezala. Galdera zera da, alternan tziok aleatorioak ote dira? Egon
daiteke faktore determina tzailerik? Ez dugu uste, baina galdera beste modu
batera eginez gero, hobeto eran tzun dakioke: badago faktore orienta tzailerik
izenordainen aldaketa eta adi tzen uztarketa zedarri tzeko? Galdera gakoa zera
da: zer esan daiteke instan tzia enun tziatiboari buruz aztertu ditugun erlazio
predikatiboen argitan?
Zen tzu horretan “GU”ren inguruan zerbait esatea inportantea da. Agertutako
adibideetan ikusi dugun bezala, “GU” maiz asko, “NI”ren luzapena baino
ez da. Gure ustez deixi sozial bat, homilietan taigabe “NI” inpositibo eta
aspergarria saihestu nahiez egina (eta beharbada euskaraz horren arrunta den
“GU”k daukan “NI”ren balioa ere har tzen duena). Baina, bestalde, muga garbi
bat ager tzen da “GU”ren barruan, zeren balirudike esatariak saihestu nahi
duela “GU”ren presen tzia talde edo “klase” erreferen tzia gisa, “NI + HURA
–ZU” formulakoa (apaizen taldea, Elizaren errepresentazioa, eta abar).
Edozein modutan, sermoietan oso ugari dira “anbiguotasunak” eta neurri
handi batean bilatu egiten du esatariak anbiguotasun hori, bai konplizitate
giroa sor tzeko, bai ekin tza pedagogikorako, edota hurbiltasuna erakusteko,
solaskidea partaide egiteko.... Kontua da joko hori interakzio-estrategia baten
osagai dela, izan ere, konfigurazio osoago bati begira tzen badiogu, hasiera bateko
anbiguotasuna, hau da, “GU”rekiko hasierako hurbiltasun hori, sibilinoki
ezkuta tzen da geroago. Esate baterako: “eta ba tzuec len uquitu ditut”, baina,
esan bezala, hasiera batean, “GU”rekiko erlaziopean kokatua zuen
egitasmoa (A 71). Horrelako adibideak erruz eman daitezke.
Esatariari ez zaio anbiguitatea axola, edo behin tzat, jasangarri egiten zaio
anbiguitate maila bat. Izan ere, interesatu ere egiten zaio horrelako estrategia