Agirre Asteasukoaren "Eracusaldiac", sermoia ... - Euskaltzaindia

156
ARANTZA OZAETA
a) Hasteko, predikatu ba tzuek konbinazio gehiago onar tzen dute; formula
gehiagotan azal tzen dira. Adibidez: “Uquitu”, “Adi tzera eman”.
b) Bestalde, izenordainen arteko alternan tziak nabari dira, txandaka tzeak
edo konmutazioak. Hala, NI zein GU, edota inper tsonalak ager daitezke
jorratu ditugun adi tzekin. Gu txiagotan gerta tzen dira inpertsonalak
(“Oraiñ X ecusico da”). Ikusi dugunez, inper tsonalak eta
enun tziazio-ezkuta tzeak beti ere a tzetik aurrerakoan (ibilbide regresiboetan)
ager tzen dira, zer egin den esateko, nola izan den deskribatzeko,
gogorarazteko eta ber-har tzeko.
c) Enun tzia tzaileak lehen per tsonan hi tz egiten du salbuespenik gabe:
“Dizut”, “Dizuet”. Inoiz ere ez du talde baten izenean hi tz egiten, ezta
euskaraz arrunta den “gu” horren bidez ere. *DIZUGU/*DIZUEGU.
d) Nahiko arrunta da, hala ere, NI/GU alternan tzia, ikusi dugunez bata
zein bestearekin azal daiteke predikatua. Halaz guztiz, joera horrek
baditu muga ba tzuk. Faktore muga tzaileak dira, besteak beste:
d) – Adi tza edo predikatua zein den. “Adi tzera eman”, “adierazi”,
“i tzeguin”… Horiekin “NI”rekin egiten da konbinazioa, eta gutxiago
konmuta tzen da “GU”rekin. Konmutazio hori errazago
gerta tzen da, ostera, “uquitu” eta “ecusi” adi tzekin.
d) – Progresio eta regresiboetan, alderan tzizkoa an tzematen da: lehenbizikoetan
GUtik NIra joaten da; eta regresiboetan alderan tziz.
d) – Elementu modalen presen tzia: “BEAR” agertuz gero, joera “GU”ren
aldekoa da; “NAI”k, ordea, beti “NI” bil tzen du.
e) Inperatibo-subjuntiboak GUren bidez egiten dira. Lehenbizi “GU”
agertu, eta, segituan, bigarren per tsona markaz osatutako inperatiboa
ager tzea. Hau da: “Ikus dezagun”, “Demagun”, “Dacuscun orain”…
baina, jarraian, “Enzun arretarequin” (hau da, ZUK).
4.4.1.2. Interakzio-informazioa
Per tsona-izenordainen hizkun tza azterketa egin ondotik, orain elkarreragin
balioak ezarriz estudiatu nahi ditugu. Semoietako subjektuen arteko erlazio-balioak
argitara ekarriko dira, beraz. Analisi hori enun tziazio terminotan
egingo da. Eta enun tziazio-hizkun tzalari tzaren zutabeen berri ematerakoan
esan dugun bezala, enun tziazio-esanahia interpretazio bidez atera tzen da,