Agirre Asteasukoaren "Eracusaldiac", sermoia ... - Euskaltzaindia

142
ARANTZA OZAETA
– “GU” : “Esan degun eran” (A 401); “len esan ditugun” (B 132); “Esan
gidazu, Cristaua” (A 426).
– “ZU”: *esan dituzu (A 418) baina ez guk azter tzen dugun adieran.
– “BEHAR”: BEHAR beti orainaldian eta 1. per tsona singularrarekin eta
pluralarekin ager tzen da: “Oraiñ cerbait esan bear degu” (B 89). Onartzen
du, baita ere, “Esan bear da” (B 230).
– “NAI”: beti orainaldian baina 1. per tsona singularrarekin: “Esan nai
det” baina ez *Esan nai degu. Ez *esan nahi duzu eta *esan nahi dugu.
“Ez det ecer esan nai” (B 539) “Esan oi det” (A 605); “Ez det esan
nai” (A 588); bai, ordea, “santuac esan nai du”.
a.5.) “ADITU”
– “ZU”: aditu bereziki “ZU”rekin ager tzen da, nabarmen: “Garizuman
asco egia izugarri aditu badituzu ere, e tzera becatuaren lo astun orretatic
esnatu” (C 498) “Azqueneco Eracusaldian aditu zenduen bezala”.
Ondoko adibideak erakusten duen oposizioa interesgarria da oso:
[IV 9] “I tzeguin dizut, Cristaua, bost Eracusalditan Sacramentu guzien gañean.
Aditu dezu, Sacramentuac dirala…” (A 45)
– “BEAR”: “Baña ez da aditu bear maiz…”, “Au bera aditu bear da
Minerba egunetarako ere” (C 58); “mandatu oec aditu bear ditugu
bio tz umil batequin” (A 405)
– “NAI”: Nai-rekin agerraldi bakanak: “Zuec, uste det, nere enzunleac
(sic), ansia andiarequin gauza oec aditu naico dituzuela” (C 85); “gertatzen
da ascotan, eta iñoiz ere baño geyago egungo egunean, guizonac
edo aditu nai ez izatea Jaungoicoaren i tza” (C 137). Lehenengo bi liburukietan
ez da ager tzen “aditu + nai”.
– Progresiboa/Regresiboa: bi erabilerak aurki tzen ditugu, eta eszena
enun tziaboaren berri emateko gaitasuna dute.
[IV 10] “Amaicagarren Eracusaldia da gaurco gai onen gañean: eta azquenecoan
aditu cenduan, nola, becatuac ecarri oi dituan…” (C 96)
Eta horren urretik zera esana zuen:
[IV 11] “Adi tzera emango det lenengo lecuan: zeñ miñanze gaiztoa dan
becatuan eror tzeco erraztasuna, eta oitura… Enzun, becataria, gai tz onetatic aldegiteco
gogo, eta asmo sendo batequin” (C 125)