Agirre Asteasukoaren "Eracusaldiac", sermoia ... - Euskaltzaindia

AGIRRE ASTEASUKOAREN ERACUSALDIAC
a) Per tsona-izen ordainen elkar tzeak: adi tzak eta esamoldeak
Per tsona izen-ordainak harturik, hiru elkar tze mota bereiziko ditugu.
Elkar tze horiek corpuseko testuetan duten presen tziak eta estatutuak hartaraturik
egingo ditugu: batetik, izen-ordainak eta adi tz jakin ba tzuekiko osakera
aztertuko dugu; eta bigarrenik, per tsona-izenordaina duten zenbait esamoldez
eginiko osakera bisitatuko dugu:
– Per tsona-izenordainen eta adi tz jakin ba tzuen arteko elkar tzeari dagokionez,
hona sermoiaren zenbait adi tz-gil tza: “uquitu”, “ecusi”, “aditzera
eman”, “i tzeguin”, “esan”, “aditu”. Adi tz horiek konbinatu daitezke,
edo ez, “behar” eta “nahi” adi tzekin. Modalitate horiek ain tzat
hartuko ditugu, ikusiko dugunez, munta handikoak baitira analisian.
Galdera zera da: zein per tsona-izenordain ager tzen da zerrendaturiko
adi tz horiei loturik?
– Zenbait formulatan ere per tsona-izendordainak ageri dira, eta aginterasubjuntiboaren
baitakoa da adi tza:
• Dacuscun…
• Demagun…
• Asi gaitecen bertatic.
• Gatozen...
• Uquitu dezagun…
• Asco da /asco degu gaurco.
– Adierazpen zenbait ere, per tsona izen-ordainekin loturik daude:
• “Enzun arretaz, Cristaua…”.
Predikatu horiei guztiei zorro tz samar begiratuz gero, ezaugarri komun
bat dutela ikusten dugu, alegia: zerbaiti buruz hi tz egitea, zeri buruz den jarduna,
gaia aurkeztea eta harilka tzearen ildoak seinala tzea. Eta adiera hori duten
aldetik eta neurrian egiten diegu arreta, hau da, jarduera norekiko enuntzia
tzen den estudiatuko dugu, zein izenordainekin lo tzen den, zein rol duen
bakoi tzak bertan. Azken buruan, adi tz eta formula horien analisiak komunitate
enun tziatiboaren behaketa bideratuko digu.
Jarraian ikus daitezke jaso ditugun datuak:
a.1) Lehenik, “UQUITU” adi tzaren predikazio erlazioen koka tze enuntziatiboari
ekingo diogu: zein izenordainekin konbina tzen den, eta
koka tze moduak. Zera da txeko “uquitu”ri.
137