Agirre Asteasukoaren "Eracusaldiac", sermoia ... - Euskaltzaindia

AGIRRE ASTEASUKOAREN ERACUSALDIAC
nakoak dira: ni, hi, zu, hura, gu, zuek, haiek (+ berori). Jatorriz erakusleak diren
arren, 3. per tsonak izenordain tzat hartuko ditugu.
Gure testuetan aurki tzen ahal dira:
– Per tsona-izenordain arruntak
– Errespetuzko per tsona-izenordainak
– Per tsona-izenordain indartuak
– Forma deklinatuak.
Adi tzean, dakigunez, hiru per tsona-motaren markak ager daitezke: NOR-
NORI-NORK (edo hobeto, ZER-ZERI-ZERK) kasuei dagozkien per tsonamarkak.
Per tsona-markek forma desberdinak har di tzakete kokagunearen arabera.
Marka horiek edozein euskal gramatikatan aurki daitezke 35 .
Zer esaten da horietan per tsona-izenordain hauei buruz?
– NI: beti hiztunari dagokio. Benvenistek esango luke: “Est ego qui dit
ego” (1974: 260).
– ZU; HI: hiztunak bere aurrean duen en tzulea izan ohi da; bigarren forma
(HI), ZU-ren parekoa da baina lagunen artekoa-edo; askoz ere
murri tzagoa.
– GU: lehen per tsona pluraleko izenordaina, per tsona bati baino gehiagori
dagokio, baina per tsona horien artean hiztuna ere sar tzen da. Ho ts,
GU = NI + beste zenbait per tsona.
– ZUEK: bigarren per tsona pluraleko izenordaina. Per tsona bat baino
gehiago aipa tzen da, eta horien artean bigarren per tsona (HI edo ZU)
ere, ho ts, hiztunaren aurrean dagoen en tzulea, sar tzen da. Ho ts, ZUEK
= HI edo ZU + beste zenbait per tsona.
– HURA: ez du per tsona-markarik, ez baita, berez, per tsona. Ez du marka
propiorik.
Errespetuzko formak berbaldi ekarrietan ager tzen dira soilik, eta beraz,
azterketatik kanpo u tziko ditugu.
35 Ikus Euskal tzaindia 1985, Euskal Gramatika Lehen Urra tsak-I, Iruñea (75-86. or.); orobat
Zubiri eta Zubiri, Euskal Gramatika osoa, Elkar, Donostia (109-17 eta 423-424. or.).
135