Agirre Asteasukoaren "Eracusaldiac", sermoia ... - Euskaltzaindia

106
ARANTZA OZAETA
Orain tsuago, beste autore ba tzuek ere arazo bera planteatu dute, hau da,
egin tzak mul tzoka tzearena eta hierarkiza tzearena. Blum-Kulka, House &
Kasper lirateke lehenak (1989: 17, in Manno 1998: 43). Urra ts edo jauzi hori
eman ezik, dio Moeschler-ek (1985) hizketa-egin tzen planteamendu hori gutxiegi
li tzateke eta alferrikoa. Kontua zera da: testualtasuna ez har tzea hizketaegin
tza segida bezala, batuketa linealaren fruitu dena. Baizik eta testua
kontenpla tzea sekuen tzia lotuak dituen ale gisa, balio ilokutibo globala ezartzea
ahalbide tzen duena; alegia, testuaren makro-egin tza. Puntu honetan agertzen
da diskur tso-generoen arazoa. Har tzaileak uler tzen badu zein generoren
parte den enun tziatu-mul tzoa (igandeko sermoia, iragarkia, panfleto politikoa,
eta abar), interpretazio egokia edo pertinentea egingo du, eta interpretazio
hori ez da eratorriko hizketa-egin tza oinarrizkoen batuketa egiteagatik.
Kontua da bide hori, hizketa-egin tza aleetatik makro-hizketa-egin tzarako
jauzia, garantiekin egitea. Norabide horretan argi apur bat ematen diguten
ekarpen ba tzuk dakar tzagu jarraian.
Nef autoreak (1980, in Manno 1998: 46) kon tsidera tzen du ida tzizko testu
bat beti dela “macro-act de discours” bat. Horrela, testu bateko makro-egintza
batek, kasu ideal batean, bideratuko luke soilik balore ilokuzionario bat;
balio hori li tzateke gu txi gora-behera testuaren laburpena, hau da, batek testuaren
gainean izan dezakeen per tzepzio globala. Adibidez: lana bila tzeko bidaltzen
den eskuti tza (+ curriculuma) errefuxa tzeko idazten diren gutunak, zer
komunikazio helburu luke? Nef autorearen arabera, hautagaiaren eskuti tza eta
curriculuma errefu txa tzeko gutun batek helburu komunikatibo bakarra luke,
ho ts, ezezko bat adieraztea. Nolanahi ere, gutun horrek (eran tzunak) bilduko
lituzke hainbat ekin tza diskur tsibo, edo bestela esanda, ilokuzio-ekin tza anitzak
genituzke: eskerrak ematea, hautagaiaren curriculumaren balorazioa, haren
gaitasunen aitor tzea, hautagaia (ber)orienta tzea, beste baterako esperantzak…
Halaz guztiz ere, arestiko hizketa-egin tza horiek lirateke egin tza nagusi
edo prin tzipalaren lagungarriak (alegia, izango lirateke ekin tza subordinatuak
edo subsidiarioak). Hizketa-egin tza nagusia, alokuzionarioa edo makro-egin tza
ebazteko orduan, garran tzi tsua zera da, testu-planaren barruan dauden hizketaegin
tza desberdinen garran tzia erlatiboa zehaztea, ho ts, hizketa-egin tzok
makro-egin tzaren barruan duten hierarkia ilokuzionarioa defini tzea.
Horixe diote beste autore ba tzuek ere. Brandt & Rosengren autoreen arabera
(1992, idem) egin tza subsidiarioen egitekoa egin tza domina tzailearen
berri ematea li tzateke. Horrela, egin tza subsidiarioek fun tzio tzat lukete egintza
nagusia azpimarra tzea edo ulergarriagoa egitea; edota egin tza nagusia
segurta tzea, azal tzea, norabidea marka tzea, orienta tzea…