Agirre Asteasukoaren "Eracusaldiac", sermoia ... - Euskaltzaindia

AGIRRE ASTEASUKOAREN ERACUSALDIAC
“Egin tza” diogunean, baina, zertaz ari gara zehazki? Bi teoria daude “egintza”
nozioa defini tzen lagun tzeko. Batetik, Davidson autorearen (1980) ekintzaren
teoria kausala genuke. Teoria honek defini tzen du ekin tza kausa partikular
batek sor tzen duen gertaera bezala, zeinak agerian jar tzen duen
agentearen subjektibitatea (inten tzioa edo/eta beste jarreraren bat). Ekin tza
lotuta dago, beraz, subjektibitatearekin, eta arriskua du subjektua produktu
psikologiko bihur tzeko.
Beste teoriak, semiotikoak hain zuzen (Greimas & Courtés 1990 [1979])
egin tzaren teoria elabora tzeko har tzen duen sustraia zera da: hizketa-egin tzak
“zerbait izan-arazi” sor tzen du, hau da, egoera bat sor tzen du edota egoera
baten aldaketa eragiten. Egin tza da, hain zuzen, “izan arazi egiten duen
hura”, “sortarazten duen hura”, sortarazi ere, aldez aurretik ez zegoen zerbait.
Eta subjektua (aurre)suposatu egiten da. Ikuskera honetan ez da eztabaidatzen
subjektuari buruz; interesa tzen zaigu soilik egin tzaren bidez sor tzen den
emai tza.
Guk geuk laketago dugu definizio semiotikoan inspira tzen den egin tza
nozioaren interpretazioa. Horren arabera, egin tzaren ideia eramaten da “izanaraztera”,
edo esplika tzen da “izan-arazi” batetik. Jakina, hautua egokiagoago
gerta daiteke sermogi tzan ari garela kontuan izanda.
Definizio horren eskema modu honetan egin daiteke: elkarreragin egoera
batean bi partaide daude, P1 eta P2; esango da P1-ek egin tza burutu duela
baldin eta P2-k a tzematen badu egoera berri (E2) bati ematen zaiola hasiera
(E1-ekiko bestelakoa).
Aldaketa horiek testuan zehar egingo dira; edo testuak bidera tzen dituen
transformazioak izango dira, eta horiexek subjektuak burutuko dituen egintzak.
Horrela bada, kontu horiek oso gertu jar tzen gaituzte semiotika narratibotik.
Bestela esanda, egin tza horretan badago estadoen transformazioa hasieratik
bukaerara, egon ere aktante baten ekin tzaren kausaz. Hona Sbisá-k
(1983) horren kariaz dakarren eskema:
P1 [E1 E2] P2
Non E1 → E2-rako transformazioa egin tza den, eta bertan testuinguru
aldaketa bat gertatu den. Baina zer adierazi nahi da nozio horrekin? Kasu
honetan “testuingurua” konpromiso mul tzo gisa deskribatu ahal da, ho ts,
partaide bakoi tzak dituen konpromiso mul tzo gisara. Bi egoera ditugu:
E1, ezkerrekoa, eta E2, eskuinekoa, egin tzaren aurrekoa eta ondorengoa.
Bi egoera horien artean “aldaketa” gertatu da, aktante baten hizketa-egin-
91