Agirre Asteasukoaren "Eracusaldiac", sermoia ... - Euskaltzaindia

90
ARANTZA OZAETA
Azken batean, ilokuzio-indarra ahul tzeko edo poten tzia tzeko hainbat baliabide
baliatu ahal dira. Alderdi horiek kontuan hartu beharko ditugu hizketaegin
tzen ilokuzio-esanahia (eta indarra) zehazterakoan.
Searleren arabera (1986 [1969]: 66) enun tziatu bati galdera baten
ilokuzio-indarra aitor tzeko, honako baldin tza hauek izan behar dira: gerta tze
baldin tzek (preparatorioak) eska tzen dute hiztunak galderaren eran tzuna ez
jakitea; zin tzotasun baldin tzek eska tzen dute hiztunak informazio hori jakin
nahi izatea; ezinbesteko baldin tzen arabera, enun tziatua da informazio hori lortzeko
saiakera bat.
Koxka hemen txe dago: zein da esan denaren eta esan nahi denaren arteko
aldea? Hizkun tzaren erabil tzaile gisa harrigarria da zein gaitasun dugun
deduzi tzeko, mezu literaletik, hiztunaren benetako komunikazio-asmoa.
Adibide paradigmatiko bat antifrasia edo ironia izan daiteke, hiztunak esan
nahi duenaren kontrakoa adierazten duenean gerta tzen dena.
Esanahia eraiki tzeko beste argi-iturri bat konben tzionalitatea da (Searle
1975, in Blum-Kulka 2000: 78). Halatan, badira konben tzio zeha tz ba tzuk
lo tzen dituztenak hizketa-egin tza baten enun tziatu zeharkakoak egin tza hori
bete tzeko behar diren aurrebaldin tza jakin ba tzuekin.
3.1.2.3. “Hizketa-ekin tza” edo “hizketa-egin tza”?
Pragmatikari buruzko irakurketak egitean euskaraz, irakurlea berehala ohartzen
da autore ba tzuek “hizketa-egin tza” adierazpena erabil tzen dutela eta, beste
ba tzuek, ostera, “hizketa-ekin tza”. Ezer baino lehen, zehaztapen bat egin behar
da “egin tza” nozioaren inguruan, izendapen horren azpian, izan ere, bada aldea
azterketa uler tzeko moduari zuzen-zuzen dagokiona. Gure hautua argitu aldera,
“hizketa-egin tza” eta “aldaketa kontestula” nozioak ukituko ditugu.
Austinen liburuaren gaztelerazko i tzulpenak –Carrió eta Rabossi-ren bertsioak
(1962), hain zuzen– titulu gisa dakar Cómo hacer cosas con palabras eta
azpititulu gisa, Palabras y acciones; halaber liburuaren azken ber tsioak ere
(2008ko edizioak). Beraz, euskaraz, “ekin tza” hor nonbait.
Guk, hala ere, “hizketa-egin tza” erabiliko dugu, eta baliatuko dugu “ekintza”
egin tzaren azpi-dimen tsio bat izenda tzeko, ho ts: “lokuzio-ekin tza”,
“ilokuzio-ekin tza”, edota “perlokuzio-ekin tza”. Gauzak horrela, “egin tzaren”
definiziorako Sbisá (1983) eta Gazdar (1981) autoreei jarraituko ga tzaizkie
(ikus ildo beretik Isard ere, 1975).