Agirre Asteasukoaren "Eracusaldiac", sermoia ... - Euskaltzaindia
Agirre Asteasukoaren "Eracusaldiac", sermoia ... - Euskaltzaindia
Agirre Asteasukoaren "Eracusaldiac", sermoia ... - Euskaltzaindia
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
88<br />
ARANTZA OZAETA<br />
3.1.2.1. Hizketa-egin tza motak eta ilokuzio ahalmena<br />
Zenbat hizketa-egin tza dago? Bereiztu daiteke motarik edo kategoria oinarrizkorik?<br />
Hizketa-egin tzen lehenbiziko bereizketa honakoa da: batetik, zuzeneko<br />
hizketa-egin tzak daude, eta, bestetik, zeharkako hizketa-egin tzak. Askotan<br />
gerta tzen da hiztunak adierazten duen hori baino beste zerbait esan nahi<br />
izatea. Horrelakoetan, esaten da hiztunak hizketa-egin tza zeharkakoak egiten<br />
dituela. Enun tziatuan esanahi literalak ez du adierazten berorren ilokuzio-indarra.<br />
Ez da ezinbesteko loturarik forma linguistikoaren eta ilokuzio-indarraren<br />
artean 32 .<br />
Hizketa-egin tzak ager tzen duen xede-asmoa edo helmuga (point) kontuan<br />
hartuz gero, bost hizketa-egin tza bereiztu ohi dira: aser tziozkoa (errepresentatiboa),<br />
komisiboa (promisiboa), direktiboa, deklaratiboa eta adierazkorra. Mota<br />
horiek denak dira zuzenekoak. Zeharkakoak defini tzeko, helburuaren irizpideaz<br />
gain beste kriterio ba tzuk ere erabili beharra dago.<br />
Zeharkako hizketa-egin tzek, nolanahi ere, arazo handia dakarkiote pragmatika<br />
ilokutiboari, ez baitago erlazio egonkorrik forma gramatikalaren eta<br />
egin tza ilokutiboaren artean. Ezein enun tziatuk dauka hainbat esanahi adierazteko<br />
poten tziala, forma linguistikoak dioenera makurtu gabe. Hizketa-egin tza<br />
zeharkakoen ezaugarrietako bat poten tzial horixe da hain zuzen, eta jarraian<br />
sakonago min tzatuko gara horretaz. Esan dezagun, hala ere, ilokuzio-indarra<br />
a tzematea eta defini tzea beti ere prozesu interpretatibo bidez egiten dela.<br />
Searlek (1976), esan bezala, hizketa-egin tza ilokutiboen taxonomia<br />
proposa tzen du, eta honakoa da. Gogoan izan sailkapen hau zuzeneko hizketaegin<br />
tzen gainean eginda dagoela:<br />
1. Errepresentatiboak edo aser tziozkoak (baierako xedea). Hiztuna kon prome<br />
ti tzen da adierazitako proposizioaren egiaz. Konpromiso horrek<br />
hainbat gradu izan di tzake (hipotetikoki planteatu p… dela / baieztatu<br />
p… dela). Norabidea: hi tzetik-mundura, eta hizlariaren egoera psikologikoa,<br />
sinismena.<br />
2. Direktiboak edo preskripziozkoak (zuzen tzeko xedea). Hiztunek entzuleari<br />
zerbait egin arazteko ahalegina egiten dute. Inten tsitate gehiago<br />
edo gu txiago izan dezakete, iradokizunetik agindurainoko tartea<br />
dago. Norabidea: mundutik-hi tzera. Zin tzotasun baldin tza: hiztunak<br />
32 Adibide tipikoa da honako hau: “Ga tza pasako didazu?” proposizioarekin ez gara galdera<br />
egiten ari, eskaera baizik. Hizketa-egin tza zeharkakoa dugu, beraz.
Change language