Agirre Asteasukoaren "Eracusaldiac", sermoia ... - Euskaltzaindia

86
ARANTZA OZAETA
Eskuarki horrela ager tzen da arestiko teorizazioa:
Ekin tza Indarra Efektua/Eragina
LOKUZIONALA ILOKUZIONALA PERLOKUZIONALA
3.1.2. SEARLE-REN EKARPENA
Ilokuzio pragmatikaren abiaburuak Austinek jarri bazituen ere, haren
ikasle eta jarrai tzaile John Searlek (1969, 1975) egin du teoriaren sistematizaziorik
eraginkorrena. Ildo beretik, Vanderveken autoreak, Searle-ren lankidetzaz
(Searle & Vanderveken 1985) kasu ba tzuetan, zein bere aldetik (Vanderveken
1991), urra ts bat gehiago emanez, “logika ilokuzional sistema” gisa
formalizatu du hizketa-egin tzen teoria.
Hizketa-egin tza, horrenbestez, har tzen da oinarrizko komunikaziounitate
tzat eta, are, hizkun tzaren fun tzionamenduaren oinarri tzat. Hona hipotesi
nagusiaren oinarria: bada harreman edo elkargune analitikorik honako
elementuen artean: hizketa-egin tzen nozioaren, hiztunak esan nahi duenaren,
esaldiak (edo bestelako osagai linguistikoak) esan nahi duenaren, hiztunaren
asmoaren, en tzuleak uler tzen duenaren eta osagai linguistiko horiek gobernatzen
dituzten erregelen artean. Nolanahi ere, Searlek ilokuzio ekin tzari eskaini
dio arreta berezia, eta horren azpian dauden erregulartasunen analisia egiteari.
Hona, labur, hizketa-egin tza nozioaren deskripzioa.
Hizketa-egin tza orok bi alderdi bil tzen ditu: batetik, proposizio edukia
(p) (hi tzak, sintagmak, esaldiak, eta abar, egia logikoaren aurresuposizioaren
arabera jaulkiak) eta ilokuzio-indarra (F) (hiztunaren inten tzioa edo xede-asmoa).
Proposizio edukiaren xede-asmoa zehazten da azentuaren, hi tz-ordenen,
puntuazioaren, hiztegi hauta tzearen… bitartez, ikus Searle eta Vanderveken
(1985: 1). Hiztunok ondo dakigunez, baina, ez dago harreman biunibokorik
adierazpen formaren eta hizketa-egin tzaren artean (galderen azpian ager daitezke
aginduak: “Egingo duzu txostena?”; informazio pean datozen pertsuasioak,
meha txuak edo promesak, eta abar). Eta horrek makina bat katramila
eta buruhauste sor tzen digu eguneroko bizi tzan
Searleren analisiak, bestalde, agerian jarri du badirela, alde batetik, erregela
arau tzaileak eta, bestetik, erregela eraiki tzaileak. Lehenengoek lehenagotik
dauden portaerak goberna tzen dituzte: esate baterako, kortesiazko formulak;
bigarrenek, portaera-modu berriak sortu edo defini tzen dituzte. Futboleko
erregelek edo xakekoek, esaterako, ez dute adierazten futbolean edo xakean