06.05.2013 Views

efeqturi swavlebis teqnologiebi da strategiebi

efeqturi swavlebis teqnologiebi da strategiebi

efeqturi swavlebis teqnologiebi da strategiebi

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

nana maWaraSvili<br />

<strong>efeqturi</strong> <strong>swavlebis</strong><br />

<strong>teqnologiebi</strong> <strong>da</strong><br />

<strong>strategiebi</strong><br />

(saxviTi <strong>da</strong> gamoyenebiTi xelovneba)<br />

gamomcemloba `meridiani~<br />

Tbilisi _ 2012


uak.(UDC) 73|76+745](072)<br />

m-433<br />

naSromSi ganxilulia <strong>efeqturi</strong> <strong>swavlebis</strong> mniSvneloba moswavlesa<br />

<strong>da</strong> Sedegze orientirebuli saswavlo procesis <strong>da</strong>gegmvisa<br />

<strong>da</strong> warmarTvisaTvis; <strong>efeqturi</strong> <strong>swavlebis</strong> mravalmxrivi<br />

teqnologiisa <strong>da</strong> strategiis gamoyenebis Taviseburebebi saxviTi<br />

<strong>da</strong> gamoyenebiTi xelovnebis <strong>swavlebis</strong> procesSi, xelovnebis<br />

gakveTilis <strong>da</strong>gegmvisa <strong>da</strong> warmarTvis, agreTve miRebuli Sedegebis<br />

analizisa <strong>da</strong> Sefasebis meqanizmebi; maswavleblis profesiuli<br />

ganviTarebis alternatiuli gzebi <strong>da</strong> saSualebebi.<br />

wigni mniSvnelovan <strong>da</strong>xmarebas gauwevs saxviTi <strong>da</strong> gamoyenebiTi<br />

xelovnebis maswavlebels saswavlo procesSi erovnuli<br />

saswavlo gegmiTa <strong>da</strong> sagnobrivi saganmanaTleblo stan<strong>da</strong>rtiT<br />

gansazRvruli Sedegebis miRwevaSi, xels Seuwyobs mis profesiul<br />

ganviTarebas, erovnuli sasertifikacio gamocdebisaTvis<br />

mzadebas.<br />

naSromi gankuTvnilia xelovnebis di<strong>da</strong>qtikis problemebiT<br />

<strong>da</strong>interesul pirTaTvis (xelovnebis maswavleblebisaTvis, aRniSnuli<br />

profilis kadris momzadebisa <strong>da</strong> profesiuli ganviTarebis<br />

sistemis warmomadgenlebisaTvis).<br />

re<strong>da</strong>qtori: naTela jabua, xelovnebaTmcodneobis doqtori,<br />

iv. javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo<br />

universitetis profesori, xelovnebis saskolo saxelmZRvaneloebis<br />

Tanaavtori.<br />

recenzenti: naTela maRlakeliZe, pe<strong>da</strong>gogiur mecnierebaTa<br />

doqtori, ilias saxelmwifo universitetis profesori<br />

© gamomcemloba `meridiani~, 2012<br />

© n. maWaraSvili<br />

ISBN 978-9941-10-548-7<br />

Sinaarsi<br />

Sesavali ...........................................................................................................................5<br />

Tavi I. <strong>efeqturi</strong> <strong>swavlebis</strong> konceptualuri<br />

safuZvlebi .........................................................................................................7<br />

I.1 pirovnebis ganviTarebaze orientirebuli saganmanaTleblo<br />

koncefcia ........................................................................................................................7<br />

I.2. erovnuli saswavlo gegma <strong>da</strong> sagnobrivi programa saxviT<br />

<strong>da</strong> gamoyenebiT xelovnebaSi .............................................................................15<br />

I.3. TanamSromlobiTi <strong>swavlebis</strong> principebi <strong>da</strong> realizaciis<br />

formebi ..........................................................................................................................22<br />

Tavi II. <strong>efeqturi</strong> <strong>swavlebis</strong> <strong>teqnologiebi</strong> ...30<br />

II.1. saazrovno unar-Cvevebis ganviTareba .............................................30<br />

II.2. problemaze <strong>da</strong>fuZnebuli swavleba ................................................53<br />

Tavi III. <strong>efeqturi</strong> <strong>swavlebis</strong> <strong>strategiebi</strong> ......76<br />

III.1. <strong>swavlebis</strong> <strong>strategiebi</strong> <strong>da</strong> meTodebi ............................................ 76<br />

• gonebrivi ieriSi ......................................................................................80<br />

• diskusia ........................................................................................................... 81<br />

• demonstrirebis meTodi .......................................................................83<br />

• roluri TamaSi/simulacia ................................................................ 84<br />

• kognituri diagramebi ............................................................................87<br />

• msgavsebisa <strong>da</strong> gansxvavebis meTodi ..............................................88<br />

• klasifikaciis meTodebi .....................................................................93<br />

• Sejamebisa <strong>da</strong> Canawerebis gakeTebis meTodebi ...................95<br />

2 3


• ukuqceviTi <strong>swavlebis</strong> meTodi .................................................. 107<br />

• xelovnebis nimuSis etapobrivi analizis meTodi ........109<br />

Tavi IV. xelovnebis gakveTilis <strong>da</strong>gegmva, mar-<br />

Tva <strong>da</strong> evaluacia .................................................................................112<br />

IV.1. xelovnebis gakveTilis <strong>da</strong>gegmvis zogadi principebi ..112<br />

IV.2. xelovnebis gakveTilis konstruirebis<br />

Taviseburebebi ...................................................................................119<br />

IV.3. integrirebuli gakveTili ................................................................122<br />

IV.4. moswavleTa codnisa <strong>da</strong> unar-Cvevebis Sefaseba............... 128<br />

IV.5. gakveTilis Sefaseba <strong>da</strong> maswavleblis profesiuli ganvi-<br />

Tareba .............................................................................................................................135<br />

reziume ..................................................................................................................... 139<br />

literatura.............................................................................................................140<br />

Sesavali<br />

msoflio saganmanaTleblo sivrcis globalur tendencias<br />

demokratiulobisa <strong>da</strong> humanizaciis ganmsaz-<br />

Rvreli roli Seadgens. sazogadoebis ganviTarebis<br />

Tanamedrove etapze prioritetuli gax<strong>da</strong> mravalmxriv<br />

ganviTarebuli, umniSvnelovanesi pirovnuli <strong>da</strong> profesiuli<br />

kompetenciebiT aRWurvili, socialurad srulfasovani<br />

individis formirebis aucilebloba. Zireulma<br />

cvlilebebma socialur-ekonomikur <strong>da</strong> sainformacioteqnologiur<br />

sferoebSi Seqmna realuri winamZRvrebi<br />

saganmanaTleblo sistemis radikaluri gar<strong>da</strong>qmnisaTvis,<br />

ramac, Tavis mxriv, un<strong>da</strong> gansazRvros inteleqtualuri,<br />

teqnologiuri <strong>da</strong> socialuri progresi.<br />

sazogadoebis <strong>da</strong>kveTam saganmanaTleblo sistemis<br />

`produqtze~ gamokveTa ZiriTadi moTxovnebi, rac<br />

iTvaliswinebs ara mxolod mecnierebaTa safuZvlebis<br />

<strong>da</strong>uflebas, aramed im arsebiTi unar-Cvevebis ganviTarebis<br />

aucileblobas, rac, saboloo jamSi, SesaZleblobas<br />

miscems axalgazrdebs, gamoavlinon <strong>da</strong>moukidebeli <strong>da</strong><br />

TanamSromlobiTi muSaobis, kritikuli azrovnebisa <strong>da</strong><br />

argumentirebuli msjelobis, SeZenili codnis transferis,<br />

sakuTari <strong>da</strong> sxvisi saqmianobis Sefasebis, TviTgamoxatvis,<br />

TviTrealizaciis, TviTaqtualizaciisa <strong>da</strong><br />

sxva umniSvnelovanesi unarebi.<br />

saskolo ganaTlebis mniSvnelobis aRiarebam ganapiroba<br />

moswavlis pirovnebisadmi, rogorc umaRlesi<br />

faseulobisadmi <strong>da</strong>mokidebulebis prioritetuloba.<br />

Tanamedrove skolis ZiriTad amocanad ganisazRvra aqtiuri,<br />

kreatiuli pirovnebis formireba, romelsac aqvs<br />

TviTganviTarebisa <strong>da</strong> TviTganaTlebis, jgufuri muSaobis,<br />

TanamSromlobis, piradi pasuxismgeblobis, ga<strong>da</strong>wyvetile-<br />

4 5


ebis swrafad miRebis, TviTSefasebisa <strong>da</strong> TviTkritikis,<br />

aseve sxva umniSvnelovanesi unarebi. swored es Tvisebebi<br />

iZens ganmsazRvrel mniSvnelobas myari, dinamikuri<br />

<strong>da</strong> funqciuri codnis konstruirebisa <strong>da</strong> Sesabamisad, iseTi<br />

moqalaqis aRzrdisaTvis, romelic upasuxebs Tanamedrove<br />

samyaros gamowvevebsa <strong>da</strong> moTxovnebs.<br />

zemoaRniSnulma saTanado asaxva pova respublikis<br />

saganmanaTleblo sistemaSi mimdinare reformebze.<br />

Zireulma siaxleebma erovnul saswavlo gegmaSi, sagnobrivi<br />

stan<strong>da</strong>rtebis amaRlebam, sruliad gansxvavebuli<br />

tipis saswavlo-di<strong>da</strong>qtikuri masalebis Seqmnam gansaz-<br />

Rvra saTanado kvalifikaciis maswavleblis momzadebisa<br />

<strong>da</strong> ga<strong>da</strong>mzadebis aucilebloba, romelic uzrunvelyofs<br />

<strong>swavlebis</strong> Sinaarsis gansxvavebul principebze <strong>da</strong>fuZnebas,<br />

msoflio saganmanaTleblo praqtikis, inovaciuri<br />

midgomebis Seswavlasa <strong>da</strong> ganzogadebas, axali saganmanaTleblo<br />

<strong>teqnologiebi</strong>sa <strong>da</strong> <strong>strategiebi</strong>s <strong>da</strong>nergvas,<br />

romelTa efeqturobac msoflios wamyvani mecnierebis<br />

mier kvlevis Sedegebis Sesabamisad aris <strong>da</strong><strong>da</strong>sturebuli.<br />

mocemuli wigni miznad isaxavs, <strong>da</strong>exmaros xelovnebis<br />

di<strong>da</strong>qtikiT <strong>da</strong>interesebul mkiTxvels, gaimdidros profesiuli<br />

codna <strong>da</strong> kompetenciebi, uzrunvelyos saganmanaTleblo<br />

procesis monawileTa urTierTqmedeba,<br />

pirovnuli midgoma, <strong>efeqturi</strong> <strong>swavlebis</strong> <strong>strategiebi</strong>s<br />

mizanmimarTuli gamoyeneba xelovnebis gakveTilze <strong>swavlebis</strong><br />

TiToeuli konkretuli safexuris specifikis<br />

Sesabamisad; gaiTvaliswinos gakveTilis dramaturgiis<br />

agebis mravalferovneba, gamoiyenos mravalmxrivi aqtivobebi,<br />

moswavleTa Sefasebis mravalgvari formebi, gamoavlinos<br />

sakuTari profesiuli saqmianobis Sefasebisa <strong>da</strong><br />

profesiuli ganviTarebis unar-Cvevebi.<br />

Tavi I. <strong>efeqturi</strong> <strong>swavlebis</strong><br />

konceptualuri safuZvlebi<br />

I.1. pirovnebis ganviTarebaze orientirebuli<br />

saganmanaTleblo koncefcia<br />

pirovnebis ganviTarebaze orientirebuli saganmana-<br />

Tleblo koncefciis aqtualoba msoflio saganmanaTleblo<br />

sivrceSi jer kidev gasuli saukunis 70-iani wlebi<strong>da</strong>n<br />

gamoikveTa, rasac xeli Seuwyo rogorc ganaTlebis<br />

mecnierebebSi, ise momijnave sferoebSi ganxorcielebulma<br />

fun<strong>da</strong>menturma kvlevebma. miRebuli Sedegebis<br />

safuZvelze mecnierulad iqna <strong>da</strong>sabuTebuli aRniSnuli<br />

koncefciis upiratesoba, erTi mxriv, myari, funqciuri<br />

codnis konstruirebis, meore mxriv, aqtiuri, kreatiuli,<br />

mravalmxrivi profesiuli <strong>da</strong> pirovnuli kompetenciebiT<br />

aRWurvili, konkurentunariani pirovnebis formirebis<br />

TvalsazrisiT.<br />

pirovnebaze orientirebuli saswavlo procesis centrSia<br />

moswavle, misi ganviTarebis procesi <strong>da</strong> miRweuli<br />

Sedegebi. aRniSnuli midgoma mTeli rigi upiratesobebiT<br />

xasiaTdeba. kerZod, miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom maswavlebeli<br />

marTavs swavla-<strong>swavlebis</strong> process, moswavle<br />

aqtiurad aris CarTuli codnis agebis procesSi. igi<br />

sakuTar codnasa <strong>da</strong> gamocdilebaze <strong>da</strong>yrdnobiT `aRmoaCens~,<br />

amuSavebs axal Temebs/sakiTxebs <strong>da</strong> Sesabamisad,<br />

ukeT acnobierebs axal codnas, romelic mobiluri, funqciuri<br />

xdeba. moswavles SeuZlia paralelebis gavleba,<br />

msgavseba-gansxvavebis gamovlena, SeZenili codnis gansxvavebul<br />

konteqstSi gamoyeneba; moswavles SeuZlia wamoayenos<br />

sakuTari mosazrebebi, ideebi, hipoTezebi, avlens<br />

6 7


<strong>da</strong>moukidebeli muSaobis, kritikuli azrovnebisa <strong>da</strong> argumentirebuli<br />

msjelobis, Sefasebisa <strong>da</strong> TviTSefasebis,<br />

konstruqciuli TanamSromlobisa <strong>da</strong> sxva mniSvnelovan<br />

unarebs.<br />

pirovnebaze orientirebuli <strong>swavlebis</strong> procesi interaqtiur<br />

meTodikas efuZneba.<br />

<strong>swavlebis</strong> procesi Tavisi bunebiT interaqtiuri<br />

procesia, ramdena<strong>da</strong>c moicavs or sapirispiro mxares _<br />

maswavlebelsa <strong>da</strong> moswavles. maT saerTo mizani aer-<br />

TianebT _ axali codnisa <strong>da</strong> unarebis aTviseba. Tumca<br />

saganmanaTleblo procesis am bunebrivi <strong>da</strong> garduvali,<br />

<strong>da</strong>ufaravi interaqtiurobis (urTierTqmedebis) miuxe<strong>da</strong>vad,<br />

tradiciuli skolis pirobebSi is, Cveulebriv<br />

deformirdebo<strong>da</strong> Sors mimavali negatiuri SedegebiT.<br />

tradiciul skolaSi saswavlo procesma, raoden paradoqsulic<br />

ar un<strong>da</strong> iyos, <strong>da</strong>karga Tavisi ZiriTadi maxasiaTebeli<br />

_ interaqtiuroba.<br />

I.1. nimuSi 1<br />

tradiciuli <strong>da</strong> interaqtiuri saswavlo procesi<br />

tradiciuli (avtoritaruli)<br />

saswavlo procesi<br />

saswavlo procesis centraluri<br />

figura - maswavlebeli<br />

maswavlebeli - svams amocanas,<br />

wyvets problemas, akeTebs<br />

<strong>da</strong>skvnebs.<br />

interaqtiuri (pirovnebaze<br />

orientirebuli) saswavlo<br />

procesi<br />

saswavlo procesis centrSi -<br />

moswavle<br />

maswavlebeli - TanamSromlobs<br />

moswavleebTan, xels uwyobs<br />

maT SemecnebiT <strong>da</strong> pirovnul<br />

ganviTarebas.<br />

moswavle - iTvisebs saswavlo<br />

masalas, asrulebs <strong>da</strong>valebas<br />

mocemuli nimuSis an konkretuli<br />

miTiTebis Sesabamisad,<br />

pasuxobs kiTxvebze, romelTa<br />

pasuxic uSualod saswavlo<br />

teqstSia mocemuli.<br />

codnis ZiriTadi wyaro -<br />

maswavlebeli, saxelmZRvanelo<br />

ZiriTadi mizani - codnis ga<strong>da</strong>cema<br />

swavlis motivacia susti,<br />

<strong>swavlebis</strong> procesi naklebad<br />

saintereso <strong>da</strong> mosawyeni<br />

moswavleTa organizebis<br />

ZiriTadi formebi - individualuri,<br />

saerTo saklaso.<br />

gakveTilis dramaturgia _<br />

erTferovani<br />

saswavlo procesSi<br />

ugulebelyofilia moswavlis<br />

cxovrebiseuli gamocdileba,<br />

misi interesebi, midrekilebebi<br />

Sefaseba <strong>da</strong>kavSirebulia mxolod<br />

codnis aTvisebis donesTan<br />

moswavle iTvisebs saswavlo<br />

masalas `aRmoCenis gziT~,<br />

kiTxvebze pasuxisas avlens<br />

kritikuli azrovnebis,<br />

argumentirebuli msjelobis<br />

unarebs, <strong>da</strong>moukideblad<br />

akeTebs <strong>da</strong>skvnebs<br />

codnis alternatiuli wyaroebi<br />

ZiriTadi mizani - moswavlis<br />

pirovnebis formireba<br />

swavlis motivacia myari, <strong>swavlebis</strong><br />

procesi saintereso <strong>da</strong><br />

saxaliso<br />

moswavleTa organizebis<br />

ZiriTadi formebi - individualuri,<br />

wyvilSi, jgufuri.<br />

gakveTilis dramaturgia aigeba<br />

mravalmxriv aqtivobebze<br />

saswavlo procesi eyrdnoba<br />

moswavlis cxovrebiseul<br />

gamocdilebas, mis interesebs,<br />

midrekilebebs<br />

Sefaseba xdeba ramdenime<br />

kriteriumis gaTvaliswinebiT<br />

(codna, unar-Cvevebi, faseulobebi<br />

<strong>da</strong> <strong>da</strong>mokidebulebebi)<br />

interaqtiuri <strong>swavlebis</strong> procesSi mniSvnelovnad<br />

warmoCndeba progresuli paradigmis faseulobebi _ humanuroba,<br />

saganmanaTleblo procesis monawileTa urTierTqmedeba,<br />

pirovnuli midgoma. Tanamedrove saganmana-<br />

Tleblo sistemaSi interaqtiuri <strong>swavlebis</strong> aqtiurad<br />

<strong>da</strong>nergvis procesma gansakuTrebuli aqtualoba mianiWa<br />

misi gacnobierebisa <strong>da</strong> SemoqmedebiTad gaazrebis prob-<br />

8 9


lemas (arsi, specifika, principi, organizaciis saSualebebi).<br />

interaqtiuri <strong>swavlebis</strong> arsi mdgomareobs saswavlo-<br />

SemecnebiT procesSi CarTuli subieqtebis realizebul<br />

intensiur, mravalgegmian pirovnebaTSoris <strong>da</strong>mokidebulebebsa<br />

<strong>da</strong> urTierTobebSi. jer kidev cnobili fsiqologi<br />

leonid vigodski aRniSnav<strong>da</strong>, rom umaRlesi fsiqikuri<br />

funqciebis gza ZiriTa<strong>da</strong>d <strong>da</strong>kavSirebulia bavSvuri cnobierebis<br />

socialuri saqmianobis ZiriTad formasTan. rogorc<br />

l. vigodski wer<strong>da</strong>, aRniSnuli fsiqikuri funqcia<br />

orjer vlindeba qcevis ganviTarebis procesSi: Tav<strong>da</strong>pirvelad<br />

rogorc koleqtiuri qcevis forma, rogorc<br />

TanamSromlobis an urTierTqmedebis forma, anu rogorc<br />

interfsiqologiuri kategoria, Semdeg ki rogorc bavSvis<br />

individualuri qcevis forma, rogorc qcevis Si<strong>da</strong><br />

procesi, anu rogorc intrafsiqologiuri kategoria. 1<br />

cneba `interaqcia~ nasesxebia sociologiuri mimdinareobis<br />

_ simboluri interaqcionizmisagan (g. blaumbergi,<br />

d. midi, r. sirsi <strong>da</strong> sxv.), romlis warmomadgenelTa<br />

azriT, simboluri interaqcionizmis arsi mdgomareobs<br />

imaSi, rom a<strong>da</strong>mianebs Soris urTierTqmedeba ganixileba<br />

rogorc uwyveti dialogi, romlis procesSic isini<br />

akvirdebian, acnobiereben erTmaneTis azrebs, ideebs,<br />

versiebs <strong>da</strong> Semdeg reagireben maTze. 2<br />

interaqtiuroba, gaazrebuli rogorc uSualo dialogi,<br />

dRes ukve gansakuTrebul mniSvnelobas iZens, romlis<br />

gacnobierebuli gamoyenebac uzrunvelyofs <strong>efeqturi</strong><br />

<strong>swavlebis</strong> <strong>da</strong>nergvas. interaqtiuri <strong>swavlebis</strong><br />

teqnologia inarCunebs saganmanaTleblo procesis saboloo<br />

mizans, Tumca cvlis SemecnebiTi saqmianobis sa-<br />

1 Л. С. Выгодский ,,Проблемы развития психики“, М.,1983, t. З. с. 27.<br />

2 Слезер Н. Социология. М. , 1994. с.17.<br />

translacio formebs erTobliv Zalisxmevaze, urTierTqmedebasa<br />

<strong>da</strong> mxar<strong>da</strong>Weraze <strong>da</strong>fuZnebuli urTierTaqtiuri<br />

formebiT. interaqtiur swavlebaSi dialogis poziciebs<br />

sakmaod zustad gansazRvravs cneba `Segnebuli monawileoba~.<br />

sayuradRebo faqtia, rom jer kidev XX saukunis 30ian<br />

wlebSi araerTi mkvlevari aRniSnav<strong>da</strong>, rom bevrad<br />

ufro advilia jgufSi Tavmoyrili individebis Secvla,<br />

vidre TiToeuli maTganis cal-calke. dRes ki mecnierebi<br />

erTobliv (jgufur) saqmianobas saganmanaTleblo sferoSi<br />

demokratiuli sazogadoebis ganviTarebis safuZvlad<br />

miiCneven _ Tanamedrove sazogadoebaSi xom bevrad<br />

gafarToebulia socialuri garemocvis pirovnuli<br />

zona. amitomac, kooperaciis (TanamSromlobiTi saqmianobis)<br />

unar-Cvevebis aTviseba swored <strong>swavlebis</strong> period-<br />

Si un<strong>da</strong> moxdes. jgufuri muSaobisaTvis upiratesobis<br />

miniWebis idea garkveulwilad ganapiroba pe<strong>da</strong>gogebisa<br />

<strong>da</strong> fsiqologebis swrafvam, <strong>da</strong>sZlion pe<strong>da</strong>gogikis zemoqmedebis<br />

naklovani mxareebi <strong>da</strong> saswavlo procesSi <strong>da</strong>nergon<br />

saklaso interaqciis sxva<strong>da</strong>sxva forma (maswavlebeli<br />

– moswavlisa <strong>da</strong> moswavle _ moswavlis interaqcia)<br />

im mosazrebiT, rom pe<strong>da</strong>gogiuri zemoqmedeba iyos iribi<br />

<strong>da</strong> ara pir<strong>da</strong>piri (aRsaniSnavia, rom es ukanaskneli ar<br />

aris <strong>da</strong>maxasiaTebeli tradiciuli <strong>swavlebis</strong>aTvis). Sesabamisad,<br />

saswavlo procesSi moswavlis aqtiurobisa <strong>da</strong><br />

qmediTobis uzrunvelyofisaTvis gansakuTrebul mniSvnelobas<br />

iZens saklaso interaqcia, rac gulisxmobs saswavlo<br />

procesSi maT urTierTqmedebas.<br />

interaqtiuri <strong>swavlebis</strong>as muSaobis mravalferovani<br />

formebis gamoyenebis saSualebiT xdeba moswavleTa<br />

Semec nebiTi unarebis, agreTve kreatiulobis, analitikuri<br />

azrovnebis unarebis ganviTareba, rac, Tavis mxriv,<br />

10 11


xels uwyobs moswavleTa motivaciis amaRlebas konkretuli<br />

saswavlo masalisa <strong>da</strong> zoga<strong>da</strong>d, swavlis procesisadmi.<br />

moswavleebs uadvildebaT axali masalis ara<br />

mxolod ganvlil masalasTan, aramed sakuTar gamocdilebasTan,<br />

interesebTan <strong>da</strong>kavSireba, agreTve sxva sagnebSi<br />

miRebul codnasTan integrireba.<br />

aRniSnuli midgomis mTavar komponentebs Seadgens<br />

TiToeuli moswavlisa <strong>da</strong> misi individualuri saswavlo<br />

saqmianobis unikalurobis aRiareba. am SemTxvevaSi maswavleblis<br />

roli mdgomareobs ara mxolod garkveuli<br />

moculobis codnis ga<strong>da</strong>cemasa <strong>da</strong> unar-Cvevebis ganviTarebaSi,<br />

aramed imgvari saganmanaTleblo garemos organizebaSi,<br />

romelic xels Seuwyobs moswavles, <strong>da</strong>eyrdnos<br />

sakuTar potencials <strong>da</strong> <strong>swavlebis</strong> Sesatyvis teqnologias.<br />

maswavlebeli <strong>da</strong> moswavle uzrunvelyofen erTobliv<br />

saganmanaTleblo saqmianobas, romelic mimarTulia<br />

moswavlis individualuri TviTrealizebisa <strong>da</strong> misi<br />

pirovnuli Tvisebebis ganviTarebaze.<br />

amgvarad, pirovnebaze orientirebuli swavleba<br />

efuZneba Semdeg principebs:<br />

• maswavlebeli aRiarebs TiToeuli moswavlis unikalurobas.<br />

iTvaliswinebs, rom mas axasiaTebs gansxvavebuli<br />

interesebi, SesaZleblobebi, gansxvavebulia misi<br />

swavlisadmi <strong>da</strong>mokidebulebac, rac u<strong>da</strong>vod sayuradReboa<br />

saganmanaTleblo saqmianobis warmarTvisa <strong>da</strong> arsebiTi<br />

xarisxovani Sedegebis miRebis TvalsazrisiT;<br />

• meore mxriv, rogorc maswavlebeli, ise TiToeuli moswavle<br />

acnobierebs nebismieri sxva a<strong>da</strong>mianis unikalurobas,<br />

individualur Rirebulebebs, <strong>da</strong>mokidebulebebs.<br />

maswavlebeli pativs scems moswavleTa azrebs, rasac<br />

mkafiod acnobiereben moswavleebi rogorc maswavle-<br />

belTan, ise TanaklaselebTan mimarTebaSi;<br />

• maswavlebelsa <strong>da</strong> moswavles, agreTve moswavleebs Soris<br />

komunikaciis ZiriTad niSans Seadgens tolerantuloba.<br />

moswavleebi cdiloben sxva Tvalsazrisis,<br />

sxva moswavlis qmedebis motivebis gacnobierebasa <strong>da</strong><br />

SesaZlebelia, miRebasac. amgvarad moswavle axdens sakuTari<br />

socialuri funqciis realizebas. moswavle-<br />

Ta TanamSromlobiTi urTierTqmedeba iTvaliswinebs<br />

TiToeuli maTganis sawyisi poziciis arsebobas, Senar-<br />

Cuneba-<strong>da</strong>cvas an Secvlas. aqtiuri komunikacia uzrunvelyofs<br />

moswavlis pirovnebis ganviTarebas, axali<br />

SemecnebiTi Sedegebis gacnobierebas, romlebic miRebulia<br />

amxanagebTan dialogis procesSi.<br />

zemoaRniSnulis gaTvaliswinebiT, moswavlesa <strong>da</strong><br />

Sedegze orientirebuli midgoma realizdeba maSin,<br />

rodesac saganmanaTleblo saqmianobis <strong>da</strong>gegmvis, ganxorcielebisa<br />

<strong>da</strong> diagnostikis procesSi gaTvaliswinebul<br />

iqneba TiToeuli moswavlis pirovnuli Tvisebebi, individualuri<br />

maxasiaTeblebi.<br />

gansxvaveba <strong>swavlebis</strong> tradiciul formebsa <strong>da</strong> interaqtiuri<br />

<strong>swavlebis</strong> teqnologias Soris ukve amocanis<br />

<strong>da</strong>smis etapze ikveTeba. gansxvavebuli midgoma<br />

<strong>swavlebis</strong>admi, rogorc interaqtiuri procesisadmi, iTvaliswinebs<br />

gakveTilze amocanebis triadis <strong>da</strong>smasa <strong>da</strong><br />

ga<strong>da</strong>wyvetas, romlebSic aqcenti sxvagvara<strong>da</strong>a <strong>da</strong>smuli:<br />

• saswavlo-SemecnebiTi (mizani: konkretuli saswavlo,<br />

problemuri, SemoqmedebiTi situaciis gacnobierebisa<br />

<strong>da</strong> ga<strong>da</strong>wyvetis, agreTve jgufis TiToeuli wevris<br />

mxri<strong>da</strong>n sakuTari qmedebebis logikisa <strong>da</strong> Tanamimdevrobis<br />

gacnobierebis aucilebloba);<br />

• sakomunikacio (mizani: interaqtiuri urTierTobis<br />

12 13


Cvevebis, agreTve TviTrealizaciisa <strong>da</strong> TviTaqtualizaciis,<br />

Tanamedrove teq nologiur aRWurvilobasTan<br />

muSaobis unar-Cvevebis gamomuSaveba erToblivi Semecnebis<br />

procesSi); sakomunikacio unar-Cvevebis ganviTarebisaTvis<br />

mniSvnelovania tolerantuli <strong>da</strong>mokidebulebis<br />

gamovlena sxva subieqtebis azrebisa <strong>da</strong><br />

Sexedulebebisadmi;<br />

• socialur-orientaciuli (mizani: individis socializaciisaTvis<br />

mniSvnelovani pirovnuli Tvisebebis<br />

aRzr<strong>da</strong>, romlis Sedegebic adekvatur asaxvas povebs<br />

saswavlo droisa <strong>da</strong> sivrcis miRmac).<br />

zemoaRniSnuli<strong>da</strong>n gamomdinare, pirovnebaze orientirebul<br />

saswavlo procesSi gansakuTrebul mniSvnelobas<br />

iZens saswavlo praqtikis mravalferovneba, gansxvavebuli<br />

xerxebis, meTodebis, saSualebebis <strong>da</strong>nergva <strong>da</strong><br />

maTi monacvleobiT, sxva<strong>da</strong>sxva formiTa <strong>da</strong> nairsaxeobiT<br />

gamoyeneba, rac uzrunvelyofs TiToeuli moswavlis<br />

CarTvas mravalferovan aqtivobebSi. SesaZloa, zogi<br />

moswavlisaTvis, misi individualuri maxasiaTeblebis<br />

mixedviT, yvelaze nayofieri <strong>da</strong>moukidebeli swavla iyos,<br />

zogisTvis ki _ TanamSromlobiTi. aseve moswavleTa<br />

garkveuli nawilisaTvis bevrad <strong>efeqturi</strong> konkurenciis<br />

pirobebi aRmoCndes. <strong>da</strong>moukidebeli, konkurentuli <strong>da</strong><br />

TanamSromlobiTi <strong>swavlebis</strong> formebis mizanmimarTuli,<br />

monacvleobiTi gamoyeneba mravalferovans xdis codnis<br />

miRebis process, xels uwyobs moswavleTa aqtiurobas,<br />

qmediTobas, maTi SemecnebiTi ganviTarebisa <strong>da</strong> socialurad<br />

srulfasovan indivi<strong>da</strong>d formirebis process.<br />

I.2. erovnuli saswavlo gegma <strong>da</strong><br />

sagnobrivi programa saxviT <strong>da</strong><br />

gamoyenebiT xelovnebaSi<br />

zogadi ganaTlebis sistemisaTvis umniSvnelovanesi,<br />

fun<strong>da</strong>menturi mniSvnelobis mqone dokumentis _ `zogadi<br />

ganaTlebis erovnuli miznebis~ _ gaTvaliswinebiT<br />

momzadebuli erovnuli saswavlo gegmis mTavar amocanas<br />

erovnuli miznebis misaRwevi saganmanaTleblo resursisa<br />

<strong>da</strong> garemos Seqmna Seadgens. erovnuli saswavlo gegmis<br />

Zireuli principia Sedegze orientireba, ramdena<strong>da</strong>c mis<br />

safuZvels pirovnebis ganviTarebaze orientirebuli saganmanaTleblo<br />

koncefcia Seadgens <strong>da</strong> ramac gansazRvra<br />

Sesatyvisi meTodikuri orientirebi:<br />

• swavla-<strong>swavlebis</strong> procesSi gaTvaliswinebul un<strong>da</strong><br />

iqnes TiToeuli moswavlis ganumeorebeli, unikaluri<br />

individualuri maxasiaTeblebi, SesaZleblobebi, interesebi,<br />

piradi gamocdileba, swavlis stili;<br />

• moswavle aqtiurad un<strong>da</strong> iyos CarTuli swavlis<br />

(codnis agebis) procesSi, romelic efuZneba moswavlis<br />

codnas, gamocdilebas, Sexedulebebs;<br />

• maswavlebelma un<strong>da</strong> uzrunvelyos saswavlo procesis<br />

mravalferovneba, rac gulisxmobs mravalgvari meTodis,<br />

midgomis, strategiis, problemaTa ga<strong>da</strong>Wris gzebisa<br />

Tu aqtivobaTa tipebis gamoyenebas;<br />

• maswavlebelma xeli un<strong>da</strong> Seuwyos saswavlo masalis<br />

etapobrivad <strong>da</strong> mravalmxrivad miwodebas, axali<br />

sakiTxebis, cnebebis safuZvlianad <strong>da</strong> gansxvavebul konteqstebSi<br />

ganxilvas, saganTSorisi kavSirebis gamovlenasa<br />

<strong>da</strong> saerTo aspeqtebis <strong>da</strong>muSavebas;<br />

• stan<strong>da</strong>rtiT gansazRvruli Sedegebis realizebisa-<br />

14 15


Tvis gansakuTrebul mniSvnelobas iZens motivaciis gazr<strong>da</strong>,<br />

rac moswavlis winsvlis uzrunvelyofis aucilebeli<br />

pirobaa;<br />

• gansakuTrebul mniSvnelobas iZens moswavlis<br />

CarTuloba saswavlo procesSi (moswavleTa aqtiuri<br />

monawi leoba rogorc sakuTari, ise Tanatolebis swavlis<br />

procesSi). jgufuri muSaobis, proeqtebis diskusiebis,<br />

saklaso konferenciebis, SemoqmedebiTi konkursebis,<br />

speqtaklebis, gamofenebis, aqciebisa <strong>da</strong> sxv. <strong>da</strong>gegmvisa <strong>da</strong><br />

ganxorcielebis procesSi moswavleebi iZenen myar, funqciur<br />

codnas, agreTve TanamSromlobiTi muSaobisa <strong>da</strong><br />

mTeli rigi, maTi pirovnuli <strong>da</strong> socialuri formirebisaTvis<br />

arsebiT unar-Cvevebs, faseulobebsa <strong>da</strong> <strong>da</strong>mokidebulebebs.<br />

zemoaRniSnulma asaxva pova sagnobrivi programebis<br />

struqturaSi. kerZod:<br />

1. sagnobrivi programis zogadi nawili gansazRvravs sagnis<br />

(konkretulad, saxviTi <strong>da</strong> gamoyenebiTi xelovnebis)<br />

<strong>swavlebis</strong> mizans, amocanebsa (codna, unar-Cvevebi, faseulobebi<br />

<strong>da</strong> <strong>da</strong>mokidebulebebi) <strong>da</strong> im ZiriTad orientirebs,<br />

romlebic zogadi ganaTlebis erovnuli miznebi<strong>da</strong>n<br />

gamomdinareobs. esenia:<br />

• kritikuli azrovneba;<br />

• problemaTa ga<strong>da</strong>Wris unari;<br />

• TviTgamoxatvis unari;<br />

• SemoqmedebiTi azrovneba;<br />

• samoqalaqo cnobiereba;<br />

• komunikaciis unari;<br />

• kvleva-Ziebis unari;<br />

• TviTSefasebisa <strong>da</strong> sakuTari saqmianobis warmarTvis<br />

unari.<br />

2. sagnobrivi programis ZiriTadi nawilSi (stan<strong>da</strong>rtSi)<br />

swavlis miznebi Camoyalibebulia konkretuli Sedegebis<br />

saxiT, anu im codnisa <strong>da</strong> unar-Cvevebis saxiT, romlebic<br />

moswavlem saswavlo procesis <strong>da</strong>srulebis Semdeg un<strong>da</strong><br />

warmoaCinos, stan<strong>da</strong>rtiT gansazRvruli Sedegebisa <strong>da</strong><br />

indikatorebis realizebis mizniT maswavlebels eZleva<br />

konkretuli miTiTebebi imasTan <strong>da</strong>kavSirebiT, Tu rogor<br />

un<strong>da</strong> warimarTos saswavlo procesi, rom moswavleebma<br />

codna gaazrebulad <strong>da</strong> safuZvlianad SeiZinon;<br />

3. sagnobrivi programis <strong>da</strong>skvniTi nawili (Sinaarsi)<br />

moicavs savaldebulo (saxviTi xelovnebis ZiriTadi<br />

elementebi <strong>da</strong> principebi, masala <strong>da</strong> iaraRi, teqnika <strong>da</strong><br />

procedura, xelovnis aRqma konteqstSi) <strong>da</strong> sarekomen<strong>da</strong>cio<br />

sakiTxebis CamonaTvals (ideebis gamoxatva, SromiTi<br />

saqmianoba, komunikacia, rekomendebuli vizualuri masala).<br />

saxviTi <strong>da</strong> gamoyenebiTi xelovnebis swavleba sami<br />

mimarTulebiT xorcieldeba:<br />

1. SemoqmedebiTobisa <strong>da</strong> praqtikuli unar-Cvevebis ganvi-<br />

Tareba: moswavleebi euflebian saxviTi <strong>da</strong> gamoyenebiTi<br />

xelovnebis elementebs, principebs, gamomsaxvelobiT xerxebs,<br />

sxva<strong>da</strong>sxva masalas, teqnikasa <strong>da</strong> procedurebs; ivi-<br />

Tareben sakuTari ideebis, emociebis, warmosaxvis safuZvelze<br />

warmoSobili Canafiqris xorcSesxmis, SeZenili<br />

codnis praqtikaSi realizebis, masalisa <strong>da</strong> teqnikisadmi<br />

SemoqmedebiTi <strong>da</strong>mokidebulebis unar-Cvevebs;<br />

2. komunikacia <strong>da</strong> interpretacia: moswavleebi euflebian<br />

xelovnebis nimuSebze msjelobis, sakuTari mosazrebis<br />

Camoyalibebis, avtoris CanafiqrSi wvdomisa <strong>da</strong> mis<br />

mier gamoyenebuli gamomsaxvelobiTi xerxebis Tavise-<br />

16 17


urebebs, sakuTar codnasa <strong>da</strong> STabeWdilebebze <strong>da</strong>yrdnobiT<br />

xelovnebis nimuSis Sefasebas; avlenen sakuTari<br />

<strong>da</strong> jgufuri namuSevrebis wardgenis, masze msjelobisa<br />

<strong>da</strong> Sefasebis, diskusiaSi monawileobis, sxva<strong>da</strong>sxva saxis<br />

RonisZiebis <strong>da</strong>gegmvisa <strong>da</strong> warmarTvis unar-Cvevebs;<br />

3. xelovnebis aRqma konteqstSi: moswavleebi ecnobian<br />

sxva<strong>da</strong>sxva epoqaSi Seqmnili qarTuli <strong>da</strong> msoflio xelovnebis<br />

nimuSebs, xalxuri Semoqmedebis zogierT <strong>da</strong>rgs,<br />

euflebian xelovnebis nimuSis Sinaarssa <strong>da</strong> <strong>da</strong>niSnulebaze,<br />

maTi Seqmnisa <strong>da</strong> Sefasebis, gansxvavebul istoriul,<br />

kulturul, socialur <strong>da</strong> sxva konteqstSi ganxilvis<br />

unar-Cvevebs; avlenen sxva<strong>da</strong>sxva epoqisa <strong>da</strong> kulturis<br />

xelovnebis nimuSebis amocnobisa <strong>da</strong> Se<strong>da</strong>rebis, nawarmoebis<br />

Sinaarsis istoriasTan, kulturasTan, religias-<br />

Tan <strong>da</strong>kavSirebis, sazogadoebis cxovrebaSi xelovnebis<br />

<strong>da</strong>niS nulebaze msjelobis unar-Cvevebs.<br />

saxviTi <strong>da</strong> gamoyenebiTi xelovnebis swavleba TiToeul<br />

konkretul safexurze Sesabamisi specifikiT gamoirCvea,<br />

rasac gansazRvravs TiToeuli asakobrivi safexuris moswavleTa<br />

individualuri fsiqologiuri, fizikuri, emociuri,<br />

SemecnebiTi Taviseburebebi. kerZod:<br />

<strong>da</strong>wyebiT safexurze (I-VI klasebi) xelovnebis, rogorc<br />

saswavlo-aRmzrdelobiTi disciplinis pe<strong>da</strong>gogiur potencials<br />

misi TvalsaCino, saxeobrivi buneba gansaz-<br />

Rvravs. Sesabamisad, ZiriTa<strong>da</strong>d, aqcentirebulia samyaros<br />

emociuri aRqma, TamaSze <strong>da</strong>fuZnebuli aqtivobebi, xelovnebis<br />

sxva<strong>da</strong>sxva <strong>da</strong>rgis elementebis integrireba<br />

(xatva, musika, zRapari, leqsi, speqtakli, animaciuri<br />

filmi). aRniSnuli<strong>da</strong>n gamomdinare, am safexurze gansakuTrebul<br />

mniSvnelobas iZens moswavleTa emociuri <strong>da</strong><br />

saazrovno sferos, praqtikuli <strong>da</strong> sakomunikacio unarebis<br />

ganviTareba.<br />

sabazo safexurze (VII-IX klasebi) moswavleTa praqtikuli<br />

unar-Cvevebis <strong>da</strong>ufleba <strong>da</strong> Semdgomi ganviTareba<br />

mniSvnelovan rols asrulebs xelovnebis nimuSis analizis,<br />

masSi gamoyenebuli mxatvruli xerxebis, avtoris<br />

Canafiqris wvdomisaTvis. am etapze saTanado <strong>da</strong>tvirTvas<br />

iZens jgufuri muSaobis mravalmxrivi formebis gamoyeneba<br />

(saklaso konferencia, proeqti, aqcia, Semoqmedebi-<br />

Ti konkursi <strong>da</strong> sxv.), rac xels uwyobs kritikuli azrovnebisa<br />

<strong>da</strong> argumentirebuli msjelobis, kvleva-Ziebis,<br />

problemaTa ga<strong>da</strong>Wris, SemoqmedebiTi TviTgamoxatvisa<br />

<strong>da</strong> TviTrealizaciis, TanamSromlobisa <strong>da</strong> sxva umniSvnelovanesi<br />

unar-Cvevebis ganviTarebas.<br />

saSualo safexurze (X-XII klasebi) moswavleTa mier<br />

SeZenili codna, unar-Cvevebi, faseulobebi <strong>da</strong> <strong>da</strong>mokidebulebebi<br />

qmnis myar safuZvels gacnobierebuli arCevanisaTvis<br />

(arCeviTi disciplina: saxviTi <strong>da</strong> gamoyenebiTi<br />

xelovneba _ praqtikuli/Teoriul-praqtikuli kursi).<br />

amgvarad, saganmanaTleblo sferoSi mimdinare arsebiTma<br />

siaxleebma gansazRvra radikaluri cvlilebebi<br />

saxviTi <strong>da</strong> gamoyenebiTi xelovnebis swavlebaSi. xelovnebis,<br />

rogorc savaldebulo saswavlo disciplinis<br />

<strong>swavlebis</strong> mizani farToa <strong>da</strong> mravalmxrivi: xeli<br />

Seuwyos moswavlis mravalmxriv harmoniul ganviTarebas,<br />

gauRrmavos Teoriuli codna saxviTi xelovnebis Ziri-<br />

Tad elementebsa <strong>da</strong> principebze, mxatvruli xerxebisa<br />

<strong>da</strong> saSualebebis gamoyenebis mravalferovnebaze; gaumdidros<br />

mxatvruli STabeWdilebebi _ gaacnos msoflio<br />

xelovnebis sxva<strong>da</strong>sxva epoqis, mxatvruli mimdinareobisa<br />

<strong>da</strong> stilis nimuSebi; <strong>da</strong>exmaros moswavles, raTa man Se-<br />

Zlos xelovnebis nawarmoebis aRqma <strong>da</strong> masze msjeloba,<br />

misces SemoqmedebiTi TviTgamoxatvis, TviTrealizaciisa<br />

18 19


<strong>da</strong> TviTaqtualizaciis saSualeba mravalmxrivi praqtikul-SemoqmedebiTi<br />

unar-Cvevebis gamomuSavebiT; xeli<br />

Seuwyos moswavlis, rogorc socialurad srulfasovani<br />

individis formirebisaTvis arsebiTi faseulobebisa <strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>mokidebulebebis formirebas.<br />

ganisazRvra xelovnebis <strong>swavlebis</strong> meToduri orientirebic,<br />

rac ganpirobebulia erovnuli saswavlo gegmis<br />

moTxovnebiTa <strong>da</strong> sagnobrivi stan<strong>da</strong>rtiT gansazRvruli<br />

misaRwevi SedegebiT. kerZod:<br />

• xelovnebis sfero mWidrod un<strong>da</strong> iyos <strong>da</strong>kavSirebuli<br />

moswavlis cxovrebiseul gamocdilebasTan, mis interesebTan,<br />

SesaZleblobebTan, individualur maxasiaTeblebTan,<br />

rasac xeli un<strong>da</strong> Seuwyos rogorc saswavlo<br />

masalis Sinaarsma, ise <strong>swavlebis</strong> Tanamedrove tendenciebis<br />

gaTvaliswinebam, <strong>efeqturi</strong> <strong>swavlebis</strong> mravalmxrivi<br />

strategiis <strong>da</strong>nergvam, gakveTilis konstruirebis<br />

mravalferovani xerxis gamoyenebam, moswavleTa Sefasebis<br />

mravalgvari formebis gamoyenebam. aRniSnuli uzrunvelyofs<br />

motivaciis gazr<strong>da</strong>s xelovnebis gakveTilebisadmi,<br />

moswavlis aqtiur CarTvas saswavlo procesSi <strong>da</strong>, amas-<br />

Tan erTad, Seqmnis myar safuZvels im mimarTulebiT, rom<br />

xelovnebam mniSvnelovani adgili <strong>da</strong>ikavos moswavlis<br />

cxovrebaSi;<br />

• Tanamedrove skolis umniSvnelovanesi amocanis<br />

Sesabamisad, rasac moswavlis pirovnuli ganviTarebis<br />

aucilebloba Seadgens, xelovnebis <strong>swavlebis</strong>aTvis<br />

prioritetuli gax<strong>da</strong> mTel rig pirovnul TvisebaTa<br />

gamovlena-ganviTareba, rogoricaa: sakuTari mosazrebis<br />

naTlad, mkafiod Camoyalibeba <strong>da</strong> <strong>da</strong>sabuTeba, gansxvavebuli<br />

azrisadmi pativiscema, problemebis <strong>da</strong>moukideblad<br />

ga<strong>da</strong>Wra, amxanagebTan TanamSromloba, erTobliv namuSevarze<br />

pasuxismgebloba, Sefasebisa <strong>da</strong> TviTSefasebis un-<br />

ar-Cvevebis gamovlena <strong>da</strong> sxv.;<br />

• integrirebisa <strong>da</strong> interdisciplinaruli kavSirebis<br />

realizeba xels Seuwyobs moswavleTa mier ara mxolod<br />

viwro sagnobrivi codnis <strong>da</strong>uflebas, aramed miscems maT<br />

codnis transferis SesaZleblobas, gaufarToebs SemecnebiT<br />

interesebs, safuZvels Cauyris farTo zogadkulturul<br />

ganviTarebas;<br />

• praqtikuli saqmianobis mravalmxrivi, xSirad alternatiuli<br />

formebis gamoyeneba uzrunvelyofs SeZenili<br />

codnis gansxvavebul konteqstSi gamoyenebis, praqtikul<br />

unar-CvevaTa <strong>da</strong>uflebas, fantaziis, SemoqmedebiTobis<br />

ganviTarebas <strong>da</strong>, rac gansakuTrebiT mniSvnelovania, xels<br />

Seuwyobs moswavleTa SemoqmedebiT TviTgamoxatvasa <strong>da</strong><br />

TviTrealizacias.<br />

20 21


I.3. TanamSromlobiTi <strong>swavlebis</strong><br />

principebi <strong>da</strong> realizebis formebi<br />

saxviTi <strong>da</strong> gamoyenebiTi xelovnebis sagnobrivi stan<strong>da</strong>rtiT<br />

gansazRvruli orientirebis realizebas, <strong>efeqturi</strong><br />

<strong>swavlebis</strong> ganxorcielebas bevrad ganapirobebs<br />

TanamSromlobiTi <strong>swavlebis</strong> <strong>da</strong>nergva.<br />

individualuri muSaobisas moswavle pasuxismgebelia<br />

mxolod sakuTar TavTan <strong>da</strong> maswavlebelTan. misi muSaobis<br />

Sedegi ar aris <strong>da</strong>mokidebuli sxva moswavleebTan<br />

TanamSromlobaze, maT warmatebebsa Tu warumateblobebze.<br />

konkurentuli <strong>swavlebis</strong> procesSi igi motivirebulia,<br />

rom sxva moswavleebze ukeTes Sedegs miaRwios,<br />

Sesabamisad, mxolod sakuTar Tavzea koncentrirebuli<br />

_ misi warmatebis safuZveli <strong>da</strong>mokidebulia imaze, Tu<br />

ramdenad sxvaze swrafad <strong>da</strong> xarisxobrivad Seasrulebs<br />

<strong>da</strong>valebas.<br />

TanamSromlobiTi swavleba mimarTulia partnioruli<br />

<strong>da</strong> jgufuri muSaobisaken, moiTxovs moswavleTa<br />

koordinirebul <strong>da</strong> konstruqciul aqtivobas problemis<br />

erToblivad ga<strong>da</strong>wyvetisa <strong>da</strong> saerTo miznis miRwevis<br />

mizniT, Sesabamisad, TanamSromlobiTi <strong>swavlebis</strong> efeqturobas<br />

gansazRvravs Semdegi ZiriTadi faqtorebi:<br />

• moswavleTa mier erTmaneTTan pozitiuri <strong>da</strong>mokidebulebis<br />

mniSvnelobis, <strong>da</strong>debiTi urTierTgavlenis<br />

gacnobiereba ara mxolod piradi, aramed erToblivi<br />

warmatebisaTvis;<br />

• pasuxismgeblobis grZnobis gamovlena rogorc er-<br />

Toblivi muSaobis, ise saboloo produqtisadmi;<br />

• interpersonaluri urTierTobebis moTxovnilebis,<br />

urTierT<strong>da</strong>xmarebis gamovlena maT mier erToblivad ga-<br />

<strong>da</strong>saWreli amocanisadmi midgomis sxva<strong>da</strong>sxva gzis Ziebis,<br />

Zvel <strong>da</strong> axal masalas Soris kavSirebis <strong>da</strong>myarebis,<br />

cxovrebiseul gamocdilebasTan <strong>da</strong>kavSirebis, interdisciplinaruli<br />

kavSirebis realizebis mizniT;<br />

• socializaciis unar-Cvevebis gamovlena, rac gamoixateba<br />

SemdegSi: konkretul erTobliv <strong>da</strong>valebaze muSaobisas<br />

moswavleebma ara mxolod codna un<strong>da</strong> gamoavlinon<br />

<strong>da</strong> gamocdilebis safuZvelze axali codnac miiRon,<br />

aramed gamoamJRavnon sociumSi qcevis unari, maRali<br />

motivacia, liderobis, ga<strong>da</strong>wyvetilebebis miRebis, pasuxismgeblobis<br />

sakuTar Tavze aRebis, saWiroebis SemTxvevaSi<br />

konfliqtebis mogvarebis unarebi;<br />

• erToblivi muSaobis organizeba, pozitiuri samuSao<br />

garemos Seqmna, miznis misaRwevad sxva<strong>da</strong>sxva meTodis<br />

gamoyeneba, erToblivi muSaobis analizi <strong>da</strong> Sefaseba.<br />

jgufuri muSaobis Taviseburebebis kvlevisas gansakuTrebul<br />

yuradRebas iqcevs iseTi sakiTxebi, rogoricaa<br />

pirovnebaTSorisi <strong>da</strong>mokidebulebebis zegavlena<br />

jgufuri muSaobis efeqturobaze, jgufis Semadgenlobis<br />

individualur-fsiqologiur Taviseburebebze, jgufuri<br />

muSaobis pirobebSi SemecnebiTi amocanebis ga<strong>da</strong>wyvetis<br />

Seswavla <strong>da</strong> sxv. kvlevebis Sedegebma mecnierebs<br />

SesaZlebloba misca gaekeTebinaT <strong>da</strong>skvna, rom jgufuri<br />

muSaoba meti efeqturobiT xasiaTdeba, vidre individualuri.<br />

jgufuri muSaobis ZiriTad maxasiaTeblebad ki<br />

aRiniSna:<br />

• saswavlo masalis erToblivad aRqma-ganxilva;<br />

• erToblivi Zalisxmevis efeqturoba SemecnebiTi Tu<br />

SemoqmedebiTi amocanebis ga<strong>da</strong>wyvetis procesSi;<br />

• movaleobebis/funqciebis ganawilebis <strong>da</strong>mokidebulebis<br />

arseboba;<br />

• urTierTkontrolisa <strong>da</strong> pasuxismgeblobis arseboba;<br />

22 23


• jgufis wevrebs Soris muSaobis, misi msvlelobisa<br />

<strong>da</strong> kontrolis ganawilebis organizacia.<br />

jgufuri muSaobis mizanmimarTuli <strong>da</strong>gegmvisa <strong>da</strong><br />

warmarTvisaTvis mniSvnelovania garkveuli zogadi xasiaTis<br />

wesebis gaTvaliswineba. kerZod:<br />

• saklaso oTaxis sivrcis momzadeba <strong>da</strong> gamoyeneba;<br />

• monawileTa jgufuri diferenciacia;<br />

• TanamSromlobiTi urTierTobebis <strong>da</strong>regulireba:<br />

• konstruqciuli urTierTobebisaTvis aucilebeli<br />

saSualebebis gansazRvra <strong>da</strong> gamoyeneba;<br />

• Sefasebis adekvaturi formebisa <strong>da</strong> meTodebis gamoyeneba;<br />

• analizisa <strong>da</strong> TviTanalizis Cvevebis gamomuSavebaganviTareba;<br />

• erToblivi muSaobis procesSi ga<strong>da</strong>wyvetilebebis<br />

Ziebis procesSi yuradRebis ga<strong>da</strong>tana jgufis qmedebebsa<br />

<strong>da</strong> erTobliv Sedegze <strong>da</strong> ara calkeul individebze;<br />

• jgufis wevrebis Tanabar mdgomareobaSi gaTvaliswineba;<br />

• erTmaneTis Tanadgoma erTobliv muSaobaSi.<br />

jgufuri muSaobis procesSi moswavleebSi yalibdeba<br />

produqtiuli, SemoqmedebiTi midgoma <strong>da</strong>smuli amocanisadmi,<br />

romelsac erToblivad ga<strong>da</strong>wyveten. aRniSnuli<br />

xels uwyobs axali, gansxvavebuli mosazrebebis, ideebis,<br />

versiebis wamoyenebas, ramdena<strong>da</strong>c erToblivi ganxilvis<br />

procesSi SesaZlebelia nebismieri azrisa Tu<br />

ga<strong>da</strong>wyvetilebis koreqtireba. gasaTvaliswinebelia isic,<br />

rom maswavlebeli yovelTvis mzad un<strong>da</strong> iyos moswavle-<br />

Ta arastan<strong>da</strong>rtuli azrovnebis gasagebad <strong>da</strong> misaRebad,<br />

rac u<strong>da</strong>vod mniSvnelovania moswavleebisaTvis.<br />

interaqtiuri <strong>swavlebis</strong> kidev erTi specifikuri<br />

maxa siaTebelia jgufuri <strong>da</strong> pirovnuli refleqsia, rom-<br />

lis procesSic xdeba moswavleTa qmedebebisa <strong>da</strong> emociuri<br />

mdgomareobis gaazreba. es ki TviTSemecnebis, TviT<strong>da</strong>kvirvebisa<br />

<strong>da</strong> TviTanalizis safuZvelia, rac individis<br />

pirovnuli zrdis umniSvnelovanes pirobas warmoadgens.<br />

TanamSromlobiTi (socialuri) <strong>swavlebis</strong> meTodi Sei-<br />

Zleba sxva <strong>da</strong>sxva mizniT iqnes gamoyenebuli. magaliTad:<br />

• moswavleebma imuSaon erTsa <strong>da</strong> imave amocanaze. am<br />

SemTxvevaSi jgufis TiToeul wevrs erTi <strong>da</strong> igive funqcia<br />

aqvs. aRniSnuli forma gansakuTrebiT <strong>efeqturi</strong>a<br />

axali masalaze muSaobisas.<br />

I.3. nimuSi 1.<br />

gakveTilis Tema `idea, Canafiqri, namuSevari~.<br />

maswavlebeli sTavazobs moswavleebs, Seqmnan grafikuli<br />

namuSevrebi sxva<strong>da</strong>sxvagvari xazis, Strixis gamoyenebiT,<br />

gadmoscen maTTvis sasurveli gamosaxulebebi,<br />

detalebi, faqtura, Seqmnan ganwyobileba, risTvisac<br />

gamoiyeneben maT mier ganxilul an <strong>da</strong>moukideblad<br />

`aRmoCenil~ xerxebs. miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom moswavleebi<br />

praqtikul samuSaos indiv1idualurad asruleben,<br />

praqtikuli saqmianoba jgufebSi warimarTeba. muSaobis<br />

procesSi moswavleebi erTmaneTs uziareben sakuTar<br />

azrs sxva<strong>da</strong>sxvagvari xazis, Strixis gamoyenebis,<br />

faqturis miRebis Taobaze, `aRmoaCenen~ axal xerxebs<br />

<strong>da</strong> axdenen maT demonstrirebas. mosazrebaTa urTierTgaziarebis<br />

procesSi isini ukeT iTviseben axal masalas,<br />

avlenen SemoqmedebiTobas, sakuTari Canafiqris<br />

ganxorcielebas, amasTan, TanamSromloben erTmaneTTan.<br />

• <strong>da</strong>valeba, romelzec jgufi muSaobs, iTvaliswinebs<br />

jgufis wevrebs Soris funqciebis ganawilebas. am<br />

SemTxvevaSi jgufuri samuSaos Sesrulebis xarisxi<br />

<strong>da</strong>mokidebulia TiToeuli wevris muSaobis Sedegze.<br />

24 25


I.3. nimuSi 2.<br />

gakveTilis Tema `saocrebaTa qalaqi~.<br />

maswavlebeli sTavazobs moswavleebs, TiToeulma<br />

jgufma Seqmnas namuSevrebi, romlebSic gadmoscemen<br />

gakveTilze miRebul STabeWdilebebs. moswavleebi<br />

jgufurad msjeloben <strong>da</strong> erToblivad gansazRvraven,<br />

Tu ra saxis namuSevrebs Seqmnian (magaliTad, aplikaciis<br />

xerxiT gamosaxon <strong>da</strong>kidebuli baRebi, muyaosagan<br />

gaakeTon iSTaris karibWis erTgvari modeli, Seqmnan<br />

fantastikuri arsebebis reliefuri gamosaxulebebi an<br />

sxv.). erToblivi ga<strong>da</strong>wyvetilebis miRebis Semdeg, moswavleebi<br />

gansazRvraven, ra masala <strong>da</strong> teqnika gamoiyenon,<br />

inawileben funqciebs <strong>da</strong> Seudgebian <strong>da</strong>valebis<br />

Sesrulebas. muSaobis procesSi moswavleebi interesdebian,<br />

Tu rogor asrulebs <strong>da</strong>kisrebul funqcias jgufis<br />

TiToeuli wevri, saWiroebis SemTxvevaSi exmarebian<br />

erTmaneTs, aZleven rCevebs.<br />

jgufur muSaobas mniSvnelovani funqcia ekisreba<br />

Tanamedrove skolis ZiriTadi miznis gansaxorcieleblad,<br />

rac iTvaliswinebs moswavleTa aRWurvas ara mxolod<br />

konkretuli codnis moculobiT, aramed mTeli rigi socialuri<br />

<strong>da</strong> pirovnuli unar-CvevebiTac. jgufuri muSaobis<br />

efeqturobis kvlevisas mecnierebi mividnen <strong>da</strong>skvnamde, rom<br />

saklaso organizaciis es forma gansakuTrebiT sayuradReboa<br />

moswavleTa konceptualuri ganviTarebisaTvis. kerZod,<br />

am SemTxvevaSi moswavleebi ganixilaven ganviTarebis imave<br />

doneze myofi Tana klaselebis xSirad sruliad sawinaaRmdego<br />

poziciebs <strong>da</strong> swored SemecnebiTi kamaTi, kritikuli<br />

azrovnebisa <strong>da</strong> argumentirebuli msjelobis unar-Cvevebis<br />

gamovlenis fonze xdeba maTi konceptualuri ganviTareba.<br />

mniSvnelovania isic, rom jgufuri muSaobisas moswavleebi<br />

erToblivad wyveten problemebs, amasTan, ukeT iazreben<br />

axal cnebebs. izrdeba moswavleTa aqtiuroba, maRldeba<br />

motivacia, piradi pasuxismgebloba saerTo <strong>da</strong>valebis Sesrulebaze,<br />

moswavles meti Tavisufleba eniWeba, mas aqvs<br />

arCevanis gakeTebis, alternatiuli gzebis Ziebis SesaZlebloba.<br />

jgufuri muSaobisas miRebuli codna <strong>da</strong> gamocdileba<br />

exmareba maT Semdeg ukve <strong>da</strong>moukidebeli muSaobisas.<br />

amgvarad, jgufuri muSaoba flobs mTel rig upiratesobebs<br />

saklaso organizaciis sxva formebTan Se<strong>da</strong>rebiT,<br />

rogoricaa, saerTo saklaso muSaoba, individualuri<br />

muSaoba. mniSvnelovania, rom maswavlebelma mkafiod gaiazros<br />

saklaso organizaciis TiToeuli modelis rogorc<br />

<strong>da</strong>debiTi, ise uaryofiTi mxareebi <strong>da</strong> konkretuli<br />

saWiroebis mixedviT gamoiyenos TiToeuli maTgani. saklaso<br />

muSaobis procesi xels uwyobs klasis erTianobis<br />

SegrZnebas, moswavleTa mier saerTo problemebisa <strong>da</strong> interesebis<br />

gacnobierebas. am SemTxvevaSi maswavlebelic<br />

mkafiod SeigrZnobs klasis ganwyobas, <strong>da</strong>mokidebulebas<br />

ara mxolod sagnis, aramed konkretuli saswavlo masalisa<br />

Tu situaciis mimarT. rac Seexeba <strong>da</strong>moukidebel<br />

muSaobas, saklaso organizebis aRniSnuli tradiciuli<br />

forma mniSvnelovania moswavlis mobilizebis, <strong>da</strong>kvirvebulobis,<br />

codnis sistemaSi moyvanis, SeZenili codnis<br />

xarisxis Sefasebis, TviTSefasebis unaris gamovlenis<br />

TvalsazrisiT.<br />

moswavleebi SeiZleba <strong>da</strong>jgufdnen wyvilebad, triadebad,<br />

mcire (4-5 moswavle) <strong>da</strong> did (6 <strong>da</strong> meti moswavle)<br />

jgufebad, rac <strong>da</strong>mokidebulia <strong>swavlebis</strong><br />

safexurze, agreTve <strong>da</strong>valebis specifikasa <strong>da</strong> moculobaze.<br />

mniSvnelovan pe<strong>da</strong>gogiur efeqtzea gaTvlili<br />

mcire jgufebSi muSaoba, rodesac xdeba gansxvavebuli<br />

26 27


versiebis wamoyeneba, maTi analizi <strong>da</strong> Sejereba. am Sem-<br />

TxvevaSi Se<strong>da</strong>rebiT ioldeba jgufuri samuSaos <strong>da</strong>gegmva<br />

<strong>da</strong> marTva.<br />

jgufuri muSaoba SeiZleba gamoyenebul iqnes sxva<strong>da</strong>sxva<br />

tipis <strong>da</strong>valebisaTvis nebismier saganSi, <strong>swavlebis</strong><br />

nebismier safexurze, amasTan, saswavlo procesis<br />

sxva<strong>da</strong>sxva etapze (prezentacia, Sejameba <strong>da</strong> sxv.).<br />

mniSvnelovania, <strong>da</strong>valeba xels uwyobdes gakveTilis<br />

saswavlo miznebis miRwevas, amasTan, formulirebul<br />

iqnes naTlad <strong>da</strong> mkafiod, yvela etapis gaazrebiT.<br />

jgufuri muSaobis warmarTvisaTvis mniSvnelovania<br />

wina samuSaos Catareba, rasac SeiZleba Seadgendes<br />

nebismieri saklaso aqtivoba. ase magaliTad, winasamotivacio<br />

kiTxvebis <strong>da</strong>sma, mosazrebaTa urTierTgaziareba,<br />

debatebi <strong>da</strong> sxv.<br />

I.3. nimuSi 3.<br />

gakveTilis Tema `qan<strong>da</strong>keba <strong>da</strong> garemo~.<br />

maswavlebeli sTavazobs moswavleebs, <strong>da</strong>asaxelon<br />

qan<strong>da</strong>kebis maTTvis cnobili nimuSebi, skulpturuli<br />

kompoziciebi <strong>da</strong> gamoTqvan mosazrebebi, Tu ra mizniT<br />

aris TiToeuli maTgani Seqmnili (istoriuli pirisa<br />

Tu RirsSesaniSnavi movlenis ukv<strong>da</strong>vsayofad, dekoratiuli,<br />

religiuri an sxva mizniT), rogoria garemo,<br />

romelSic TiToeuli maTgania warmodgenili, gamoxaton<br />

sakuTari <strong>da</strong>mokidebuleba _ romeli maTgani ufro<br />

misaRebia maTTvis <strong>da</strong> ratom.<br />

amis Semdeg maswavlebeli sTavazobs maT, TiToeulma<br />

jgufma warmoadginos sakuTari mosazrebebi imis Taobaze,<br />

Tu rogor qan<strong>da</strong>kebas <strong>da</strong> ra mizniT Seqmnidnen,<br />

rogor garemoSi warmoadgendnen <strong>da</strong> ratom, Semdeg ki<br />

gaakeTon eskizebi, romelTa jgufuri ganxilvis Semdeg<br />

gaacnoben Tanaklaselebs, maTi azriT, saukeTeso namu-<br />

Sevars, <strong>da</strong>asabuTeben erTobliv arCevans.<br />

saganmanaTleblo procesis monawileTa urTierTqmedebis<br />

organizebisaTvis mniSvnelovania, rom maswavlebeli<br />

orientirebuli iyos moswavleebTan konstruqciul<br />

urTierTqmedebaze, gaiTvaliswinos organizatoruli,<br />

komunikaciuri, SefasebiTi <strong>da</strong> sxva unarebis koreqciis<br />

SesaZlebloba.<br />

28 29


Tavi II. <strong>efeqturi</strong> <strong>swavlebis</strong><br />

<strong>teqnologiebi</strong><br />

II.1. saazrovno unar-Cvevebis ganviTareba<br />

`yoveli WeSmariteba, romelsac moswavle un<strong>da</strong> <strong>da</strong>euflos,<br />

man xelaxla un<strong>da</strong> aRmoaCinos <strong>da</strong> ara ubralod<br />

mza saxiT miiRos~; `gageba niSnavs aRmoCenas, an xelaxla<br />

aRmoCenas~, _ wer<strong>da</strong> Sveicarieli fsiqologi Jan piaJe. 1<br />

piaJesTvis bavSvi aris ara individualuri Semsrulebeli,<br />

aramed individualurad moazrovne, romelic codnis<br />

aTvisebis gar<strong>da</strong> iZens saazrovno, agreTve mTel rig<br />

sxva umniSvnelovanes unarebs. maTi saSualebiT ara mxolod<br />

SeZenili codna xdeba myari, funqciuri, aramed<br />

moswavles SeuZlia <strong>da</strong>moukideblad marTos sakuTari<br />

<strong>swavlebis</strong>a <strong>da</strong> ganviTarebis procesi.<br />

`koncefcia _ wer<strong>da</strong> rusi fsiqologi l.s. vigodski,<br />

_ ara asocirebul urTierTobaTa ubralo jamia, romelic<br />

<strong>da</strong>zepirebiT SeiZineba, arc avtomaturi inteleqtualuri<br />

Cvevaa, aramed azrovnebis rTuli <strong>da</strong> WeSmariti<br />

aqti, romelic ar Seiswavleba praqtikuli varjiSiT.<br />

aramed moiTxovs, rom TviT bavSvis azrovneba amaRldes<br />

Tavisi Sinagani ganviTarebiT im donemde, rom koncefcia<br />

gonebaSi amotivtivdes.~ 2 cxadia, l.s. vigodski gulisxmob<strong>da</strong>,<br />

rom codnis sistemuri aTviseba ar miiReba<br />

ubralo zepirobiT (pasiuri aRqmiT), aramed moiTxovs<br />

namdvil inteleqtualur saqmianobas, romlis proces-<br />

Sic bavSvi ara mxolod codnas iZens, aramed azrovnebis<br />

1 Л. С. Выгодский, ,,Педагогическая психология#, М.,1991. с. 29.<br />

2 Флейвелл Д. Х. Генетическая психология Ж. Пиаже, пер. с англ.<br />

М. 1981. с. 47.<br />

axal formebsac eziareba; Tumca, rogorc l.s. vigodski<br />

Tvli<strong>da</strong>, `yvela saxis swavlas rodi mohyveba ganviTareba.<br />

cnebaTa uSualod sityvieri ga<strong>da</strong>cemis mcdelobiT<br />

araferi miiRweva, gar<strong>da</strong> sityvebis uazro aTvisebisa <strong>da</strong><br />

ubralo mravalsityvaobisa, rac bavSvSi am cnebaTa arsebobis<br />

moCvenebiTobas qmnis, sinamdvileSi ki mxolod<br />

vakuums niRbavs.<br />

saazrovno unar-Cvevebis ganviTareba erovnuli saswavlo<br />

gegmis erT-erTi umniSvnelovanesi mizania. mniSvnelovania,<br />

rom moswavlem ara mxolod <strong>da</strong>imaxsovros<br />

garkveuli saxiT miwodebuli informacia. codnis <strong>da</strong>grovebasTan<br />

erTad (informaciis SenarCuneba) man un<strong>da</strong><br />

SeZlos am codnis gageba, gamoyeneba, analizi, sinTezi <strong>da</strong><br />

Sefaseba.<br />

moswavleTa saazrovno unar-Cvevebis ganviTarebisa-<br />

Tvis gansakuTrebul mniSvnelobas iZens maswavleblis<br />

mier kiTxvebis mizanmimarTulad <strong>da</strong>sma (maswavlebeli<br />

flobdes kiTxvebis <strong>da</strong>smis teqnikas), ramac un<strong>da</strong> uzrunvelyos<br />

misaRwevi Sedegi. klasificirebis Sesabamisad,<br />

formis mixedviT gamoyofen ori tipis kiTxvebs _ Rias<br />

<strong>da</strong> <strong>da</strong>xuruls.<br />

pasuxi <strong>da</strong>xurul kiTxvaze xSir SemTxvevaSi sagakveTilo<br />

masalaSia mocemuli. zogjer iTvaliswinebs<br />

mxolod <strong>da</strong>debiTi an uaryofiTi pasuxis gacemas (`ki~<br />

an `ara~).<br />

II.1. nimuSi 1.<br />

• aris Tu ara ferwerul nawarmoebSi gamoyenebuli<br />

kontrastuli ferebi?<br />

• asruleb<strong>da</strong> Tu ara ganmsazRvrel rols religia<br />

Zveli egviptis xelovnebaSi?<br />

30 31


SesaZlebelia <strong>da</strong>xuruli kiTxvis teqstSi winaswar<br />

iyos mocemuli pasuxebis arCevani <strong>da</strong> moswavlem mxolod<br />

erTi, swori pasuxi un<strong>da</strong> SearCios.<br />

II.1. nimuSi 2.<br />

ras niSnavs sityva `restavracia?<br />

1. aRdgenas;<br />

2. axlis Seqmnas;<br />

3. Secvlas.<br />

saoqromWedlo saxelosnos kvali aRmoCenilia<br />

1. armazSi;<br />

2. vanSi;<br />

3. TrialeTSi.<br />

Ria kiTxvis pasuxi ar aris pir<strong>da</strong>pir mocemuli<br />

sagakveTilo masalaSi. moswavles eZleva sruli Tavisufleba<br />

sakuTari mosazrebis gamosaTqmelad, versiebis<br />

wamosayeneblad.<br />

II.1. nimuSi 3.<br />

• rogor fiqrobT, romeli suraTia Seqmnili plenerze?<br />

<strong>da</strong>asabuTeT Tqveni azri.<br />

• ra informaciis miRebaa SesaZlebeli yofiTi Janris<br />

nimuSi<strong>da</strong>n?<br />

• ra mizniTaa gamoyenebuli Suq-Crdilisa <strong>da</strong> ganaTebis<br />

SesaZleblobebi am namuSevarSi?<br />

• ra mosazrebiT irCevs mxatvari ferwerul teqnikas<br />

namuSevris Sesaqmnelad?<br />

• xelovnebis romeli <strong>da</strong>rgis sawyisebs xe<strong>da</strong>vT TrialeTis<br />

vercxlis Tasze mocemul siuJetSi?<br />

• ra mniSvneloba aqvs arqeologias xelovnebis SeswavlisaTvis?<br />

• ra roli Seasrula qvacxelas sacxovrisis CamoyalibebaSi<br />

xis masalis gamoyenebam?<br />

• ratom gvxvdeba aRmosavluri wignis miniaturebSi,<br />

mxatvrobis sxva <strong>da</strong>rgebisagan gansxvavebiT, a<strong>da</strong>mianTa<br />

gamosaxulebebi, siuJeturi kompoziciebi?<br />

• ram ganapiroba sxva<strong>da</strong>sxva religiis salocavebis<br />

Tanaarseboba Cvens de<strong>da</strong>qalaqSi?<br />

<strong>da</strong>xuruli kiTxvebi gamoiyeneba maSin, rodesac moswavle<br />

ukve flobs pasuxis gasacemad saWiro informacias,<br />

Ria kiTxvebs ki maSin, rodesac saWiroa sruliad<br />

axali informaciis gamoyeneba/versiis wamoyeneba.<br />

amgvarad, azrovnebis amoqmedebaSi moswavles exmareba<br />

garkveuli saxiT miwodebuli informacia. <strong>efeqturi</strong><br />

swavlisa <strong>da</strong> <strong>swavlebis</strong>aTvis mniSvnelovania informaciis<br />

miwodebis im konkretuli formebis gamoyeneba, romlebic<br />

xels Seuwyobs azrovnebis ganviTarebas. am TvalsazrisiT<br />

sayuradReboa d. perkinsis e.w. `Teoria erTi~, 1<br />

romlis mixedviTac informaciis myarad aTvisebas xels<br />

uwyobs Semdegi faqtorebi:<br />

• mkafio informacia;<br />

• gaazrebuli praqtika;<br />

• gamoxmaureba, rac gulisxmobs rCevebsa <strong>da</strong> Sefasebas<br />

Sedegebis gasaumjobeseblad;<br />

• Zlieri Sinagani <strong>da</strong> garegani motivacia.<br />

1 Perkins, D. (1992). Smart Schools: Better thinking and learning for<br />

every child. NY: The free press.<br />

32 33


II.1. nimuSi 4.<br />

tradiciuli meTodebiT <strong>swavlebis</strong>as aRorZinebis<br />

xanis xelovnebis Seswavlisas maswavleblisaTvis<br />

mniSvnelovania moswavleebma aRniSnon, Tu romel istoriul<br />

periods moicavs renesansis xana, ra maxasiaTeblebiT<br />

gamoirCeva, vin arian umniSvnelovanesi<br />

warmomadgenlebi <strong>da</strong> a.S. <strong>efeqturi</strong> <strong>swavlebis</strong>aTvis<br />

mniSvnelovania moswavleTa saazrovno unar-Cvevebis<br />

ganviTareba. Sesabamisad, maswavleblisaTvis mniSvnelovania<br />

ara mxolod aRniSnul xanasTan <strong>da</strong>kav-<br />

Sirebuli informaciis aTviseba, aramed moswavleTa<br />

mier imis gacnobierebac, Tu ram ganapiroba siaxleebi<br />

xelovnebis (<strong>da</strong> ara mxolod) sferoSi, anu im<br />

winamZRvrebis gansazRvra, romelTac ganapirobes am<br />

udidesi mniSvnelobis epoqis Taviseburebebi. am Sem-<br />

TxvevaSi mniSvnelovani xdeba kiTxvebi ara mxolod<br />

`ra~, `rodis~ <strong>da</strong> `sad~, aramed `ratom~. moswavleebi<br />

cdiloben sakiTxis ganxilvas farTo _ istoriul,<br />

religiur, kulturul _ konteqstSi. gar<strong>da</strong><br />

amisa, maswavlebeli moswavleebs sTavazobs ara<br />

mxolod ZiriTadi saswavlo masalis analizs, aramed<br />

informaciis <strong>da</strong>moukideblad moZiebas, faqtebisa<br />

<strong>da</strong> movlenebis Sepirispirebas, paralelebis gavlebas,<br />

garkveuli <strong>da</strong>skvnebis gakeTebas. TavisTavad, am<br />

kuTxiT mniSvnelovani xdeba interdisciplinaruli<br />

kavSirebis amoqmedebac (istoria, literatura,<br />

musika, bunebismcodneoba <strong>da</strong> sxv.), agreTve moswavlis<br />

mier <strong>da</strong>moukideblad, sxva<strong>da</strong>sxva wyaro<strong>da</strong>n miRebuli<br />

TemasTan <strong>da</strong>kavSirebuli nebismieri saxis informaciis<br />

gaanalizebisa <strong>da</strong> argumentirebuli <strong>da</strong>skvnebis<br />

gakeTebis unar-Cvevebis gamovlena.<br />

perkinsis Teoriis amoqmedebisaTvis saTanado mniSvnelobas<br />

iZens iseTi meTodebis gamoyeneba, romlebic<br />

sayuradReboa moswavleTa azrovnebis aqtivaciis TvalsazrisiT.<br />

esenia:<br />

di<strong>da</strong>qtikuri meTodi. aRniSnuli meTodi iTvaliswinebs<br />

informaciis miwodeba moswavleebisaTvis dialogis<br />

formiT xdeba. maswavlebels cnebis asaxsnelad mohyavs<br />

magaliTebi, amyarebs kavSirs axal <strong>da</strong> Zvel cnebebs Soris.<br />

informaciis gacvlis procesSi saswavlo procesis<br />

orive mxare _ maswavlebelic <strong>da</strong> moswavlec monawileobs<br />

codnis agebis procesSi. ase magaliTad:<br />

• di<strong>da</strong>qtikuri meTodis gamoyenebisas maswavlebeli<br />

sTxovs moswavleebs gakveTilis mTavari sakiTxebis,<br />

faqtebis, movlenebis gaxsenebas;<br />

• sTavazobs maT, wakiTxuli an mosmenili informaciis<br />

sakuTari sityvebiT gadmocemas;<br />

• mohyavs mravalmxrivi magaliTebi axali cnebis axsnisas;<br />

• sakuTari mosazrebebis gar<strong>da</strong> ganixilavs sxvebis<br />

mosazrebebsac;<br />

• axali masalis axsnisa <strong>da</strong> ganmtkicebis mizniT iyenebs<br />

sxva<strong>da</strong>sxvagvar aqtivobas (eqsperimenti, <strong>da</strong>matebiTi<br />

informaciis moZieba-gamoyeneba <strong>da</strong> sxv.).<br />

sokratuli meTodi. aRniSnuli meTodis gamoyenebisas<br />

maswavlebeli ar awodebs moswavleebs aranair informacias,<br />

svams ara informaciul, aramed problebur kiTxvebs,<br />

romelTa saSualebiTac moswavleebi <strong>da</strong>moukideblad<br />

midian problemis ga<strong>da</strong>wyvetamde. moswavleebi msjeloben<br />

<strong>da</strong>smuli problemis irgvliv, ayeneben sakuTar versiebs,<br />

aanalizeben Tanaklaselebis argumentebs.<br />

34 35


keTebiT swavleba. am meTodis gamoyenebisas maswavlebeli<br />

moswavleebs awvdis naTel <strong>da</strong> mkafio instruqcias<br />

eqsperimentisaTvis, romlis procesSi ganxorcielebuli<br />

qmedebebic xels Seuwyobs moswavleebs<br />

axali codnis aTvisebasa Tu konkretuli unaris ganviTarebaSi.<br />

keTebiT <strong>swavlebis</strong> meTodis gamoyenebis<br />

dros moswavleebi ara mxolod gamocdilebiT swavlas<br />

euflebian, rac Tavis mxriv mniSvnelovan efeqtzea<br />

gaTvlili, aramed iyeneben axal cnebebs, <strong>da</strong>moukideblad<br />

akeTeben saTanado <strong>da</strong>skvnebs, rac zrdis motivacias axali<br />

masalisadmi, amasTan, moswavleebi ukeT acnobiereben<br />

konkretul sakiTxs/Temas.<br />

TanamSromlobiTi (socialuri) <strong>swavlebis</strong> meTodis gamoyeneba<br />

iTvaliswinebs moswavleTa CarTvas TanamSromlobiT<br />

saqmianobaSi (jgufuri muSaoba), rodesac isini<br />

erToblivad muSaoben mocemul amocanaze, eZieben misi<br />

ga<strong>da</strong>Wris gzebs, akeTeben <strong>da</strong>skvnebs, asabuTeben sakuTar<br />

mosazrebebs, gamoxataven erTobliv ga<strong>da</strong>wyvetilebas,<br />

azrs, ideas, versias Tanaklaselebis winaSe. jgufuri<br />

muSaoba xels uwyobs cnebiTi, abstraqtuli azrovnebis<br />

ganviTarebas, uzrunvelyofs motivaciis gazr<strong>da</strong>sa <strong>da</strong><br />

pozitiuri <strong>da</strong>mokidebulebis formirebas zoga<strong>da</strong>d, saswavlo<br />

procesisadmi. amasTan, aviTarebs TanamSromlobiT<br />

urTierTobebs, komunikaciur <strong>da</strong> socialur unar-<br />

Cvevebs.<br />

moswavleTa saazrovno unar-Cvevebis ganviTarebisaTvis,<br />

mniSvnelovania maTi CarTva mravalferovan aqtivobebSi.<br />

am TvalsazrisiT saTanado <strong>da</strong>tvirTvas iZens<br />

moswavleTa mier sakuTari azrovnebis procesebis gacnobierebac.<br />

arsebobs mravali aRiarebuli strategia,<br />

romlebic xels uwyoben gacnobierebul swavlebas, azrovnebas<br />

sakuTari azrovnebis Sesaxeb. zogierTi maTganisaTvis<br />

ganmsazRvrel mniSvnelobas iZens mTeli rigi<br />

saTanado kiTxvebis <strong>da</strong>sma, romlebze pasuxis gacemisas<br />

moswavle ukeT acnobierebs sakuTar muSaobas (<strong>da</strong>gegmva,<br />

warmarTva, Sefaseba), sakuTari azrovnebis ganviTarebis<br />

miRwevebsa <strong>da</strong> naklovan mxareebs.<br />

moswavlis saazrovno (kognituri) unar-Cvevebis ganviTarebis<br />

sxva<strong>da</strong>sxva saxis Tavi meore klasifikaciaTagan, romelTa<br />

blumis taqsonomia <strong>da</strong> misi gamoyeneba<br />

mizanicaa moswavlis sxva<strong>da</strong>sxva saswavlo azrovnebis disciplinebSi aqtivacia, saswavlo<br />

procesisaTvis gansakuTrebul aqtualobas iZens blumis<br />

arsebobs sxva<strong>da</strong>sxva saazrovno (SemecnebiTi) unarebis klasifika-<br />

taqsonomia.<br />

ciebi, romelTa codnac <strong>da</strong>exmareba maswavlebels, ukeT <strong>da</strong>gegmos <strong>swavlebis</strong><br />

procesi <strong>da</strong> moaxdinos moswavlis azrovnebis aqtivacia.<br />

zoga<strong>da</strong>d, aq ganvixilavT taqsonomia erT-erT maTgans. klasifikaciis blumis saazrovno (kognituri) principebis<br />

struqturas unarebis ganviTarebis warmoadgens taqsonomia (sityva Seiqmna specialurad `taqsonomia~ ganaTlebis Tanmim-<br />

miznebisaTvis. zoga<strong>da</strong>d, taqsonomia aris klasifikaciis principebis<br />

devrobiT nakrebi an <strong>da</strong>lagebis struqtura. blumis kanonzomierebas (Bloom, et al, 1956) aRniSnavs). mixedviT, azrovnebis blumis<br />

mixedviT, an Semecnebis azrovnebis unari eqvs unari doned SeiZleba eqvs doned <strong>da</strong>iyos. es iyofa, doneebia: romlebic<br />

codna,<br />

gageba, gamoyeneba, analizi, sinTezi <strong>da</strong> Sefaseba. azrovnebis es donee-<br />

safexurebad bi safexurebad aris ganlagebuli, ganlagebuli. sa<strong>da</strong>c yoveli momdevno momdevno done ufro done<br />

azrovnebis rTuldeba <strong>da</strong> ganviTarebis moicavs erT an Se<strong>da</strong>rebiT ramdenime wina maRal dones. codna, safexurs gageba <strong>da</strong> war-<br />

gamoyeneba qve<strong>da</strong> doneSi moiazreba, xolo analizi, sinTezi <strong>da</strong> Sefaseba<br />

moadgens, amasTan moicavs erT an ramdenime wina dones.<br />

ki – ze<strong>da</strong> doneSi.<br />

blumis saazrovno unarebis klasifikacia sqematurad Semdegi saxiT<br />

SeiZleba warmovidginoT blumis (ix. nax taqsonomia<br />

# @@#<br />

@#1:<br />

blumis taqsonomia );<br />

36 ganvixiloT es doneebi cal-calke:<br />

37<br />

18<br />

Sefaseba<br />

sinTezi<br />

analizi<br />

gamoyeneba<br />

gageba<br />

codna<br />

codna niSnavs raimes Sesaxeb informaciis qonas <strong>da</strong> raime saqmis an<br />

moqmedebis Sesasruleblad saWiro xerxebis flobas.<br />

b. blumis mixedviT, codna ganixileba, rogorc azrovnebis qve<strong>da</strong><br />

donis unar-Cveva <strong>da</strong> masSi igulisxmeba:<br />

• faqtebis, wesebis, principebis, Teoriebis, TariRebis, proces-


ganvixiloT TiToeuli zemoaRniSnuli done:<br />

codna, blumis mixedviT, azrovnebis qve<strong>da</strong> donis unar-<br />

Cvevaa. es done gulisxmobs:<br />

• faqtebis, TariRebis, wesebis, stilis, movlenebisa <strong>da</strong><br />

a.S. cnobasa <strong>da</strong> <strong>da</strong>saxelebas;<br />

• terminologiis, konkretuli monacemebis, procedurebis<br />

codnas;<br />

• audio, vizualuri <strong>da</strong> grafikuli informaciis <strong>da</strong>maxsovrebasa<br />

<strong>da</strong> gaxsenebas zusti an msgavsi formiT.<br />

gageba, iseve rogorc codna, azrovnebis qve<strong>da</strong> donis<br />

unar-Cvevaa <strong>da</strong> gulisxmobs:<br />

• faqtebis, TariRebis, wesebis, stilis, movlenebisa <strong>da</strong><br />

a.S. sakuTari sityvebiT aRweras;<br />

• teqstis ZiriTadi azris gadmocemas sakuTari sityvebiT;<br />

• pasuxis gacemas teqstis Sinaarsis gagebaze mimar-<br />

Tul kiTxvaze;<br />

• audio, vizualuri <strong>da</strong> grafikuli informaciis erTi<br />

formi<strong>da</strong>n meoreSi ga<strong>da</strong>tanas;<br />

• Sesabamisi magaliTebis moyvanas;<br />

• sagnebis, movlenebis, procesebis, stilis TvalsaCino<br />

niSniT <strong>da</strong>xarisxebasa <strong>da</strong> <strong>da</strong>jgufebas.<br />

gamoyeneba, wina ori donis msgavsad, azrovnebis qve<strong>da</strong><br />

donis unar-Cvevaa <strong>da</strong> gulisxmobs:<br />

• codnis gamoyenebas gansxvavebul konteqstSi;<br />

• samuSaos Sesrulebas modelis (nimuSis) mixedviT;<br />

• konkretuli proceduris ganxorcielebas.<br />

analizi, blumis mixediT, azrovnebis ze<strong>da</strong> donis unar-Cvevaa,<br />

romlis drosac xdeba mTliani sagnis calke<br />

nawilebis, Tvisebebis gamoyofa <strong>da</strong> gulisxmobs:<br />

• masalis (nawarmoebis, struqturis) Semadgenel<br />

nawilebad <strong>da</strong>yofas, nawilebis Se<strong>da</strong>reba-Sepirispirebas,<br />

maT Soris kavSiris <strong>da</strong>naxvas;<br />

• movlenis mizezis axsnas;<br />

• mizezebsa <strong>da</strong> Sedegebs Soris kavSirebis <strong>da</strong>dgenas.<br />

sinTezi, romelic blumis mixedviT azrovnebis ze<strong>da</strong><br />

donis unar-Cvevaa, analizis sawinaaRmdego process warmoadgens<br />

_ calkeuli elementebis gonebaSi gaerTianebas<br />

(axali struqturuli mTlianobis saxiT calkeuli<br />

nawilebisagan axali mTlianobis Sedgena) <strong>da</strong> gulisxmobs:<br />

• SemoqmedebiTi produqtis Seqmnas;<br />

• problemis ga<strong>da</strong>Wris alternatiuli gzebis wamoyenebas;<br />

• kvlevis/referatis <strong>da</strong>gegmvas;<br />

• problemis ga<strong>da</strong>WrisaTvis saWiro moqmedebebis<br />

<strong>da</strong>gegmvas;<br />

• axali produqtis (inteleqtualuri an materialuri)<br />

Seqmnas.<br />

Sefaseba, rogorc azrovnebis ze<strong>da</strong> donis unar-Cveva,<br />

gulisxmobs:<br />

raimeze msjelobas an <strong>da</strong>skvnebis gamotanas arCeul<br />

kriteriumebze, pirobebze <strong>da</strong> a.S. <strong>da</strong>yrdnobiT. kerZod:<br />

• sakuTari poziciis (arCevanis) argumentirebul<br />

<strong>da</strong>sabuTebas;<br />

• <strong>da</strong>skvnebis gakeTebas garkveul kriteriumebze<br />

<strong>da</strong>yrdnobiT;<br />

• problemis ga<strong>da</strong>Wris ramdenime gzi<strong>da</strong>n erT-erTis<br />

arCevis marTebulobis <strong>da</strong>sabuTebas;<br />

• mtkicebulebis (magaliTad, prezentaciis) mniS-<br />

38 39


vnelovnebis <strong>da</strong>sabuTebas;<br />

• monacemebisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>skvnebis Sesabamisobis <strong>da</strong>dgenas.<br />

AganvixiloT azrovnebis sxva<strong>da</strong>sxva donis aqtivaciis<br />

nimuSebi xelovnebis gakveTilze.<br />

II.1. nimuSi 5.<br />

codna scadeT, amoicnoT mocemul nimuSebSi gamoyenebuli<br />

Tbili <strong>da</strong> civi ferebi.<br />

gageba rogor ferebs gamoiyenebdiT zamTris peizaJis<br />

Seqmnisas? Semodgomis peizaJisTvis?<br />

gamoyeneba survilisamebr, <strong>da</strong>xateT zamTris an Semodgomis<br />

peizaJi <strong>da</strong> gamoiyeneT saTanado ferebi (civi an<br />

Tbili).<br />

analizi isaubreT nawarmoebze masSi gamoyenebuli ferebis<br />

kuTxiT.<br />

sinTezi scadeT, gadmosceT TqvenTvis sasurveli ganwyobileba<br />

(magaliTad, sixaruli, sev<strong>da</strong>), risTvisac<br />

gamoiyenebT civ an Tbil ferebs.<br />

Sefaseba aRwereT namuSevari, imsjeleT masSi gamoyenebul<br />

ferebze, gadmoeciT Tqveni <strong>da</strong>mokidebuleba <strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>asabuTeT, ram SegiqmnaT esa Tu is ganwyoba.<br />

tradiciulad, saskolo praqtikaSi aqcentirebuli<br />

iyo azrovnebis qve<strong>da</strong> doneebis unar-Cvevebis (codna,<br />

gageba, gamoyeneba) ganviTareba. rac Seexeba ze<strong>da</strong> donis<br />

unar-Cvevebs, am mimarTulebiT maswavleblebi garkveul<br />

sirTuleebs awydebian, ramdena<strong>da</strong>c tradiciuli swavleba<br />

ar iyo orientirebuli aRniSnuli doneebis ganviTarebaze<br />

(analizi, sinTezi, Sefaseba).<br />

azrovnebis ze<strong>da</strong> doneebis aqtivaciam saTanado mniSvneloba<br />

SeiZina pirovnebaze orientirebul saswavlo<br />

procesSi, rac ganxorcielebadia mxolod mizanmimar-<br />

Tuli meToduri xerxebis gamoyenebiT. ase magaliTad,<br />

Tu moswavlisaTvis rTulia <strong>da</strong>smuli amocanis ga<strong>da</strong>Wra,<br />

mniSvnelovan pe<strong>da</strong>gogiur efeqtzea gaTvlili e.w. <strong>da</strong>mazustebeli<br />

SekiTxvebis <strong>da</strong>sma. saWiroebis SemTxvevaSi<br />

amgvari kiTxvebis gamoyenebiT maswavlebels SeuZlia<br />

qve<strong>da</strong> donis saazrovno unar-Cvevebi<strong>da</strong>n nabij-nabij Seuwyos<br />

xeli azrovnebis maRali doneebis amoqmedebas.<br />

II.1. nimuSi 6.<br />

analizis doneze orientirebuli <strong>da</strong>mazustebeli<br />

SekiTxvebis nimuSi<br />

1. aRwereT mocemuli nawarmoebi. gageba<br />

2. rogor STabeWdilebas axdens Tqvenze<br />

es suraTi <strong>da</strong> ratom?<br />

3. gamoTqviT azri, ra kavSiria suraTze<br />

gamosaxul sagnebs Soris.<br />

4. rogor fiqrobT, ra Canafiqri hqon<strong>da</strong><br />

avtors?<br />

gamoyeneba/ analizi<br />

analizi<br />

40 41<br />

analizi<br />

II.1. nimuSi 7.<br />

sinTezis doneze orientirebuli <strong>da</strong>mazustebeli<br />

SekiTxvebis nimuSi<br />

1. <strong>da</strong>asaxeleT mcire plastikis nimuSebi- gageba<br />

saTvis <strong>da</strong>maxasiaTebeli niSnebi.<br />

2. <strong>da</strong>fiqrdiT, ras gamoZerwavT? gamoyeneba<br />

3. romel saxasiaTo niSnebs gamoyofT analizi<br />

Tqvens namuSevarSi?<br />

4. ra masalas SearCevT Canafiqris gansax- sinTezi<br />

orcieleblad?


II.1. nimuSi 8.<br />

Sefasebis doneze orientirebuli <strong>da</strong>mazustebeli<br />

SekiTxvebis nimuSi<br />

1. aRwereT mocemuli namuSevari. codna/gageba<br />

2. ra masala gamoiyena mxatvarma? gageba/gamoyeneba<br />

3. rogor fiqrobT, realuri samyaros su- analizi<br />

raTia Tu avtoris fantaziiT Seqmnili?<br />

4. ra saxasiaTo niSnebia xazgasmuli namu- analizi<br />

SevarSi?<br />

5. Seesatyviseba Tu ara avtoris mier Ser- Sefaseba<br />

Ceuli masala mis Canafiqrs?<br />

6. gamoxateT Tqveni <strong>da</strong>mokidebuleba moce- Sefaseba<br />

muli namuSevrisadmi.<br />

unari a<strong>da</strong>mianis Tan<strong>da</strong>yolili SesaZleblobaa, romelic<br />

mxolod SesaZleblobis, potencialis saxiTaa<br />

mocemuli. garkveuli unar-Cvevis ganviTareba mxolod<br />

saTanado moqmedebebis safuZvelze aris SesaZlebeli.<br />

unar-Cvevebis ganviTareba etapobrivad xdeba, risTvisac<br />

moswavlem garkveuli etapebi un<strong>da</strong> gaiaros.<br />

gamoyofen unar-Cvevis ganviTarebis sam fazas:<br />

1. wvdomis faza. am etapze mniSvnelovania Sesaswavli<br />

operaciis wvdoma, Secnoba, gageba;<br />

2. aTvisebis. anu gavarjiSebis faza, romelic iTvaliswinebs<br />

pirvel etapze gagebuli operaciis/informaciis<br />

procedurulad gamoyenebas. Sesabamisad, yuradReba<br />

mimarTulia konkretuli operaciis aTvisebaze <strong>da</strong> ara<br />

kompleqsuri <strong>da</strong>valebis Sesrulebaze sxva, <strong>da</strong>matebiTi<br />

informaciiTa <strong>da</strong> operaciiT;<br />

3. avtomatizaciis anu <strong>da</strong>uflebis faza. am etapze moswavlis<br />

Zalisxmeva mimarTulia unar-Cvevis gamoyenebaze<br />

konteqstis Sesabamisad.<br />

xSir SemTxvevaSi, rodesac <strong>da</strong>valeba kompleqsuri<br />

xasiaTisaa, ikveTeba ormagi mizani, romelTaganac erTi<br />

mimarTulia aRqma-gagebaze, meore ki _ Seqmna-warmoebaze.<br />

ase magaliTad, xelovnebis gakveTilze moswavlem un<strong>da</strong><br />

imsjelos konkretuli Janris/stilis mimarTulebis nimuSze,<br />

Semdeg ki <strong>da</strong>moukideblad Seqmnas amave Janris/<br />

stilis/mimarTulebis namuSevari.<br />

maswavleblis winaSe dgeba problema, romelic man<br />

un<strong>da</strong> ga<strong>da</strong>wyvitos. kerZod, rogor uzrunvelyos Tanmimdevruli<br />

<strong>da</strong> <strong>efeqturi</strong> svla aRqma-gagebi<strong>da</strong>n Seqmnamde.<br />

amisaTvis mniSvnelovania Semdegi:<br />

• mkafiod ganisazRvros, ra produqti un<strong>da</strong> Seqmnas<br />

moswavlem mesame fazaSi;<br />

• ra codna <strong>da</strong> unar-Cvevebi <strong>da</strong>sWirdeba mas <strong>da</strong>saxuli<br />

miznis misaRwevad (<strong>da</strong>iSalos kompleqsuri xasiaTis<br />

mizani qvemiznebad);<br />

• mxolod amis Semdeg ganisazRvreba saswavlo miznebi<br />

<strong>da</strong> Sesabamisi aqtivobebi, romlebic uzrunvelyofen<br />

aucilebeli unar-Cvevebis ganviTarebas pirvel <strong>da</strong> meore<br />

fazaSi.<br />

aRqma-gagebi<strong>da</strong>n Seqmnamde Tanmimdevruli svlis uzrunvelyofis<br />

nimuSebi:<br />

II.1. nimuSi 9.<br />

klasi: III. gakveTilis Tema: ferebis borbali.<br />

mocemuloba: kontrastuli ferebis gacnoba.<br />

<strong>da</strong>valeba: xatva <strong>da</strong>moukideblad SerCeul Temaze kontrastuli<br />

ferebis gamoyenebiT.<br />

42 43


I. wvdomis faza<br />

moswavleebi ecnobian ferebis borbals, amoicnoben <strong>da</strong> asaxeleben<br />

ZiriTad <strong>da</strong> Sedgenil ferebs, `aRmoaCenen~ <strong>da</strong> asaxeleben<br />

kontrastul ferebs.<br />

II. aTvisebis, anu gavarjiSebis faza<br />

moswavleebi wyvilSi/jgufurad muSaoben saerTo formatze,<br />

qmnian martiv gamosaxulebebs mxolod kontrastuli<br />

ferebis gamoyenebiT. an moswavleebi ganixilaven ferweris<br />

nimuSebs, aRniSnaven, romel maTganSi romeli kontrastuli<br />

ferebia gamoyenebuli <strong>da</strong> ra STabeWdilebas axdens maTze.<br />

III. avtomatizaciis, anu <strong>da</strong>uflebis faza<br />

moswavleebi <strong>da</strong>moukideblad irCeven Temebs namuSevrisaTvis<br />

<strong>da</strong> sakuTari Canafiqris Sesabamisad iyeneben kontrastul<br />

ferebs.<br />

II.1. nimuSi 10.<br />

klasi: VII. gakveTilis Tema: vulkanis ferflSi <strong>da</strong>marxuli<br />

qalaqi.<br />

mocemuloba: informaciis gacnoba Zveli romauli qalaqis<br />

_ pompeis istoriaze, xelovnebasa <strong>da</strong> tragikul<br />

aRsasrulze.<br />

<strong>da</strong>valeba: moswavleebi <strong>da</strong>moukideblad irCeven <strong>da</strong> asruleben<br />

<strong>da</strong>valebas gakveTilze miRebuli STabeWdilebebis<br />

gaTvaliswinebiT.<br />

I. wvdomis faza<br />

moswavleebi ecnobian sagakveTilo masalas<br />

(informacia <strong>da</strong> vizualuri nimuSebi). maswavlebeli svams<br />

kiTxvebs, romlebic I <strong>da</strong> II donis unar-Cvevebis<br />

gamovlenazea orientirebuli.<br />

II. aTvisebis, anu gavarjiSebis faza<br />

moswavleebi uziareben erTmaneTs gakveTilze miRebul<br />

STabeWdilebebs <strong>da</strong> ganixilaven sxva<strong>da</strong>sxva versias imasTan<br />

<strong>da</strong>kavSirebiT, Tu ra saxis namuSevrebis Seqmnas isurvebdnen<br />

gakveTilis Temaze, amasTan, asabuTeben sakuTar mosazrebebs,<br />

survilisamebr, akeTeben eskizebs, romelTac aseve<br />

erToblivad ganixilaven.<br />

III. avtomatizaciis, anu <strong>da</strong>uflebis faza<br />

moswavleebi sakuTari Canafiqris Sesabamisad irCeven<br />

Temas/siuJets, masalas, teqnikas <strong>da</strong> asruleben praqtikul<br />

samu Saos. magaliTad, vulkanis amofrqvevis scenas, pompeis<br />

moednis Canaxats saTanado arqiteqturuli detalebis<br />

gamoyenebiT, mozaikas pompeiSi aRmoCenili nimuSebs stilSi<br />

<strong>da</strong> sxv.<br />

azrovnebis sxva<strong>da</strong>sxva doneze gamavali savarjiSoebis/<strong>da</strong>valebebis<br />

Sesaqmnelad gavrcelebulia sxva<strong>da</strong>sxva<br />

meTodi, romelTa gamoyenebac <strong>da</strong>exmareba maswavlebels<br />

sasurveli Sedegebis miRwevaSi. ganvixiloT sqemebi, romlebSic<br />

mocemulia sakvanZo sityvebi (moqmedebis aRm-<br />

44 45


niSvneli saxelebi), romelTa gaTvaliswinebiTac Sesa-<br />

Zlebelia TiToeuli donis Sesatyvisi SekiTxvebisa <strong>da</strong><br />

Sesabamisi aqtivobebis <strong>da</strong>gegmva.<br />

codna<br />

gaimeore, CamoTvale, <strong>da</strong>asaxele, aRwere, amoicani, gaixsene.<br />

II.1. nimuSi 11.<br />

• CamoTvale, rogori xazebia SenTvis cnobili;<br />

• <strong>da</strong>asaxele ZiriTadi <strong>da</strong> Sedgenili ferebi;<br />

•aRweresuraTi,romelmacgansakuTrebiT<strong>da</strong>gainteresa;<br />

• gaixsene, ras uwodeben sagnis formis gamomsaxvel<br />

xazs;<br />

• amoicani, romeli nimuSi warmoadgens Canaxats,<br />

romeli _ <strong>da</strong>srulebul namuSevars;<br />

• gaixsene, ras niSnavs sityva `monotipia~.<br />

• amoicani <strong>da</strong> <strong>da</strong>asaxele mocemul suraTze gamoyenebuli<br />

kontrastuli ferebi;<br />

• amoicani mocemul suraTze weliwadis dro <strong>da</strong><br />

dRe-Ramis monakveTi.<br />

gageba<br />

sakuTari sityvebiT axseni, <strong>da</strong>axasiaTe, ganmarte, moiyvane<br />

maga liTebi, Sea<strong>da</strong>re, <strong>da</strong>ajgufe, ivaraude, Seajame, gaakeTe<br />

interpretacia.<br />

II.1. nimuSi 12.<br />

• Sea<strong>da</strong>re erTmaneTs akvareliTa <strong>da</strong> guaSiT Sesrulebuli<br />

peizaJis nimuSebi <strong>da</strong> gauziare azri amxanagebs;<br />

• scade imis axsna, Tu ramdenad mniSvnelovania Ramis<br />

peizaJisaTvis Sesabamisi fonis SerCeva;<br />

• <strong>da</strong>axasiaTe mocemuli suraTis koloriti;<br />

• Sea<strong>da</strong>re mocemuli suraTebi <strong>da</strong> scade aRmoaCino<br />

mxolod ganmasxvavebeli niSnebi;<br />

• Seni sityvebiT ganmarte, riT gansxvavdeba reliefi<br />

mrgvali qan<strong>da</strong>kebisagan;<br />

• moiyvane nimuSebi, romlebSic sivrce gadmocemulia<br />

xazovani perspeqtivis meSveobiT;<br />

• gamoTqviT mosazreba, ra saxis informaciis miRebaa<br />

SesaZlebeli yofiTi Janris namuSevrebi<strong>da</strong>n;<br />

• <strong>da</strong>ajgufeT mocemuli nimuSebi Janruli Taviseburebebis<br />

mixedviT;<br />

• <strong>da</strong>akvirdiT nimuSebs <strong>da</strong> scadeT, amoicnoT Zveli<br />

samyaros romeli kulturis kuTvnilebaa TiToeuli<br />

maTgani. <strong>da</strong>asabuTeT Tqveni mosazreba.<br />

gamoyeneba<br />

moamzade, gaakeTe, <strong>da</strong>akavSire, ganaxorciele, Seqmeni sqema,<br />

moaxdine klasificireba, demonstrireba, ilustrireba.<br />

46 47


II.1. nimuSi 13.<br />

• scade, Seqmna Tanaklaselis portreti, romelSic<br />

gadmoscem misTvis <strong>da</strong>maxasiaTebel niSnebs, xasiaTs;<br />

• gaixseneT Zveli egviptis xelovnebis nimuSebi <strong>da</strong><br />

SeqmeniT namuSevrebi Zvelegviptur stilSi;<br />

• <strong>da</strong>akvirdiT eskimosebisa <strong>da</strong> indielebis piqtogramebs<br />

<strong>da</strong> SeqmeniT mxiaruli naxatebi, romelTa saSualebiTac<br />

saxaliso ambebs mouyvebiT amxanagebs;<br />

• gaakeTeT Canaxatebi, romlebSic sagnebis forma<br />

mkveTrad gamoiyofa fonisagan;<br />

• SeqmeniT ferTa gra<strong>da</strong>ciis sqema;<br />

• Sea<strong>da</strong>reT erTmaneTs Zveli xelnaweri <strong>da</strong> Tanamedrove<br />

nabeWdi wignebis mxatvruli gaformeba <strong>da</strong><br />

aRniSneT maTi saerTo <strong>da</strong> ganmasxvavebeli niSnebi;<br />

• gamoavlineT fantazia <strong>da</strong> gaakeTeT raime niSniT<br />

gamorCeuli, uCveulo formebis mqone nagebobebis eskizebi.<br />

analizi<br />

Sea<strong>da</strong>re, ganasxvave, gamoikvlie, <strong>da</strong>yavi kategoriebad, gaaanalize,<br />

aRniSne saerTo <strong>da</strong> ganmasxvavebeli niSnebi, avtoris<br />

mizani.<br />

II.1. nimuSi 14.<br />

• Sea<strong>da</strong>reT peizaJis TqvenTvis cnobili nimuSebi<br />

Zveli CineTis ferweris nimuSebs <strong>da</strong> aRniSneT ganmasxvavebeli<br />

niSnebi;<br />

• <strong>da</strong>moukideblad airCieT <strong>da</strong> Sea<strong>da</strong>reT Sua saukuneebisa<br />

<strong>da</strong> renesansis xuroTmoZRvrebis nimuSebi;<br />

• rogor fiqrobT, ra Seadgen<strong>da</strong> matisis mizans _<br />

suraTis Sinaarsi Tu ferebis saSualebiT misTvis sasurveli<br />

STabeWdilebis Seqmna?<br />

• SearCie Semodgomis peizaJis Sesatyvisi literaturuli<br />

nawarmoebi <strong>da</strong> gaaanalize, ra saSualebebiT<br />

gadmoicema ganwyobileba literaturul nawarmoebsa<br />

<strong>da</strong> saxviTi xelovnebis nimuSSi.<br />

• ganixileT peizaJis mocemuli nimuSebi <strong>da</strong> <strong>da</strong>yaviT<br />

imis gaTvaliswinebiT, Tu rogor aris maTSi gadmocemuli<br />

sivrce;<br />

• gaaanalizeT mocemuli nimuSi masSi gamoyenebuli<br />

gamomsaxvelobiTi xerxebis TvalsazrisiT <strong>da</strong> <strong>da</strong>akav-<br />

SireT avtoris CanafiqrTan.<br />

sinTezi<br />

Seqmeni, <strong>da</strong>gegme, ganazogade, Teoriulad Camoayalibe,<br />

wamoayene hipoTeza/versiebi, gamoTqvi varaudi, warmoidgine,<br />

formulireba mieci.<br />

II.1. nimuSi 15.<br />

• airCieT epoqa, kultura, mxatvruli mimarTuleba,<br />

romelic gansakuTrebiT sainteresoa TqvenTvis, <strong>da</strong>gegmeT<br />

<strong>da</strong> ganaxorcieleT kvleva (mravalmxrivi masalis<br />

moZieba, analizi, <strong>da</strong>skvnebis gakeTeba-<strong>da</strong>sabuTeba), romlis<br />

Sedegebsac warmoadgenT TqvenTvis sasurveli saxiT<br />

_ stendi, saklaso gazeTi, bukleti an sxv.;<br />

• warmoidgineT, rom proeqtis farglebSi amxanagebTan<br />

erTad un<strong>da</strong> <strong>da</strong>gegmoT aqcia Temaze: `a<strong>da</strong>miani<br />

<strong>da</strong> samyaro~ <strong>da</strong> gaakeTeT sareklamo bukletis maketi;<br />

48 49


• Tqven mier SerCeuli epoqis, kulturis, mxatvruli<br />

mimdinareobis yofiTi Janris namuSevris safuZvelze<br />

SeqmeniT scenari, moifiqreT dialogebi, gansazRvreT<br />

mizanscenebi, Semdeg ki `gaacocxleT~ epoqa warmodgenaSi<br />

Sesabamisi mxatvruli gaformebiT;<br />

• <strong>da</strong>wereT ese Temaze: `Tbilisi _ qalaqi kulturaTa<br />

gzajvaredinze~;<br />

• CamoayalibeT romanuli <strong>da</strong> guTuri stilis <strong>da</strong>maxasiaTebeli<br />

ramdenime niSani;<br />

• miRebuli informaciis safuZvelze Sea<strong>da</strong>reT Sua<br />

saukuneebis qalaqi antikurs (magaliTad, roms, pompeis),<br />

gaiTvaliswineT nagebobebis saxeobebi, <strong>da</strong>niSnuleba <strong>da</strong><br />

a.S. <strong>da</strong> gaakeTeT saTanado <strong>da</strong>skvnebi;<br />

• wamoayeneT versiebi imasTan <strong>da</strong>kavSirebiT, Tu ra<br />

faqtorebi ganapirobebs kulturaTa Soris dialogs<br />

warsulSi <strong>da</strong> dRes;<br />

• ganixileT impresionistebis mier Seqmnili namu-<br />

Sevrebi <strong>da</strong> gamoTqviT varaudi imasTan <strong>da</strong>kavSirebiT, Tu<br />

ra mizniT SeeZloT maT gamoeyenebinaT fotografiis<br />

SesaZleblobebi.<br />

Sefaseba<br />

imsjele, gansaje, <strong>da</strong>asabuTe, <strong>da</strong>askveni, gaakeTe arCevani,<br />

gaakritike, miiRe ga<strong>da</strong>wyvetileba, Seajame.<br />

II.1. nimuSi 16.<br />

• imsjeleT, ra arqiteqturuli formebis Camoyalibeba<br />

ganapiroba Zvelegvipturi religiis Taviseburebebma;<br />

• SeafaseT kretas xelovnebis warmodgenili nimuSebis<br />

mxatvruli Taviseburebebi;<br />

• mocemuli ferweruli namuSevrebis safuZvelze<br />

imsjeleT, rogor aisaxeba maTSi epoqis niSnebi;<br />

• gakveTilze miRebuli informaciis safuZvelze<br />

imsjeleT XVII saukunis holandiuri ferweris Tematikaze<br />

<strong>da</strong> im mxatvrul amocanebze, romelTa ga<strong>da</strong>wyvetasac<br />

fermwerebi isaxavdnen miznad;<br />

• gaixseneT velaskesis namuSevrebi <strong>da</strong> CamoayalibeT<br />

Tqveni mosazreba kompoziciuri ga<strong>da</strong>wyvetis originalobasa<br />

<strong>da</strong> ferwerul Taviseburebebze mis SemoqmedebaSi;<br />

• TqvenTvis cnobili muzeumebis magaliTze gamoTqviT<br />

azri muzeumebisa <strong>da</strong> samxatvro galereebis mniSvnelobaze<br />

sazogadoebis kulturul cxovrebaSi, maT<br />

saganmanaTleblo rolze;<br />

• gamoTqviT azri beWdviTi grafikis SesaZleblobebis<br />

Sesaxeb sazogadoebrivi azris formirebaSi;<br />

• gansajeT citataSi gadmocemuli mosazrebis mar-<br />

Tebuloba.<br />

blumis taqsonomiis Sesabamisad, mocemuli zmnebi mniSvnelovania<br />

maswavleblis mier mizanmimarTulad gansaz-<br />

Rvruli SekiTxvebis, saswavlo aqtivobebis SerCevisa <strong>da</strong><br />

gamoyenebisaTvis. rogorc ukve aRiniSna, maswavleblebi<br />

saswavlo praqtikaSi ufro metad orientirebuli arian<br />

<strong>da</strong>bali donis saazrovno unar-Cvevebis ganviTarebaze. imisaTvis,<br />

rom moswavleebi gascdnen codnisa <strong>da</strong> gagebis,<br />

zogjer, gamoyenebis doneebs, SeZlon SeZenili codnis<br />

gansxvavebul konteqstSi gamoyeneba (transferi), kritikuli<br />

azrovnebisa <strong>da</strong> argumentirebuli msjelobis unar-<br />

Cvevebis ganviTareba, aucilebelia ze<strong>da</strong> donis saazrovno<br />

unarebis amoqmedeba. am mizniT sayuradReboa, rom maswav-<br />

50 51


lebelma SeZlos kiTxvebis klasifikacia, anu gamijnos<br />

erTmaneTisagan azrovnebis qve<strong>da</strong> <strong>da</strong> ze<strong>da</strong> doneebis asamoqmedebeli<br />

SekiTxvebi <strong>da</strong> Semdeg SeZlos maTi adekvaturi<br />

gamoyeneba. ze<strong>da</strong> doneebze orientirebuli SekiTxvebi<br />

xels uwyobs moswavleTa motivaciisa <strong>da</strong> interesebis<br />

gazr<strong>da</strong>s, axali codnis <strong>da</strong>kavSirebas maT cxovrebiseul<br />

gamocdilebasTan, SeZenil codnas, RirebulebebTan.<br />

kiTxvebis efeqturad <strong>da</strong>smisa <strong>da</strong> arsebiTi Sedegebis<br />

miRwevis mizniT, mniSvnelovania imis gacnobiereba, Tu ra<br />

mizans isaxavs maswavlebeli, ra donis saazrovno unar-<br />

Cvevebis amoqmedebazea orientirebuli. aRniSnulis Sesabamisad<br />

igi axdens SekiTxvebis mkafio formulirebas,<br />

iTvaliswinebs, rom ganxilul SemTxvevaSi mniSvnelovan<br />

pe<strong>da</strong>gogiur efeqtzea gaTvlili ara <strong>da</strong>xuruli, aramed<br />

Ria SekiTxvebis <strong>da</strong>sma, romlebic iTxovs vrcel, <strong>da</strong>sabuTebul<br />

Sinaarsobriv pasuxebs.<br />

sasurvelia, maswavleblis mier winaswar iyos gansaz-<br />

Rvruli TiToeuli kiTxvis savaraudo pasuxi, agreTve<br />

gaTvaliswinebul iqnes moswavlisaTvis Tavisuflebis<br />

micemis SesaZlebloba, raTa maT gamoavlinon <strong>da</strong>moukidebeli<br />

msjelobis, ideebis, versiebis wamoyenebis, <strong>da</strong>sabuTebis,<br />

analizis, Sefasebis unar-Cvevebi. saWiroebis<br />

SemTxvevaSi maswavlebeli aZlevs moswavleebs saWiro<br />

miniSnebebs, svams <strong>da</strong>mazustebel SekiTxvebs, axdens rTuli<br />

amocanis qveamocanebad <strong>da</strong>yofas, sasurveli Sedegis<br />

misaRwevad Camoinacvlebs saazrovno unar-Cvevebis erTi<br />

an ori doniT qvemoT <strong>da</strong> sxv.<br />

yovelive aRniSnulis realizeba saswavlo procesSi<br />

xels uwyobs moswavleebs saazrovno unar-Cvevebis ganviTarebaSi,<br />

maswavlebels ki erovnuli saswavlo gegmiTa<br />

<strong>da</strong> sagnobrivi stan<strong>da</strong>rtiT gansazRvruli Sedegebis miRwevaSi.<br />

II.2. problemaze <strong>da</strong>fuZnebuli swavleba<br />

erT-erT aqtiur teqnologias problemaze <strong>da</strong>fuZnebuli<br />

swavleba warmoadgens, romelic iTvaliswinebs<br />

arastan<strong>da</strong>rtuli situaciebis, amocanebis ga<strong>da</strong>wyvetas.<br />

problemuri <strong>swavlebis</strong> procesSi moswavleebi <strong>da</strong>moukideblad<br />

iTviseben axal codnasa <strong>da</strong> unar-Cvevebs. am<br />

strategiis praqtikul Rirebulebas u.y. gansazRvravs<br />

yuradRebis, <strong>da</strong>kvirvebulobis, azrovnebis <strong>da</strong> SemecnebiTi<br />

aqtivobis, agreTve <strong>da</strong>moukideblobis, kritikulobisa <strong>da</strong><br />

TviTkritikulobis, azrovnebis arastan<strong>da</strong>rtulobis ganviTareba.<br />

gar<strong>da</strong> amisa, rac gansakuTrebiT mniSvnelovania,<br />

problemuri swavleba uzrunvelyofs SeZenili codnis<br />

ganmtkicebas, ramdena<strong>da</strong>c moswavle mas iZens <strong>da</strong>moukideblad.<br />

gar<strong>da</strong> amisa, aq moqmedebs, rogorc fsiqologebi<br />

uwodeben, `<strong>da</strong>usrulebeli moqmedebis efeqti~, romlis<br />

arsic mdgomareobs SemdegSi: problemuri swavleba <strong>da</strong>kavSirebulia<br />

kvleva-ZiebasTan, Sesabamisad, iTvaliswinebs<br />

<strong>da</strong>valebis Sesrulebas, rac droSia ganfenili. moswavle/<br />

moswavleebi saTanado, ufro xangrZlivi drois ganmavlobaSi<br />

fiqroben masze, vidre ar ga<strong>da</strong>wyveten / ar Seasruleben.<br />

swored am <strong>da</strong>usruleblobis Sesabamisad xdeba<br />

myari, funqciuri codnisa <strong>da</strong> unar-Cvevebis formireba.<br />

problemuri swavleba moswavlis <strong>da</strong>moukideblobis<br />

ganviTarebazea orientirebuli. aRniSnuli midgomis<br />

ZiriTad ideas warmoadgens saswavlo procesSi SemecnebiTi<br />

saswavlo amocanebisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>valebebis ga<strong>da</strong>wyveta,<br />

romlebic moswavles/moswavleebs aqtiuri Semmecneblis<br />

rolSi ayenebs, ramdena<strong>da</strong>c igi ver ga<strong>da</strong>wyvets problemas<br />

mxolod SeZenili codnis safuZvelze. problemis<br />

ga<strong>da</strong>sawyvetad moswavle mimarTavs TviTganaTlebas<br />

(<strong>da</strong>matebiTi resursis moZieba, <strong>da</strong>muSaveba <strong>da</strong> a.S.) <strong>da</strong><br />

52 53


mxolod Semdeg zrunavs problemis ga<strong>da</strong>Wris gzebsa <strong>da</strong><br />

saSualebebze. amgvarad, problemuri <strong>swavlebis</strong> safuZvels<br />

Seadgens problemuri kiTxvebi, amocanebi, <strong>da</strong>valebebi,<br />

situaciebi.<br />

problemuri kiTxva ar iTvaliswinebs SeZenili codnis<br />

mxolod gaxsenebasa <strong>da</strong> gadmocemas, moswavles ara aqvs<br />

masze mza pasuxi <strong>da</strong> igi am pasuxs <strong>da</strong>moukideblad eZiebs,<br />

ikvlevs.<br />

problemuri amocana saswavlo masalis organizaciis<br />

formaa winaswar cnobili pirobiTa <strong>da</strong> ucnobi monacemebiT.<br />

am monacemebis Zieba iTvaliswinebs aqtiur saazrovno<br />

moqmedebebs, faqtebis analizs, obieqtebis warmoSobis<br />

mizezebisa <strong>da</strong> maTi mizezSedegobrivi kavSirebis garkvevas.<br />

amgvari amocanis ga<strong>da</strong>wyveta SesaZlebelia ganxorcieldes<br />

sxva<strong>da</strong>sxva saxiT. magaliTad, sityvieri gansjis,<br />

praqtikuli saqmianobis an sxva formiT.<br />

problemuri <strong>da</strong>valeba iTvaliswinebs konkretul<br />

miTiTebebs moswavleebisaTvis <strong>da</strong>moukidebeli saZiebo-<br />

SemecnebiTi saqmianobisaTvis. miTiTebebi mimarTulia<br />

aucilebeli Sedegis miRebaze. problemuri <strong>da</strong>valebebi<br />

sruldeba Ziebis, SeTxzvis, gamogonebis, eqsperimentis,<br />

modelirebisa <strong>da</strong> sxva formebis saxiT.<br />

problemuri situacia _ es aris moswavleebisa-<br />

Tvis gonebrivi sirTuleebis Seqmnis mdgomareoba, rac<br />

gamowveulia maT mier aTvisebuli codnisa <strong>da</strong> moqmedebis<br />

xerxebis ukmarisobiT SemecnebiTi amocanis, <strong>da</strong>valebis an<br />

saswavlo problemis ga<strong>da</strong>saWrelad.<br />

problemuri situaciebi SeiZleba sxva<strong>da</strong>sxva tipis iyos:<br />

1. moswavleebs ar SeuZliaT upasuxon problemur<br />

kiTxvas an ga<strong>da</strong>wyviton <strong>da</strong>smuli amocana;<br />

2. moswavleebi floben Zvel codnas, rac ar aris<br />

sakmarisi <strong>da</strong>smuli amocanis ga<strong>da</strong>saWrelad;<br />

3. iqmneba Seusabamoba Teoriuli codnis safuZvelze<br />

problemis SesaZlo ga<strong>da</strong>wyvetasa <strong>da</strong> praqtikuli gziT<br />

ganuxorcieleblobas Soris;<br />

4. praqtikuli gziT ganxorcielebis SemTxvevaSi iqmneba<br />

Seusabamoba Teoriuli codnis ukmarisobasTan.<br />

zemoaRniSnulis gaTvaliswinebiT problemuri situaciebis<br />

ga<strong>da</strong>wyvetis efeqturoba <strong>da</strong>mokidebulia Semdeg<br />

ZiriTad etapebze:<br />

1. sayrdeni codnisa <strong>da</strong> moqmedebis xerxebis aqtualizacia;<br />

2. axali codnisa <strong>da</strong> moqmedebis xerxebis aTviseba;<br />

3. maTi gamoyeneba <strong>da</strong> unar-Cvevebis formireba.<br />

tradiciul saskolo praqtikaSi problemuri <strong>swavlebis</strong><br />

principi gamoiyenebo<strong>da</strong> rogorc Ziebis imitacia,<br />

rodesac maswavlebelma winaswar ico<strong>da</strong> moswavleTa mier<br />

misaRwevi Sedegi <strong>da</strong> mizanmimarTulad mihyav<strong>da</strong> swor pasuxamde,<br />

versiamde, <strong>da</strong>skvnebamde. Tanamedrove saswavlo<br />

procesSi am midgomis bevrad garTulebuli varianti<br />

gamoiyeneba, rodesac saganmanaTleblo produqti ucnobia<br />

rogorc moswavlisTvis, ise maswavleblisTvis.<br />

rogorc ukve aRiniSna, moswavlesa <strong>da</strong> Sedegze orientirebul<br />

saswavlo procesSi gansakuTrebul mniSvnelobas<br />

iZens saazrovno unar-Cvevebis ganviTareba. gamoyofen<br />

rogorc martiv (informaciis <strong>da</strong>maxsovreba, faqtebis gaxseneba<br />

<strong>da</strong> sxv.), ise rTul (kritikuli azrovneba, problemis<br />

ga<strong>da</strong>Wra, SemoqmedebiTi azrovneba <strong>da</strong> sxv.) SemecnebiT<br />

unar-Cvevebs. rTuli SemecnebiTi unar-Cvevebis<br />

ganviTarebis TvalsazrisiT gansakuTrebul mniSvnelobas<br />

iZens problemaze <strong>da</strong>fuZnebuli swavleba, rac produqtiul<br />

process warmoadgens, xels uwyobs axali codnis<br />

<strong>da</strong>moukideblad SeZenas. TavisTavad azrovneba Semecnebis<br />

54 55


saganTan a<strong>da</strong>mianis uwyvet urTierTqmedebas efuZneba <strong>da</strong><br />

moicavs analizsa <strong>da</strong> sinTezs, abstrahirebasa <strong>da</strong> ganzogadebas.<br />

garegan zemoqmedebas azrovnebis procesis Sedegebze<br />

gansazRvravs azrovnebis Sinagani pirobebi (maxasiaTeblebi),<br />

rogoricaa motivacia, subieqtis pirovnuli<br />

Taviseburebebi, RirebulebiTi orientaciebi, monacemebi,<br />

gamocdileba <strong>da</strong> sxv. Sesabamisad, moswavlis <strong>da</strong>moukidebeli<br />

saazrovno moRvaweobisaTvis aucilebelia garegani<br />

pirobebis Seqmna.<br />

rogorc fsiqologebi aRniSnaven, sawyisi <strong>da</strong> wyaro<br />

SemoqmedebiTi azrovnebisa problemuri situaciaa, romelic<br />

iwvevs SemecnebiT moTxovnilebas, rogorc Sinagan<br />

pirobas. swored SemecnebiTi moTxovnilebis safuZvelze<br />

SeuZlia maswavlebels marTos moswavleTa mier axali<br />

codnis aTvisebis procesi.<br />

problemuri situaciis Seqmnisas moswavle ver poulobas<br />

raime faqtis, movlenis, procesis axsnas. SeZenili<br />

codna ver uzrunvelyofs <strong>da</strong>saxuli miznis miRwevis<br />

SesaZleblobas, Cndeba axali codnis, gzebis, xerxebis<br />

<strong>da</strong>moukideblad moZiebis aucilebloba. amgvarad, problemuri<br />

situacia xels uwyobs SemecnebiTi aqtivobis<br />

warmoSobas. Sesabamisad, problemuri situacia moicavs<br />

Semdeg ZiriTad komponentebs:<br />

• axali codna;<br />

• axali gamocdileba;<br />

• SemecnebiTi moTxovnileba, rac stimuls aZlevs azrovnebiT<br />

moRvaweobas;<br />

• inteleqtualuri SesaZleblobebis zr<strong>da</strong> axlis<br />

`aRmosaCenad~.<br />

amgvarad, problemuri situaciis struqturaSi mkafiod<br />

ikveTeba rogorc garegani faqtorebi, ise Sinagani<br />

pirobebi.<br />

problemuri situacia mTeli rigi TaviseburebebiT<br />

xasiaTdeba. kerZod:<br />

1. Seesabameba moswavlis unar-Cvevebsa <strong>da</strong> asakobrivi<br />

jgufisaTvis <strong>da</strong>maxasiaTebel kognitur SesaZleblobebs;<br />

2. uzrunvelyofs moswavlis <strong>da</strong>interesebas <strong>da</strong> swavlisadmi<br />

motivaciis gazr<strong>da</strong>s;<br />

2. xels uwyobs axali codnis <strong>da</strong>moukideblad SeZenas,<br />

sxva<strong>da</strong>sxva saswavlo disciplinaSi miRebuli codnis<br />

integrirebisa <strong>da</strong> gansxvavebul konteqstSi gamoyenebis<br />

unar-Cvevebis ganviTarebas.<br />

problemaze <strong>da</strong>fuZnebuli swavla realizebadia ara<br />

mxolod sabazo <strong>da</strong> saSualo, aramed <strong>da</strong>wyebiT safe xurzec.<br />

problemuri situaciebi SeiZleba mravalmxrivi iyos:<br />

• moswavlem <strong>da</strong>moukideblad an jgufurad miiRos<br />

ga<strong>da</strong>wyvetileba;<br />

• moaxdinos sagnebis, movlenebis, faqtebis, informaciisa<br />

<strong>da</strong> a.S. Se<strong>da</strong>reba-Sepirispireba;<br />

• awarmoos kvleva-Zieba;<br />

• gamoiyenos SemoqmedebiTi midgoma <strong>da</strong> Seqmnas originaluri<br />

produqti <strong>da</strong> sxv.<br />

problemuri situaciis ga<strong>da</strong>saWrelad moswavle/moswavleebi<br />

ramdenime etaps gaivlian. kerZod:<br />

• problemuri situaciisa <strong>da</strong> misaRwevi miznis gaazreba,<br />

saWiroebis SemTxvevaSi misi <strong>da</strong>nawevreba saTanado<br />

sakiTxebad;<br />

• codnis mobilizeba <strong>da</strong> saWiro resursis organizeba;<br />

• problemuri situaciis ga<strong>da</strong>Wris sxva<strong>da</strong>sxva, alternatiuli<br />

gzebis Zieba;<br />

• Sesasrulebeli samuSaos <strong>da</strong>gegmva (Tanmimdevroba,<br />

drois monakveTi, resursi);<br />

• miRebuli Sedegebis analizi <strong>da</strong> <strong>da</strong>skvnebis gakeTeba.<br />

56 57


problemuri swavlis dros gansakuTrebul mniSvnelobas<br />

iZens iseTi rTuli saazrovno unar-Cvevebis<br />

ganviTareba, rogoricaa kreatiuli <strong>da</strong> SemoqmedebiTi<br />

azrovneba. saswavlo procesSi orive tipis azrovneba,<br />

ZiriTa<strong>da</strong>d, erToblivad moqmedebs <strong>da</strong> zogjer maTi gamijvna<br />

garkveul sirTulesac ki warmoadgens.<br />

problemuri situaciebi/amocanebi un<strong>da</strong> gamoiyenebodes,<br />

nebismieri sagnis <strong>swavlebis</strong>as, amasTan, ar un<strong>da</strong><br />

Semoifarglebodes romelime konkretuli sagnis Car-<br />

CoTi, zogierT SemTxvevaSi mniSvnelovania, rom interdisciplinarul<br />

kavSirebzec iyos orientirebuli.<br />

problemuri amocanebis nimuSebi saxviT <strong>da</strong> gamoyenebiT<br />

xelovnebaSi:<br />

1. moswavle irCevs namuSevris Temas ideebisa <strong>da</strong> ganwyobilebebis<br />

gadmosacemad;<br />

2. moswavle atarebs eqsperiments axali saxatavi<br />

masalis, teqnikis gacnobisa <strong>da</strong> Taviseburebebis gamosavlenad;<br />

3. iyenebs sxva<strong>da</strong>sxva xerxs (Suq-Crdili, kontrasti,<br />

kompoziciuri ganawileba, monasmi, faqtura, koloriti)<br />

asociaciebisa <strong>da</strong> emociebis gadmosacemad;<br />

4. iyenebs efeqtebs asociaciebisa <strong>da</strong> grZnobebis gadmosacemad;<br />

5. irCevs Tematikas, teqnikas, gamomsaxvelobiT xerxebsa<br />

<strong>da</strong> masalas ganwyobilebis gadmosacemad;<br />

6. aqcevs namuSevarSi <strong>da</strong>Svebul Secdomas SemoqmedebiT<br />

midgomad;<br />

7. moswavle a<strong>da</strong>rebs sakuTar <strong>da</strong> amxanagis namuSevrebs<br />

<strong>da</strong> msjelobs maT Soris arsebul msgavseba-gansxvavebebze;<br />

8. moswavle kritikulad ganixilavs sakuTar/amxanagis<br />

namuSevars;<br />

9. moswavle ikvlevs xelovnebis nimuSs <strong>da</strong> ganixilavs<br />

Sesabamis istoriul-religiur/kulturul konteqstSi;<br />

10. a<strong>da</strong>rebs erTmaneTs sxva<strong>da</strong>sxva epoqisa <strong>da</strong> kulturis<br />

xelovnebis nimuSebs <strong>da</strong> msjelobs maT saerTo <strong>da</strong><br />

ganmasxvavebel niSnebze;<br />

11. ikvlevs xelovnebis rols sazogadoebis cxovrebaSi;<br />

12. agrovebs informacias cnobil xelovanTa Semoqmedebis/konkretuli<br />

namuSevris Sesaxeb <strong>da</strong> ikvlevs mis<br />

rols xelovnebis istoriaSi.<br />

problemuri amocanebis ga<strong>da</strong>Wra SesaZlebelia kritikuli<br />

<strong>da</strong> SemoqmedebiTi azrovnebis gamoyenebiT.<br />

problemis ga<strong>da</strong>Wris nimuSebi kritikuli azrovnebis amoqmedebiT:<br />

magaliTi 1. arCevanis gakeTeba, ga<strong>da</strong>wyvetilebis miReba,<br />

<strong>da</strong>kavSireba.<br />

aqtivobis mizani: proeqti _ moswavleebma un<strong>da</strong> gaiTvaliswinon,<br />

ra asala aqvT xelT, risi Seqmna SeiZleba am<br />

masaliT <strong>da</strong> vin iqneba Seqmnili namuSevrebis potenciuri<br />

myidveli.<br />

aqtivobis piroba: xelT arsebuli masalis gamoyenebiT<br />

saskolo gamofena-gayidvaze warsadgeni originaluri namuSevrebis<br />

Seqmna.<br />

problemis ga<strong>da</strong>Wris etapebi:<br />

• aRnusxeT xelT arsebuli masalebi <strong>da</strong> miiReT<br />

ga<strong>da</strong>wyvetileba, Tu risi gakeTeba SeiZleba am masali<strong>da</strong>n:<br />

xelovnebis nimuSis, sayofacxovrebo nivTebis <strong>da</strong> a.S.;<br />

• imuSaveT jgufurad an individualurad;<br />

• <strong>da</strong>aTvaliereT namuSevrebi, gaaanalizeT, SearCieT<br />

sagamofeno namuSevrebi;<br />

58 59


• SearCieT gamofena-gayidvis adgili, gansazRvreT potenciuri<br />

stumrebi (sad un<strong>da</strong> moewyos gamofena <strong>da</strong> vin<br />

un<strong>da</strong> iyos miwveuli);<br />

• <strong>da</strong>amzadeT afiSa, mosawvevi baraTebi, moawyveT<br />

eqspozicia.<br />

magaliTi 2. Se<strong>da</strong>reba-Sepirispireba, <strong>da</strong>kavSireba.<br />

aqtivobis mizani: namuSevris analizi – moswavleebma namuSevris<br />

analizze <strong>da</strong>yrdnobiT un<strong>da</strong> gansazRvron romel<br />

epoqas miekuTvneba namuSevari.<br />

aqtivobis piroba: gansazRvreT, romel epoqasa <strong>da</strong> stils<br />

miakuTvnebT warmodgenil namuSevars.<br />

problemis ga<strong>da</strong>Wris etapebi:<br />

• namuSevris analizi:<br />

1. ra aris asaxuli namuSevarze?<br />

2. ra Janrs miekuTvneba namuSevari?<br />

3. rogoria Sesrulebis manera?<br />

4. romeli mxatvris namuSevars gagonebT?<br />

5. romel epoqas miakuTvnebdiT namuSevars <strong>da</strong> ratom?<br />

• pasuxebis Sejereba <strong>da</strong> kamaTi (saWiroebis SemTxvevaSi,<br />

maswavlebeli aZlevs miTiTebebs moswavleebs <strong>da</strong><br />

moswavleebi maswavlebelTan erTad aanalizeben, rogor<br />

mividnen swor ga<strong>da</strong>wyvetilebamde an ratom ver amoicnes<br />

swori pasuxi).<br />

problemis ga<strong>da</strong>Wris nimuSebi SemoqmedebiTi azrovnebis<br />

amoqmedebiT:<br />

magaliTi 3. arCevanis gakeTeba, ga<strong>da</strong>wyvetilebis miReba,<br />

Se<strong>da</strong>reba-Sepirispireba, <strong>da</strong>kavSireba, SeuTavseblobis aRmofxvra,<br />

eqsperimenti, c<strong>da</strong>, kvleva-Zieba, SemoqmedebiTi azrovneba.<br />

aqtivobis mizani: namuSevris Seqmna - masalis arqonis<br />

SemTxvevaSi originaluri xerxis mogoneba.<br />

aqtivobis piroba: <strong>da</strong>valeba – „peizaJis“ Seqmna.<br />

problemis ga<strong>da</strong>Wris etapebi:<br />

• aiReT Zveli namuSevrebi, romlebic guaSiT an akvareliTaa<br />

Sesrulebuli (maswavleblis nebarTviT);<br />

• <strong>da</strong>alageT iatakze an merxze <strong>da</strong> kargad <strong>da</strong>akvirdiT,<br />

romel laqebs <strong>da</strong> detalebs gamoiyenebdiT Tqveni peiza-<br />

JisTvis;<br />

• amoWeriT an amoxieT es laqebi <strong>da</strong> detalebi <strong>da</strong><br />

gaanawileT mozaikis principiT fanqriT winaswar Sesrulebuli<br />

peizaJis konturebze;<br />

• sanam <strong>da</strong>awebebdeT, kargia, Tu Sori manZili<strong>da</strong>nac<br />

Sexe<strong>da</strong>vT, radgan es <strong>da</strong>gexmarebaT namuSevari mTlianobaSi<br />

<strong>da</strong>inaxoT <strong>da</strong> zogi laqa ga<strong>da</strong>aadgiloT, SecvaloT sxva<br />

feriT <strong>da</strong> a.S.<br />

• rodesac <strong>da</strong>rwmundebiT, rom sasurvel Sedegs miaRwieT,<br />

SegiZliaT frTxilad <strong>da</strong>aweboT.<br />

magaliTi 4. arCevanis gakeTeba, ga<strong>da</strong>wyvetilebis miReba,<br />

Se<strong>da</strong>reba-Sepirispireba, <strong>da</strong>kavSireba, kvleva-Zieba, SemoqmedebiTi<br />

midgoma.<br />

aqtivobis mizani: namuSevris Seqmna – moswavleebma un<strong>da</strong><br />

ga<strong>da</strong>Wran maTTvis ucxo kulturis warmomadgenlebTan<br />

komunikaciis problema.<br />

aqtivobis piroba: gazeT „de<strong>da</strong>miwis“ Seqmna ucxoplanetelebisaTvis.<br />

problemis ga<strong>da</strong>Wris etapebi:<br />

• airCieT ucxoplanetelebTan urTierTobis ena (verbaluri,<br />

vizualuri, anu un<strong>da</strong> ga<strong>da</strong>wyvitoT, iqneba Tu ara<br />

gazeTSi vizualur masalasTan erTad verbaluri teqsti<br />

<strong>da</strong> Tuki saWiroa, ra enaze un<strong>da</strong> Seiqmnas es teqsti);<br />

• sakomunikacio enis SerCevis Semdgom moiZieT Temebi<br />

60 61


<strong>da</strong> gainawileT (moswavleebma Tavad un<strong>da</strong> ga<strong>da</strong>wyviton,<br />

romel Temaze imuSaveben);<br />

• imuSaveT arCeul Temaze;<br />

• moiZieT masala, SeiZleba gamoiyenoT arsebuli fotomasala<br />

an SeqmnaT kolaJebi am masalisgan;<br />

• warmodgenis dros ganmarteT, Tu riTi SeiZleba<br />

iyos saintereso es masala ucxoplanetelebisaTvis;<br />

• SeqmeniT gazeTis maketi,SearCeT formati <strong>da</strong> dizaini,<br />

ga<strong>da</strong>anawileT masala.<br />

magaliTi 5. arCevanis gakeTeba, eqsperimenti, c<strong>da</strong>,<br />

ga<strong>da</strong>wyvetilebis miReba, Se<strong>da</strong>reba-Sepirispireba, <strong>da</strong>kav-<br />

Sireba, kvleva-Zieba, SemoqmedebiTi midgoma.<br />

aqtivobis mizani: originaluri namuSevris Seqmna – moswavleebma<br />

un<strong>da</strong> ga<strong>da</strong>wyviton, risi Seqmna SeiZleba maT<br />

mier moZiebuli <strong>da</strong> xelT arsebuli bunebrivi masalisagan<br />

<strong>da</strong> un<strong>da</strong> Seqmnan originaluri namuSevari.<br />

aqtivobis piroba: originaluri namuSevris Seqmna moswavleTa<br />

mier moZiebuli bunebrivi masalisagan (qva,<br />

fesvebi, girCa, niJara <strong>da</strong> sxv.).<br />

problemis ga<strong>da</strong>Wris etapebi:<br />

• gaaanalizeT arsebuli masala (misi faqturisa <strong>da</strong><br />

Taviseburebis gaTvaliswineba) <strong>da</strong> miiReT ga<strong>da</strong>wyvetileba,<br />

risi gakeTeba SeiZleba am masalisagan.<br />

• SeqmeniT momavali namuSevris eskizi, romelSic gaTvaliswinebuli<br />

iqneba nakeTobis yvela ZiriTadi detali.<br />

• moifiqreT, Tu rogor iqneba gamoyenebuli<br />

xelTarsebuli masala, <strong>da</strong>sWirdeba Tu ara mas raimes<br />

<strong>da</strong>mateba, Seferadeba.<br />

• SeqmeniT namuSevari;<br />

• gaaanalizeT sakuTari namuSevari: maqsimalurad<br />

gamoiyeneT Tu ara xelT arsebuli masalis SesaZle-<br />

blobebi, SeiZlebo<strong>da</strong> Tu ara misi ukeT gamoyeneba.<br />

Tqveni azriT, ra aris namuSevarSi moulodneli <strong>da</strong><br />

originaluri.<br />

magaliTi 6. arCevanis gakeTeba, eqsperimenti, c<strong>da</strong>,<br />

ga<strong>da</strong>wyvetilebis miReba, SemoqmedebiTi midgoma.<br />

aqtivobis mizani: originaluri namuSevris Seqmna – moswavlem<br />

SeZlos mxatvrul-gamomsaxvelobiTi xerxebis<br />

gamoyeneba konkretuli emociis gadmosacemad namuSevarSi.<br />

aqtivobis piroba: „Seasrule eqspresionistuli namu-<br />

Sevari.“<br />

problemis ga<strong>da</strong>Wris etapebi:<br />

Sesavali:<br />

maswavlebeli klass yofs ramdenime jgufad <strong>da</strong> TiToeul<br />

jgufs aZlevs <strong>da</strong>valebas, Seqmnan namuSevrebi, romlebSic<br />

sxva<strong>da</strong>sxva emociaa gadmocemuli. mag.: erTi jgufi qmnis<br />

namuSevars, romelSic gamoxatavs sixaruls, meore – sev<strong>da</strong>s,<br />

mesame – SiSs an aRSfoTebas <strong>da</strong> a.S. sasurvelia, rom<br />

jgufSi moswavleebma imuSaon individualurad, gakveTilis<br />

bolos jgufebi erTmaneTis gverdiT gamofenen namu-<br />

Sevrebs, Tanaklaselebi ki msjeloben, Tu ramdenad <strong>da</strong> rogor<br />

aris namuSevrebSi gadmocemuli Sesabamisi emociebi.<br />

instruqcia:<br />

• Tavad airCieT Janri <strong>da</strong> gamosaxvis manera: es Sei-<br />

Zleba iyos portreti an avtoportreti, peizaJi an<br />

naturmorti, figuruli scena an abstraqtuli kompozicia.<br />

mTavaria, rom arCeuli siuJeti iZleodes grZnobis<br />

gamosaxvis saSualebas;<br />

• momavali namuSevris eskizi Tav<strong>da</strong>pirvelad SeasruleT<br />

patara furcelze. aqve <strong>da</strong>azusteT, ras gamosaxavT, rogor<br />

aagebT kompozicias, rogori iqneba naxati, ferTa gama;<br />

62 63


• amis Semdeg albomis an saxatavi rveulis furcelze<br />

guaSis saRebavebiT SeasruleT saWiro zomis naxati;<br />

• <strong>da</strong>srulebuli namuSevari gamofineT klasSi <strong>da</strong><br />

moawyveT prezentacia;<br />

• namuSevrebi SeafaseT winaswar gansazRvruli kriteriumebiT.<br />

sasurvelia, xSir SemTxvevaSi maswavlebelma Tavad<br />

miawodos moswavleebs sakiTxTa nusxa, cxadia, asakobrivi<br />

Taviseburebebis, gakveTilis Temisa <strong>da</strong> saswavlo miznebis<br />

Sesabamisad. moswavleebi irCeven sakiTxs/<strong>da</strong>valebas, romelic<br />

Seesatyviseba maT interesebs, SesaZleblobebs.<br />

analitikur samuSaos moswavleebi individualurad<br />

rTulad arTmeven Tavs. amitomac am tipis <strong>da</strong>valebebze<br />

muSaobis safuZvlad <strong>efeqturi</strong>a diskusiis, agreTve jgufuri<br />

muSaobis upiratesobebis gamoyeneba.<br />

proeqti<br />

problemaze orientirebuli swavlebiT miRweuli<br />

Sedegebis warmoCena proeqtebis meSveobiT xorcieldeba.<br />

proeqti <strong>efeqturi</strong> <strong>swavlebis</strong> umniSvnelovanesi teqnologiaa,<br />

romelic pe<strong>da</strong>gogiur literaturaSi gvxvdeba<br />

rogorc proeqt-gakveTili, proeqt-meTodi, proeqtze <strong>da</strong>fuZnebuli<br />

swavleba, saswavlo proeqti <strong>da</strong> sxv.<br />

proeqtze muSaobisas maswavlebeli <strong>da</strong> moswavleebi<br />

mimarTaven erToblivad formulirebul Temas/sakiTxs,<br />

problemas, mis <strong>da</strong>samuSaveblad adgenen gegmas, monawileoben<br />

am gegmis SesrulebaSi, proeqtze muSaobis <strong>da</strong>srulebisas<br />

ki warmoadgenen <strong>da</strong> ganixilaven miRebul Sedegs _<br />

saerTo produqts (gamokvleva, moxseneba, stendi, kedlis<br />

gazeTi, sareklamo bukleti, gamofena, aqcia, speqtakli,<br />

praqtikuli namuSevrebi <strong>da</strong> mravali sxv.).<br />

proeqtze muSaobis tipobrivi niSnebi:<br />

• proeqtis iniciativa momdinareobs proeqtis monawileTagan<br />

(maswavlebeli _ moswavleebi);<br />

• proeqtis monawileni aviTareben erTobliv iniciativas,<br />

Tanxmdebian urTierTobis formebze;<br />

• erToblivad Tanxmdebian proeqtis mizanze, aqtivobebze,<br />

muSaobis pirobebze, savaraudo Sedegebze;<br />

• gansazRvraven droiT CarCos <strong>da</strong> anawileben<br />

sxva<strong>da</strong>sxva aqtivobaze;<br />

• inawileben samuSaos erTmaneTis SesaZleblobebisa<br />

<strong>da</strong> interesebis gaTvaliswinebiT;<br />

• proeqtze muSaobis procesSi amJRavneben rogorc<br />

jgufur, ise individualur interess, TviTorganizaciisa<br />

<strong>da</strong> pasuxismgeblobis grZnobas;<br />

• rogorc sakuTari, ise proeqtis sxva monawileTa<br />

saqmianobis Sualeduri ganxilvebis procesSi avlenen<br />

kritikulobas, obieqturobas, asabuTeben sakuTar mosazrebebs,<br />

akeTeben saTanado <strong>da</strong>skvnebs;<br />

• yuradRebas amaxvileben muSaobis procesSi warmo-<br />

Sobil aqtualur <strong>da</strong> problemur sakiTxebze, <strong>da</strong>Zabulobisa<br />

Tu konfliqturi situaciebis gamovlinebaze <strong>da</strong><br />

Tavadve cdiloben maT ga<strong>da</strong>wyvetas/mogvarebas;<br />

• Tavad gegmaven <strong>da</strong> warmarTaven kvlevis process,<br />

avlenen urTierT<strong>da</strong>xmarebisa <strong>da</strong> erTobliv produqtze<br />

pasuxismgeblobis grZnobas;<br />

• TvalnaTliv xe<strong>da</strong>ven proeqtis Sedegs. aqtiur<br />

monawileobas iReben jgufuri proeqtebis ganxilvisa<br />

<strong>da</strong> Sefasebis procesSi.<br />

proeqtis Temis gansazRvra<br />

moswavleebisaTvis proeqtis Tema un<strong>da</strong> iyos mniSvnelovani,<br />

saintereso <strong>da</strong> aqtualuri, xels un<strong>da</strong> uwyob-<br />

64 65


des winare codnasa <strong>da</strong> gamocdilebaze axlis <strong>da</strong>Senebas,<br />

iTvaliswinebdes maT moTxovnilebebs, SesaZleblobebs.<br />

proeqti un<strong>da</strong> scildebodes saswavlo programas <strong>da</strong> ganpirobebuli<br />

iyos rogorc SemecnebiTi, ise aRmzrdelobiTi<br />

miznebiT.<br />

proeqtis Tema un<strong>da</strong> exebodes problemas, romlis<br />

ga<strong>da</strong>Wrac SesaZlebelia:<br />

• erTi sagnis (mocemul SemTxvevaSi, saxviTi <strong>da</strong> gamoyenebiTi<br />

xelovnebis) disciplinaruli kuTxiT.<br />

II.2. nimuSi 1.<br />

1. Sexvedra xelovanTan;<br />

2. saxl-muzeumi;<br />

3. `mwvane~ arqiteqtura;<br />

4. a<strong>da</strong>miani _ xelovnebis mTavari Tema;<br />

5. vikvlevT sxva<strong>da</strong>sxva epoqis xelovnebas;<br />

6. STabeWdilebis mxatvrebi;<br />

7. xelovneba <strong>da</strong> fantazia;<br />

8. eqsperimentebi qan<strong>da</strong>kebaSi;<br />

9. xelovneba <strong>da</strong> inovacia.<br />

• emsaxurebodes interdisciplinaruli gamocdilebis<br />

gamTlianebas (magaliTad, saxviTi <strong>da</strong> gamoyenebiTi xelovneba,<br />

istoria, literatura, musika, bunebismcodneoba,<br />

geografia <strong>da</strong> sxv.), rasakvirvelia, konkretuli problemis,<br />

proeqtis miznebisa <strong>da</strong> misaRwevi Sedegebis gaTvaliswinebiT.<br />

aRniSnulis gaTvaliswinebiT, mniSvnelovania,<br />

rom sxva<strong>da</strong>sxva sagnisa <strong>da</strong> sagnobrivi jgufebis mas-<br />

wavleblebma erToblivad <strong>da</strong>gegmon <strong>da</strong> ganaxorcielon<br />

proeqtebi. am SemTxvevaSi sxva<strong>da</strong>sxva sferos momcvel<br />

interdiciplinarul proeqtebSi monawileoba <strong>da</strong>exmareba<br />

moswavleebs problemis mravali kuTxiT <strong>da</strong>naxvaSi,<br />

gamoumuSavdebaT transferis (erT sferoSi miRebuli<br />

codnis sxva situaciaSi/konteqstSi gamoyenebis),<br />

agreTve sxva<strong>da</strong>sxva disciplinis farglebSi miRebuli<br />

gamocdilebis sinTezis unari.<br />

II.2. nimuSi 2.<br />

1. qristianoba <strong>da</strong> saxviTi xelovneba (xelovneba, istoria);<br />

2. romantizmi<strong>da</strong>n realizmamde (xelovneba, musika, istoria);<br />

3. mogzauroba warsulSi (xelovneba, istoria, geografia);<br />

4. a<strong>da</strong>miani <strong>da</strong> samyaro (xelovneba, literatura, bunebismcodneoba);<br />

5. `odesme didi yofila saqarTvelo...~ (xelovneba, istoria);<br />

6. aRmosavleTi <strong>da</strong> <strong>da</strong>savleTi (xelovneba, istoria, geografia);<br />

7. scenaze gacocxlebuli suraTebi (xelovneba, literatura,<br />

scenografia);<br />

proeqtis Temis SerCevis, <strong>da</strong>gegmvisa <strong>da</strong> ganxorcielebisas<br />

aucilebelia mravali faqtoris gaTvaliswineba.<br />

kerZod:<br />

• moswavleebi ar un<strong>da</strong> iyvnen mxolod Semsruleblis,<br />

66 67


miT umetes, teqnikuri Semsruleblis rolSi. swored<br />

maTi aqtiuri TanamonawileobiT un<strong>da</strong> moxdes proeqtis<br />

Temis SerCeva, <strong>da</strong>gegmva, ganxorcieleba, Sefaseba;<br />

• <strong>da</strong>gegmili aqtivobebi un<strong>da</strong> emsaxurebodes moswavleTa<br />

mier SeZenili codnis praqtikul gamoyenebas;<br />

• gasaTvaliswinebelia moswavleTa mzaoba <strong>da</strong> am mzaobis<br />

Sesabamisi resursebis gamoyeneba;<br />

• moswavleTa kompetencia proeqtiT <strong>da</strong>saxuli<br />

miznebisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>gegmili Sedegebis misaRwevad;<br />

• proeqtze muSaobisa <strong>da</strong> calkeuli aqtivobebisaTvis<br />

Sesatyvisi drois limitis zustad gansazRvra;<br />

• jgufis wevrebs Soris funqciebis gonivruli<br />

ganawileba im mosazrebiT, rom xeli Seewyos yoveli<br />

wevris Zlier mxares, im unarebis gamovlenas, romlebic<br />

aucilebelia proeqtze muSaobisaTvis.<br />

proeqtze muSaobis procesSi mniSvnelovani roli<br />

ekisreba maswavlebels, romelsac zogjer `monawile<br />

xelmZRvanelsac~ ki uwodeben. maswavlebelma un<strong>da</strong> gaiTvaliswinos,<br />

rom xeli Seuwyos moswavleebs sainformacio<br />

sivrceSi orientaciis, <strong>da</strong>moukidebeli muSaobis, agreTve<br />

analitikuri, SemoqmedebiTi <strong>da</strong> kritikuli azrovnebis<br />

unar-Cvevebis gamovlena-ganviTarebaSi, uzrunvelyos moswavleTa<br />

provocireba pasiuri<strong>da</strong>n aqtiur mdgomareoba-<br />

Si ga<strong>da</strong>sayvanad, saWiroebis SemTxvevaSi ki droulad <strong>da</strong><br />

mizanmimarTulad moxdes misi Careva muSaobis nebismier<br />

etapze (garkveuli miniSnebebis, ganmartebebis micema <strong>da</strong><br />

sxv.).<br />

proeqtze muSaobisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>saxuli miznebis miRwevis<br />

TvalsazrisiT gasaTvaliswinebelia, rom moswavleebi<br />

flobdnen garkveul kompetenciebs, maT Sorisaa<br />

TanamSromlobis, komunikaciis, organizaciis, saboloo<br />

produqtis Seqmnis, codnis transferis, Sefasebisa <strong>da</strong><br />

TviTSefasebis, prezentaciis kompetenciebi.<br />

proeqti SeiZleba sxva<strong>da</strong>sxva xangrZlivobisa <strong>da</strong> moculobis<br />

iyos (mcire, gaTvlili ramdenime saaTze; sa-<br />

Sualo, gaTvlili ramdenime kviraze <strong>da</strong> didi, gaTvlili<br />

ramdenime Tveze).<br />

proeqtze muSaoba iTvaliswinebs garkveul etapebs.<br />

kerZod:<br />

I etapi: proeqtis iniciativa. ganixileba ideebi, airCeva<br />

maTgan erT-erTi, sabuTdeba misi aqtualoba, ganisaz-<br />

Rvreba ZiriTadi amocanebi; aRniSnuli mxolod mosazrebebisa<br />

<strong>da</strong> wina<strong>da</strong>debebis doneze iqneba warmodgenili.<br />

ga<strong>da</strong>wyvetilebis miReba momdevno etapze xdeba;<br />

II etapi: diskusia proeqtis inicativis irgvliv. xdeba<br />

proeqt-iniciativis erToblivi ganxilva-<strong>da</strong>xvewa, Sesa-<br />

Zlebelia, axali ideebis gaCena, garkveuli koreqtivebis<br />

Setana. msjelobis procesSi izrdeba moswavleTa motivacia.<br />

pozitiuri SeTanxmebis SemTxvevaSi diskusia<br />

sruldeba proeqtis monaxaziT;<br />

III etapi: proeqtis <strong>da</strong>gegmva. moswavleebi maswavlebelTan<br />

erTad msjeloben <strong>da</strong>saxuli miznis/miznebis<br />

Sesatyvis aqtivobebze, TiToeuli aqtivobisaTvis saWiro<br />

drois limitze, resursebsa <strong>da</strong> maTi moZiebis SesaZlo<br />

wyaroebze, organizebis formebze, calkeul aqtivobebze,<br />

jgufis TiToeuli wevris SesaZleblobebsa <strong>da</strong> wvlilze<br />

proeqtis warmatebiT ganxorcielebaSi. mocemuli etapi<br />

sruldeba proeqtis gegmis SedgeniT;<br />

68 69


proeqtis <strong>da</strong>gegmvis sqemis nimuSi:<br />

proeqtis <strong>da</strong>saxeleba<br />

problemis gansazRvra <strong>da</strong> misi aqtualobis<br />

<strong>da</strong>sabuTeba<br />

proeqtis mizani <strong>da</strong> mosalodneli<br />

Sedegebi<br />

proeqtis amocanebi <strong>da</strong> ganxorcielebis<br />

ZiriTadi etapebi (rigiTobis<br />

mixedviT)<br />

TiToeuli amocanis aRwera, amocanis<br />

gansaxorcieleblad saWiro dro,<br />

resursebi, mosalodneli Sedegebi,<br />

amocanis Sesrulebaze pasuxismgebeli<br />

piri.<br />

proeqtis <strong>da</strong>gegmvisas gansakuTrebiT sayuradReboa<br />

mosalodneli Sedegebis aRwera, rac mohyveba proeqtis<br />

warmatebiT ganxorcielebas. Sedegebi un<strong>da</strong> iyos realisturi<br />

<strong>da</strong> Seesatyvisebodes <strong>da</strong>saxul miznebsa <strong>da</strong> amocanebs.<br />

amasTan, warmodgenili un<strong>da</strong> iyos TvalsaCinod<br />

<strong>da</strong> <strong>da</strong>majereblad. mosalodnel SedegebSi asaxva un<strong>da</strong><br />

povos erovnuli saswavlo gegmiT gansazRvrulma indikatorebma.<br />

interdisciplinaruli proeqtis SemTxvevaSi<br />

un<strong>da</strong> iqnes miTiTebuli, Tu romeli sagnis ra Sedegebsa<br />

<strong>da</strong> maT indikatorebzea SesaZlebeli gasvla.<br />

IV etapi: proeqtis gegmis ganxorcieleba. moswavleebi<br />

acnobiereben, rom jgufis TiToeuli wevri pasuxismgebelia<br />

im amocanaze/amocanebze, romelTa Sesrulebac man<br />

itvirTa, agreTve proeqtis saboloo erTobliv Sedegebze<br />

(produqtze). muSaobis procesSi xorcieldeba<br />

Sualeduri Sefaseba/monitoringi, rac iTvaliswinebs<br />

garkveuli samuSaos ganxilvas, saWiroebis SemTxvevaSi<br />

garkveuli koreqtivebis Setanas, saTanado <strong>da</strong>skvnebis<br />

gamotanas;<br />

V etapi: proeqtis <strong>da</strong>sruleba. ganxorcielebuli proeqtis<br />

ganxilva <strong>da</strong> Sefaseba <strong>da</strong>skvniTi, amasTan, gansakuTrebiT<br />

mniSvnelovani etapia. Sedegebis prezentacia<br />

(gamofena, saklaso konferencia, aqcia, saklaso stendi,<br />

speqtakli, maketi, praqtikuli namuSevrebi, ganxorcielebuli<br />

kvlevis werilobiTi angariSi <strong>da</strong> sxv.) naTlad<br />

warmoaCens proeqtis Sedegebis Zlier <strong>da</strong> sust mxareebs,<br />

Cndeba axali ideebic, rac xSirad Zlieri impulsia axali<br />

proeqtis ganxorcielebisaTvis;<br />

VI etapi: proeqtis Sefaseba <strong>da</strong> TviTSefaseba. jer kidev<br />

proeqtis <strong>da</strong>gegmvis etapze maswavlebeli iTvaliswinebs<br />

Sefasebis meqanizms, romelic mimarTulia proeqtze<br />

muSaobisas gamoyenebuli codnisa <strong>da</strong> unar-Cvevebis gamovlenaze,<br />

agreTve periodulobas _ proeqtis Sualedur<br />

<strong>da</strong> saboloo monitorings, rac erToblivi ZalisxmeviT<br />

xorcieldeba (maswavlebeli _ moswavleebi).<br />

Sualeduri Si<strong>da</strong>monitoringis (TviTSefasebis)<br />

TiToeuli jgufis wevrebi afaseben, Tu ramdenad<br />

warmatebulad mimdinareobs proeqti, rac monawileebs<br />

exmareba muSaobis procesSi <strong>da</strong>Svebuli xarvezebis SemCnevasa<br />

<strong>da</strong> gamosworebaSi. es ki mniSvnelovania <strong>da</strong>saxuli<br />

miznebis miRwevisa <strong>da</strong> sasurveli Sedegebis miRebisaTvis.<br />

am etapze sasurvelia ganxorcieldes gare monitoringic.<br />

ZiriTa<strong>da</strong>d, maswavleblis mxri<strong>da</strong>n momzaddes Sualeduri<br />

an zepiri angariSi, romelSic aRiniSneba jgufis<br />

wevrebis mier <strong>da</strong>Svebuli Secdomebi,SeniSvnebi, rCevebi<br />

70 71


<strong>da</strong> rekomen<strong>da</strong>ciebi. proeqtis saboloo Sefaseba mravalmxrivi<br />

un<strong>da</strong> iyos <strong>da</strong> naTlad warmoCndes is <strong>da</strong>debiTi<br />

Tu uaryofiTi mxareebi, romelTa gaTvaliswinebac <strong>da</strong>exmareba<br />

maT momdevno proeqtebze muSaobisas.<br />

im SemTxvevaSi, Tu proeqti moicavs ramdenime sferos,<br />

samuSaos SefasebaSi monawileobas ukve ramdenime maswavlebeli<br />

iRebs.<br />

zogierTi proeqtis ganxorcielebisaTvis aucilebelia<br />

garkveuli saxsrebi. Sesabamisad, samuSao gegmis<br />

erT-erT mniSvnelovan segments proeqtis biujeti<br />

warmoadgens, romelic ukavSirdeba proeqtis aRweraSi<br />

miTiTebul amocanebs. biujetis Sedgenisas moswavleebma<br />

racionalurad <strong>da</strong> adekvaturad un<strong>da</strong> gaanawilon Tanxebi<br />

yvela saWiro aqtivobasa <strong>da</strong> resursze.<br />

#<br />

biujetis gansazRvris sqema<br />

aqtivobis an xarjis <strong>da</strong>saxeleba raodenoba<br />

1 masalebi, romlebic saWiroa praqtikuli<br />

saqmianobisaTvis (qaRaldi,<br />

tilo, muyao, saRebavi, Tixa, plastilini,<br />

fanqari, funji, saRebavi <strong>da</strong> sxv.)<br />

2 beWdvis xarji (Tu aseTi saWiroa)<br />

3 sagamofeno <strong>da</strong>rbazis xarji (Tu ase-<br />

Ti saWiroa)<br />

4 satransporto xarjebi<br />

5 prezentaciis xarjebi<br />

6 gauTvaliswinebeli xarjebi<br />

zusti<br />

fasi<br />

proeqti, rogorc wesi, Semajamebeli Sefasebis<br />

formas warmoadgens <strong>da</strong> warmoaCens konkretuli Temis<br />

farglebSi moswavleTa mier SeZenili codnisa <strong>da</strong><br />

unar-Cvevebis xarisxs. Sefasebis ganxorcielebisaTvis<br />

mniSvnelovania, rom maswavlebelma winaswar gansaz-<br />

Rvros, ra sixSiriT, ra kriteriumebiTa <strong>da</strong> ra formiT<br />

moxdeba moswavleTa Sefaseba rogorc proeqtis<br />

mimdinareobisas, ise <strong>da</strong>skvniT etapze (individualuri/<br />

jgufuri, ganmaviTarebeli/ganmsazRvreli, mimdinare/<br />

Semajamebeli). aseve winaswar un<strong>da</strong> iyos gansazRvruli,<br />

Tu Sefasebis romeli forma iqneba gamoyenebuli proeqtze<br />

muSaobis TiToeul konkretul etapze, rogor<br />

moxdeba moswavleTa mier maTi codnisa <strong>da</strong> saswavlo<br />

progresis demonstrireba. A<br />

moswavleTa mravalmxrivi SefasebisaTvis mniSvnelovania<br />

Sefasebis cxrilebis (e.w. rubrikebis) gamo yeneba,<br />

amasTan, proeqtis ganxorcielebis sxva<strong>da</strong>sxva etapze,<br />

cxadia, moswavleTa asakobrivi Taviseburebebisa <strong>da</strong> proeqtiT<br />

mixedviT. samuSaos specifikis gaTvaliswinebiT.<br />

sasurvelia, moswavleTa aqtiuri CarTva proeqtze muSaobis<br />

procesisa <strong>da</strong> saboloo Sedegis SefasebaSi. am<br />

mizniT mniSvnelovan pe<strong>da</strong>gogiur efeqtzea gaTvlili<br />

kiTxvarebis Sedgena rogorc moswavleebisTvis, ise <strong>da</strong>mswreTaTvis,<br />

agreTve intervius aReba, Sedegebis saerTo<br />

saklaso ganxilva <strong>da</strong> sxv.<br />

72 73


proeqtis Sefasebis cxrili (rubrika)<br />

1. mizani ar aris mkafiodgamokveTili,<br />

bundovania<br />

2. organizeba<br />

3. Sinaarsiskoreqtuloba<br />

4. enobrivi<br />

gamar-<br />

Tuloba<br />

1 qula 2 qula 3 qula<br />

sustad organizebuli,<br />

ar<br />

aris ideebs<br />

Soris logikuri<br />

jaWvi, rac<br />

<strong>da</strong>mabnevelia msmenelisaTvis<br />

gvxvdeba xSiri<br />

Seusabamo informacia,<br />

rasac<br />

SecdomaSi Sehyavs<br />

mkiTxveli<br />

enobrivad<br />

gaumarTavia,<br />

xSiria Secdomebi<br />

5. kvleva araefeqtura<strong>da</strong>a<br />

<strong>da</strong>gegmili,<br />

gamoyenebuli<br />

informacia<br />

ar aris sando,<br />

analizi ze<strong>da</strong>pirulia<br />

6. Tval<br />

saCinoebebi<br />

TvalsaCino<br />

masala xSirad<br />

ar Seesatyviseba<br />

Sinaars, an<br />

ar gamoiyeneba<br />

jgufis mier<br />

xdeba erT mizanze<br />

fokusireba<br />

gaazrebulia<br />

Tanmimdevroba<br />

organizebis niSnebiT.<br />

zogierTi<br />

ga<strong>da</strong>svla ideebs<br />

Soris gaugebaria<br />

ZiriTa<strong>da</strong>d, koreqtulia,<br />

aris Seusabamo<br />

<strong>da</strong> mc<strong>da</strong>ri<br />

informacia<br />

zoga<strong>da</strong>d, enobrivad<br />

gamar-<br />

Tulia, gvxvdeba<br />

mcire Secdomebi<br />

kvleva <strong>da</strong>gegmilia,<br />

magram jgufis<br />

potenciali ar<br />

aris gaTvaliswinebuli.<br />

gamoyenebulia<br />

SezRuduli raodenobisinformaciuli<br />

masala,<br />

analizi misaRebia<br />

gamokveTilia<br />

TvalsaCino<br />

masalis kavSiri<br />

SinaarsTan, Tumca<br />

erTferovania,<br />

miznebi gamokveTilia<br />

mkafiod <strong>da</strong> martiva<strong>da</strong>a<br />

aRsaqmeli<br />

formati kargad<br />

aris organizebuli,<br />

logikuria ga<strong>da</strong>svla<br />

erTi idei<strong>da</strong>n<br />

meoreze, organizeba<br />

zrdis proeqtis<br />

efeqturobas<br />

mTlianad koreqtulia,<br />

faqtebi zusti<br />

<strong>da</strong> mkafio<br />

enobrivad srula<strong>da</strong>a<br />

gamarTuli, <strong>da</strong>culia<br />

gramatikuri normebi<br />

kvleva sworad aris<br />

<strong>da</strong>gegmili, gamoyenebulia<br />

mravalmxrivi,<br />

Temis adekvaturi<br />

informacia, analizi<br />

siRrmiseulia<br />

TvalsaCino masala<br />

mravalferovania <strong>da</strong><br />

srulad Seesatyviseba<br />

Sinaars<br />

7. SemoqmedebiToba<br />

8. kav-<br />

Sirebi<br />

sagnebTan<br />

9. <strong>da</strong>skvnebi<br />

10. prezentacia<br />

jgufis mxri<strong>da</strong>n<br />

ar ikveTeba<br />

SemoqmedebiTi<br />

midgoma <strong>da</strong>smuliamocanisadmi<br />

ar Cans kavSiri<br />

sxva<br />

sagnebTan, saxezea<br />

faqtebis,<br />

movlenebis<br />

uzusto interpretireba<br />

<strong>da</strong>skvnebi ar<br />

aris Camoyalibebuli<br />

ar aris<br />

efeqturad<br />

warmoCenili<br />

proeqtis arsi,<br />

jgufis wevrebs<br />

uZneldebaT<br />

azris Camoyalibeba<br />

<strong>da</strong> pasuxis<br />

gacema, ar aris<br />

miznobrivad<br />

gamoyenebuli<br />

TvalsaCinoeba<br />

zogjer ikveTeba<br />

jgufis originalurimosazrebebi,<br />

<strong>da</strong>smuli<br />

amocanisadmi<br />

SemoqmedebiTi<br />

midgoma<br />

nawilobriv<br />

gamokveTilia kavSiri<br />

erT an or<br />

saganSi miRebul<br />

codnasTan<br />

<strong>da</strong>skvnebi Camoyalibebuliakvlevis<br />

adekvaturad,<br />

magram ar aris<br />

mkafio <strong>da</strong> <strong>da</strong>majerebeli<br />

proeqtis arsi<br />

Camoyalibebulia,<br />

Tumca bundovnad,<br />

jgufi iyenebs<br />

TvalsaCinoebas,<br />

zoga<strong>da</strong>d, pasuxobs<br />

kiTxvebs<br />

saxezea siaxle, jgufis<br />

originaluri<br />

xedva, SemoqmedebiTi<br />

midgoma sakiTxisadmi<br />

xdeba mTavari mosazrebebis<br />

<strong>da</strong>kavSireba<br />

sxva<strong>da</strong>sxva sagni<strong>da</strong>n<br />

miRebul codnas-<br />

Tan, rac miuTiTebs<br />

jgufis kompetenturobaze<br />

sxva <strong>da</strong>sxva<br />

mimarTulebiT<br />

<strong>da</strong>skvnebi logikuria<br />

<strong>da</strong> myarad argumentirebuli,<br />

ikveTeba<br />

siaxle, Camoyalibebulia<br />

mkafiod<br />

proeqtis arsi<br />

Camoyalibebulia<br />

naTlad, metyveleba<br />

_ mkafio, gaTvlilia<br />

auditoriaze, warmoCenilia<br />

ZiriTadi<br />

ideebi, jgufi iyenebs<br />

TvalsaCinoebas <strong>da</strong><br />

pasuxobs yvela<br />

kiTxvas<br />

74 75


Tavi III. <strong>efeqturi</strong> <strong>swavlebis</strong><br />

<strong>strategiebi</strong><br />

III.1 <strong>swavlebis</strong> <strong>strategiebi</strong> <strong>da</strong> meTodebi<br />

msoflio saganmanaTleblo sivrceSi <strong>swavlebis</strong> meTodebis<br />

safuZvliani, Teoriul safuZvlebze <strong>da</strong>myarebuli<br />

kvleva gasuli saukunis 70-iani wlebi<strong>da</strong>n <strong>da</strong>iwyo, rodesac<br />

ganaTlebis sferoSi moRvawe mecnier-mkvlevarebi<br />

sxva<strong>da</strong>sxva meTodiT gansazRvruli swavlis SedegebiT<br />

<strong>da</strong>interesdnen. am TvalsazrisiT, gansakuTrebiT sayuradRebo<br />

aRmoCn<strong>da</strong> j. qoulmanisa <strong>da</strong> q. jenqsis naSromebis<br />

Semdeg warmoebuli kvlevebi. aRniSnuli avtorebi (j.<br />

qoulmani, q. jenqsi) Seiswavlidnen moswavleTa akademiuri<br />

moswrebis ganmsazRvrel faqtorebs <strong>da</strong> akeTebdnen<br />

<strong>da</strong>skvnebs, romelTa mixedviTac, sxvaobas moswavleTa akademiur<br />

moswrebaSi gansazRvrav<strong>da</strong> Semdegi faqtorebi:<br />

moswavlis niWi/unarebi, socialuri statusi, ojaxuri<br />

garemo, amasTan, q. jenqsi wer<strong>da</strong>, rom `skola ar axdens<br />

zegavlenas im faqtorebis umetesobaze, romlebic ganapirobeben<br />

sxvaobas moswavleTa akademiur moswrebaSi~. 1<br />

ukve Semdgom, safuZvliani sistemuri mravalricxovani<br />

kvlevis Sedegebis safuZvelze, j. brofi <strong>da</strong> T. gudi<br />

werdnen, rom `miTi <strong>da</strong>imsxvra: maswavleblebi realur<br />

gavlenas axdenen moswavleTa swavlis Sedegebze~ 2 . mogvianebiT,<br />

ukve saukunis <strong>da</strong>sawyisi<strong>da</strong>n, amerikasa <strong>da</strong> evropaSi<br />

moRvawe Tanamedrove mkvlevarebi araerTgzis aRniSnaven,<br />

1 jenqsi, q., smiTi, m.s., (1972) ojaxisa <strong>da</strong> skolis zegavlenis ga<strong>da</strong>faseba<br />

amerikaSi. beiziq buqsi. gv. 15.<br />

2 brofi j., gudi T., (1986). maswavleblis qceva <strong>da</strong> moswavlis akademiuri<br />

moswreba. m. uiTroqis (red.) wignSi kvlevebi <strong>swavlebis</strong><br />

meTodebis Sesaxeb. gv. 370.<br />

rom maRalakvalificiur, profesiuli codniTa <strong>da</strong> unarebiT<br />

aRWurvil maswavlebels SeuZlia ganmsazRvreli<br />

rolis Sesruleba moswavlis ara mxolod akademiur<br />

moswrebaze, aramed misi pirovnebis formirebazec <strong>da</strong> am<br />

TvalsazrisiT xazgasmiT gamoyofen <strong>swavlebis</strong> Tanamedrove,<br />

amasTan, mravalmxrivi strategiis mizanmimarTulad<br />

gamoyenebis aucileblobas. Sesabamisad, aRniSnaven,<br />

rom maswavleblis profesiuli saqmianobis efeqturobis<br />

zr<strong>da</strong>ze mimarTuli RonisZiebebi SeiZleba yvelaze mniSvnelovani<br />

iyos im RonisZiebaTa Soris, romlebic swavlis<br />

Sedegebis gasaumjobeseblad tardeba.<br />

cnobilia, rom organizaciam `kontinentis centraluri<br />

nawilis kvlevebi ganaTlebisa <strong>da</strong> <strong>swavlebis</strong>aTvis~<br />

(McREL) ganaxorciela zogadsaganmanaTleblo skolebSi<br />

gamoyenebul <strong>swavlebis</strong> meTodebTan <strong>da</strong>kavSirebuli gansakuTrebiT<br />

sayuradRebo kvlevebis analizi, rac miznad<br />

isaxav<strong>da</strong> TiToeuli konkretuli meTodis efeqturobis<br />

gansazRvras. 1 gamoikveTa, rom arc erTi meTodi ar aris<br />

universaluri, romelic nebismier situaciaSi gamoirCeva<br />

Tanabari efeqtiT. mniSvnelovania, maswavlebelma gaaanalizos<br />

<strong>da</strong> gaacnobieros TiToeuli meTodis gamoyenebis<br />

SesaZleblobebi konkretul saganTan, asakobriv jguf-<br />

Tan, garkveuli individualuri maxasiaTeblebis mqone<br />

moswavleebTan mimarTebaSi <strong>da</strong> mxolod Semdeg gaakeTos<br />

saTanado arCevani.<br />

cneba `meTodi~ gulisxmobs miznis misaRwev gzas, xerxs.<br />

<strong>swavlebis</strong> meTodi warmoadgens maswavleblis mizanmimarTul<br />

qmedebas moswavleebSi saTanado kompetenciis<br />

gansaviTareblad. <strong>swavlebis</strong> meTodis SerCevisaTvis mniS-<br />

1 robert j. marzano, debra j. fiqeringi, jein i. foloqi. <strong>efeqturi</strong><br />

swavleba skolaSi. maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis<br />

centri. 2009. gv. 98.<br />

76 77


vnelovania maswavlebelis mier gakveTilis saswavlo<br />

miznebisa <strong>da</strong> savaraudo Sedegebis gansazRvra, ramdena<strong>da</strong>c<br />

swored Sedegzea <strong>da</strong>mokidebuli <strong>swavlebis</strong> meTodebi. amdenad,<br />

konkretuli meTodis SerCevisas gasaTvaliswinebelia<br />

SerCeuli meTodis Sesabamisoba aqtivobasTan, moswavleTa<br />

SesaZleblobebsa <strong>da</strong> gamocdilebasTan, agreTve<br />

mniSvnelovania aqtivobisaTvis saWiro resursis<br />

xelmisawvdomoba, aqtivobisaTvis gansazRvruli drois<br />

Sesabamisoba <strong>da</strong> sxv.<br />

saganmanaTleblo literaturaSi <strong>swavlebis</strong> meTodebis<br />

sxva<strong>da</strong>sxva klasifikaciaa miRebuli. ZiriTa<strong>da</strong>d,<br />

gamoiyofa meTodebis ori jgufi:<br />

• meTodebi, romlebic xels uwyobs konkretuli masalis<br />

aTvisebas;<br />

• meTodebi, romlebic orientirebulia zogadi/transferuli<br />

unarebis ganviTarebaze.<br />

aRniSnuli <strong>da</strong>yofa erTgvarad pirobiT xasiaTs atarebs,<br />

ramdena<strong>da</strong>c meTodTa umravlesoba sagnobrivTan er-<br />

Tad moswavleebs zogadi kompetenciis ganviTarebaSic<br />

exmareba.<br />

imisaTvis, rom maswavlebelma SeZlos ama Tu im meTodis<br />

adekvaturad gamoyeneba, sayuradReboa Semdegi:<br />

• ra winapiroba un<strong>da</strong> gaiTvaliswinos man konkretuli<br />

meTodis gamoyenebisas;<br />

• ra kompetenciis ganviTarebas uwobs xels esa Tu<br />

is meTodi;<br />

• ra aris TiToeuli meTodis Zlieri <strong>da</strong> susti mxareebi.<br />

sayuradReboa, rom xSir SemTxvevaSi saswavlo praqtikaSi<br />

xdeba aqtivobisa <strong>da</strong> meTodis gaigiveba. aqtivobas<br />

<strong>da</strong>esmis kiTxva: `ras akeTebs maswavlebeli?~ magaliTad,<br />

maswavlebeli klasTan erTad SeimuSavebs jgufuri muSaobis<br />

wesebs, xolo is, rasac <strong>da</strong>esmis kiTxva: `rogor<br />

akeTebs maswavlebeli?~ (e.i. ra di<strong>da</strong>qtikuri xerxiT<br />

axorcielebs am aqtivobas?) _ meTodia.<br />

imisaTvis, rom moswavlem efeqtianad gamoiyenos <strong>swavlebis</strong><br />

meTodebi, igi un<strong>da</strong> flobdes swavlis efeqtur<br />

strategiebs, romelTa Sorisac gamoyofen:<br />

1. kognitur strategiebs. maTi saSualebiT moswavle<br />

iZens/moipovebs codnas, ga<strong>da</strong>amuSavebs, aanalizebs, kritikulad<br />

Seafasebs, gamoiyenebs sxva situaciaSi;<br />

2. metakognitur strategiebs (metakognicia _ azrovneba<br />

sakuTari azrovnebis Sesaxeb). xels uwyobs moswavlis<br />

aqtiur CarTvas sakuTari <strong>swavlebis</strong> procesSi, mar-<br />

TvaSi, monitoringsa <strong>da</strong> SefasebaSi, uviTarebs moswavles<br />

gaaanalizos <strong>da</strong> gamoitanos <strong>da</strong>skvna, Tu ra <strong>da</strong> rogor<br />

iswavla <strong>da</strong> <strong>da</strong>gegmos sakuTari TviTganviTareba;<br />

3. emociur-motivaciuri strategia Sesaswavli sakiTxisadmi<br />

pozitiuri ganwyobilebis Seqmnas uwyobs xels<br />

<strong>da</strong> Sesabamisad, mniSvnelovan gavlenas axdens motivaciaze;<br />

4. socialuri strategia, romelic socialur interaqcias<br />

efuZneba <strong>da</strong> saswavlo garemoSi codnis konstruirebisaTvis<br />

upiratesobas TanamSromlobiT swavlebas<br />

aniWebs (magaliTad, jgufuri muSaoba, diskusia, urTierTswavleba<br />

<strong>da</strong> sxv.);<br />

5. resursebze <strong>da</strong>fuZnebuli strategia (multimediuri,<br />

qseluri saswavlo saSualebebi, magaliTad, interneti,<br />

biblioTeka <strong>da</strong> sxv.).<br />

aRniSnul strategiebs, ZiriTa<strong>da</strong>d, kompleqsurad iyeneben.<br />

saWiroebis SemTxvevaSi romelime strategiis deficitis<br />

dros misi kompensireba saTanado doneze gamo-<br />

78 79


yenebuli sxva <strong>strategiebi</strong>s erToblivi ZalisxmeviT<br />

miiRweva.<br />

amgvarad, SeiZleba iTqvas, rom <strong>swavlebis</strong> meTodebi <strong>da</strong><br />

swavlis <strong>strategiebi</strong> erTi medlis or mxares warmoadgens.<br />

<strong>efeqturi</strong> swavlis <strong>strategiebi</strong>s <strong>da</strong>ufleba <strong>swavlebis</strong><br />

meTodebis <strong>efeqturi</strong> gamoyenebis winapirobaa.<br />

ganvixiloT zogierTi meTodi, romelTa efeqturobac<br />

<strong>da</strong>sabuTebulia mkvlevarTa mier <strong>da</strong> amasTan, warmatebiT<br />

aris aprobirebuli saskolo praqtikaSi.<br />

gonebrivi ieriSi (Brain storming) gamoiyeneba azrovnebis<br />

gasaaqtiureblad, arastan<strong>da</strong>rtuli azrebis,<br />

ideebis generirebisa <strong>da</strong> raime Temis/sakiTxis irgvliv<br />

codnis organizebis mizniT. aRniSnuli meTodis gamoyenebisTvis<br />

maswavlebeli moswavleebTan erTad SeimuSavebs<br />

garkveul wesebs. magaliTad:<br />

• yvela idea Rirebulia <strong>da</strong> un<strong>da</strong> iqnes ganxiluli;<br />

• mniSvnelovania ideebis raodenoba <strong>da</strong> ara xarisxi;<br />

• gonebrivi ieriSis procesSi ar xdeba ideebis gansja<br />

<strong>da</strong> Sefaseba;<br />

• yvela moswavle Tanasworuflebiania <strong>da</strong> sxv.<br />

G<br />

gonebrivi ieriSis meTodis gamoyeneba moicavs Semdeg<br />

etapebs:<br />

• problemis/sakiTxis gansazRvra <strong>da</strong> moswavleebisaTvis<br />

mkafiod formulireba;<br />

• aqtivobisaTvis gansazRvruli drois limitis<br />

gansazRvra;<br />

• <strong>da</strong>smuli sakiTxis/problemis irgvliv gamoTqmuli<br />

ideebis, mosazrebebis CaniSvna <strong>da</strong>faze (ganxilvisa <strong>da</strong><br />

kritikis gareSe);<br />

• azrebisa <strong>da</strong> ideebis <strong>da</strong>xarisxeba, kategoriebad <strong>da</strong><br />

prioritetebad <strong>da</strong>yofa;<br />

• gamoricxvis principiT im ideebis gamoyofa, romlebic<br />

metad Seesabameba <strong>da</strong>smul sakiTxs;<br />

• SerCeuli ideebis ganxilva-Sefaseba winaswar<br />

gansazRvruli kriteriumebis safuZvelze;<br />

• yvelaze Rirebuli ideis/ideebis, rogorc <strong>da</strong>smuli<br />

sakiTxis/problemis ga<strong>da</strong>Wrisadmi saukeTeso midgomis<br />

gamovlena.<br />

diskusia warmoadgens <strong>swavlebis</strong> meTods, romelic iTvaliswinebs<br />

sxva<strong>da</strong>sxva wina<strong>da</strong>debis / midgomis / ideis<br />

/ problemis ga<strong>da</strong>Wris gzebis Ziebas, rac miiRweva sawinaaRmdego<br />

poziciebis polemikis, sxva<strong>da</strong>sxva, xSir SemTxvevaSi,<br />

radikalurad gansxvavebuli mosazrebebis, ideebis<br />

warmoSobisa <strong>da</strong> maTi ganxilva-Sejerebis safuZvelze.<br />

diskusiis warmatebuli warmarTvisaTvis mniSvnelovania<br />

sadiskusio Temis sworad SerCeva. sadiskusiod<br />

SesaZlebelia nebismieri Temis gamoyeneba, romelic<br />

moswavleebSi gansxvavebul mosazrebebs warmoSobs.<br />

gasaTvaliswinebelia is garemoebac, rom moswavleebi<br />

un<strong>da</strong> flobdnen saTanado codnas Temis irgvliv, SeZlon<br />

sakuTari azris gamoTqma <strong>da</strong> argumentirebuli <strong>da</strong>sabuTeba.<br />

ZiriTa<strong>da</strong>d, diskusia mizanSewonilia gaimarTos<br />

gakveTilze garkveuli formaluri codnis miRebis Semdeg<br />

misi ganmtkicebis mizniT.<br />

diskusiis msvlelobisas maswavlebels SeuZleba <strong>da</strong>svas<br />

<strong>da</strong>mazustebeli kiTxvebi im mosazrebiT, rom misces<br />

<strong>da</strong>/an Secvalos diskusiis mimarTuleba.<br />

diskusia argumentirebul oponirebas gulisxmobs.<br />

moswavleTa monawileoba polemikaSi maT mier axali<br />

codnis swraf aTvisebas uzrunvelyofs. gar<strong>da</strong> amisa,<br />

80 81


diskusia, xels uwyobs iseTi mniSvnelovani unarebis<br />

ganviTarebas, rogoricaa prezentaciis, kritikuli azrovnebisa<br />

<strong>da</strong> argumentirebuli msjelobis, komunikaciis,<br />

konfliqturi situaciebis regulirebisa <strong>da</strong> sxv. saklaso<br />

diskusia ZiriTa<strong>da</strong>d, xasiaTdeba moswavleTa Car-<br />

TulobiT, xels uwyobs maTi azrovnebis fokusirebas<br />

konkretul sakiTxze, zrdis motivacias. diskusiis procesSi<br />

un<strong>da</strong> moxdes Temis yvela sa<strong>da</strong>vo aspeqtis sruli<br />

ganxilva. saWiroebis SemTxvevaSi moswavleebs un<strong>da</strong><br />

mieceT sakuTari azrebis vizualizaciis SesaZlebloba.<br />

saklaso diskusiis <strong>da</strong>gegmvisa <strong>da</strong> warmarTvisaTvis<br />

mniSvnelovania maswavleblis mier Semdegi aspeqtebis<br />

gaTvaliswineba:<br />

• sadiskusio Tema un<strong>da</strong> iyos moswavleTaTvis saintereso,<br />

iTvaliswinebdes maT asakobriv Taviseburebebs,<br />

cxovrebiseul gamocdilebasa <strong>da</strong> saTanado codnas;<br />

• SesaZlebelia maswavlebelma winaswar gaacnos moswavleebs<br />

sadiskusio Tema <strong>da</strong> SesTavazos maT saTanado<br />

informaciis <strong>da</strong>moukideblad moZieba (resursis miTiTebiT),<br />

sakuTari poziciis gansazRvra;<br />

• moswavleTaTvis cnobili un<strong>da</strong> iyos diskusiaSi<br />

monawileobis wesebi, romelTa <strong>da</strong>cvac un<strong>da</strong> uzrunvelyon<br />

(magaliTad, ar ilaparakoT erTdroulad, pativi eciT<br />

gansxvavebul azrs <strong>da</strong> sxv.);<br />

• maswavlebelma un<strong>da</strong> uzrunvelyos diskusiaSi moswavleTa<br />

maqsimaluri CarTuloba, pasiuri moswavleebis<br />

motivireba;<br />

• maswavlebelma ar un<strong>da</strong> gamoxatos Tavisi piradi<br />

<strong>da</strong>mokidebuleba ama Tu im mosazrebis/ideis mimarT. misi<br />

amocanaa _ iyos neitraluri;<br />

• aucilebelia diskusiis Sedegebis Sejameba-Sefaseba,<br />

rac maswavleblisa <strong>da</strong> moswavleebis erToblivi ZalisxmeviT<br />

un<strong>da</strong> ganxorcieldes;<br />

sadiskusio Temebis sanimuSo CamonaTvali:<br />

III.1. nimuSi 1.<br />

• xelovani <strong>da</strong> dro;<br />

• xelovani <strong>da</strong> sazogadoeba;<br />

• ferwera <strong>da</strong> mxatvruli fotografia;<br />

• saxviTi xelovneba <strong>da</strong> beWdviTi saqme;<br />

• `xelovneba mZlavri iaraRia!~<br />

• arqiteqtura <strong>da</strong> bunebrivi garemo;<br />

• Tanamedrove qalaqis arqiteqtura;<br />

• muzeumebisa <strong>da</strong> samxatvro galereebis roli<br />

sazogadoebis cxovrebaSi;<br />

• profesia - `dizaineri~;<br />

• Tanamedrove scenografia <strong>da</strong> sxv.<br />

demonstrirebis meTodi informaciis vizualurad<br />

warmodgenas gulisxmobs <strong>da</strong> mniSvnelovan pe<strong>da</strong>gogiur<br />

efeqtzea gaTvlili. ZiriTa<strong>da</strong>d, demonstraciis meTodi<br />

axali masalis axsnas ukavSirdeba <strong>da</strong> SesaZlebelia<br />

ganxorcieldes rogorc maswavleblis, ise moswavleebis<br />

mier. es strategia TvalsaCinod, vizualurad warmoaCens<br />

Sesaswavli sakiTxis arss <strong>da</strong> SesaZlebelia atarebdes<br />

martiv saxes (magaliTad, moswavleebi erToblivad (jgufurad)<br />

`aRmoaCenen~, Tu rogor miiReba Sedgenili ferebi<br />

<strong>da</strong> Semdeg axdenen miRebuli Sedegebis demonstrirebas),<br />

aseve SesaZlebelia rTuli eqsperimentis saxe miiRos<br />

(magaliTad, TiToeuli jgufis wevrebma maT xelT arsebuli<br />

sagnebisagan un<strong>da</strong> Seadginon konkretuli saxis kom-<br />

82 83


pozicia _ simetriuli an asimetriuli, Tanaklaselebma<br />

ki Seafason TiToeuli jgufis mier miRebuli Sedegebi).<br />

demonstrirebis meTodis gamoyenebisas gasaTvaliswinebelia:<br />

• mkafiod ganisazRvros konkretuli aqtivobis mizani/<br />

<strong>da</strong>niSnuleba _ ra codnis SeZenasa <strong>da</strong> unar-Cvevebis ganviTarebazea<br />

orientirebuli;<br />

• gaTvaliswinebul iqnes moswavleTa momzadebis done,<br />

maTi sabazo codna;<br />

• demonstrirebis meTodis gamoyenebisaTvis mniSvnelovania<br />

moswavleTa aRWurva saTanado resursiT<br />

(saRebavi, formati, sagnebi <strong>da</strong> sxv.);<br />

• demonstrirebis <strong>da</strong>wyebamde maswavlebelma mkafiod<br />

un<strong>da</strong> Camoayalibos instruqcia, romlis gaTvaliswinebi-<br />

Tac moswavleebi Seasruleben samuSaos;<br />

• demonstrirebis <strong>da</strong>srulebisas aucilebelia Sesrulebuli<br />

samuSaos Sejameba <strong>da</strong> saTanado <strong>da</strong>skvnebis<br />

gakeTeba.<br />

roluri TamaSi/simulacia erT-erTi yvelaze SemoqmedebiTi<br />

meTodia, romlis gamoyenebac xels uwyobs moswavleTa<br />

motivaciis amaRlebas saswavlo procesisadmi,<br />

uviTarebs maT SemoqmedebiTobas, iniciativas, kritikuli<br />

azrovnebisa <strong>da</strong> argumentirebuli msjelobis, erToblivi<br />

muSaobis, Sefasebisa <strong>da</strong> TviTSefasebis unar-Cvevebs.<br />

roluri TamaSis ZiriTadi tipebia:<br />

• Tavisuflad asocirebuli roluri TamaSebi,<br />

romelsac moswavleebi spontanurad, uSualod TamaSis<br />

dros qmnian. am tipis TamaSebi eqvemdebareba mxolod<br />

moswavleTa Tavisufal SeTanxmebas;<br />

• reglamentirebuli roluri TamaSi, romelic winaswar<br />

Sedgenil gegmas, myar wesebs, konkretul scenars <strong>da</strong><br />

mis gansaxorcieleblad gamoyenebul gansazRvrul saSualebebs<br />

eqvemdebareba.<br />

roluri TamaSis mizania, saswavlo procesSi maqsimaluri<br />

CarTvis, codnis transferis, saswavlo masalis<br />

cxovrebiseul gamocdilebasTan <strong>da</strong>kavSirebis, interdisciplinaruli<br />

kavSirebis realizebis, monawileTa iniciativis,<br />

SemoqmedebiTi potencialis gamovlena.<br />

roluri TamaSebis SesaZleblobebis gamoyeneba xelovnebis<br />

gakveTilze mniSvnelovan pe<strong>da</strong>gogiur efeqtzea<br />

gaTvlili.<br />

III.1. nimuSi 2.<br />

• maswavlebeli sTavazobs moswavleebs, TiToeuli<br />

jgufis wevrebma erToblivad airCion romelime, maT-<br />

Tvis sasurveli yofiTi Janris ferweruli nimuSi <strong>da</strong><br />

scadon misi `gacocxleba~ scenaze.<br />

• moswavleebi erToblivad ganixilaven suraTze<br />

warmodgenil siuJets, aRweren personaJebs (garegnoba,<br />

samosi, varcxniloba, aqsesuarebi <strong>da</strong> sxv.), fons,<br />

romelzec arian warmodgenili (interieri, aveji, yofiTi<br />

sagnebi <strong>da</strong> sxv.), axasiaTeben personaJebs, maT urTierT<strong>da</strong>mokidebulebas,<br />

arkveven, Tu romel socialur fenas<br />

miekuTvnebian suraTze gamosaxuli a<strong>da</strong>mianebi, romel<br />

epoqaSi/kulturaSi cxovrobdnen. moswavleebi cdiloben<br />

Caswvdnen fermweris Canafiqrs, ganixilaven mis mier<br />

gamoyenebul mxatvruli gamomsaxvelobiTobis xerxebs<br />

(kompozicia, koloriti, Suq-Crdili, ritmi <strong>da</strong> sxv.).<br />

• siuJetis Sesabamisad, moswavleebi muSaoben miniwarmodgenis<br />

scenarze, azusteben <strong>da</strong>smuli amocanis<br />

gansaxorcieleblad saWiro resurss (samosi detalebi,<br />

aqsesuareni, yofiTi sagnebi <strong>da</strong> sxv.), inawileben rolebs.<br />

84 85


• moswavleebi wardgebian Tanaklaselebis winaSe<br />

jgufuri namuSevrebiT. mniSvnelovania namuSevrebis<br />

ganxilvisa <strong>da</strong> Sefasebis procesi, rac naTlad gamokveTs<br />

moswavleTa codnas, agreTve mTel rig arsebiT _ <strong>da</strong>kvirvebis,<br />

yuradRebis koncentraciis, SemoqmedebiTi <strong>da</strong><br />

kritikuli azrovnebisa <strong>da</strong> argumentirebuli msjelobis,<br />

Sefasebisa <strong>da</strong> TviTSefasebis unar-Cvevebs.<br />

roluri TamaSebis/simulaciebis organizebisas maswavlebeli<br />

iTvaliswinebs ramdenime mniSvnelovan<br />

sakiTxs. kerZod:<br />

• mniSvnelovania moswavleTa waxaliseba improvizaciisaTvis,<br />

<strong>da</strong>smuli amocanis ga<strong>da</strong>Wrisadmi SemoqmedebiTi<br />

midgomisaTvis;<br />

• yuradRebis gamaxvileba sakuTriv muSaobis procesze<br />

(moswavleebis msjeloba, mosazrebaTa <strong>da</strong>sabuTeba,<br />

SeZenili codnis, agreTve iniciativis, SemoqmedebiTi midgomis<br />

gamovlena, TanamSromloba <strong>da</strong> sxv.);<br />

• namuSevrebis ganxilvis procesSi sasceno kostiumebis<br />

elementebis, martivi dekoraciebis, TviTnakeTi<br />

resursis suraTis siuJetTan Sesabamisobaze aqcentireba;<br />

• codnis transferis uzrunvelyofa (magaliTad, xelovneba<br />

_ istoria _ Teatri);<br />

• konstruqciuli kritikis SeTavazeba;<br />

• namuSevrebis mravalmxrivi Sefaseba moswavleTa aqtiuri<br />

monawileobiT.<br />

kognituri diagramebi<br />

moswavleTa mier SeZenili codnis ganmtkicebisaTvis,<br />

im mosazrebiT, rom axali codna funqciuri <strong>da</strong> mobiluri<br />

gaxdes, sayuradReboa miRebuli informaciis safuZvelze<br />

warmodgenis aralingvisturi xerxebis gamoyeneba.<br />

ZiriTa<strong>da</strong>d, saskolo praqtikaSi maswavleblebi axali masalas<br />

waradgenen lingvisturi formiT (axsna, kiTxva,<br />

saubari/mosazrebaTa urTierTgaziareba <strong>da</strong> sxv.), Tumca<br />

kvlevebis Sedegad <strong>da</strong><strong>da</strong>sturebulia aralingvisturi<br />

formebis gamoyenebis efeqturoba axali saswavlo masalis<br />

ukeT gaazrebis, moswavleTa SemecnebiTi aqtivobis,<br />

saazrovno unar-Cvevebis, agreTve <strong>da</strong>moukidebeli muSaobis,<br />

Sefasebisa <strong>da</strong> TviTSefasebis ganviTarebis TvalsazrisiT.<br />

informaciis warmodgenis aralingvisturi formebis<br />

gamoyeneba sxva<strong>da</strong>sxva tipis <strong>da</strong>valebasa <strong>da</strong> savarjiSoebze<br />

muSaobisas aris SesaZlebeli. mniSvnelovania, rom<br />

konkretuli forma xels un<strong>da</strong> uwyobdes moswavleTa<br />

codnis gafarToebas. isini ukeT igeben saswavlo masalas<br />

<strong>da</strong> efeqtura<strong>da</strong>c iyeneben gansxvavebul konteqstSi,<br />

ramdena<strong>da</strong>c erTvebian azrovnebis procesSi.<br />

aRniSnul formebs Soris yvelaze gavrcelebulia<br />

saazrovno sqemebi, anu kognituri diagramebi. zoga<strong>da</strong>d,<br />

grafikuli sqema orive formas gulisxmobs _ rogorc<br />

lingvisturs (sityvebi, frazebi <strong>da</strong> a.S.), ise aralingvisturs<br />

(sxva<strong>da</strong>sxva tipis simbolo, isrebi <strong>da</strong> a.S., rac<br />

faqtebis, movlenebisa <strong>da</strong> sxv. urTierT<strong>da</strong>mokidebulebebs<br />

gamoxatavs), cxadia, konkretuli mocemulobis Sesabamisad.<br />

grafikuli sqemebi saswavlo procesSi SeiZleba<br />

sxva mizniTac iqnes gamoyenebuli (magaliTad, aRweris,<br />

Se<strong>da</strong>rebis, droiTi Tanmimdevrobis, mizezSedegobriobis<br />

86 87


gansazRvris, yuradRebis koncentrirebisa <strong>da</strong> sakiTxze<br />

fokusirebisaTvis <strong>da</strong> a.S.).<br />

grafikul sqemebsa <strong>da</strong> diagramebze muSaoba mravalmxriv<br />

pe<strong>da</strong>gogiur efeqtzea gaTvlili. kerZod:<br />

• xels uwyobs moswavlis motivaciis amaRlebas;<br />

• yuradRebis mobilizebas;<br />

• aaqtiurebs SeZenil codnas;<br />

• exmareba mTlianobaSi gaiazros masala;<br />

• uviTarebs kritikul, analitikur azrovnebas;<br />

• sakuTari mosazrebebis gadmocemisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>sabuTebis<br />

unars;<br />

• uviTarebs TviTSefasebis unars <strong>da</strong> sxv.<br />

msgavsebisa <strong>da</strong> gansxvavebis meTodi<br />

meTodebi, romlebic msgavsebasa <strong>da</strong> gansxvavebas ukav-<br />

Sirdeba, SeiZleba swavlis qvakuTxe<strong>da</strong>d iqnes miCneuli.<br />

kvlevebSi, romlebSic am meTodis efeqturobaa <strong>da</strong>sabuTebuli<br />

eqsperimentuli muSaobis analizis safuZvelze,<br />

yuradReba gamaxvilebulia im faqtze, rom faqtebis, movlenebis<br />

<strong>da</strong> a.S. Se<strong>da</strong>rebisas saerTo <strong>da</strong> ganmasxvavebeli<br />

niSnebis gamovlenaze orientireba xels uwyobs kiTxvebis<br />

warmoSobas, versiebis gaCenas saTanado argumentebiT,<br />

diskusiis situaciis Seqmnas. gar<strong>da</strong> amisa, am saxis<br />

<strong>da</strong>valebebze muSaobisas moswavleebi avlenen maT mier<br />

SeZenili codnis gaazrebisa <strong>da</strong> gansxvavebul konteqstSi<br />

gamoyenebis unar-Cvevebs. gansakuTrebiT <strong>efeqturi</strong>a msgavsebisa<br />

<strong>da</strong> gansxvavebis meTodis gamoyeneba, rodesac<br />

moswavleebi maswavleblis miniSnebebis gareSe, erToblivi<br />

muSaobis (jgufuri) pirobebSi akeTeben saTanado<br />

<strong>da</strong>skvnebs, es ki xels uwyobs axali, zogjer urTierTgansxvavebuli<br />

ideebis stimulirebas.<br />

codnis gaazrebisa <strong>da</strong> gamoyenebis efeturobas sagrZno-<br />

blad zrdis moswavleTa mier grafikuli sqemebisa <strong>da</strong><br />

diagramebis gamoyeneba, rac xels uwyobs saerTo <strong>da</strong> ganmasxvavebeli<br />

niSnebis aRmoCenis stimulacias. <strong>efeqturi</strong><br />

Se<strong>da</strong>rebisaTvis sayuradReboa moswavleTa mier Sesa<strong>da</strong>rebeli<br />

obieqtebis, faqtebis, movlenebis mniSvnelovani<br />

maxasiaTeblebis mkafiod gansazRvra, rac Semdeg ukve<br />

msgavsebisa <strong>da</strong> gansxvavebis identifikaciis safuZvlad<br />

iqceva.<br />

mniSvnelovania, rom maswavlebelma Se<strong>da</strong>rebisaTvis<br />

gamoiyenos naTlad struqturirebuli savarjiSoebi<br />

(ras <strong>da</strong> romeli maxasiaTeblebis mixedviT a<strong>da</strong>reben), rac<br />

sayuradReboa moswavleTa mxri<strong>da</strong>n Zalisxmevis garkveuli<br />

tipis <strong>da</strong>skvnebze mimarTvis TvalsazrisiT. am tipis<br />

<strong>da</strong>valebebi mimarTulia moswavleTa mier erTsa <strong>da</strong> imave<br />

maxasiaTeblebs Soris arsebuli msgavseba-gansxvavebebis<br />

amocnobaze. Se<strong>da</strong>rebisa <strong>da</strong> msgavseba-gansxvavebis mizniT<br />

gamoi yeneba:<br />

venis diagrama<br />

88 89


venis diagrama gamoiyeneba ori sagnis an movlenis,<br />

gansaxilveli sakiTxebis, faqtebis, sxva<strong>da</strong>sxva xelovanis<br />

Semoqmedebis, xelovnebis erTi <strong>da</strong>rgis, Janrisa Tu sxv.<br />

nimuSebis <strong>da</strong> a.S. rogorc saerTo, ise ganmasxvavebeli<br />

niSnebis <strong>da</strong>safiqsireblad: wreebis ga<strong>da</strong>kveTis monakveTSi<br />

Caiwereba saerTo, marjvena <strong>da</strong> marcxena monakveTebSi ki<br />

_ gansxvavebuli niSnebi.<br />

venis diagramaze muSaoba moswavles uadvilebs<br />

gansaxilveli sakiTxis ukeT gaazrebasa <strong>da</strong> aRqmas, ganuviTarebs<br />

<strong>da</strong>kvirvebulobis, kritikuli <strong>da</strong> analitikuri<br />

azrovnebisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>moukidebeli muSaobis unar-Cvevebs.<br />

venis diagramaze muSaoba SesaZlebelia rogorc individualurad,<br />

ise wyvilSi <strong>da</strong> jgufurad.<br />

III.1. nimuSi 3.<br />

• Zveli saberZneTis xelovneba _ Zveli romis xelovneba;<br />

• Jak lui <strong>da</strong>vidis Semoqmedeba _ eJen delakruas<br />

Semoqmedeba;<br />

• goias `1808 wlis 8 maisi~ _ pikasos `<strong>da</strong>xvreta<br />

koreaSi~;<br />

• lado gudiaSvilis `sakadrisi pasuxi~ _ merab<br />

berZeniSvilis `giorgi saakaZe~;<br />

• elene axvledianis `Semodgoma kaxeTSi~ _ van<br />

gogis `Semodgomis peizaJi oTxi xiT~.<br />

grafikuli sqemis gamoyeneba<br />

Se<strong>da</strong>rebis savarjiSoSi. Se<strong>da</strong>rebis<br />

dros, ZiriTa<strong>da</strong>d, ori tipis<br />

grafikuli sqema gamoiyeneba _<br />

venis diagrama (diagrama 2.3) <strong>da</strong><br />

Se<strong>da</strong>rebis matrica (diagrama 2.4).<br />

rogorc diagrama 2.3­ze Cans,<br />

venis diagrama exmareba moswavleebs,<br />

vizualurad aRiqvan or<br />

sagans an movlenas Soris arsebuli<br />

msgavseba <strong>da</strong> gansxvaveba.<br />

rogorc III.1. nimuSi wesi, ori 4. wris ga<strong>da</strong>kveTaSi<br />

msgavsebaTa CamonaTvalia<br />

mocemuli. gansxvavebebi ki<br />

warmodgenilia wreebis im nawilebze,<br />

romlebic ar ikveTeba. idealur<br />

maxasiaTeblebi:<br />

SemTxvevaSi, moswavleebma<br />

venis diagrama ori sagnis an movlenis<br />

1. siuJeti; TiToeuli maxasiaTeblis<br />

Se<strong>da</strong>rebisas 2. kompozicia; un<strong>da</strong> Seavson. aseT<br />

dros isini kargad <strong>da</strong>inaxaven, Tu<br />

rogor 3. koloriti;<br />

hgavs an gansxvavdeba ori<br />

movlena an sagani am konkretuli<br />

4. foni;<br />

maxasiaTeblis mixedviT.<br />

Se<strong>da</strong>rebis matrica<br />

msgavsebisa <strong>da</strong> gansxvavebis gamovlena<br />

diagrama 2. 4<br />

Se<strong>da</strong>rebis matrica<br />

Sesa<strong>da</strong>rebeli Temebi<br />

maxasiaTeblebi # 1 # 2 # 3<br />

1 msgavsebebi<br />

gansxvavebebi<br />

2 msgavsebebi<br />

gansxvavebebi<br />

3 msgavsebebi<br />

gansxvavebebi<br />

4 msgavsebebi<br />

gansxvavebebi<br />

diagrama 2. 3.<br />

venis diagrama<br />

es grafikuli sqema gamoiyeneba im SemTxvevaSi, rodesac<br />

Sesa<strong>da</strong>rebelia orze meti sagani an movlena, nawarmoebi<br />

<strong>da</strong> a.S., rac iTvaliswinebs ufro detalur midgomas<br />

Sesa<strong>da</strong>rebeli obieqtebisadmi <strong>da</strong> gar<strong>da</strong> Se<strong>da</strong>reba-gansxvavebisa,<br />

aRiniSneba TiToeuli obieqtis maxasiaTeblebic.<br />

rembrandti. `moxuci qalis portreti~ _ renuari.<br />

`de<strong>da</strong>-Svili~ _ pikaso. `supi~.<br />

5. ganwyobileba.<br />

rogorc diagrama 2.4­ze Cans, detaluri<br />

midgomis dros Se<strong>da</strong>rebis<br />

matrica ufro gamoiyeneba, vidre<br />

venis diagrama. Sesabamisad, roca<br />

maswavlebeli Se<strong>da</strong>rebis matricas<br />

iyenebs, aucilebelia, moswavleebs<br />

ufro detaluri instruqciebi<br />

misces. qvemoT ori magaliTia moyvanili.<br />

magaliTi 1 warmoadgens<br />

savarjiSos, Se<strong>da</strong>rebis matricis<br />

90 91<br />

21


T-diagrama<br />

sqema gamoiyeneba gansaxilveli sakiTxebis (faqtebis,<br />

movlenebis, mxatvruli mimarTulebebis, epoqebis, xelovanTa<br />

Semoqmedebis, xelovnebis nimuSebis <strong>da</strong> a.S.) Sesa<strong>da</strong>reblad,<br />

<strong>da</strong>sapirispireblad, anu mxolod ganmasxvavebeli<br />

niSnebis aRsaniSnad. Sesabamisad, sqemis TiToeul<br />

grafaSi Caiwereba faqtebis, movlenebis <strong>da</strong> a.S. gansxvavebuli<br />

niSnebi.<br />

sqemaze muSaoba moswavles gauadvilebs gansaxilveli<br />

sakiTxis ukeT gaazrebas, mis arsSi wvdomas, ganuviTarebs<br />

<strong>da</strong>kvirvebis, <strong>da</strong>skvnebis gakeTebis, kritikuli azrovnebisa<br />

<strong>da</strong> <strong>da</strong>moukidebeli muSaobis unarebs.<br />

sqemaze muSaoba SesaZlebelia rogorc individualurad,<br />

ise wyvilSi <strong>da</strong> jgufurad.<br />

III.1. nimuSi 5.<br />

• qan<strong>da</strong>kebis saxeebi: monumenturi _ <strong>da</strong>zguri;<br />

• saxviTi xelovnebis <strong>da</strong>rgebi: ferwera _ qan<strong>da</strong>keba;<br />

• saxviTi xelovnebis Janrebi: peizaJi _ naturmorti;<br />

• mxatvruli mimdinareobebi: romantizmi _ realizmi;<br />

• impresionistebi: klod mone _ edgar dega.<br />

klasifikaciis meTodebi<br />

msgavsebisa <strong>da</strong> gansxvavebis aRmoCena Se<strong>da</strong>rebis dros<br />

xdeba. Se<strong>da</strong>reba warmoadgens sagans an ideebs Soris msgavsebisa<br />

<strong>da</strong> gansxvavebis identifikaciis process. es<br />

procesi mniSvnelovania klasifikaciis drosac.<br />

klasifikacia saganTa kategoriebad <strong>da</strong>jgufebis procesia,<br />

romelic maT maxasiaTeblebs efuZneba. garkveuli<br />

elementebis klasifikacia swored msgavsebisa <strong>da</strong> gansxvavebis<br />

identifikaciiT iwyeba <strong>da</strong> mxolod amis Semdeg<br />

xdeba mocemuli elementebis <strong>da</strong>jgufeba or an ramdenime<br />

kategoriad.<br />

klasifikaciaze orientirebuli savarjiSoebi Sei-<br />

Zleba sxva<strong>da</strong>sxva tipis iyos:<br />

1. savarjiSoebi, romlebic iTvaliswinebs maswavleblis<br />

mier SeTavazebuli elementebis klasifikacias. am<br />

SemTxvevaSi maswavlebeli mniSvnelovan rols asrulebs.<br />

awvdis 24 moswavleebs <strong>efeqturi</strong> informacias swavleba skolaSi im kategoriebis Sesaxeb,<br />

romelTa mixedviTac maT TviTon un<strong>da</strong> ganaxorcielon<br />

diagrama 2. 6<br />

mocemuli elementebis klasifikacia.<br />

klasifikaciisaTvis saWiro grafikuli sq<br />

I tipis kategoriebi<br />

savarjiSoebis sqema<br />

92<br />

• RonisZiebebi, romelTac fi­<br />

93<br />

is savarjiSos mag<br />

zikuri Zala <strong>da</strong> sizuste Tanabrad<br />

sWirdebaT.<br />

mTlianad moswav<br />

vazea mimarTuli<br />

moswavleebs klasSi un<strong>da</strong> war­ Cans, rom moswavl<br />

moedginaT klasifikaciis saku­ rogorc kategori<br />

Tari Sedegebi <strong>da</strong> argumentire­ aseve im elemente


2. savarjiSoebi, romlebze muSaobac iTvaliswinebs<br />

Sejamebisa <strong>da</strong> Canawerebis gakeTebis meTodebi<br />

maswavleblis mier mocemuli sagnebis an movlenebis<br />

Sejameba <strong>da</strong> Canawerebis gakeTeba <strong>da</strong>moukidebeli un-<br />

CamonaTvalis klasifikaciis <strong>da</strong>moukideblad ganxorar-Cvevebia,<br />

romelTa gamomuSavebac iTvaliswinebs incielebas<br />

<strong>da</strong> kategoriebis <strong>da</strong>dgenas. am tipis <strong>da</strong>valeformaciis<br />

warmodgenas mokle, sinTezuri formiT. amibebis<br />

Sesruleba mTlianad moswavleTa Zalisxmevazea<br />

tomac SesaZlebelia maTi gaerTianeba <strong>swavlebis</strong> erT<br />

mimarTuli. SesaZlebelia, moswavleebs mieciT <strong>da</strong>valebebi,<br />

meTodSi, romlis gamoyeneba saswavlo procesSi SeiZleba<br />

a skolaSi<br />

romelTa Sesasruleblad maT ara mxolod kategoriebis<br />

mofiqreba mouwevT, aramed sagnebisa Tu movlenebis nusx-<br />

sxva<strong>da</strong>sxva tipis <strong>da</strong>valebiTa <strong>da</strong> savarjiSoiT iyos warmodgenili.<br />

ZiriTa<strong>da</strong>d, gamoiyofa Semdegi tipis <strong>da</strong>valeis<br />

diagrama Sedgenac. 2. 6<br />

ikaciisaTvis saWiro grafikuli sqemebi<br />

II tipis savarjiSoebis sqema<br />

iebi<br />

bebi:<br />

1. moswavleTa mier teqstze muSaoba, rac iTvaliswinebs<br />

garkveuli saxis, ZiriTa<strong>da</strong>d, Semajamebeli tipis<br />

Canawerebis gakeTebas. am SemTxvevaSi moswavles<br />

moeTxoveba, <strong>da</strong>moukideblad an jgufurad, kargad gaiazros<br />

mocemuli teqsti <strong>da</strong> maswavleblis instruqciis<br />

Sesabamisad Seasrulos <strong>da</strong>valeba.<br />

2. moswavleebs eZlevaT mza teqsti maswavleblis<br />

Canaweris saxiT, razec muSaoben <strong>da</strong>valebis pirobis Sesabamisad.<br />

ganvixiloT im tipis <strong>da</strong>valebebi/savarjiSoebi, romlebic<br />

sayuradReboa xelovnebis gakveTilze gamoyenebis<br />

TvalsazrisiT. aRniSnuli meTodis efeqturobas gacilebiT<br />

zrdis garkveuli CarCoebis gamoyeneba (Sejamebis<br />

CarCoebi), romelTac maswavlebeli sTavazobs moswavleebs.<br />

CarCo SeiZleba sxva<strong>da</strong>sxva tipis iyos, rac<br />

<strong>da</strong>mokidebulia <strong>da</strong>valebis/savarjiSos mizansa <strong>da</strong> konkre-<br />

romelTac fi­ sqema #1 is savarjiSos gamoiyeneba magaliTi, im SemTxvevaSi, romelic rodesac katea<br />

sizuste Tangoriebi msgavsia mTlianad (ganzogadebis moswavleTa donis Zalisxme­ mixedviT), sqema<br />

aT. #2 ki, rodesac vazea kategoriebi<strong>da</strong>n mimarTuli <strong>da</strong> zogierTi romelSic ufro zogadia<br />

sSi un<strong>da</strong> war­ sxvebTan Se<strong>da</strong>rebiT. Cans, rom moswavles Tavad uxdeba<br />

fikaciissaku­ rogorc kategoriebis mofiqreba,<br />

argumentire aseve im elementebis nusxis Sedtul<br />

mocemulobaze. kerZod:<br />

• naratiuli CarCo, romelic umTavresad mxatvruli<br />

nawarmoebis ganxilvisas gamoiyeneba, Tumca maswavlebels<br />

SeuZlia xelovnebis gakveTilze saxviTi xelovnebis<br />

nawarmoebis ganxilvisas gamoiyenos, rac, ra Tqma un<strong>da</strong>,<br />

ukavSirdeba mis siuJetur mxares (yofiTi Janri).<br />

atommiakuTim RonisZiebas<br />

orias. 94<br />

gena, romlebsac<br />

gaanawilebs.<br />

kategoriebad<br />

95<br />

savarjiSoebi,<br />

ad moswavleTa<br />

literaturis gakveTilze wlevandeli<br />

wlisaTvis gansazRvruli<br />

bolo wignis kiTxva <strong>da</strong>as­<br />

rTuli. mTli­ rules. qalbatonma bleiqma,<br />

Zalisxmevazea romelic am moswavleebs ukve


magaliTi.<br />

gakveTilis erT-erT saswavlo mizans Seadgens namu-<br />

Sevris ganxilva konkretul istoriul-kulturul <strong>da</strong><br />

socialur konteqstSi. maswavlebeli sTavazobs moswavleebs,<br />

TiToeulma jgufma ganixilos sxva<strong>da</strong>sxva epoqaSi<br />

Seqmnili yofiTi Janris nimuSi <strong>da</strong> erToblivad imuSaon<br />

naratiul CarCoSi mocemul kiTxvebze.<br />

naratiuli CarCos sanimuSo kiTxvebi:<br />

III.1. nimuSi 6.<br />

1. aRwereT nawarmoebi.<br />

2 <strong>da</strong>axasiaTeT personaJebi.<br />

3. gamoyaviT, Tqveni azriT, mTavari personaJi/personaJebi<br />

<strong>da</strong> aRniSneT, ra ganasxvavebs maT sxva persona-<br />

Jebisagan.<br />

4. aRniSneT <strong>da</strong>mokidebuleba personaJebs Soris.<br />

5. aRniSneT maTi emociebi, grZnobebi.<br />

6. gamoTqviT azri mxatvris Canafiqrze.<br />

7. aRniSneT mxatvruli gamomsaxvelobiTobis xerxebi,<br />

romlebic gamoiyena man Canafiqris gansaxorcieleblad<br />

(kompozicia, koloriti, foni <strong>da</strong> sxv.).<br />

8. gansazRvreT savaraudo epoqa, kultura, persona JTa<br />

socialuri mdgomareoba vizualuri detalebis mixedviT.<br />

9. wamoayeneT versiebi namuSevris avtoris Sesaxeb<br />

<strong>da</strong> moiyvaneT saTanado argumentebi. aRniSneT avtoris<br />

SemoqmedebiTi individualobisaTvis <strong>da</strong>maxasiaTebeli<br />

niSnebi.<br />

naratiul CarCoze muSaoba moswavleebs ara mxolod<br />

xelovnebis nimuSze msjelobis, aramed miRebuli informaciis<br />

Sejamebisa <strong>da</strong> garkveuli <strong>da</strong>skvnebis gakeTebis un-<br />

ar-Cvevebsac uviTarebs. maswavlebels SeuZlia TiToeuli<br />

konkretuli namuSevris Sesabamisad gansazRvros kiTxvebi<br />

CarCosaTvis yoveli konkretuli SemTxvevisaTvis.<br />

• ganmartebiTi CarCo gamoiyeneba konkretuli cnebis<br />

ganmartebis an <strong>da</strong>qvemdebarebuli cnebebis identifikaciis<br />

mizniT. mniSvnelovania, maswavlebelis mier mkafiod<br />

<strong>da</strong> naTlad Camoyalibeba im kiTxvebisa, romlebsac moswavleebs<br />

sTavazobs ganmartebiTi CarCos saxiT.<br />

III.1. nimuSi 7.<br />

gakveTilis Tema _ `SuamdinareTis xelovneba~<br />

1. ras ganvmartavT?<br />

2. romel istoriul epoqas miekuTvneba es cneba/SuamdinareTis<br />

xelovneba/kultura?<br />

3. ra maxasiaTeblebi ganasxvavebs SuamdinareTis xelovnebas<br />

Zveli samyaros sxva civilizaciebis kulturisagan?<br />

4. romel qveynebsa <strong>da</strong> kulturebs moicavs SuamdinareTis<br />

xelovneba?<br />

III.1. nimuSi 8.<br />

gakveTilis Tema _ `ferTa samyaro~<br />

1. ras ganvmartavT? (kontrastul ferebs)<br />

2. rogor ferebs miekuTvneba kontrastuli ferebi?<br />

3. ra maxasiaTeblebiT gamoirCeva kontrastuli ferebi<br />

monaTesave ferebisagan?<br />

4. romeli mxatvrebisaTvis aris <strong>da</strong>maxasiaTebeli kontrastuli<br />

ferebisaTvis upiratesobis miniWeba? <strong>da</strong>asaxeleT<br />

magaliTebi.<br />

96 97


ganmartebiT CarCoze muSaobisas moswavleebi ar<br />

ifar glebian axali cnebebisa Tu terminologiis viwro<br />

ganmartebiT. ganmartebiTi CarCos gamoyenebiT isini, ra<br />

Tqma un<strong>da</strong>, ukeT acnobiereben axal masalas, amasTan, mravalmxriv<br />

ganixilaven, rac, Tavis mxriv, qmnis safuZvels<br />

Semdeg ukve gansxvavebul konteqstSi gamoyenebisaTvis.<br />

5. argumentaciis CarCo moicavs informacias, romelic<br />

sayuradReboa konkretuli argumentis gasamyareblad <strong>da</strong><br />

exmareba moswavleebs kritikuli azrovnebisa <strong>da</strong> argumentirebuli<br />

msjelobis unar-Cvevebis ganviTarebaSi.<br />

argumentaciis CarCoSi mocemul kiTxvebze <strong>da</strong>yrdnobiT<br />

moswavleebs mohyavT informacia, romelsac konkretul<br />

argumentamde mivyavarT, mohyavT magaliTebi am argumentis<br />

gasamyareblad.<br />

argumentaciis CarCos sanimuSo kiTxvebi:<br />

1. ra informacias mivyavarT argumentamde?<br />

2. romelia maTgan mTavari mtkicebuleba/argumenti?<br />

3. ra magaliTebi an ganmartebebia warmodgenili argumentis<br />

gasamyareblad?<br />

4. ra <strong>da</strong>Tmobebi keTdeba argumentis gasamyareblad?<br />

samuSaos <strong>da</strong>srulebis Semdeg (SeiZleba individualurad<br />

an wyvilSi Seasrulon) moswavleebi iyofian<br />

jgufebad, a<strong>da</strong>reben (aanalizeben) maT versiebs, msjeloben<br />

maT irgvliv <strong>da</strong> akeTeben saTanado <strong>da</strong>skvnebs, romelTac<br />

Semdeg Tanaklaselebs acnoben. <strong>da</strong>sasruls xdeba mosazrebaTa<br />

Sejameba-Sejereba.<br />

6. problemis aRmofxvraze orientirebuli CarCo exmareba<br />

moswavleebs problemis Camoyalibebasa <strong>da</strong> misi ga<strong>da</strong>Wris<br />

gzebis identifikaciis ganxorcielebaSi. am SemTxvevaSi<br />

maswavlebeli svams problemas, moswavleebi msjeloben<br />

mis irgvliv. msjelobis procesSi iyeneben problemis<br />

aRmofxvraze orientirebul CarCoSi mocemul kiTxvebs.<br />

problemis aRmofxvraze orientirebuli CarCos sanimuSo<br />

kiTxvebi:<br />

1. ra mtkicebulebebi gansazRvravs sakiTxis problemurobas?<br />

2. raSi mdgomareobs gamosavali?<br />

3. kidev ra gza isaxeba?<br />

4. problemis aRmofxvris romeli gzaa yvelaze realuri <strong>da</strong><br />

ratom?<br />

ganxilul CarCoSi mocemul kiTxvebze msjelobisa<br />

<strong>da</strong> sakuTari mosazrebebis urTierTgaziarebis procesSi<br />

moswavleebi ukeT acnobiereben problemis aRmofxvris<br />

romeli gza/saSualeba aris gansakuTrebiT <strong>efeqturi</strong> <strong>da</strong><br />

asabuTeben mas.<br />

SejamebasTan mWidrod aris <strong>da</strong>kavSirebuli Canawerebis<br />

gakeTeba, romelic SeiZleba sxva<strong>da</strong>sxva tipis <strong>da</strong>valebebiT/savarjiSoebiT<br />

iyos warmodgenili. <strong>da</strong>valebebze muSaobisas<br />

moswavleebi iviTareben unar-Cvevebs, Tu rogor<br />

Camoayalibon yvelaze mniSvnelovani informacia, saku-<br />

Tari mosazreba, gaakeTon komentari <strong>da</strong> sxv., rac Sejamebis<br />

arss warmoadgens.<br />

aRniSnuli meTodis efeqturobis kvlevebma <strong>da</strong>a<strong>da</strong>s-<br />

98 99


tura, rom sayuradReboa iseTi <strong>da</strong>valebebis SerCeva <strong>da</strong><br />

gamoyeneba, romlebic orientirebulia ara aTvisebuli<br />

informaciis gadmocemaze, aramed saazrovno, analitikuri<br />

tipis Canawerebis gakeTebaze.<br />

Canawerebi, erTi mxriv, xels uwyobs ukve gaazrebuli<br />

masalis gameoreba-ganmtkicebas, gansxvavebul konteqstSi<br />

gamoyenebas, meore mxriv, uzrunvelyofs kritikuli azrovnebisa<br />

<strong>da</strong> argumentirebuli msjelobis unar-CvevaTa<br />

ganviTarebas. ise rogorc Sejamebis SemTxvevaSi, amjera<strong>da</strong>c<br />

<strong>efeqturi</strong>a grafikuli sqemebis gamoyeneba.<br />

ormxriv CanawerTa dRiuri<br />

citata Kkomentari<br />

am sqemaze muSaoba gamoiyeneba moswavlis kritikuli<br />

azrovnebisa <strong>da</strong> argumentirebuli msjelobis, <strong>da</strong>moukidebeli<br />

muSaobis unarebis ganviTarebisaTvis. mocemuli<br />

sqemis pirvel grafaSi (`citata~) moswavleebs SevTavazebT<br />

Caweros citata saxelmZRvanelo<strong>da</strong>n (SesaZlebelia<br />

am mizniT sxva saxis informaciis gamoyenebac), romelTan<br />

<strong>da</strong>kavSirebiTac sakuTar mosazrebebs Cawers sqemis meore<br />

nawilSi (`komentari~).<br />

III.1. nimuSi 9.<br />

1. `mimaCnia, rom ferweris nimuSebi un<strong>da</strong> iyos yovelTvis<br />

sasiamovno, sasixarulo <strong>da</strong> lamazi. cxovrebaSi<br />

ise<strong>da</strong>c bevri ramaa mosawyeni <strong>da</strong> xelovnurad nuRar<br />

<strong>da</strong>vumatebT axals~ (ogiust renuari).<br />

2. `ferwera oTaxebis mosarTavi ar aris! igi Tav<strong>da</strong>cvisa<br />

<strong>da</strong> Tav<strong>da</strong>sxmis mZlavri iaraRia!~ (pablo pikaso).<br />

3. `muzeumi srulia<strong>da</strong>c ar aris fufunebisa <strong>da</strong><br />

amaoebis saganTa usargeblo Tavmoyra-Sekreba... muzeumi<br />

un<strong>da</strong> iqces udidesi mniSvnelobis kerad, sa<strong>da</strong>c aRmzrdelebi<br />

waiyvanen aRsazrdelebs, mamebi _ Svilebs, axalgazrdebi<br />

geniosTa qmnilebebis xilvisas SeigrZnoben,<br />

Tu mecnierebis an xelovnebis romel saxes irCevs<br />

maTi buneba~ (Jak lui <strong>da</strong>vidi).<br />

kornelis <strong>da</strong>fa<br />

pirveladi komentari meoradi komentari<br />

diagramis gamoyeneba <strong>efeqturi</strong>a xelovnebis nimuSis<br />

ganxilvisas.<br />

sqemis marcxena nawilSi moswavleebi akeTeben Canawers<br />

_ pirvelad (faqtobriv) komentars gansaxilvel<br />

100 101


nawarmoebTan <strong>da</strong>kavSirebiT. ZiriTa<strong>da</strong>d, moswavleebi afiqsireben<br />

pirvelad STabeWdilebas, yuradRebas amaxvileben<br />

masze, Tu ra aris nawarmoebSi gamosaxuli, gamoxataven<br />

sakuTar <strong>da</strong>mokidebulebasac (ra STabeWdilebas axdens<br />

maTze) <strong>da</strong> sxv., namuSevris detalurad ganxilvis Semdeg<br />

ki moswavleebi weren ukve meorad komentars. umetesad,<br />

meoradi komentari moicavs gamomsaxvelobiTi xerxebis<br />

gamoyenebis Taviseburebebs (koloriti, sivrcis gadmocema,<br />

Suq-Crdili, kompozicia <strong>da</strong> sxv.), amasTan, akavSireben<br />

avtoris CanafiqrTan. xelovnebis TiToeuli <strong>da</strong>rgis, Janris,<br />

stilis, epoqis/kulturis gaTvaliswinebiT meoradi<br />

komentari SeiZleba sxva<strong>da</strong>sxvagvari iyos.<br />

kornelis <strong>da</strong>faze muSaoba xels uwyobs rogorc moswavlis<br />

codnis gamovlenas, ise kritikuli, analitikuri<br />

azrovnebis unaris gamovlenas;<br />

`vici, viswavle, min<strong>da</strong> vicode~<br />

ra vici ra viswavle ra min<strong>da</strong> vicode<br />

axali Temis <strong>da</strong>wyebisas moswavleebi akeTeben<br />

Canawerebs mocemuli sqemis pirvel grafaSi. Temis <strong>da</strong>srulebisas<br />

ki, ZiriTa<strong>da</strong>d, Semajamebel gakveTilze, avseben<br />

meore <strong>da</strong> mesame grafebs. maswavleblisaTvis mniSvnelovania<br />

Canawerebis analizi, rac naTlad metyvelebs<br />

moswavleTa mier SeZenili codnis aTvisebis xarisxze,<br />

agreTve SemecnebiT interesebze, rac naTlad ikveTeba<br />

mesame grafaSi Sesrulebul CanawerSi.<br />

`3, 2, 1~E<br />

Cawere 3 Tema/sakiTxi, romlebiTac<br />

gansakuTrebiT <strong>da</strong>interesdi.<br />

2 Tema/sakiTxi (epoqa/kultura/<br />

stili/ xelovani/nawarmoebi), romlebTan<br />

<strong>da</strong>kavSirebiTac gagiCn<strong>da</strong><br />

meti informaciis miRebis interesi.<br />

1 Tema/sakiTxi, romelzec imsjelebdi<br />

amxanagebTan erTad.<br />

wina nimuSis analogiurad, mocemul sqemaze muSaoba<br />

mniSvnelovania rogorc SeZenili codnis gamovlenis, sakuTari<br />

<strong>da</strong>mokidebulebis gadmocemis, ise TviTSefasebis<br />

unarebis gamovlenisaTvis. mocemul sqemaze muSaoba Tematuri<br />

ciklis <strong>da</strong>skvniTi gakveTilisaTvis aris mizanSewonili.<br />

sasurvelia, moswavleebi winaswar iyvnen informirebuli,<br />

rom TiToeul grafaSi mxolod Temebisa Tu<br />

sakiTxebis CamoTvla ar aris sakmarisi. maT un<strong>da</strong> <strong>da</strong>asabu-<br />

Ton sakuTari mosazrebebi, rac xels Seuwyobs saswavlo<br />

masalaze koncentrirebis, kritikuli azrovnebisa <strong>da</strong><br />

argumentirebuli msjelobis unar-Cvevebis ganviTarebas.<br />

aZlevs moswavles SesaZleblobas konkretuli Tematuri<br />

ciklis gakveTilebze SeZenili codnis xarisxisa <strong>da</strong> mis<br />

mier gamovlenili unar-Cvevebis Sesafaseblad, imis gasacnobiereblad,<br />

Tu ra warmatebebs miaRwia, aRniSnos<br />

naklovani mxareebic.<br />

102 103


frazebs, romlebsac am sityvasTan <strong>da</strong>kavSirebiT gaixseneben.<br />

amis Semdeg azrobrivad <strong>da</strong>akavSireben am sityvebs, frazebs rogorc<br />

erTmaneTTan, ise sayrden sityvasTan <strong>da</strong> xazebiT SeaerTeben.<br />

nimuSi<br />

axvlediani,<br />

`siRnaRis<br />

gzaze~<br />

leonardo<br />

<strong>da</strong> vinCi,<br />

`jokon<strong>da</strong>~<br />

gudiaSvili,<br />

`firosmanis<br />

portreti~<br />

firosmani,<br />

`Sveli<br />

peizaJis<br />

fonze~<br />

firosmani,<br />

`Jirafi~<br />

asociaciuri ruka (e.w. `ablabu<strong>da</strong>~)<br />

levitani,<br />

`oqros<br />

Semodgoma~<br />

bunebis<br />

suraTi<br />

portreti<br />

animalisturi<br />

piter<br />

breigeli,<br />

`qorwili<br />

sofelSi~<br />

yofiTi<br />

qalaqis<br />

xedi<br />

peizaJi<br />

<strong>da</strong>zguri<br />

ferweris<br />

Janrebi<br />

Sardeni,<br />

`locva<br />

sadilis<br />

win~<br />

pisaro,<br />

`franguli<br />

operis<br />

moe<strong>da</strong>ni~<br />

13<br />

miTologiuri<br />

zRvis<br />

xedebi<br />

naturmorti<br />

istoriuli<br />

serovi,<br />

`evropas<br />

motaceba~<br />

aivazovski,<br />

`Savi zRva~<br />

kakabaZe,<br />

`imeruli<br />

naturmorti~<br />

van gogi,<br />

`mzesumzirebi~<br />

delakrua,<br />

`Tavisufleba<br />

barikadebze~<br />

gudiaSvili,<br />

`sakadrisi<br />

pasuxi~<br />

asociaciuri ruka gamoiyeneba moswavleTa yuradRebis<br />

maqsimaluri mobilizebisa <strong>da</strong> koncentraciis, azrovnebis<br />

gaaqtiurebis, SeZenili codnis gamovlena-ganmtkicebis,<br />

Sejamebis mizniT.<br />

<strong>da</strong>fis an furclis centrSi iwereba sayrdeni sityva/<br />

fraza, romelic SeiZleba aRniSnavdes konkretul termins,<br />

xelovnebis <strong>da</strong>rgs, Janrs, konkretul epoqas, mxatvrul<br />

mimarTulebas/stils, xelovanis vinaobas a.S.<br />

aRniSnuli sakvanZo sityvis irgvliv moswavleebi<br />

weren sityvebs, frazebs, romlebsac am sityvasTan/fra-<br />

zasTan <strong>da</strong>kavSirebiT gaixseneben. amis Semdeg azrobrivad<br />

akavSireben am sityvebs, frazebs rogorc erTmaneTTan, ise<br />

sayrden sityvasTan <strong>da</strong> gamosaxaven xazebiT.<br />

am meTodis gamoyeneba SesaZlebelia rogorc individualuri,<br />

ise wyvilSi <strong>da</strong> jgufuri muSaobisas.<br />

saorganizacio sqema/drois cxrili<br />

sqemaze muSaoba gansakuTrebul mniSvnelobas iZens<br />

sabazo skolaSi im Tematuri ciklebis gakveTilebze,<br />

romlebic eZRvneba msoflio xelovnebis istoriis<br />

calkeuli etapebis, mxatvruli mimarTulebis/stilis<br />

104 105


Seswavlas <strong>da</strong> exmareba moswavleebs qronologiis <strong>da</strong>dgenasa<br />

<strong>da</strong> <strong>da</strong>naxvaSi. sqemaze muSaoba moiTxovs moswavlis<br />

fokusirebas im mTliani movlenis qronologiuri sura-<br />

Tis aRdgenasa <strong>da</strong> Tanmimdevrul <strong>da</strong>fiqsirebaze, romelsac<br />

iTvaliswinebs <strong>da</strong>valebis piroba. ase magaliTad, Zveli<br />

egviptis xelovneba, Sua saukuneebis arqiteqtura, renesansi,<br />

XX saukunis umniSvnelovanesi stilebi/mimdinareobebi<br />

<strong>da</strong> sxv. sasurvelia, sqemaze muSaoba ar Semoifarglos<br />

mxolod qronologiis principiT <strong>da</strong> SeZenili<br />

codnis safuZvelze moswavleebma <strong>da</strong>afiqsiron mokle informacia<br />

mniSvnelovan faqtebze, movlenebze <strong>da</strong> a.S.<br />

movlenaTa jaWvi<br />

aRniSnul sqemaze muSaoba iTvaliswinebs moswavleTa<br />

mier garkveuli movlenebis/faqtebis urTierTkavSiris<br />

gamovlenas. xels uwyobs codnis transferis, mizez-<br />

Sedegobrivi kavSirebis <strong>da</strong>naxvis, analitikuri, argumentirebuli<br />

azrovnebis ganviTarebas, Sefasebisa <strong>da</strong> TviT-<br />

Sefasebis unar-Cvevebis ganviTarebas.<br />

ukuqceviTi <strong>swavlebis</strong> meTodi<br />

gar<strong>da</strong> grafikuli sqemebisa, sayuradReboa aranakleb<br />

<strong>efeqturi</strong> sxva meTodebis ganxilvac, romlebic SeiZleba<br />

gakveTilis sxva<strong>da</strong>sxva etapze ganxorcieldes imis gaTvaliswinebiT,<br />

Tu ra saswavlo miznebia <strong>da</strong>saxuli konkretuli<br />

gakveTilis winaSe maswavleblis mier. erT-erTi<br />

aseTi meTodia ukuqceviTi <strong>swavlebis</strong> meTodi, romelic<br />

sxvebTan Se<strong>da</strong>rebiT safuZvlianad aris gamokvleuli.<br />

gansakuTrebiT <strong>efeqturi</strong>a am meTodis gamoyeneba teqstze<br />

muSaobisas, axali masalis axsnis procesSi. es meTodi<br />

xels uwyobs teqstis safuZvlianad gagebas <strong>da</strong> moicavs<br />

analitikur aqtivobebs: mocemuli informaciis Sejameba,<br />

axsna, kiTxvebis <strong>da</strong>sma <strong>da</strong> sxv. am tipis <strong>da</strong>valebisaTvis<br />

SesaZlebelia gamoyenebul iqnes saxelmZRvaneloSi mocemuli<br />

an Tun<strong>da</strong>c, alternatiuli wyaroebi<strong>da</strong>n moZiebuli<br />

teqsti.<br />

ukuqceviTi <strong>swavlebis</strong> meTodis gamoyenebis ZiriTadi<br />

etapebia:<br />

• moswavleebi muSaoben jgufurad _ ecnobin axali<br />

sagakveTilo masalis teqsts. Tav<strong>da</strong>pirvelad isini<br />

Cumad kiTxuloben teqstis maTTvis gansazRvrul segments.<br />

maTgan gansxvavebiT, moswavle, romelsac lideris<br />

funqcia akisria, cdilobs teqstis Sejamebas <strong>da</strong> Sedegs<br />

acnobs Tanajgufelebs. moswavleebs saWiroebisamebr,<br />

SeaqvT garkveuli <strong>da</strong>matebebi an raime saxis cvlilebebi.<br />

magaliTad, yuradRebas amaxvileben teqstSi mocemul<br />

yvelaze mniSvnelovan informaciaze, wina<strong>da</strong>debaze, frazaze,<br />

rac maT teqstis konkretuli monakveTis SejamebaSi<br />

<strong>da</strong>exmareba;<br />

• moswavleebi, im mosazrebiT, Tu ramdenad gasagebad<br />

axsnes maT axali informacia, svamen kiTxvebs, romlebze<br />

pasuxis gacemac nebismieri jgufis wevrs SeuZlia.<br />

106 107


kiTxva-pasuxis procesi exmareba moswavleebs yvelaze<br />

mniSvnelovani informaciis identificirebaSi.<br />

• TiToeuli jgufi acnobs Tanaklaselebs teqstis<br />

gaurkvevel nawilebs, romelTac Semdeg individualurad<br />

an erToblivad azusteben (uxsnian erTmaneTs).<br />

• aqtivobis <strong>da</strong>sasruls xdeba sruli informaciis<br />

Sejameba <strong>da</strong> saTanado <strong>da</strong>skvnebis gakeTeba.<br />

Sereuli teqsti<br />

aRniSnuli meTodis gamoyeneba <strong>efeqturi</strong>a SeZenili<br />

codnis ganmtkicebis, konkretuli Temis/sakiTxis Sejamebis<br />

mizniT.<br />

e.w. `Sereuli teqstis~ meTodi gulisxmobs moswavleebisaTvis<br />

Sereuli informaciis miwodebas ori<br />

(SesaZlebelia, metic) Janris, mxatvruli mimdinareobis,<br />

epoqis, xelovanis cxovrebisa <strong>da</strong> Semoqmedebis<br />

Sesaxeb. teqstis momzadebisas maswavlebeli iTvaliswinebs,<br />

rom ar gamoiyenos sakvanZo sityvebi/frazebi<br />

(magaliTad, xelovanis vinaoba, konkretuli epoqa, mxatvruli<br />

mimarTuleba <strong>da</strong> sxv.), rac Seadgens aRniSnuli<br />

meTodis arss.<br />

moswavleebma un<strong>da</strong> gansazRvron <strong>da</strong> gaakeTon teqst-<br />

Si saTanado aRniSvnebi, Tu teqstis romeli monakveTi<br />

romel mxatvrul mimdinareobasTan, JanrTan, xelovanTan<br />

<strong>da</strong> a.S. aris <strong>da</strong>kavSirebuli.<br />

Sereuli teqstis gamoyeneba SesaZlebelia rogorc<br />

individualuri, ise wyvilSi, gansakuTrebiT <strong>efeqturi</strong> ki<br />

_ jgufuri muSaobisas.<br />

III.1. nimuSi 10.<br />

elene axvlediani _ firosmani<br />

SesaniSnavi qarTveli fermweri peizaJis didostatad<br />

aris aRiarebuli. igi TviTnaswavli mxatvari iyo.<br />

hqon<strong>da</strong> Zneli <strong>da</strong> mZime cxovreba. duqnebis, sar<strong>da</strong>febis<br />

kedlebze xatav<strong>da</strong> peizaJebs, naturmortebs, portretebs,<br />

dResaswaulebs. gansakuTrebiT uyvar<strong>da</strong> mxatvars Zveli<br />

Tbilisis ubnebis, Tbilisuri aWrelebuli aivnebis,<br />

agreTve mSobliuri kaxeTis xedebis xatva.<br />

misi saukeTeso namuSevrebia: `<strong>da</strong>Tvi mTvarian Rame-<br />

Si~, `zamTari kaxeTSi~, `saxli kldeze~, `wiTelperanga<br />

mebaduri~, `siRnaRis gzaze~, `gogona wiTeli sahaero<br />

burTiT~, `Sveli~, `Jirafi~, `zamTari~. `metexi~ <strong>da</strong><br />

mravali sxv.<br />

xelovnebis nimuSis etapobrivi analizis meTodi<br />

xelovnebis maswavleblisaTvis gansakuTrebiT sayuradReboa,<br />

Tu ra formiT un<strong>da</strong> warmarTos klasSi xelovnebis<br />

nimuSis analizi. am mxriv mniSvnelovania xelovnebis<br />

nimuSis etapobrivi analizis meTodis gamoyeneba.<br />

cxadia, maswavlebeli iTvaliswinebs <strong>swavlebis</strong> safexurs,<br />

moswavleTa momzadebis dones, konkretuli nawarmoebis<br />

mxatvrul-gamomsaxvelobiT Taviseburebebs.<br />

xelovnebis nimuSis analizis etapebi<br />

1. momzadeba: es etapi gulisxmobs maswavleblis mier<br />

Sesabamisi atmosferos Seqmnas, bavSvebis Semzadebas imisaTvis,<br />

rom Zalian mniSvnelovania maTi azri namuSevarze,<br />

romelsac gaecnobian. saWiroa moswavleebma gaacnobieron,<br />

108 109


om, ramdeni a<strong>da</strong>mianic arsebobs, SeiZleba imdeni mosazreba<br />

gaCndes <strong>da</strong> yvela maTgani Taviseburad sayuradRebo<br />

<strong>da</strong> mniSvnelovania. am etapze umjobesia maswavlebelma<br />

ar miawodos zedmeti informacia namuSevris Sesaxeb,<br />

raTa ar moaxdinos gavlena moswavleTa pirvel STabeWdilebaze<br />

<strong>da</strong> ar SeuSalos maT xeli azris gamoTqmaSi.<br />

namuSevris gacnoba aRmoCenis procesi un<strong>da</strong> iyos;<br />

2. pirveli STabeWdilebis gamoxatva: am etapze moswavleebma<br />

spontanurad un<strong>da</strong> gamoTqvan/Caiweron pirveli<br />

STabeWdilebebi. Canawerebi SeiZleba sxva<strong>da</strong>sxva mizniT<br />

iqnes gamoyenebuli <strong>da</strong>skvniT etapze: moswavlem TvalnaTliv<br />

<strong>da</strong>inaxos, Tu rogor `gaizar<strong>da</strong>~ analizis procesSi,<br />

agreTve miRebuli codnisa <strong>da</strong> gamocdilebis<br />

safuZvelze scados pirveli STabeWdilebis axsna;<br />

3. aRwera: am etapze un<strong>da</strong> moxdes sagnebis, gamosaxulebebis<br />

<strong>da</strong> a.S. <strong>da</strong>saxeleba <strong>da</strong> ar aris mniSvnelovani moswavleTa<br />

yuradRebis fokusireba namuSevarSi gamoyenebul<br />

mxatvrul xerxebze, Sesabamisad, mocemuli etapisaTvis<br />

sakmarisia ganisazRvros minimaluri dro;<br />

4. analizi: am etapze moswavle cdilobs gaaanalizos,<br />

Tu rogor aRwevs mxatvari konkretul efeqts. SesaZlebelia,<br />

moswavleebi <strong>da</strong>ubrundnen pirvel STabeWdilebebs<br />

<strong>da</strong> gaaanalizon, Tu ra xerxebis gamoyenebam gansazRvra<br />

maTi Tav<strong>da</strong>pirveli reaqcia. Sesabamisad, mocemul etapze<br />

mizanSewonilia Semdegi tipis kiTxvebis <strong>da</strong>sma:<br />

• ram miipyro Tqveni yuradReba namuSevarSi?<br />

• xom ar xe<strong>da</strong>vT raime kavSirs im sagnebs Soris, romelic<br />

CamoTvaleT nawarmoebis aRweris etapze?<br />

• ra maxasiaTeblebs xe<strong>da</strong>vT namuSevarSi (xazis gamomsaxvelobiToba,<br />

koloriti, kompozicia <strong>da</strong> a.S.)?<br />

am etapze moswavleebi cdiloben amoicnon, ra mxatvruli<br />

xerxebi gamoiyena mxatvarma <strong>da</strong> ar amaxvileben<br />

yuradRebas personalur interpretaciaze.<br />

5. interpretaciis etapi: am etapze mniSvnelovania moswavleebma<br />

gamoavlinon interpretaciis unari. Sesabamisad,<br />

mizanSewonilia Semdegi tipis kiTxvebis <strong>da</strong>sma:<br />

• rogor fiqrobT, ra Canafiqri hqon<strong>da</strong> avtors?<br />

• ra aris am namuSevris Tema?<br />

• ras gamoxatavs es namuSevari? <strong>da</strong> a.S.<br />

6. informaciis Segrovebis etapi: am etapze maswavlebelma<br />

xeli un<strong>da</strong> Seuwyos moswavleTa <strong>da</strong>interesebas,<br />

rom maT moiZion rac SeiZleba meti informacia konkretul<br />

namuSevarTan/mxatvris SemoqmedebasTan <strong>da</strong>kavSirebiT,<br />

saWiroebis SemTxvevaSi TviTonac miawodos mkafio,<br />

moswavleTaTvis saintereso informacia. mocemul etapze<br />

SesaZlebelia maswavlebelma moswavleebs kvleviTi proeqtis<br />

ganxorcielebac ki SesTavazos;<br />

7. informaciaze (codnaze) <strong>da</strong>yrdnobili Sefaseba: es aris<br />

refleqsuri aqtivoba. moswavleebi ubrundebian pirvel<br />

STabeWdilebebs. maswavlebeli svams Semdegi tipis kiTxvebs:<br />

• Seicvala Tu ara Tqveni azri/emocia namuSevarze<br />

pirveli STabeWdilebis Semdeg?<br />

• Tu Seicvala, _ rogor?<br />

• scadeT Tqveni pirveli STabeWdilebis axsna.<br />

• xom ar gagonebT es namuSevari am an sxva avtoris<br />

namuSevars, romelic adre ginaxavT?<br />

• ra SeiZleba gamoiyenoT praqtikul saqmianobaSi<br />

mocemuli nimuSis ganxilvis Semdeg?<br />

ise rogorc sxva meTodebs, xelovnebis nimuSis etapobrivi<br />

ganxilvis meTodsac maswavlebeli SemoqmedebiTad,<br />

amasTan, sxva<strong>da</strong>sxva faqtoris gaTvaliswinebiT gamoiyenebs<br />

(asakobrivi Taviseburebebi, moswavleTa SesaZleblobebi,<br />

interesebi, sabazo codna <strong>da</strong> sxv.).<br />

110 111


Tavi IV. xelovnebis gakveTilis<br />

<strong>da</strong>gegmva, marTva <strong>da</strong> evaluacia<br />

IV.1. xelovnebis gakveTilis <strong>da</strong>gegmvis<br />

zogadi principebi<br />

motivacia. saswavlo masalis wardgenis fazebi<strong>da</strong>n<br />

gansakuTrebul mniSvnelobas iZens motivaciis Seqmna<br />

konkretuli saswavlo masalisadmi, rac aucileblad<br />

un<strong>da</strong> iqnes gaTvaliswinebuli gakveTilis <strong>da</strong>gegmvis procesSi.<br />

maswavlebeli mkafiod gansazRvravs gakveTilis<br />

saswavlo miznebsa <strong>da</strong> amocanebs, iTvaliswinebs misaRwev<br />

Sedegebs, irCevs saTanado aqtivobebs, romlebic <strong>da</strong>exmareba<br />

mas sagnobrivi stan<strong>da</strong>rtiT gaTvaliswinebuli orientirebis<br />

realizebaSi; gansazRvravs TiToeuli aqtivobisaTvis<br />

saWiro dros, miznobrivad irCevs <strong>da</strong> amzadebs<br />

gakveTilisaTvis saWiro resurss.<br />

motivaciis Seqmnis mizniT mniSvnelovania gakveTilis<br />

<strong>da</strong>wyeba saklaso msjelobiT, STabeWdilebebis gaziarebiT,<br />

<strong>da</strong>kvirvebiT, eqsperimentis CatarebiT <strong>da</strong> sxv.<br />

mniSvnelovan pe<strong>da</strong>gogiur efeqtzea gaTvlili am mizniT<br />

gonebrivi ieriSis meTodis gamoyeneba, saswavlo masalis<br />

<strong>da</strong>kavSireba rogorc moswavleTa cxovrebiseul gamocdilebasTan,<br />

ise wina klasebSi, agreTve, sxva sagnebSi<br />

SeZenil codnasTan.<br />

msjelobis procesSi moswavleebi mravalmxriv ganixilaven<br />

konkretuli Temas, gamoxataven sakuTar<br />

<strong>da</strong>mokidebulebas, gamoTqvamen varauds, mohyavT saTanado<br />

argumentebi. mocemul etapze ikveTeba gakveTilis Tema,<br />

konkretuli sakiTxi.<br />

motivacia aris Sinagani procesi, romelic moswavles<br />

garkveuli qmedebebisken ubiZgebs <strong>da</strong> romelTac saTanado<br />

miznis misaRwevad mimarTavs. saswavlo procesSi motivaciis<br />

Seqmna mniSvnelovania, ramdena<strong>da</strong>c ganapirobebs<br />

moswavlis SesaZleblobebisa <strong>da</strong> unarebis realizebas,<br />

Sesabamisad, maRali akademiuri moswrebis miRwevisa <strong>da</strong><br />

umniSvnelovanesi kompetenciebis ganviTarebis TvalsazrisiT.<br />

fsiqologebi ganarCeven ori tipis motivacias _<br />

e.w. garegansa <strong>da</strong> Sinagans. garegani motivaciisaTvis<br />

mniSvnelovania garegani faqtorebi (Seqeba, waxaliseba,<br />

jildo <strong>da</strong> sxv.). Sinagani motivaciis aRsaZvrelad mniSvnelovania<br />

moswavleTa cnobismoyvareobis, Sinagani interesis<br />

gaRviZeba, rac maT azrovnebisken, fiqrisa <strong>da</strong> aRmoCenisaken<br />

ubiZgebs. aRniSnuli aisaxeba maT qmedebebze<br />

<strong>da</strong> moswavleebi aRweven <strong>da</strong>saxul miznebs.<br />

Sinagani motivaciis amaRlebisaTvis xelovnebis<br />

gakveTilze sxva<strong>da</strong>sxva strategiis gamoyenebaa SesaZlebeli.<br />

magaliTad:<br />

• <strong>da</strong>wyebiT klasebSi TamaSis tipis, moswavleTaTvis<br />

saxaliso aqtivobebis SeTavazeba;<br />

• alternatiuli <strong>da</strong>valebebis micema. am SemTxvevaSi<br />

moswavleebs SeuZliaT airCion <strong>da</strong>valeba maTi interesebis<br />

mixedviT; magaliTad, pompei);<br />

• <strong>da</strong>moukidebeli msjelobisa <strong>da</strong> gansxvavebuli mosazrebebis<br />

gamoxatvis Tavisufleba;<br />

• axali Temis/sakiTxis moswavleTa cxovrebiseul gamocdilebasTan,<br />

maT interesebTan <strong>da</strong>kavSireba;<br />

• saxelmZRvaneloze muSaobis aqtiuri, mravalferovani<br />

formebis gamoyeneba;<br />

• cdebis, <strong>da</strong>kvirvebebis aqtiurad gamoyeneba (swavla<br />

keTebiT);<br />

• moswavleTa CarTva sxva<strong>da</strong>sxva tipis saganmanaTleb-<br />

112 113


lo resursis miznobrivad SerCevasa <strong>da</strong> gamoyenebaSi. magaliTad,<br />

sxva<strong>da</strong>sxva wyaro<strong>da</strong>n (albomi<strong>da</strong>n, enciklopedii<strong>da</strong>n,<br />

Jurnal-gazeTebi<strong>da</strong>n, interneti<strong>da</strong>n <strong>da</strong> a.S.) mravalmxrivi<br />

informaciis moZieba, romelic SeiZleba sxva<strong>da</strong>sxva mizniT<br />

iqnes gamoyenebuli ara mxolod konkretuli Temis Seswavlisas,<br />

aramed mTeli wlis ganmavlobaSi eseebze, proeqtebze<br />

muSaobisas, saklaso diskusiebis warmarTvisas<br />

<strong>da</strong> a.S.<br />

• ZiriTad resurss Seadgens reproduqciebi, fotomasala,<br />

saswavlo plakatebi, agreTve, sxva<strong>da</strong>sxva saxis sqema,<br />

cxrili, diagrama, samuSao baraTi saTanado informaciiTa<br />

Tu instruqciiT <strong>da</strong> sxv.<br />

• sayuradReboa moswavleTa mier maTTvis saintereso<br />

kiTxvebis, mosazrebebis, ideebis (eseebis, diskusiebis,<br />

proeqtebisTvis, Tun<strong>da</strong>c, saklaso/saskolo gamofenebis,<br />

speqtaklebis, sxva<strong>da</strong>sxva Sinaarsis aqciebis organizebisaTvis<br />

<strong>da</strong> sxv.) Canawerebis Tavmoyra <strong>da</strong> miznobrivad<br />

gamoyeneba. Mamgvarad, moswavleTa mier moZiebuli/Seqmnili<br />

resursi SeiZleba sxva<strong>da</strong>sxva saxiT iyos Tavmoyrili:<br />

1. calkeul xelovanTa cxovrebisa <strong>da</strong> Semoqmedebis<br />

amsaxvel portfolioebSi;<br />

2. konkretul mxatvrul mimdinareobasTan <strong>da</strong>kavSirebiT<br />

(mag., `impresionizmi~);<br />

3. romelime epoqasTan (mag., `aRorZineba~) an kulturasTan<br />

<strong>da</strong>kavSirebiT (mag., `Zveli egviptis xelovneba~)<br />

4. portfolioSi _ `Cveni mosazrebebi, ideebi~ <strong>da</strong> sxv.<br />

• motivaciis asamaRleblad, sasurvelia, TiToeulma<br />

moswavlem Seqmnas sakuTari portfolio, romelSic Seva<br />

mis mier Sesrulebuli weriTi namuSevrebi, <strong>da</strong>moukideblad<br />

moZiebuli/Seqmnili resursi <strong>da</strong>, ra Tqma un<strong>da</strong>, praq-<br />

tikuli namuSevrebi.<br />

gasaTvaliswinebelia garegani motivaciis mizniT<br />

gamo yenebuli <strong>strategiebi</strong>c. magaliTad:<br />

• moswavlis mier miRweuli kargi an gaumjobesebuli<br />

SedegebisaTvis garkveuli saxis jildos an `saCuqris~<br />

gamoyeneba. am mizniT SesaZlebelia gamoyenebul iqnes<br />

maRali qula, Semajamebeli testi<strong>da</strong>n gaTavisufleba <strong>da</strong><br />

sxv.;<br />

• werilobiTi an sityvieri Seqeba,rodesac yuradReba<br />

maxvildeba moswavlis miRwevebze.<br />

• SemoqmedebiTi konkursebis, gamofenebis, aqciebis,<br />

diskusiebis organizeba <strong>da</strong> sxv.<br />

amgvarad, maswavlebeli sistematurad un<strong>da</strong> iTvaliswinebdes<br />

moswavleTa motivaciis amaRlebis aucileblobas<br />

<strong>da</strong> mizanmimarTulad <strong>da</strong> Tanmimdevrulad gegmavdes<br />

<strong>da</strong> axorcielebdes. motvaciis amaRlebis mizniT<br />

sxva<strong>da</strong>sxvagvari strategiis gamoyenebaa SesaZlebeli,<br />

Tumca gasaTvaliswinebelia asakobrivi jgufis Taviseburebebi,<br />

konkretuli moswavlis individualuri monacemebi,<br />

SesaZleblobebi, interesebi <strong>da</strong> sxv. motivaciis<br />

formebis (Sinagani, garegani), <strong>strategiebi</strong>s varireba sasurveli<br />

Sedegis miRwevis umniSvnelovanesi pirobaa.<br />

sakiTxis <strong>da</strong>sma, amocanis gansazRvra. gakveTilis <strong>da</strong>sawyis-<br />

Sive saswavlo masali<strong>da</strong>n (ZiriTadi Temi<strong>da</strong>n/sakiTxi<strong>da</strong>n)<br />

gamomdinare, maswavlebeli naTlad, mkafiod ayalibebs <strong>da</strong><br />

moswavleebs acnobs gakveTilis ZiriTad mizans, <strong>da</strong>saxavs<br />

konkretul amocanas. Aam mxriv mniSvnelovania mizanmimarTuli<br />

kiTxvebis, Sesabamisi, amasTan, mravalmxrivi<br />

sailustracio nimuSebis an sxva saxis resursis gamoyeneba.<br />

114 115


ZiriTadi saswavlo masala. ZiriTadi saswavlo masalis<br />

gacnoba-Seswavla SesaZlebelia ganxorcieldes<br />

sxva<strong>da</strong>sxva saxiT (masalis Sinaarsis, specifikis, moculobis,<br />

agreTve <strong>swavlebis</strong> konkretuli safexuris gaTvaliswinebiT).<br />

maswavlebeli winaswar gansazRvravs, Tu<br />

saxelmZRvaneloze muSaobis romel formas gamoiyenebs<br />

konkretul gakveTilze. ganvixiloT zogierTi maTgani:<br />

• sagakveTilo masalis kiTxvisas, moswavleebi teqstis<br />

TiToeuli monakveTis Sesabamisad akeTeben Semdegi<br />

saxis aRniSvnebs:<br />

+ (informacia nacnobia)<br />

- (informacia ucnobia)<br />

? (informaciis gacnobis Sedegad gaCn<strong>da</strong> kiTxvebi,<br />

romelTac moswavleebi calke iniSnaven, Semdeg ki svamen<br />

klasSi).<br />

• TiToeuli jgufi yuradRebiT ecnoba saswavlo teqsti<strong>da</strong>n<br />

maTTvis gankuTvnil monakveTs, Sesabamis sailustracio<br />

masalas, ris safuZvelzec jgufis wevrebi Seecdebian<br />

auxsnan Tanaklaselebs maT mier ganxiluli<br />

monakveTis Sinaarsi (urTierT<strong>swavlebis</strong> meTodi);<br />

• jgufis wevrebi erToblivad ecnobian mTlian<br />

sagakveTilo masalas <strong>da</strong> aseve erToblivad pasuxoben<br />

interaqtivis SekiTxvebs, muSaobis <strong>da</strong>srulebisas ki acnoben<br />

Tanaklaselebs maT mosazrebebs. SesaZlebelia,<br />

msje lobis procesSi gaCndes gansxvavebuli azri, versia.<br />

• sagakveTilo masalis gacnobis Semdeg jgufi amzadebs<br />

<strong>da</strong> Tanaklaselebs usvams kiTxvebs saxelmZRvanelo-<br />

Si mocemuli konkretuli informaciis, Tun<strong>da</strong>c, sailustracio<br />

nimuSebis irgvliv. SesaZlebelia, TiToeuli<br />

jgufis wevrebma kiTxvebi <strong>da</strong>afiqsiron baraTebze, ga<strong>da</strong>scen<br />

sxva jgufis moswavleebs <strong>da</strong> mxolod amis Semdeg<br />

upasuxon erTmaneTis SekiTxvebs.<br />

• sagakveTilo masalis gacnobis Semdeg jgufis<br />

wevrebs SeuZliaT gaakeTon, maTi azriT, gansakuTrebiT<br />

saintereso informaciasTan <strong>da</strong>kavSirebuli Canawerebi<br />

(magaliTad, mniSvnelovani TariRebi, movlenebi, faqtebi,<br />

Tun<strong>da</strong>c, terminebis ganmartebebi <strong>da</strong> sxv.).<br />

sawyis etapze Sesasrulebeli savarjiSoebi SeiZleba sakmaod<br />

mravalferovani iyos, moicavdes rogorc praqtikul,<br />

ise SemecnebiT saqmianobas. kerZod:<br />

• gansxvavebuli epoqis / stilis / <strong>da</strong>rgis / Janris /<br />

xelovanis namuSevrebis amocnoba, Se<strong>da</strong>reba;<br />

• konkretuli nimuSis ganxilva Sesabamis istoriul,<br />

religiur, kulturul konteqstSi;<br />

• pasuxi rTul, `saazrovno~ kiTxvaze, sakuTari poziciis<br />

<strong>da</strong>sabuTeba;<br />

• konkretuli Temis sxva sagnebSi SeZenil codnasTan,<br />

cxovrebiseul gamocdilebasTan <strong>da</strong>kavSireba;<br />

• praqtikuli samuSaos Sesruleba, romelze muSaobac<br />

drois mcire monakveTisTvisaa gaTvaliswinebuli <strong>da</strong> sxv.<br />

<strong>da</strong>magvirgvinebel etapze Sesasrulebeli samuSaosaTvis<br />

gansazRvruli savarjiSoebis mizania, xeli Seuwyos moswavleTa<br />

mier SeZenili codnis ganmtkicebasa <strong>da</strong> gaaqtiurebas.<br />

muSaobis formebis SerCevas, cxadia, gansaz-<br />

Rvravs gakveTilis Temis, konkretuli saswavlo masalis<br />

specifika. am mizniT SegviZlia gamoviyenoT diskusia,<br />

muSaoba proeqtze, sxva<strong>da</strong>sxva Sinaarsis SemoqmedebiTi<br />

<strong>da</strong>valebebi <strong>da</strong> sxv.<br />

<strong>da</strong>moukidebeli samuSao, rogorc saswavlo masalis<br />

wardgenis bolo etapi, sakmaod mniSvnelovania. swored<br />

<strong>da</strong>moukidebeli muSaobis Sedegi warmoaCens TvalnaTliv,<br />

116 117


Tu ramdenad gaacnobiera moswavlem axali saswavlo<br />

masala, ris safuZvelzec igi avlens <strong>da</strong>kvirvebulobis,<br />

kritikuli, analitikuri azrovnebis, argumentirebuli<br />

msjelobisa <strong>da</strong> sxva unarebs. am etapze SesaZlebelia<br />

moswavleTaTvis sxva<strong>da</strong>sxva saxis sqemebsa <strong>da</strong> diagramaze<br />

muSaobis SeTavazeba, rogoricaa `asociaciuri ruka~<br />

(`ablabu<strong>da</strong>~), `kornelis <strong>da</strong>fa~, `vici, viswavle, min<strong>da</strong> vicode~,<br />

`venis diagrama~, `T-diagrama~, `ormxriv CanawerTa<br />

dRiuri~, `3, 2, 1~ <strong>da</strong> sxv. Amocemul etapze mizanSewonilia<br />

agreTve muSaoba diagnostikur masalaze (testi,<br />

krosvordi), agreTve weriT namuSevrebze (ese, moxseneba,<br />

referati <strong>da</strong> sxv.).<br />

ganxiluli <strong>da</strong> sxva tipis sqemebsa <strong>da</strong> diagramebze<br />

muSaoba moswavleebs gauadvilebs Sesaswavli Temis<br />

gaazrebasa <strong>da</strong> aRqmas, ganuviTarebs <strong>da</strong>kvirvebulobis,<br />

kritikuli azrovnebisa <strong>da</strong> argumentirebuli msjelobis,<br />

agreTve <strong>da</strong>moukidebeli muSaobis, Sefasebisa <strong>da</strong> TviTSefasebis<br />

unar-Cvevebs.<br />

IV.2. xelovnebis gakveTilis<br />

konstruirebis Taviseburebebi<br />

saswavlo gegmis Sedgenisas sayuradReboa mTeli rigi<br />

mniSvnelovani aspeqtebis gaTvaliswineba, raTa gakveTili<br />

efeqturad warimarTos <strong>da</strong> miRweul iqnes konkretuli<br />

Sedegebi. gakveTilis <strong>da</strong>gegmvisas, pirvel rigSi,<br />

mniSvnelovania saswavlo miznebis gansazRvra. gakveTilis<br />

saswavlo miznebi saswavlo gegmaSi mocemuli misaRwevi<br />

Sedegebis gaTvaliswinebiT ganisazRvreba. swored saswavlo<br />

miznebSi aisaxeba, Tu ra codna <strong>da</strong> unar-Cvevebi<br />

un<strong>da</strong> SeiZinon moswavleebma.<br />

saswavlo miznebi ar asaxavs process, is gansazRvravs<br />

mosalodnel Sedegebs. amitomac maswavleblis amocanas<br />

Seadgens iseTi miznebis <strong>da</strong>saxva, romelTa miRwevac realura<strong>da</strong>a<br />

SesaZlebeli konkretuli sagakveTilo drois<br />

farglebSi.<br />

sagnobrivi programiT gansazRvruli indikatorebi<br />

imdenad gansxvavebulia tradiciuli <strong>swavlebis</strong><br />

moTxovnebisagan, rom Cndeba gakveTilis axleburad gaazrebis<br />

aucilebloba. Tu uwin mniSvnelovani iyo faqtebis,<br />

movlenebis codna-<strong>da</strong>saxeleba, maTi aRwera, teqstis<br />

ZiriTadi informaciis gadmocema <strong>da</strong> a.S., amjerad aRniSnulTan<br />

erTad gasaTvaliswinebelia movlenis mizezis<br />

axsna, mizezebsa <strong>da</strong> Sedegebs Soris kavSirebis <strong>da</strong>dgena,<br />

hipoTezebis (gansxvavebuli mosazrebebis/versiebis)<br />

wamoyeneba, <strong>da</strong>sabuTeba, <strong>da</strong>skvnebis gakeTeba; problemis<br />

ga<strong>da</strong>Wris alternatiuli gzebis Zieba, SemoqmedebiTi<br />

produqtis Seqmna xSir SemTxvevaSi ara konkretuli<br />

nimuSis safuZvelze, aramed sakuTari mosazrebisamebr<br />

(Tema, masala, teqnika, gamomsaxvelobiTi xerxebi <strong>da</strong> a.S.);<br />

118 119


muSaoba proeqtebze, monawileobis miReba diskusiebSi,<br />

saklaso konferenciebSi, gamofenebis, aqciebis <strong>da</strong> sxv.<br />

organizebaSi.<br />

gakveTilis saswavlo miznebi gamoxatavs imas, rac<br />

swavlis procesSi un<strong>da</strong> iqnes miRweuli, anu ra codna <strong>da</strong><br />

unar-Cvevebi un<strong>da</strong> SeiZinon moswavleebma (icodnen, gaigon,<br />

aRweron, Sea<strong>da</strong>ron, Seqmnan, gaaanalizon, Seafason). miznebi<br />

un<strong>da</strong> ukavSirdebodes saswavlo gegmis Sedegebs, rac qmnis<br />

safuZvels moswavleebis progresis Semowmebis, aseve<br />

maswavleblebis TviTSefasebisaTvis, Sesabamisad, gansaz-<br />

Rvravs mosalodnel saswavlo Sedegebs.<br />

gakveTilis <strong>da</strong>gegmvisas aucilebelia winapirobebis<br />

gaTvaliswineba, anu ra codna <strong>da</strong> unarebi aris aucilebeli<br />

axali masalis `<strong>da</strong>saSeneblad~, imisaTvis, rom gakveTili<br />

iyos warmatebuli.<br />

gakveTilis saswavlo miznebis Sesabamisad xdeba aqtivobebis<br />

gansazRvra, romelTa saSualebiTac maswavlebelma<br />

un<strong>da</strong> uzrunvelyos sagnobrivi stan<strong>da</strong>rtiT gansaz-<br />

Rvruli orientirebis realizeba. amisaTvis man mkafiod<br />

un<strong>da</strong> Camoayalibos TiToeuli aqtivobis mizani, gansaz-<br />

Rvros saWiro dro, resursi, savaraudo Sedegi. amasTan,<br />

TiToeuli aqtivoba un<strong>da</strong> miesa<strong>da</strong>gebodes saswavlo masalis<br />

specifikas, moswavleTa asakobriv <strong>da</strong> individualur<br />

Taviseburebebs.<br />

saswavlo gegmaze muSaobisas maswavleblisaTvis<br />

mniSvnelovania moswavleTa organizebis sxva<strong>da</strong>sxva formis<br />

gamoyeneba _ individualuri, wyvilSi, jgufuri Tu<br />

saerTo saklaso. gasaTvaliswinebelia gakveTilze moswavleTa<br />

saWiro resursiT uzrunvelyofa, rac <strong>da</strong>exmareba<br />

maswavlebels saswavlo procesis efeqturad warmarTva-<br />

Si. resursi SeiZleba mravalferovani, amasTan, sxva<strong>da</strong>sxva<br />

tipis iyos (saxelmZRvanelo, samuSao rveuli, vizualuri<br />

masala, statia, samuSao furclebi, praqtikuli saqmianobisaTvis<br />

aucilebeli mravalmxrivi masala, saswavlo<br />

filmi, interneti <strong>da</strong> sxv.).<br />

gakveTilis <strong>da</strong>srulebisas, miRweuli Sedegebis gamosavlenad<br />

<strong>efeqturi</strong>a Semajamebeli tipis aqtivobis<br />

<strong>da</strong>gegmva, rac xels Seuwyobs moswavleTa mier SeZenili<br />

codnisa <strong>da</strong> unar-Cvevebis gamovlenas. ase magaliTad, moswavleTa<br />

namuSevrebis ganxilva, jgufuri muSaobis Sejameba-Sefaseba,<br />

diagnostikur masalaze muSaoba (testi,<br />

krosvordi, ese <strong>da</strong> sxv.).<br />

120 121


IV.3. integrirebuli gakveTili<br />

realuri samyaros sagnebsa <strong>da</strong> movlenebs Soris arsebul<br />

bunebriv kavSirs ar iTvaliswineb<strong>da</strong> tradiciul<br />

saswavlo procesSi <strong>da</strong>mkvidrebuli <strong>da</strong>moukidebeli,<br />

gancalkevebuli disciplinebis swavleba (disciplinaruli<br />

diferenciacia). erovnuli saswavlo gegmis prioritetebis<br />

Sesabamisad, saTanado aqtualoba SeiZina<br />

moswavleebSi samyaros erTiani xedvis, humanisturi msoflmxedvelobisa<br />

<strong>da</strong> dialeqtikuri azrovnebis formirebam.<br />

skolaSi miRebuli gamocdileba, codna <strong>da</strong> unar-<br />

Cvevebi moswavles un<strong>da</strong> aZlevdes samyaros mTlianoba-<br />

Si aRqmis SesaZleblobas, ramdena<strong>da</strong>c a<strong>da</strong>miani samyaros<br />

mravali sxva<strong>da</strong>sxva kuTxiT Seimecnebs, Tumca es samyaro,<br />

romelSic a<strong>da</strong>miani cxovrobs <strong>da</strong> moRvaweobs,<br />

erTiania <strong>da</strong> ara <strong>da</strong>nawilebuli sagnebad, sferoebad. Sesabamisad,<br />

saswavlo disciplinebi, romlebic skolaSi<br />

iswavleba, un<strong>da</strong> iTvaliswinebdes erTmaneTTan mWidro<br />

kavSirs. unar-Cvevebi <strong>da</strong> sabazo codna, romelsac moswavle<br />

skolaSi iZens, un<strong>da</strong> iyos imdenad farTo profilis,<br />

rom <strong>da</strong>exmaros mas warmatebis miRwevaSi ara<br />

erT romelime, aramed nebismier sferoSi moRvaweobisas.<br />

movlenebis ganxilva, Sefaseba un<strong>da</strong> moxdes mravali<br />

kuTxiT. magaliTad, ferweris nimuSi moswavlem<br />

un<strong>da</strong> gaiazros mravalmxriv (istoriul, religiur,<br />

kulturul, socialur) konteqstSi. saswavlo masalis<br />

mravali kuTxiT ganxilva-Sefaseba, paralelebis<br />

gavleba, garkveuli <strong>da</strong>skvnebis gakeTeba xels Seuwyobs<br />

moswavleebSi ara mxolod samyaros erTiani xedvis<br />

unaris formirebas, aramed uzrunvelyofs Semecnebi-<br />

Ti interesebis aRZvras, kritikuli, analitikuri az-<br />

rovnebis Camoyalibebas, codnis transferis unarebis<br />

ganviTarebas, rac aucilebelia stereotipebis <strong>da</strong>-<br />

ZlevisTvis.<br />

zogadi ganaTlebis erovnuli miznebis gaTvaliswinebiT,<br />

erovnul saswavlo gegmaSi gamoyofilia prioritetuli<br />

kompetenciebi, romelTa flobasac arsebiTi<br />

mniSvneloba eniWeba axalgazrdebisaTvis Tanamedrove<br />

sazogadoebaSi TviTrealizaciisa <strong>da</strong> saTanado adgilis<br />

<strong>da</strong>mkvidrebisaTvis. sagnebis swavleba, specifikuri kompetenciebis<br />

ganviTarebasTan erTad, xels un<strong>da</strong> uwyobdes<br />

am prioritetuli gamWoli kompetenciebis ganviTarebas<br />

moswavleebSi, romelTa <strong>da</strong>sauflebla<strong>da</strong>c mniSvnelovani<br />

xdeba saswavlo procesSi saganTSorisi kavSirebis<br />

<strong>da</strong>myareba. maswavlebelma xeli un<strong>da</strong> Seuwyos moswavles,<br />

rom erT romelime saganSi SeZenili codna <strong>da</strong> gamocdileba<br />

sxva<strong>da</strong>sxva Sinaarsobriv konteqstSi ga<strong>da</strong>itanos<br />

<strong>da</strong> gamoiyenos.<br />

integrirebuli gakveTili gulisxmobs sagakveTilo<br />

procesSi sul mcire ori sagnis monawileobas (saerTo<br />

gamWoli Tematikis qveS gaerTianebulia ramdenime sagani)<br />

ise, rom maTi Serwyma saSualebas iZleodes aqtivobebis<br />

<strong>da</strong>gegmvisa <strong>da</strong> CatarebisaTvis erTi <strong>da</strong> imave<br />

Temis irgvliv. integrirebuli gakveTilis <strong>da</strong>gegmvisas<br />

arsebiT mniSvnelobas iZens erovnuli saswavlo gegmiT<br />

xelmZRvaneloba, romelSic <strong>swavlebis</strong> safexurebis mixedviT<br />

aris mocemuli informacia im Sedegebsa <strong>da</strong> indikatorebze,<br />

romlebzec un<strong>da</strong> gadiodes TiToeuli aqtivoba.<br />

sityva `integracia~ gulisxmobs calkeuli nawilebis<br />

gaerTianebas erT mTlianobaSi. Sesabamisad, integrirebul<br />

gakveTilze saerTo gamWoli Tematikis qveS gaerTianebulia<br />

ramdenime sagani. ase magaliTad:<br />

• xelovneba <strong>da</strong> mSobliuri ena;<br />

122 123


• xelovneba <strong>da</strong> musika;<br />

• xelovneba <strong>da</strong> istoria;<br />

• xelovneba <strong>da</strong> bunebismcodneoba;<br />

• xelovneba, istoria <strong>da</strong> literatura;<br />

• xelovneba, musika <strong>da</strong> literatura <strong>da</strong> sxv.<br />

integrirebuli gakveTilis pe<strong>da</strong>gogiuri efeqti mravalmxrivaa<br />

sayuradRebo (konkretuli Temis/sakiTxis<br />

mravalmxrivi ganxilva, Sefaseba, <strong>da</strong>kavSireba cxovrebiseul<br />

gamocdilebasTan, sxva<strong>da</strong>sxva saganSi SeZenili codnis<br />

gaaqtiureba <strong>da</strong> gansxvavebul konteqstSi gamoyenebis<br />

SesaZlebloba, motivaciis amaRleba saswavlo procesisadmi<br />

<strong>da</strong> a.S.).<br />

integrirebuli gakveTili xels uwyobs moswavlis<br />

saazrovno unar-Cvevebis gaaqtiurebas (sagnebisa Tu<br />

movlenebis Se<strong>da</strong>reba, <strong>da</strong>pirispireba, mizezSedegobrivi<br />

kavSirebis Zieba <strong>da</strong> a.S.). gar<strong>da</strong> amisa, uzrunvelyofs<br />

ga<strong>da</strong>Rlilobis moxsnas, rasac ganapirobebs erTferovneba<br />

saswavlo procesSi. moswavleebisaTvis erTgvarad<br />

`uCveulo~ gakveTili mravalmxrivi aqtivobebiT aRZravs<br />

SemecnebiT interesebs <strong>da</strong> axdens aqtivobis stimulirebas.<br />

xSir SemTxvevaSi integrirebul gakveTils axlavs<br />

gansxvavebuli mosazrebebis, versiebis warmoSoba, Ziebebi<br />

<strong>da</strong> aRmoCenebi <strong>da</strong> am procesSi wamyvan rols swored<br />

moswavleebi asruleben. aRsaniSnavia isic, rom integrirebuli<br />

gakveTili exmareba maswavlebels sakuTari<br />

SemoqmedebiTi potencialis gaxsnaSi, rac mniSvnelovania<br />

misi profesiuli ganviTarebisaTvis.<br />

integrirebuli gakveTilis momzadeba arastan<strong>da</strong>rtulobis<br />

gamo sakmaod moculobiT mosamzadebel samu Saos<br />

moiTxovs, rac iwyeba gakveTilis saswavlo miznebis mka-<br />

fio formulirebiT. saswavlo miznebis Sesatyvisad ganisazRvreba<br />

misaRwevi Sedegebi.<br />

integrirebuli gakveTilis <strong>da</strong>gegmvis ZiriTadi etapebia:<br />

1. sagakveTilo Tematikisa <strong>da</strong> partniori maswavleblis<br />

SerCeva.<br />

mocemul etapze SesaZlebelia sxva<strong>da</strong>sxva SesaZlo<br />

variantis ganxilva:<br />

• Tav<strong>da</strong>pirvelad maswavlebeli irCevs Tematikas integrirebuli<br />

gakveTilisaTvis <strong>da</strong> Semdeg am Tematikis<br />

garSemo xdeba konkretuli partniori maswavleblis/<br />

maswavleblebis Semokreba.<br />

IV.3. nimuSi 1.<br />

xelovnebis maswavlebels, sagnobrivi stan<strong>da</strong>rtis<br />

mixedviT <strong>da</strong>gegmili aqvs muSaoba garkveul<br />

Tematikaze. misi azriT, es sakiTxi SeiZleba ufro<br />

safuZvlianad <strong>da</strong> mravalmxriv <strong>da</strong>muSavdes interdisciplinaruli<br />

ganxilvis SemTxvevaSi (integracia istoriasa<br />

<strong>da</strong> lite raturasTan/musikasTan). am ideiT<br />

igi mimarTavs imave klasTan momuSave istoriisa <strong>da</strong><br />

literaturis maswavleblebs <strong>da</strong> maTgan Tanxmobis<br />

SemTxvevaSi, isini jgufurad iwyeben integrirebul<br />

gakveTilze muSaobas.<br />

• SesaZlebelia, sxva<strong>da</strong>sxva sagnis 2/3-ma maswavlebelma<br />

erToblivad miiRos ga<strong>da</strong>wyvetileba integrirebuli<br />

gakveTilis <strong>da</strong>gegmvisa <strong>da</strong> Catarebis Taobaze <strong>da</strong> mxolod<br />

Semdeg moxdes sagakveTilo Tematikis SerCeva.<br />

124 125


IV.3. nimuSi 2.<br />

erTi klasis maswavleblebi ga<strong>da</strong>wyveten integrirebuli<br />

gakveTilis erToblivad <strong>da</strong>gegmvasa <strong>da</strong> Catarebas,<br />

radgan, maTi azriT, interdisciplinaruli midgoma<br />

u<strong>da</strong>vod <strong>efeqturi</strong>a <strong>da</strong> Sedegiani, vidre masalis ganker-<br />

Zoebuli aTviseba. isini erToblivad irCeven gamWol<br />

Tematikas, romelic saerToa sxva<strong>da</strong>sxva sagnisaTvis <strong>da</strong><br />

Semdeg iwyeben muSaobas integrirebuli gakveTilis<br />

<strong>da</strong>gegmvaze.<br />

2. integrirebuli gakveTilis Temis, saswavlo miznebisa<br />

<strong>da</strong> erovnuli saswavlo gegmiT gansazRvruli Sedegebis <strong>da</strong>zusteba.<br />

mocemul etapze samuSao jgufis wevrebi erToblivad<br />

muSaoben integrirebuli gakveTilis Tematikaze, iTvaliswineben,<br />

rom SerCeuli Tema erTdroulad ukavSirdebodes<br />

<strong>da</strong> exebodes yvela monawile sagans. ganisazRvreba<br />

SerCeuli saerTo Tematikis farglebSi TiToeuli<br />

sagnisaTvis erovnuli saswavlo gegmiT gansazRvruli<br />

Sedegebi, rac Seadgens saorientacio wertils gakveTilis<br />

saswavlo miznebisa <strong>da</strong> Semdgom aqtivobebis <strong>da</strong>gegmvisaTvis.<br />

amave etapze xdeba integrirebuli gakveTilisaTvis<br />

winapirobebis gansazRvra calkeuli sagnebis mixedviT<br />

(ra codnasa <strong>da</strong> unarebs floben moswavleebi). analizis<br />

safuZvelze ikveTeba moswavleTa Zlieri <strong>da</strong> susti<br />

mxareebi, rac gasaTvaliswinebelia <strong>da</strong>saxuli Sedegebis<br />

misaRwevad.<br />

3. Sedegebze orientirebuli aqtivobebis <strong>da</strong>gegmva.<br />

samuSao jgufis wevrebi irCeven <strong>efeqturi</strong> <strong>swavlebis</strong><br />

strategiebs, gegmaven adekvatur aqtivobebs, gansazRvraven<br />

TiToeuli aqtivobis mizansa <strong>da</strong> misi ganxorcielebisa-<br />

Tvis saWiro dros, resurss. gasaTvaliswinebelia, rom am<br />

tipis gakveTilze saswavlo masala ar un<strong>da</strong> iyos ga<strong>da</strong>tvirTuli<br />

Warbi informaciiT, amasTan, un<strong>da</strong> Seesabamebodes<br />

saswavlo <strong>da</strong>tvirTvis limits.<br />

mniSvnelovania, rom jer kidev integrirebuli<br />

gakveTilis <strong>da</strong>gegmvis procesSi ganisazRvros moswavle-<br />

Ta codnisa <strong>da</strong> unar-Cvevebis Sefasebis formebi, rac sakmaod<br />

mravalferovani SeiZleba iyos. Sefasebis sistemis<br />

<strong>efeqturi</strong> gamoyeneba mniSvnelovania rogorc miRebuli<br />

Sedegebis gaanalizebis, gakveTilis Zlieri <strong>da</strong> susti<br />

mxareebis gamovlenis TvalsazrisiT, ise zoga<strong>da</strong>d, maswavleblis<br />

profesiuli ganviTarebisaTvis.<br />

126 127


IV.4. moswavleTa codnisa <strong>da</strong><br />

unar-Cvevebis Sefaseba<br />

swavlisa <strong>da</strong> <strong>swavlebis</strong> procesis erT-erTi mniSvnelovani<br />

nawilia moswavleTa codnisa <strong>da</strong> unar-Cvevebis<br />

Sefaseba. swored Sefasebis saSualebiT aris SesaZlebeli<br />

moswavleTa miRwevebis saswavlo gegmiTa <strong>da</strong> sagnobrivi<br />

stan<strong>da</strong>rtiT gansazRvrul moTxovnebTan Sesabamisobis<br />

<strong>da</strong>dgena. Sefasebisas ikveTeba ara mxolod<br />

moswavlis miRwevebi, misi winsvla, aramed xarvezebic mis<br />

ganviTarebaSi, sxva<strong>da</strong>sxva saxis problema, rac maswavlebels<br />

aZlevs mravalmxriv sayuradRebo informacias.<br />

aRniSnuli<strong>da</strong>n gamomdinare, Sefasebas Semdegi umniSvnelovanesi<br />

funqciebi aqvs:<br />

1. moswavlis winsvlisa <strong>da</strong> xarvezebis gamovlena <strong>da</strong><br />

Semdgom misi swavlis xelSewyoba;<br />

2. saswavlo programebis, konkretuli meTodikis<br />

Semowmeba <strong>da</strong> srulyofa.<br />

gakveTilis <strong>da</strong>gegmvisa <strong>da</strong> warmarTvis procesSi maswavlebeli<br />

acnobierebs, Tu konkretulad ra, rodis <strong>da</strong><br />

rogor un<strong>da</strong> Seafasos. am mxriv misTvis sayuradReboa<br />

saswavlo miznebisa <strong>da</strong> Sedegebis <strong>da</strong>kavSireba, anu ra<br />

miznebi un<strong>da</strong> <strong>da</strong>isaxos, rom konkretul, realur Sedegebs<br />

miaRwevs; gansazRvravs im saSualebebs (saTanado<br />

aqtivobebs, saswavlo-TvalsaCino <strong>da</strong> di<strong>da</strong>qtikur masalas<br />

<strong>da</strong> sxv.), romlebiTac igi am Sedegebs miaRwevs. Sefasebis<br />

sandoobas ganapirobebs mizanmimarTulad gansazRvruli<br />

saswavlo miznebi <strong>da</strong> misaRwevi Sedegebi, aqtivobebi <strong>da</strong><br />

mkafiod Camoyalibebuli <strong>da</strong>valebebis instruqciebi, Se-<br />

fasebis kriteriumebi <strong>da</strong>, ra Tqma un<strong>da</strong>, maswavleblis<br />

saTanado profesiuli kompetencia.<br />

mniSvnelovania, rom Sefaseba iyos Ria <strong>da</strong> gamWvirvale<br />

moswavleebisaTvis, maT icodnen, Tu ra saxis meqanizmebi<br />

<strong>da</strong> kriteriumebi iqneba gamoyenebuli maTi codnisa<br />

<strong>da</strong> unar-Cvevebis Semowmeba-SefasebisaTvis. sasurvelia,<br />

moswavleebi Tava<strong>da</strong>c iyvnen CarTuli Sefasebis kriteriumebis<br />

<strong>da</strong>dgenasa <strong>da</strong> Sefasebis sqemebis SemuSavebaSi,<br />

TviTSefasebisa <strong>da</strong> amxanagebis Sefasebis procesSi.<br />

erovnuli saswavlo gegmiT ganisazRvra Sefasebis<br />

ori ZiriTadi forma: ganmaviTarebeli <strong>da</strong> ganmsazRvreli.<br />

TiToeuli maTgani swavlisa <strong>da</strong> <strong>swavlebis</strong> aucilebel <strong>da</strong><br />

sistemur nawils warmoadgens.<br />

ganmaviTarebeli SefasebiT, rac gulisxmobs swavlis<br />

xarisxis gaumjobesebis uzrunvelyofas, <strong>swavlebis</strong> procesSi<br />

TiToeuli moswavlis ganviTarebis maqsimalur<br />

xelSewyobas, maswavlebeli exmareba moswavleebs naklovani<br />

mxareebis gacnobierebasa <strong>da</strong> aRmofxvraSi, miRwevebis<br />

<strong>da</strong>naxvasa <strong>da</strong> samomavlo gzebis <strong>da</strong>saxvaSi. am<br />

mizniT mniSvnelovania maswavlebelma ganaxorcielos<br />

sistematuri <strong>da</strong>kvirveba TiToeuli moswavlis saqmianobaze,<br />

Seiswavlos maTi SesaZleblobebi, saWiroebebi <strong>da</strong><br />

gamoiyenos <strong>swavlebis</strong> procesSi. pe<strong>da</strong>gogiuri efeqtisa-<br />

Tvis mniSvnelovania, rom maswavlebelma uzrunvelyos<br />

sakuTriv moswavleebis CarTva ganmaviTarebeli Sefasebis<br />

procesSi, Camouyalibos maT TviTSefasebis unari, raTa<br />

maT xeli Seuwyon sakuTar winsvlas, rac Tanmimdevrulad<br />

<strong>da</strong> mizanmimarTulad un<strong>da</strong> ganxorcieldes.<br />

ganmaviTarebeli Sefasebisas maswavlebels Seu-<br />

Zlia gamoiyenos sxva<strong>da</strong>sxva saSualeba, maT Soris, mkafio,<br />

konkretuli rCevebi, sityvieri komentari, e.w. <strong>da</strong>-<br />

128 129


kvirvebis baraTebi, Sefasebisa <strong>da</strong> urTierTSefasebis<br />

sqemebi, TiToeuli moswavlis portfolios Sedgena<br />

Semdgomi ganxilvisaTvis <strong>da</strong> sxv. saTanado pe<strong>da</strong>gogiuri<br />

efeqtisaTvis sayuradReboa Semajamebel gakveTilebze<br />

winaswar momzadebuli baraTebis gamoyeneba, romlebSic<br />

<strong>da</strong>fiqsirdeba TiToeuli moswavlis diagnostikur masalaze<br />

muSaobis Sedegebi.<br />

<strong>da</strong>kvirveba ganmaviTarebeli Sefasebis erT-erTi<br />

meTodia. <strong>da</strong>kvirveba SeiZleba mravalmxrivi iyos (codna,<br />

unar-Cvevebi, <strong>da</strong>mokidebulebebi, Rirebulebebi, iniciativa,<br />

SemoqmedebiTi midgoma d sxv.) konkretuli<br />

gakveTilis saswavlo miznebis, Temis/sakiTxis, aqtivobebis<br />

gaTvaliswinebiT. <strong>da</strong>kvirvebis Sedegad maswavlebeli<br />

akeTebs Canawerebs _ komentarebs, SeniSvnebs,<br />

romlebSic afiqsirebs moswavleTa miRwevebsa Tu<br />

problemebs. savldebulo ar aris, rom <strong>da</strong>kvirvebis<br />

baraTebs hqondes raime saxis konkretuli struqtura,<br />

Tumca aranakleb <strong>efeqturi</strong>a Canawerebis gakeTeba specialur<br />

cxrilebSi konkretuli kriteriumebis mixedviT.<br />

aRniSnuli sqemebis gamoyeneba bevrad aadvilebs<br />

ara mxolod Canawerebis gakeTebis teqnikas, aramed<br />

Semdgomi analizis processac.<br />

<strong>da</strong>kvirvebis cxrilis nimuSi<br />

130 131<br />

TariRi<br />

saxeli,<br />

gvari<br />

saklaso<br />

<strong>da</strong>valebebi<br />

gamoavlina<br />

saswavlo<br />

masalis<br />

codna,<br />

gauWir<strong>da</strong><br />

sakiTxis<br />

sxva konteqstSi<br />

ganxilva,<br />

msjelob<strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>majereblad,<br />

Tumca<br />

naklebad<br />

myari argumentebi<br />

mohyav<strong>da</strong>.<br />

jgufuri<br />

muSaoba<br />

TanaklaselebTan<br />

muSaoba<br />

misTvis naklebadsainteresoa,naklebad<br />

Sedis<br />

kontaqtSi<br />

jgufis<br />

wevrebTan,<br />

ar avlens<br />

iniciativas,<br />

uyuradRebod<br />

tovebs<br />

sxvebis<br />

azrs/rCevebs.<br />

ar avlens<br />

Tav<strong>da</strong>jerebulobas<br />

organizebuloba<br />

hqon<strong>da</strong><br />

samuSao<br />

masala, iTvaliswineb<strong>da</strong><br />

drois<br />

limits<br />

koncentrirebuli<br />

iyo<br />

samuSaoze<br />

saSinao<br />

<strong>da</strong>valeba<br />

saSinao<br />

<strong>da</strong>valeba<br />

ar<br />

hqon<strong>da</strong><br />

Sesrulebuli,<br />

ar<br />

iyo pasuxismgeblobiT,<br />

ver gamoavlina<br />

codna,<br />

saTanado<br />

praqtikuli<br />

unar-<br />

Cvevebi<br />

<strong>da</strong> sxv.<br />

rogorc naTlad Cans mocemuli sqemi<strong>da</strong>n, maswavleblis<br />

Canawerebi moklea, Tumca konkretuli <strong>da</strong> sakmaod<br />

informaciuli.<br />

komentari. gakveTilis msvlelobisas maswavlebeli<br />

sistematurad gamoTqvams azrs TiToeuli moswavlis<br />

pasuxTan Tu garkveul qmedebasTan <strong>da</strong>kavSirebiT, anu<br />

akeTebs zepir komentars. komentarebis sistematurad<br />

gamoyeneba mniSvnelovan pe<strong>da</strong>gogiur efeqtzea gaTvlili


_ umaRlebs moswavleebs motivacias, aRuZravs interess,<br />

<strong>da</strong>moukidebeli muSaobis survils, uviTarebs sakuTari<br />

Tavis rwmenas <strong>da</strong> a.S., Tumca, pirvel rigSi, sayuradReboa<br />

im kuTxiT, rom moswavle komentaris saxiT iRebs obieqtur<br />

informacias _ ra warmatebebi aqvs mas konkretuli<br />

Temis/sakiTxis Seswavlisas, namuSevris Seqmnisas,<br />

diskusiebSi, gamofenebsa Tu sxva saxis RonisZiebebSi/<br />

aqtivobebSi monawileobisas, an Tun<strong>da</strong>c, ra naklovani mxareebi<br />

SeiniSneba. mniSvnelovania, rom komentari (zepiri<br />

Tu werilobiTi, <strong>da</strong>debiTi Tu uaryofiTi) iyos zomieri<br />

<strong>da</strong> obieqturi. maswavlebelma yovelTvis un<strong>da</strong> <strong>da</strong>inaxos<br />

<strong>da</strong>debiTi mxareebi, Tun<strong>da</strong>c, minimaluri <strong>da</strong> mxolod sa-<br />

Tanado taqtiT aRniSnos naklovanebebi. gasaTvaliswinebelia<br />

isic, rom namuSevris Sefasebisas maswavlebeli<br />

afasebs swored namuSevars <strong>da</strong> ara moswavlis pirovnebas.<br />

sasurvelia, komentari moicavdes garkveuli saxiT<br />

konkretul rCevasac.<br />

ganmaviTarebeli Sefasebisagan gansxvavebiT, ganmsaz-<br />

Rvrel SefasebaSi iwereba saTanado qulebi Sefasebis<br />

ZiriTad komponentebze <strong>da</strong>yrdnobiT. es komponentebia:<br />

• saSinao <strong>da</strong>valeba;<br />

• saklaso <strong>da</strong>valeba;<br />

• Semajamebeli <strong>da</strong>valeba.<br />

TiToeuli komponenti saxviTi <strong>da</strong> gamoyenebiTi xelovnebis<br />

gakveTilze SeiZleba sakmaod mravalmxrivi<br />

formiTa <strong>da</strong> saSualebiT iqnes warmodgenili. magaliTad:<br />

saSinao <strong>da</strong>valebisTvis SesaZlebelia gamoyenebul iqnes<br />

ese, referati, informaciisa Tu sailustracio masalis<br />

<strong>da</strong>moukideblad moZieba, praqtikuli samuSao <strong>da</strong> a.S., cxadia,<br />

<strong>swavlebis</strong> konkretuli safexuris, saswavlo Temis/<br />

sakiTxisa <strong>da</strong> gakveTilis saswavlo miznebis Sesabamisad;<br />

mimdinare saklaso <strong>da</strong>valebebi SesaZlebelia moicavdes<br />

Semdegi tipis aqtivobebs:<br />

1. praqtikuli samuSaos Sesruleba, romlis Sefasebac<br />

ganxorcieldeba Semdegi kriteriumebiT:<br />

• organizebuloba;<br />

• teqnikis, masalis floba;<br />

• SemoqmedebiToba;<br />

• TanamSromloba jgufuri muSaobis dros.<br />

2. monawileobis miReba sakuTari <strong>da</strong> amxanagebis namu-<br />

Sevrebis ganxilvaSi;<br />

3. monawileobis miReba konkretuli epoqis/Semoqmedis/xelovnebis<br />

nimuSis ganxilvis procesSi, rac SeiZleba<br />

Sefasdes Semdegi kriteriumebis mixedviT:<br />

• aqtiuri monawileoba;<br />

• sakuTari azris gadmocema <strong>da</strong> <strong>da</strong>sabuTeba;<br />

• sxvisi azris mimarT pativiscemis demonstrireba.<br />

4. sakuTari <strong>da</strong> sxvaTa namuSevrebis prezentacia, rac<br />

SeiZleba Sefasdes Semdegi kriteriumebiT:<br />

• sakuTari azris naTlad <strong>da</strong> mkafiod gadmocema, auditoriasTan<br />

kontaqti;<br />

• kiTxvebze adekvaturi pasuxis gacema;<br />

• TvalsaCinoebisa <strong>da</strong> teqnikuri saSualebebis gamoyeneba;<br />

Semajamebeli <strong>da</strong>valebis komponenti gulisxmobs garkveuli<br />

saswavlo monakveTis (Temis/Tavis/paragrafis) Seswavlis<br />

Sedegad sagnobrivi stan<strong>da</strong>rtiT gansazRvruli<br />

codnisa <strong>da</strong> unarebis warmoCenas. Semajamebeli <strong>da</strong>valebebis<br />

tipebi SesaZlebelia iyos, magaliTad,sakontrolo<br />

wera, gamoc<strong>da</strong>, testireba, masStaburi namuSevari, gamofena,<br />

ese, referati, proeqti <strong>da</strong> sxv.<br />

proeqtis Sesrulebisas SesaZlebelia Sefasdes Semdegi<br />

aqtivobebi:<br />

132 133


proeqtis ideis gansazRvra, <strong>da</strong>gegmva, organizeba,<br />

resursis moZieba, wardgena <strong>da</strong> sxv.<br />

gasaTvaliswinebelia moTxovnebi, romlebsac un<strong>da</strong> akmayofilebdes<br />

Semajamebeli <strong>da</strong>valebebi:<br />

• <strong>da</strong>valebis TiToeul tips un<strong>da</strong> axldes Sefasebis<br />

zogadi rubrika;<br />

• rubrika un<strong>da</strong> iTvaliswinebdes konkretuli <strong>da</strong>valebis<br />

pirobasa <strong>da</strong> ganvlil masalas;<br />

• 10 qula un<strong>da</strong> ga<strong>da</strong>nawildes rubrikaSi Semaval<br />

kriteriumebze;<br />

• miTiTebuli un<strong>da</strong> iyos is Sedegebi, romelTa Semowmebasac<br />

emsaxureba konkretuli Semajamebeli <strong>da</strong>valeba.<br />

Sefasebis sqemebi<br />

Sefasebis sqemebi, anu rubrikebi mkacrad gansazRvruli<br />

kriteriumebis erTobliobas warmoadgens. moswavleTa<br />

Sefaseba erTiani sqemiT ganmsazRvreli Sefasebis<br />

mniSvnelovani formaa <strong>da</strong> xels uwyobs moswavleTa obieqturi<br />

Sefasebis ganxorcielebas.<br />

Sefasebis sqemebi SesaZlebelia iyos sxva<strong>da</strong>sxva<br />

tipisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>niSnulebis. e.w. rubrikebis nimuSebi warmodgenilia<br />

sagnobriv saganmanaTleblo stan<strong>da</strong>rtebSi,<br />

magaliTad, rubrikebi:<br />

• xelovnebis nimuSis analizi;<br />

• praqtikuli namuSevris Sefaseba;<br />

• prezentaciis unar-Cvevebis gamovlena <strong>da</strong> sxv.<br />

aRniSnuli rubrikebis gar<strong>da</strong>, maswavlebels SeuZlia<br />

Sefasebis sxva tipis sqemebis sakuTari mosazrebisamebr<br />

SemuSaveba, cxadia, <strong>swavlebis</strong> safexuris gaTvaliswinebiT.<br />

am SemTxvevaSi sayuradReboa Sefasebis sqemis ZiriTadi<br />

kriteriumebisa <strong>da</strong> TiToeuli maTganis maxasiaTeblebis<br />

gansazRvra calkeuli doneebis Sesatyvisad.<br />

IV.5. gakveTilis Sefaseba <strong>da</strong><br />

maswavleblis profesiuli ganviTareba<br />

saswavlo procesis efeqturobas bevrad gansazRvravs<br />

gakveTilis Sefaseba, rac gamokveTs rogorc <strong>da</strong>debiT, ise<br />

naklovan mxareebs, amasTan, mniSvnelovania maswavleblis<br />

Semdgomi profesiul ganviTarebisaTvis.<br />

saswavlo Sedegebis Semowmebis, analizisa <strong>da</strong> Sefasebis<br />

mizniT, sasurvelia, maswavlebeli sistematurad<br />

iyenebdes gakveTilis TviTSefasebis sqemas, romelSic<br />

mkafiod iqneba formulirebuli Sefasebis indikatorebi.<br />

gakveTilis Sefasebis sanimuSo sqema<br />

# gakveTilis Sefasebis indikatorebi ki nawilobriv<br />

1. ramdenad mkafiod aris formulirebuli<br />

gakveTilis saswavlo miznebi?<br />

2. Seesabameba Tu ara maswavleblis<br />

3.<br />

strategia gakveTilis saswavlo miznebs?<br />

ramdenad sworad anawilebs sagakve-<br />

Tilo dros?<br />

4. akavSirebs Tu ara axal Temas/saki-<br />

Txs ganvlil masalasTan?<br />

5. ramdenad gasagebad awvdis axal masalas<br />

<strong>da</strong> rogor amowmebs aTvisebis<br />

xarisxs?<br />

6. uzrunvelyofs Tu ara moswavleTa<br />

SemecnebiTi azrovnebis ganviTarebas<br />

sxva<strong>da</strong>sxva doneze?<br />

134 135<br />

ara


7. ramdenad uwyobs xels moswavleTa<br />

<strong>da</strong>moukidebeli muSaobis unarisa <strong>da</strong><br />

kritikuli azrovnebis ganviTarebas?<br />

8. iyenebs Tu ara jgufuri muSaobis<br />

strategias?<br />

9. ramdenad uzrunvelyofs moswavleTa<br />

disciplinas, <strong>da</strong>interesebasa <strong>da</strong> aqtivobas?<br />

10. iTvaliswinebs Tu ara moswavleTa<br />

individualur SesaZleblobebs <strong>da</strong>valebebis<br />

micemisas?<br />

11. ramdenad iTvaliswinebs mis mier<br />

micemuli <strong>da</strong>valebebi moswavlis<br />

cxovrebiseul gamocdilebas, sxva sagnebSi<br />

SeZenil codnas?<br />

12. mizanmimarTulad iyenebs Tu ara<br />

saswavlo <strong>da</strong> <strong>da</strong>mxmare resursebs?<br />

13, ramdenad gegmavs <strong>da</strong> axalisebs moswavleTa<br />

mier proeqtebisa <strong>da</strong> prezentaciebis<br />

momzadebas?<br />

14. uviTarebs Tu ara moswavleebs TviT-<br />

Sefasebisa <strong>da</strong> sxvaTa Sefasebis unars?<br />

15. ramdenad cnobili <strong>da</strong> gasagebia<br />

moswavleTaTvis Sefasebis sistema<br />

<strong>da</strong> komponentebi?<br />

16. mravalferovania Tu ara Sefasebis<br />

sistema?<br />

17. ramdenad obieqturia maswavlebeli<br />

Sefasebisas?<br />

18. ramdenad pozitiuria saklaso garemo?<br />

maswavlebels SeuZlia sakuTari mosazrebisamebr<br />

SearCios an <strong>da</strong>moukideblad gansazRvros gakveTilis Sefasebis<br />

indikatorebi, cxadia, <strong>swavlebis</strong> mocemuli safexurisa<br />

<strong>da</strong> konkretuli Temis Sesabamisad.<br />

TviTSefaseba maswavleblis profesiuli ganviTarebis<br />

umniSvnelovanesi strategiaa. susti <strong>da</strong> Zlier mxareebis<br />

Sefaseba <strong>da</strong> miRebuli informaciis mizanmimarTuli<br />

<strong>da</strong> gonivruli gamoyeneba u<strong>da</strong>vod <strong>da</strong>debiT zegavlenas<br />

axdens sakuTriv saswavlo procesze <strong>da</strong> maswavleblis<br />

mier miRweul realur xarisxobriv Sedegebze.<br />

maswavleblis profesiuli zrdisaTvis mniSvnelovania<br />

agreTve mWidro TanamSromloba kolegebTan. magaliTad,<br />

ganaTlebis sistemaSi mimdinare siaxleebis, axali<br />

profesiuli literaturis gacnoba <strong>da</strong> Seswavla,<br />

calkeuli <strong>strategiebi</strong>s ganxilva-<strong>da</strong>muSaveba, kolegebis<br />

gakveTilebze <strong>da</strong>swreba <strong>swavlebis</strong> meTodebze <strong>da</strong>kvirvebisa<br />

<strong>da</strong> Tvalsawieris gafarToebis mizniT, agreTve saku-<br />

Tari pe<strong>da</strong>gogiuri midgomebis <strong>da</strong>xvewis mizniT, gamocdilebis<br />

urTierTgaziareba <strong>da</strong> ganzogadeba, erToblivi<br />

muSaoba proeqtebze, diskusiebze, aqciebis, gamofenebisa<br />

<strong>da</strong> a.S. organizebaze, integrirebuli gakveTilebis<br />

<strong>da</strong>gegmvasa <strong>da</strong> Catarebaze <strong>da</strong> sxv. erToblivi muSaobiT<br />

maswavleblebs SeuZliaT Seqmnan agreTve saswavlo masalebi,<br />

saswavlo meTodologia, axali resursebi, Sefasebis<br />

meqanizmebi <strong>da</strong> sxv. profesiuli ganviTarebis<br />

alternatiul saSualebas warmoadgens maswavleblebis<br />

monawileoba konferenciebsa <strong>da</strong> sxva saxis samuSao SexvedrebSi.<br />

136 137


maswavleblis profesiuli ganviTarebisaTvis mniSvnelovania<br />

sainformacio <strong>teqnologiebi</strong>s <strong>da</strong>ufleba <strong>da</strong><br />

mizanmimarTuli gamoyeneba. magaliTad, saWiro, amasTan, mravalmxrivi<br />

informaciis, vizualuri masalis (reproduqcia,<br />

foto <strong>da</strong> sxv.) moZieba, sxva<strong>da</strong>sxva saxis resursis<br />

Seqmna <strong>da</strong> sxv. mniSvnelovania maswavleblis mier imis<br />

gacnobierebac, rom profesiuli ganviTareba un<strong>da</strong> iqnes<br />

ganxiluli rogorc uwyveti procesi <strong>da</strong> ara moklevadiani,<br />

Tun<strong>da</strong>c, erTjeradi RonisZieba.<br />

reziume<br />

EFFECTIVE LEARNING STRATEGIES<br />

AND TECHNOLOGIES<br />

(FINE AND APPLIED ARTS)<br />

Nana Macharashvili<br />

Doctor of Pe<strong>da</strong>gogical Sciences<br />

Abstract<br />

The current novelties in the educational environment<br />

have determined the urgency for establishing teaching content<br />

on various principles, the world's educational practices,<br />

researching the innovative approaches and generalization.<br />

The research discusses the conceptual foun<strong>da</strong>tions for effective<br />

learning, presents educational technologies and strategies,<br />

the effectiveness of which has been duly certified according<br />

to the results of the studies carried out by the world's<br />

leading scientists and has been successfully approved in the<br />

school practice.<br />

138 139


gamoyenebuli literatura<br />

1. erovnuli saswavlo gegma (2011-2016). saqarTvelos<br />

ganaTlebisa <strong>da</strong> mecnierebis saministro. 2011.<br />

2. maswavleblis profesiuli stan<strong>da</strong>rti. 2008.<br />

3. saxviTi <strong>da</strong> gamoyenebiTi xelovneba. sagnobrivi stan<strong>da</strong>rti.<br />

saqarTvelos ganaTlebisa <strong>da</strong> mecnierebis saministro.<br />

2011.<br />

4. swavleba <strong>da</strong> Sefaseba. saqarTvelos ganaTlebisa <strong>da</strong><br />

mecnierebis saministro, maswavlebelTa profesiuli<br />

ganviTarebis centri, 2008.<br />

5. saswavlo <strong>da</strong> profesiuli garemo. ganaTlebisa <strong>da</strong><br />

mecnierebis saministro, maswavlebelTa profesiuli<br />

ganviTarebis centri, 2008.<br />

6. rogor vaswavloT moswavleebs azrovneba. meTodologiuri<br />

saxelmZRvanelo. ganaTlebisa <strong>da</strong> mecnierebis<br />

saministro, maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis<br />

centri, 2007.<br />

7. problemaze <strong>da</strong>fuZnebuli swavleba. meTodologiuri<br />

saxelmZRvanelo. ganaTlebisa <strong>da</strong> mecnierebis saministro,<br />

maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis<br />

centri, 2007.<br />

8. sasargeblo resursi maswavleblisaTvis. erovnuli<br />

saswavlo gegmebisa <strong>da</strong> Sefasebis centri, 2007.<br />

9. brofi j., gudi T. _ maswavleblis qceva <strong>da</strong> moswavlis<br />

akademiuri moswreba. m. uiTroqis (red.) wignSi<br />

`kvlevebi <strong>da</strong> <strong>swavlebis</strong> meTodebis Sesaxeb (gv. 328-<br />

375), niu iorki, maqmilani.<br />

10. ivan iviCi, ana pesikani, slobo<strong>da</strong>nka ianoviCi. aqtiuri<br />

<strong>swavlebis</strong> meTodebis saxelmZRvanelo, Tb., 2000.<br />

11. Carlz Temfli. <strong>strategiebi</strong> sxva<strong>da</strong>sxva saganSi. <strong>da</strong>mxmare<br />

saxelmZRvanelo. fondi `Ria sazogadoeba _<br />

saqarTvelo~. 2001.<br />

12. jeki Ternbuli. profesionali maswavleblis 9 maxasiaTebeli.<br />

ganaTlebisa <strong>da</strong> mecnierebis saministro,<br />

maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centri,<br />

2009.<br />

13. robert j. marzano, debra j. fiqeringi, jein i.<br />

foloqi. <strong>efeqturi</strong> swavleba skolaSi. ganaTlebisa<br />

<strong>da</strong> mecnierebis saministro, maswavlebelTa profesiuli<br />

ganviTarebis centri, 2009.<br />

14. maWaraSvili n. xelovnebis <strong>da</strong>rgTa integrirebuli<br />

swavleba. gamomcemloba `meridiani~. 2008.<br />

15. maWaraSvili n. xelovnebis gakveTilebis <strong>da</strong>gegmva <strong>da</strong><br />

organizacia interaqtiuri meTodebis gamoyenebiT.<br />

gamomcemloba `meridiani~. 2006.<br />

16. maWaraSvili n., silagaZe n., jabua n. xelovnebis <strong>swavlebis</strong>aTvis<br />

Seqmnili saswavlo meToduri masalebi<br />

I-IX klasebisaTvis (grifirebuli 2011-2012 wlebSi<br />

ganaTlebis saministros mier).<br />

17. jenqsi q. _ ojaxisa <strong>da</strong> skolis zegavlenis ga<strong>da</strong>faseba<br />

amerikaSi. niuiorki, 1972. beiziq buqsi.<br />

18. 8. Выгодский гия”. М.,1991.<br />

Л. С. ,,Педагогическая психоло- психоло-<br />

19. Выгодский Л. С. ,,Проблемы развития психики”.<br />

М.,1983, Т. З.<br />

140 141


20. Кукушин В. С. Современные педагогические технологии.<br />

Ростов н /Д „Феникс“, 2003. 448 стр.<br />

21. Подласый И. П. Педагогика, книга 2: теория и технологии<br />

обучения. Москва, „Владос“, 2007. 560 стр.<br />

22. Пьянкова Н.И. Изобразительное искусство в современной<br />

школе. Москва, „Просвещение“, 2006. 180<br />

стр.<br />

23. Слезер Н. Социология. М. 1984.<br />

24. Стоунс, Э..(1984). Психопедагогика, М: „Педагогика“.<br />

25. Флейвелл Д. Х. Генетическая психология Ж Пиаже,<br />

пер. с анг. М. 1981.<br />

26. Хуторской А. В. Дидактическая эвристика. Теория<br />

и технология креативного обучения. — М.: Изд-во<br />

МГУ, 2003. — 416 с.<br />

27. Хуторской А. В. Современная дидактика. Санкт- Петербург,<br />

„Питер“, 2004. 540 стр.<br />

28. Bowling-Carr, C., & west-burnham, J. (1997). Effective<br />

lerning in schools. London: Pitman.<br />

29. Feden, Preston D., and Vogel, Robert M. Methods of<br />

teaching: applying cognitive science to promote student<br />

learning. Boston: McGraw-Hill, 2003<br />

30. Diane F. halpern (1999). Thought and Knowledge: An<br />

Introduction to Critikal Thinking (3rd ed.). Lawrence<br />

Erlbaum Associates, Rublishers. Mahwah, new Jersey.<br />

31. Kyriacou, C. (1997). Effective teaching in schools (2nd<br />

ed.). Cheltenham, United Kingdom: Nelson Thornes.<br />

32. Perkins, D. (1992). Smart Schools: Better thinking and<br />

learning for every child. NY: The free press.<br />

33. Saphier, J., & Gower, R. (1997). The skillful teacher. Acton:<br />

Research for Better Teaching.<br />

34. Quist, D. (2000). Primary teaching methods. London &<br />

oXford: Macmillan Education LTD.<br />

142 143


144<br />

_________________________________________<br />

gamomcemloba `meridiani~,<br />

al. yazbegis gamz. #45<br />

E – mail: info@meridianpub.com t. 239-15-22

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!