XI klasi - Ganatleba
XI klasi - Ganatleba XI klasi - Ganatleba
giuli andronikaSvili dali gulaia mzia mamiaSvili qimia XI klasi maswavleblis wigni Tbilisi 2010
- Page 2 and 3: gamomcemloba `klio~ aRmaSeneblis ga
- Page 4 and 5: qim. XI. 3. moswavle nivTierebaTa T
- Page 6 and 7: 6 sagnis swavlebis principebi qimii
- Page 8 and 9: 8 • • • swavla niSnavs ara in
- Page 10 and 11: lis Sedegis da sxvadasxva unaris Se
- Page 12 and 13: 12 moswavleze orientirebuli aqtiuri
- Page 14 and 15: proeqti SeiZleba Sesruldes individu
- Page 16 and 17: 16 • diskusiis forma: mini-leqcia
- Page 18 and 19: 18 • • • • • teqstis Ziri
- Page 20 and 21: 20 saswavlo drois ganawileba Temebi
- Page 22 and 23: 11-12 perioduli sistemis struqtura.
- Page 24 and 25: 24 26 Tavis Sejameba. IV Tavi ( 10
- Page 26 and 27: 26 43 wyalbadis qimiuri Tvisebebi.
- Page 28 and 29: 28 55 gogirdwyalbadi. 56 gogird(IV)
- Page 30 and 31: 66 azotmJavas marilebi. 67 eqsperim
- Page 32 and 33: 80 sakontrolo samuSao. 32 X I Tavi
- Page 34 and 35: 92 manganumi. msjelobs manganumis m
- Page 36 and 37: 36 Tema: eleqtronuli garsis aRnagob
- Page 38 and 39: 38 resursebi: eqsperimentisTvis saW
- Page 40 and 41: 40 gakveTilis msvleloba aqtivoba 1
- Page 42 and 43: 42 aqtivoba 3 (20 wT.) Sedegebis an
- Page 44 and 45: 44 2. moc: [SO 2 ] = 0,04 mol/l [O
- Page 46 and 47: 8.3 gv.98 46 2) m(ZnS) =1000kg⋅0,
- Page 48: 11.10 gv.172 2. CuSO 4 + Fe = FeSO
giuli andronikaSvili<br />
dali gulaia<br />
mzia mamiaSvili<br />
qimia<br />
<strong>XI</strong> <strong>klasi</strong><br />
maswavleblis wigni<br />
Tbilisi<br />
2010
gamomcemloba `klio~<br />
aRmaSeneblis gamz.# 191, Tbilisi, saqarTvelo<br />
tel.: (+995 32) 34 04 30; 899 50 33 76
wlis bolos misaRwevi Sedegebi:<br />
mimarTuleba: qimiuri movlenebi<br />
qim. <strong>XI</strong>. 1. moswavle aRwers atomis aRnagobas.<br />
qim. <strong>XI</strong>. 2. moswavle akavSirebs elementis adgilmdebareobas periodul sistemaSi<br />
misi atomis aRnagobasTan.<br />
qim. <strong>XI</strong>. 3. moswavle nivTierebaTa Tvisebebs ukavSirebs atomis eleqtronul aRnagobas<br />
da qimiuri bmis xasiaTs.<br />
qim. <strong>XI</strong>. 4. moswavle axasiaTebs Jangva-aRdgeniT procesebs.<br />
qim. <strong>XI</strong>. 5. moswavle axasiaTebs eleqtrolizis movlenas da mis rols teqnikasa da<br />
mrewvelobaSi.<br />
qim. <strong>XI</strong>. 6. moswavle gansazRvravs qimiuri wonasworobis gadaxris mimarTulebas.<br />
qim.<strong>XI</strong>. 7. moswavle axasiaTebs qimiur elementebsa da maT naerTebs, msjelobs maTi<br />
mniSvnelobis Sesaxeb.<br />
wlis bolos misaRwevi Sedegebi da maTi indikatorebi<br />
mimarTuleba: qimiuri movlenebi<br />
qim. <strong>XI</strong>. 1. moswavle aRwers atomis aRnagobas Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />
iyenebs atomis aRnagobis Sesaxeb Tanamedrove warmodgenebs da elementebis<br />
Tvisebebs akavSirebs atomis aRnagobasTan;<br />
gansazRvravs eleqtronebis ganawilebas eleqtronul doneebsa da qvedoneebze.<br />
gamoTvlis TiToeul energetikul doneze orbitalebis raodenobas da eleqtronebis<br />
maqsimalur ricxvs;<br />
gamosaxavs atomTa eleqtronul konfiguracias s-, p- da d- elementebisaTvis<br />
eleqtronebis ganawilebis ZiriTadi principebis gaTvaliswinebiT.<br />
qim. <strong>XI</strong>. 2. moswavle akavSirebs elementis adgilmdebareobas periodul sistemaSi<br />
misi atomis aRnagobasTan<br />
Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle: ganasxvavebs fardobiT atomur masas da masur<br />
ricxvs;<br />
adarebs erTmaneTs erTi da imave elementis izotopebs maTi fizikuri da qimiuri<br />
Tvisebebis mixedviT. miRebul Sedegebs akavSirebs atomis aRnagobasTan;<br />
asabuTebs atombirTvis muxtis mniSvnelobas elementebis individualobis gansaz-<br />
RvraSi;<br />
adarebs erTmaneTs erTi da imave jgufis an periodis elementebs atomis aRnagobis<br />
TvalsazrisiT da gamoaqvs Sesabamisi daskvna;<br />
akavSirebs elementebis mier kationebis da anionebis warmoqmnis unars maTi<br />
savalento eleqtronebis raodenobasTan;<br />
adgens zogierTi elementis ionebis da keTilSobili airebis gare garsebis aRnagobis<br />
identurobas.<br />
3
qim. <strong>XI</strong>. 3. moswavle nivTierebaTa Tvisebebs ukavSirebs atomis eleqtronul aRnagobas<br />
da qimiuri bmis xasiaTs Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle: aRwers sxvadasxva tipis<br />
bmebis warmoqmnis meqanizmebs. ganasxvavebs ionur, kovalentur da metalur bmebs.<br />
mohyavs magaliTebi.<br />
axasiaTebs wyalbadur bmas da akavSirebs masTan sxvadasxva nivTierebis fizikur<br />
Tvisebebs.<br />
naerTis qimiuri formulis gaTvaliswinebiT adgens struqturul formulas da<br />
axasiaTebs masSi arsebul bmebs.<br />
ganasxvavebs jerad da ujer bmebs. msjelobs ujeri bmebis warmoqmnis meqanizmze da<br />
sqematurad gamosaxavs _ da bmebis warmoqmnas.<br />
qim. <strong>XI</strong>. 4. moswavle axasiaTebs Jangva-aRdgeniT procesebs Sedegi TvalsaCinoa, Tu<br />
moswavle: adarebs Jangvisa da aRdgenis procesebs. mohyavs mJangavebisa da aRmdgenebis<br />
magaliTebi, msjelobs maT gamoyenebaze;<br />
gansazRvravs elementis JangviT ricxvs sxvadasxva naerTSi;<br />
abalansebs Jangva-aRdgeniT reaqciebs;<br />
asaxelebs da axasiaTebs yoveldRiur cxovrebasa da bunebaSi mimdinare Jangva-aRdgeniTi<br />
procesebis magaliTebs da gamoTqvams mosazrebas maTi dadebiTi da uaryofiTi<br />
Sedegebis Sesaxeb.<br />
qim. <strong>XI</strong>. 5. moswavle axasiaTebs eleqtrolizis movlenas da mis rols teqnikasa da<br />
mrewvelobaSi Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />
akavSirebs eleqtroqimiur procesebs metalTa aqtivobis mwkrivsa da JangvaaRdgeniT<br />
reaqciebTan;<br />
adgens marilebis nalRobebisa da wyalxsnarebis eleqtrolizis procesSi eleqtrodebze<br />
ionuri ganmuxtvisas mimdinare reaqciebis sqemebs;<br />
aanalizebs da afasebs eleqtrolizuri procesebis mniSvnelobas qimiur mrewvelobasa<br />
da teqnikaSi;<br />
asrulebs eleqtrolizis gamoyenebasTan dakavSirebul raodenobriv gamoTvlebs.<br />
qim. <strong>XI</strong>. 6. moswavle gansazRvravs qimiuri wonasworobis gadaxris mimarTulebas<br />
Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />
ganasxvavebs Seqcevad da Seuqcevad reaqciebs. wers Sesabamis tolobebs;<br />
iyenebs le-Satelies princips da ganWvrets sxvadasxva faqtoris (wneva, nivTiereba-<br />
Ta koncentracia, temperatura) qimiur wonasworobaze gavlenis xasiaTs. CamoTvlis<br />
saTanado magaliTebs;<br />
moiZiebs da ganixilavs teqnologiuri procesebis optimizaciis mizniT qimiuri<br />
wonasworobis ZiriTadi principebis gamoyenebis magaliTebs.<br />
qim. <strong>XI</strong>. 7. moswavle axasiaTebs qimiur elementebsa da maT naerTebs, msjelobs maTi<br />
mniSvnelobis Sesaxeb Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle: axasiaTebs elementebsa da maT<br />
mniSvnelovan naerTebs;<br />
msjelobs elementebis fizikur da mniSvnelovan qimiur Tvisebebze da akavSirebs am<br />
Tvisebebs maT gamoyenebasTan;<br />
aRwers elementebis miRebis ZiriTad meTodebs;<br />
msjelobs qimiuri elementebis rolsa da gamoyenebaze;<br />
ganazogadebs elementebis Tvisebebs erTi jgufis elementebisaTvis;<br />
gegmavs da atarebs cdebs metalTa aqtiurobis Sesadareblad. miRebuli Sedegebis<br />
siswores amowmebs metalTa eleqtroqimiuri Zabvis mwkrivis mixedviT.<br />
4
programis Sinaarsi<br />
Sedegebis miRweva SesaZlebelia mocemuli Sinaarsis safuZvelze: Tanamedrove warmodgena<br />
atomis aRnagobaze. atombirTvis Sedgeniloba, izotopis cneba.<br />
kvanturi ricxvebi da orbitalebi. umciresi energiis principi. paulis principi.<br />
hundis wesi. eleqtronuli konfiguracia. s-, p- da d- elementebi.<br />
perioduli sistemis jgufebi da periodebi (atomTa eleqtronuli aRnagobis moxedviT).<br />
eleqtrouaryofiToba.<br />
Jangvis ricxvi. Jangva-aRdgeniTi reaqciebis <strong>klasi</strong>fikacia. Jangva-aRdgeniTi<br />
reaqciebis tolobebis Sedgena.<br />
qimiuri bmis tipebi: kovalenturi (arapolaruli da polaruli), ionuri da metaluri.<br />
donorul-aqceptoruli bmis warmoqmnis meqanizmi. wyalbaduri bma.<br />
eleqtronuli orbitalebis hibridizacia. - da bmebi.<br />
eleqtrolizi, misi roli warmoebaSi.<br />
Seqcevadi da Seuqcevadi reaqciebi. qimiuri wonasworoba, le-Satelies principi.<br />
qimiur wonasworobaze moqmedi faqtorebi (koncentracia, temperatura, wneva).<br />
elementebi: wyalbadi, halogenebi, Jangbadi, gogirdi, azoti, fosfori, naxSirbadi,<br />
siliciumi, natriumi, kaliumi, magniumi, kalciumi, alumini, rkina, manganumi. maTi<br />
mniSvnelovani naerTebi, miReba, Tvisebebi, gamoyeneba.<br />
5
6<br />
sagnis swavlebis principebi<br />
qimiis swavlebis meTodika moicavs sam ZiriTad amocanas: ra vaswavloT, rogor vaswavloT,<br />
rogor iswavlon.<br />
pirveli amocana gulisxmobs moswavlisaTvis saswavlo masalis SerCevas, meore _<br />
maswavleblis mier am masalis gadacemas gakveTilis procesSi, mesame ki _ moswavleTa<br />
mier gakveTilidan da saxelmZRvanelodan miRebuli informaciis damuSaveba-Semecnebas.<br />
pirveli amocanis gadawyveta avtorebis mier Seqmnili saxelmZRvanelos avkargianobas<br />
exeba da kargad Sedgenili saxelmZRvanelo misi warmatebiT ganxorcielebis<br />
sawindaria.<br />
meore amocana maswavleblis ostatobas exeba. maswavleblis valia ara marto informaciis<br />
miwodeba, aramed mTeli saswavlo procesis organizeba, saTanado meTodebisa<br />
da strategiebis gamoyenebiT moswavleebSi praqtikuli Cvevebisa da SemoqmedebiTi unarebis<br />
ganviTareba.<br />
mesame amocana gamomdinareobs principidan `vaswavloT swavla~ anu mivexmaroT moswavleebs<br />
gakveTilidan da saxelmZRvanelodan miRebuli informaciis damuSaveba-aTvisebis<br />
procesSi. SemecnebiTi saqmianobis marTva rTuli procesia da maswavleblisgan<br />
moiTxovs gamoiyenos swavlebaSi moswavleebze zemoqmedebis yvela saSualeba, raTa<br />
gamoiwvios maTSi sagnisadmi interesi.<br />
Cven mier Sedgenili saxelmZRvanelos ZiriTadi mizania: gauadvilos maswavlebels<br />
swavleba, moswavles ki _ swavla.<br />
am mizniT saxelmZRvanelo Sedgenilia saintereso faqtobrivi da cxovrebiseuli<br />
masalis gamoyenebiT. programuli masalis teqsti logikurad da moswavlisaTvis<br />
gasageb enaze aris agebuli. dizaini (fotosuraTebi, cxrilebi, sqemebi...) eqvemdebareba<br />
masalis Sinaarss da emsaxureba mis ukeT aRqmas. masala ar aris gadatvirTuli. yvela<br />
sqemas Tu suraTs aqvs konkretuli datvirTva.<br />
masalaze orientirebuli RonisZiebebi<br />
jgufuri samuSaoebi, savarjiSoebi, saSinao eqsperimenti isea gadmocemuli, rom moswavles<br />
ubiZgebs aramxolod miiRos informacia, aramed iyos aqtiuri _ imsjelos, ifiqros,<br />
gamoTqvas varaudi, e. i. iTanamSromlos maswavlebelTan da TanaklaselebTan.<br />
masalaze orientirebuli saazrovno kiTxvebi xels uiwyobs Teoriuli masalis sxvadasxva<br />
aspeqtiT danaxvas, emsaxureba moswavleTa kritikuli azrovnebis ganviTarebas<br />
da zogadi unarebis Camoyalibebas.<br />
saxelmZRvaneloSi qimiis cnebebis mecnieruli Camoyalibeba xdeba etapobrivad.<br />
qimiis swavlebis procesSi maswavlebelma unda SeZlos:<br />
1) gamoiwvios qimiisadmi dadebiTi ganwyoba da daintereseba. daanaxos moswavles,<br />
rom yvela profesiis adamians sWirdeba codna nivTierebebisa da maTi gardaqmebis<br />
Sesaxeb,rasac qimia iZleva. sagnisadmi moswavlis interesis gaRviZeba gakveTilis<br />
efeqturobis amaRlebis erT-erTi mniSvnelovani faqtoria.<br />
2) gakveTilebis emociuri datvirTva, saintereso cdebiT da sxva didaqtikuri sa-<br />
SualebebiT.<br />
3) didi yuradReba unda daeTmos moswavleTa SemecnebiTi saqmianobis gaaqtiurebas,<br />
rac uzrunvelyofs moswavleze orientirebul ganaTlebas, sadac moswavle<br />
araris pasiuri msmeneli da aqtiurad monawileobs codnis mopovebaSi dacdilobs<br />
praqtikaSi mis gamoyenebas. ganaTlebis axali modelis mixedviT maswavlebeli<br />
moswavlis damoukidebeli SemecnebiTi saqmianobis organizatoria.<br />
am mimarTebiT maswavlebeli iyenebs swavlebis ZiriTad meTodebs:
1) zepir sityvieri<br />
informacia<br />
dialogi, diskusia<br />
2) wignze muSaoba _ damoukidebeli kiTxva, wakiTxulidan ZiriTadi da meore<br />
xarisxovani sakiTxebis gamokveTa.<br />
3) praqtikul varjiSobiTi _ cdebis Catareba, modelebis damzadeba, cxrilebis<br />
Sedgena da axv.<br />
4) damoukidebeli saqmianobiT mopovebuli _ sxvadasxva wyaroebiT informaciis<br />
mopoveba damuSaveba, referatisTvis, proeqtisTvis.<br />
es meTodebi moicavs sxvadasxva strategiebs da teqnologiebs, rogoricaa: jgufuri<br />
muSaoba, individualuri muSaoba, gonebrivi ieriSi, varaudebis sqema, venis diagrama,<br />
asociaciuri kavSirebi, roluri TamaSebi, situaciuri amocanebi da sxva, romelic<br />
SeiZleba pedagogma gakveTilis dagegmvis procesSi SearCios da Seavsos Tavis<br />
SexedulebiT.<br />
moswavleTa organizeba<br />
jgufur muSaobas aqvs mravalmxrivi dadebiTi mniSvneloba. zrdis TiToeuli moswavlis<br />
pasuxismgeblobas amxanagebis winaSe, eZleva urTierTdaxmarebis SesaZlebloba.<br />
am dros moswavleebs SeuZliaT erToblivad imsjelon da daskvnebi gamoitanon, es<br />
zrdis maT pasuxismgeblobas sakuTari Tavis da jgufis winaSe.<br />
individualur samuSaos mivmarTavT im SemTxvevaSi, roca gansakuTrebuli yurad-<br />
Reba unda mieqces moswavlis aqtivizacias, raTa Camouyalibdes sakuTari Zalebisadmi<br />
rwmena, igi aviTarebs moswavlis zepir da weriT metyvelebas, xels uwyobs logikuri<br />
msjelobis unaris Camoyalibebas.<br />
gameoreba ganzogadeba<br />
swavlebis procesSi gavlili masalis gameorebas, Seswavlili masalis ganzogadebas,<br />
codnis sistemaSi moyvanas gansakuTrebuli mniSvneloba aqvs, radgan Sejamebisgare-<br />
Se masala cnobierebaSi gafantulia, danawevrebulia da ver qmnis sistemas, ris gareSe<br />
SeuZlebelia miRebuli codnis gamoyeneba. Zalze mniSvnelovania ra formiT Catardeba<br />
gameoreba ganzogadebis gakveTili. SeiZleba gamoyenebul iqnas zepiri msjeloba, diskusia,<br />
prezentacia, romelime sxva forma, romlis SerCeva maswavleblis prerogativaa.<br />
adre saswavlo programebi da standartebi metwilad gansazRvaravda informaciis<br />
moculobas, romelic moswavles unda SeeZina TiToeuli <strong>klasi</strong>si mixedviT. aseTi midgoma<br />
ar gulisxmobda informaciis gamoyenebis mniSvnelobas. dRes arsebuli erovnuli<br />
sasswavlo gegma orientirebulia Sedegsa da am Sedegebis demonstrirebaze. moswavlem<br />
ara marto unda SeZlos aCvenos, rom is garkveuli informacias flobs, aramed isic,<br />
rom mas SeuZlia am informaciis efeqturad gamoyeneba. es ki gamoiwvia cvlilebebma,<br />
romlebic ganxorcielda erovnul saswavlo gegmaSi:<br />
•<br />
•<br />
saganmanaTleblo procesis centrSi dgas moswavle da miRweuli Sedegi (mniSvnelovania<br />
ara imdenadis, Tu ris swavlebas cdilobs maswavlebeli, aramed is, Tu ra<br />
iswavla moswavlem);<br />
gaTvaliswinebulia moswavlis fizikuri da fsiqikuri SesaZleblobebi da asakis-<br />
Sesaferisi informacia;<br />
7
8<br />
•<br />
•<br />
•<br />
swavla niSnavs ara informaciis SeZenas, aramed informaciis, unar-Cvevebisa<br />
ganviTarebas, gamoyenebas.<br />
swavlebaSi moiazreba ara erTi konkretuli gza, aramed maswavleblisa da moswavlis<br />
mier erToblivad SerCeuli optimaluri variantis Zieba. skolas aqvs meti<br />
uflebebi, SesTavazos gansxvavebuli gzebi sakuTar moswavleebs.<br />
mTavari mniSvneloba eniWeba ara codnis odenobas, aramed xarisxs. mniSvnelovania<br />
ara marto ra iswavla moswavlem, aramed _ rogor iswavla da rogor SeuZlia am<br />
codnis moxmareba.<br />
erovnuli saswavlo gegma gulisxmobs saswavlo procesis erTianobas, mWidro kav-<br />
Sirs sagnebs Soris. TiToeuli sagani specifikur unar-Cvevebs uviTarebs moswavleebs,<br />
magram amasTan erTad gaTvaliswinebulia zogadi unar-Cvevebi, romlebic am sagnebs<br />
erTmaneTTan aaxlovebs.<br />
swored aseTi midgomis dros moswavleebi swavloben sakuTari gamocdilebiT.<br />
dakvirvebiT. kiTxvebis dasmiT, informaciis mogrovebiT, informaciis organizebiT,<br />
aRmoCeniT, arCevaniT, dasabuTebiT, sakuTari poziciis dacviT, kvleviT, dasabuTebuli<br />
kritikiT, problemis gadaWriT, analiziT, kavSirebis aRmoCeniT, SefasebiT,<br />
TviTSefasebiT, codnis axal situaciaSi gamoyenebiT, TanamSromlobiT.<br />
maswavlebelma unda SeZlos swavlebis dagegmva erovnul saswavlo gegmebis moTxovnebis<br />
Sesabamisad. amisaTvis maswavlebelma unda gaiTvaliswinos Semdegi sakiTxebi:<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
dagegmos gakveTili moswavleebis saWiroebebidan gamomdinare.<br />
Seqmnas iseTi saswavlo garemo, romelic exmareba moswavles codnis mopovebaSi,<br />
miznis miRwevaSi.<br />
Temisdawyebis win gamoikvlios moswavleTa codna da unar-Cvevebi.<br />
upiratesoba mianiWos moswavlis interess da gamoiyenos igi moswavlis saswavlo<br />
procesSi CasarTavad.<br />
saklaso oTaxSi arsebuli saswavlo masala xelmisawvdomi gaxados moswavleebisaTvis.<br />
moswavlis saubris xangrZlivoba unda Warbobdes an Tanabari iyos maswavleblis<br />
saubris xangrZlivobis (maswavlebelma aqtiuri mosaubris unar-Cveva unda<br />
Secvalos aqtiuri mosmenis unar-CveviT).<br />
gakveTilis dagegmvisas unda gaiTvaliswinos:<br />
saswavlo miznebi. saswavlomiznebi gamoxataven imas, rasac swavlis procesSi unda<br />
mivaRwioT, anu ra codna da unar-Cvevebi unda SeiZinon moswavleebma.<br />
maswavleblisaTvis saswavlo procesis dagegmva gansazRvravs gakveTilis saswavlo<br />
aqtivobis Sinaarss. qmnis safuZvels, rogorc moswavleebis SemowmebisaTvis, aseve<br />
maswavleblis TviTSefasebisaTvis. gansazRvravs mosalodnel saswavlo Sedegebs.<br />
saSualebas iZleva saswavlo savarjiSoebi mizanmimarTulad iqnes SerCeuli da gamoyenebuli.<br />
mizani iwereba konkretulad, martivad da realisturad. magaliTad, gakveTilis<br />
bolos moswavleebi: gaigeben, axsnian, aRweren, Seadareben, Seqmnian, gaanalizeben,<br />
problemas gadaWrian, Seafaseben, gamoikvleven da a.S.<br />
aqtivobebi:<br />
•<br />
•<br />
aqtivobebis SerCevisas xdeba gaazreba rogor mivaRwioT dasaxul mizans?<br />
miznis misaRwevad ras gaakeTebs maswavlebeli da ras gaakeTeben moswavleebi?
•<br />
•<br />
miznis misaRwevad dagvWirdeba erTi Tu ramdenime aqtivobis Catareba?<br />
rogori iqneba aqtivobebis Tanmimdevroba?<br />
sanam avirCevdeT saswavlo aqtivobas, aucilebelia, davfiqrdeT moswavleebis codnasa<br />
da unarebze, maT SesaZleblobebsa da gamocdilebaze. SesaZloa, saxelmZRvanelo-<br />
Si mocemuli saswavlo aqtivoba ar Seesabamebodes <strong>klasi</strong>s yvela moswavlis SesaZleblobebs<br />
da moiTxovdes Secvlas. aqtivobebis mimdevroba ise unda daigegmos, rom SenarCunebul<br />
iqnas moswavleTa interesebi da motivacia.<br />
moswavleebis organizeba.<br />
rogor movaxdinoT moswavleebis organizeba da rogor mivusadagoT samuSao maT<br />
SesaZleblobebs?<br />
rogor vamuSavebT moswavleebs individualurad, wyvilebSi, jgufebSi, Tu mTel<br />
klasTan erTad?<br />
drois ganawileba.<br />
rogor gavanawiloT dro gakveTilis sxvadasxva moankveTebze?<br />
romel aqtivobas ramden wuTs davuTmobT?<br />
resursebi.<br />
ra gvWirdeba iseTi, rac dagvexmareba saswavlo procesis efeqtianad warmarTavaSi?<br />
ra tipis resursebs gamoviyeneb? saxelmZRvanelos, Jurnalebs, statiebs, tabulebs,<br />
sqemebs, grafikebs, eqsperiments, telefilmebs,inernets daa.S.<br />
Sefaseba.<br />
rogor unda SevamowmoT saswavlo Sedegebi?<br />
ra unda SeZlon moswavleebma imisaTvis, rom vicodeT miRweul iqna Tu aramizani?<br />
akademiuri moswrebis Sefaseba unda iyos xSiri da mravalmxrivi. unda Sefasdes<br />
aramarto informaciis floba, aramed SeZenili unar-Cvevebi, azrovnebis demonstrirebis<br />
formebi da sxva. saswavlo procesis warmatebiT warmarTvisaTvis ar aris<br />
sakmarisi moswavle mxolod sakontroloebis da testebis Sedegebis safuZvelze<br />
Sefasdes. maswavlebeli unda afasebdes moswavles dakvirvebis Sedegad dagrovili<br />
monacemebis, namuSevrebis krebulebis, prezentaciebis, moswavlisave TviTSefasebis,<br />
jgufuri muSaobis Tu sxva tipis aqtivobebis mixedviT. maswavlebelma Sefasebisas<br />
unda gaiTvaliswinos moswavlis saganmanaTleblo procesSi CarTulobis<br />
xarisxi (saxlSi micemuli davalebis Sesrulebis xarisxi, gakveTilze aqtiuroba,<br />
SemoqmedebiToba da sxva). aucilebelia moswavlem winaswar icodes, Tu ra kriteriumebiT<br />
fasdeba misi saswavlo aqtivoba. skolaSi ZiriTadad misaRebia ori tipis<br />
Sefaseba: ganmsazRvreli da ganmaviTarebeli. rodesac maswavlebeli niSans uwers<br />
moswavles da mxolod amiT Semoifargleba, es niSani gansazRvravs moswavlis miRwevis<br />
dones dasaxul miznebTan mimarTebiT. maSin roca maswavlebeli Sefasebis iseT<br />
formas iyenebs, romelic moswavles ara mxolod sakuTari miRwevis donis gansazRvraSi<br />
exmareba, aramed ganviTarebaSic _ es ganmaviTarebeli Sefasebaa. ganmaviTarebeli<br />
Sefasebis tipuri formaa komentarebi, romelic trimestris ganmavlobaSi an<br />
bolos, an romelime davalebis Sesrulebis Semdeg iwereba da romelic aRwers namu-<br />
Sevris Zlier da sust mxareebs da amavdroulad Seicavs rekomendaciebs miRwevebis<br />
gaumjobesebis Taobaze.<br />
mravalkomponentiani Sefasebis sistema iTvaliswinebs moswavlis saqmianobis, swav-<br />
9
lis Sedegis da sxvadasxva unaris Sefasebas da rekomendaciebs swavlaSi progresis<br />
misaRwevad.<br />
saswavlo procesSi CarTuloba gulisxmobs davalebebis Sesrulebis dros moswavleTa<br />
qcevas, romeli casaxavs saklaso samuSaoebSi CarTvis,monawileobismiRebisada<br />
maswavleblis miTiTebis Sesrulebis survils.<br />
moswavlis CarTuloba aris imis winapiroba, romsamuSao kargad Sesruldeba da ma-<br />
Ral akademiur Sedegs miiRebs.<br />
Sefasebis sqema gakveTilze CarTuUlobisaTvis :<br />
10<br />
qulebi 1-10 Sefasebis doneebi<br />
0<br />
1-2<br />
3-4<br />
5-6<br />
7-8<br />
9-10<br />
moswavlis Sefaseba SeuZlebelia, is ar dadis gakveTilze an saerTod<br />
arasodes monawileobs gakveTilis msvlelobaSi<br />
moswavle iSviaTad monawileobs gakveTilis msvlelobaSi, SesaZlebelia<br />
xelsac uSlides gakveTilis msvlelobas, gamoxatavs gakveTilis<br />
procesis mimarT indiferentul an agresiul damokidebulebas.<br />
moswavle damoukideblad ar erTveba gakveTilis msvlelobaSi, iSvia-<br />
Tad iCens iniciativas, maswavleblis daxmarebis gareSe misi CarTuloba<br />
xSirad ar mJRavndeba.<br />
moswavle damoukideblad erTveba gakveTilis msvlelobaSi, cdilobs<br />
iyos aqtiuri, magram misi aqtiuroba qmnis problemebs _ mag., is zedmetad<br />
bevrs saubrobs, awyvetinebs mosaubreebs, xandaxan cdilobs<br />
zedmeti aqtiurobiT damalos sakuTari moumzadebloba, zogjer ar<br />
scems pativs sxvis muSaobas da sxva.<br />
monawileobs aqtiurad gakveTilis msvlelobaSi da umetesad amJRavnebs<br />
winaswar momzadebulobas, pativs scems sxvebis azrsa da muSaobas,<br />
damoukideblad erTveba diskusiebsa Tu jgufur muSaobaSi, Tumca<br />
ver amJRavnebs maqsimalur produqtiulobas, perioduli Cavardnebis<br />
gamo.<br />
mudmivad mzadaa monawileoba miiRos gakveTilis msvlelobaSi, damoukideblad<br />
erTveba muSaobaSi, diskusiasa Tu problemebis gadaWraSi,<br />
exmareba da pativs scems sxvebs, kargad aqvs gacnobierebuli<br />
sakuTari roli <strong>klasi</strong>s mier raimes Seswavlisas.
Sefasebis sqema prezentaciisaTvis:<br />
Sedegebi 1-3 4-5 6-7 8-10<br />
Sesavlis<br />
gakeTeba<br />
Temis<br />
warmodgena<br />
trafaretuli<br />
da uinteresoa<br />
darRveulia<br />
logika da<br />
bundovania<br />
saubari dabneulia<br />
da gaugebrad<br />
saubrobs<br />
daskvnebis<br />
gakeTeba<br />
auditoriasTan<br />
kontaqti<br />
TvalsaCinoebis<br />
gamoyeneba<br />
auditoriis<br />
SekiTxvebze<br />
pasuxebi<br />
ar aris<br />
mcdeloba<br />
auditoriis<br />
dainteresebisa<br />
nawilobriv<br />
gasagebia da<br />
ganmartebas<br />
moiTxovs<br />
xSirad Cerdeba,<br />
imeorebs erTsa<br />
da imaves<br />
aris mcdeloba gaumarTavi da<br />
ulogikoa<br />
uWirs<br />
auditoriasTan<br />
kontaqti<br />
iyenebs mwirad<br />
da Seusabamod<br />
uWirs pasuxebis<br />
gacema<br />
periodulad<br />
cdilobs<br />
kontaqts<br />
iyenebs mwirad<br />
da Sesabamisad<br />
pasuxebi ar<br />
aris gamarTuli<br />
sainteresod<br />
aris<br />
miwodebuli<br />
logikurad<br />
aris agebuli<br />
SeiniSneba<br />
mcire<br />
xarvezebi<br />
gamarTuli da<br />
gasagebia<br />
logikuria da<br />
kargad aris<br />
Camoyalibebuli<br />
grZnobs<br />
auditoriis<br />
ganwyobas<br />
da amyarebs<br />
kontaqts<br />
iyenebs<br />
diagramebs<br />
da cxrilebs<br />
Sesabamisad<br />
TiTqmis<br />
yvela kiTxvas<br />
pasuxobs<br />
moZiebuli aqvs<br />
iseTi damatebiTi<br />
masala, romelic<br />
msmenelebis<br />
interess iwvevss<br />
Tema<br />
logikuradaa<br />
agebuli,<br />
warmodgenili<br />
sakiTxebi naTeli<br />
da gasagebia<br />
gamarTuli<br />
da gasagebia,<br />
ar orWofobs,<br />
saubrobs<br />
darwmunebiT<br />
logikuri,<br />
kargad<br />
Camoyalibebuli<br />
da originaluria<br />
kargad flobs<br />
komunikaciis<br />
unars<br />
iyenebs axal<br />
teqnologiebs<br />
cxrilebisa da<br />
diagramebis<br />
warmosadgenad<br />
yvela kiTxvas<br />
pasuxobs<br />
11
12<br />
moswavleze orientirebuli aqtiuri swavleba<br />
ganvixiloT moswavleze orientirebuli aqtiuri swavlebis zogierTi meTodi. Zalze<br />
mniSvnelovania rogor movamzadebT moswavleebs am procesisaTvis, ra formiT moxdeba<br />
ama Tu im meTodisa da strategiis gamoyeneba. ra Tqma unda, formis SerCeva maswavleblis<br />
prerogativaa. gTavazobT swavlebis meTodebs da strategiebs, romelic<br />
SeiZleba ganavrcos maswavlebelma.<br />
Temis damuSavebisas xdeba SemecnebiTi xasiaTis sxvadasxva sirTulis kiTxvebis dasma.<br />
SekiTxvebis tipi damokidebulia Sesaswavli masalis Sinaarsze da sirTuleze.<br />
Ria da daxuruli kiTxvebi. Ria da daxuruli kiTxvebi erTmaneTisagan mniSvnelovnad<br />
gansxvavdeba. daxurul SekiTxvebs erTi pasuxi aqvT da gamoiyeneba codnis Sefasebis<br />
mizniT. Ria tipis SekiTxvebi umetesad moiTxovs vrcel dasabuTebul pasuxs, logikur<br />
msjelobas. gakveTilis miznebidan gamomdinare, SekiTxvebi SeiZleba iyos rogorc<br />
Ria, aseve daxuruli. Ria SekiTxvebi sasurvelia xSirad iyos gamoyenebuli, es moswavleebs<br />
logikuri msjelobis unars ganuviTarebs.<br />
gonebrivi ieriSi. am meTodis gamoyeneba TiToeuli moswavlisagan individualur<br />
aqtivobas moiTxovs da saerTo problemis erToblivad gadawyvetas ganapirobebs.<br />
drois mcire monakveTSi xdeba didi raodenobis ideebis warmoqmna da SeerTeba. igi<br />
tardeba damoukideblad an romelime savarjiSos nawils warmoadgens.<br />
maswavlebeli winaswar SearCevsTemas da kiTxvis saxiT Camoayalibebs mas. SekiTxva<br />
mkafiod unda iyos Camoyalibebuli da moswavleTaT^vis gasagebi formiT miwodebuli.<br />
amis Semdeg moswavleebi gamoTqvamen sakuTar azrs da gTavazoben problemis gadawyvetis<br />
gzebs. SemoqmedebiTi aqtiurobis dros sasurvelia davicvaT Semdegi principebi:<br />
1. moswavleTa mier azris gamoTqmis dros dauSvebelia kamaTi, kritika an Sefaseba.<br />
yvela mosazreba Rirebulia.<br />
2. azris gamoTqma nebayoflobiTi da Tavisufalia. SeiZleba iyos rogorc originaluri,<br />
ise sxvisi ideis ganviTarebis Sedegi;<br />
3. am etapze mniSvnelovania ideebis raodenoba da ara xarisxi.<br />
4. yvela idea unda daiweros dafaze an did qaRaldze (maT Soris yvelaze miuRebelic<br />
ki);<br />
Sefasebis win moswavleebs unda hqondes dafiqrebis saSualeba., Semdeg xdeba gamoTqmuli<br />
mosazrebebeis irgvliv msjeloba, gaanalizeba, daskvnis gamotana.<br />
vici, viswavle, minda vicode. naswavli masalis Sejerebis, ganmeorebisa da codnis<br />
ganmtkicebis mizniT maswavlebels SeuZlia efeqturad gamoiyenos meTodika `vici,<br />
viswavle, minda vicode~.<br />
samuSao sruldeba individualurad, jgufebSi an wyvilebSi.<br />
furceli an dafa iyofa sam vertikalur grafad, romelTac vawerT `vici~ `viswavle~<br />
`minda vicode~.<br />
vici viswavle minda vicode
maswavlebeli mokled uxsnis maT winaSe dasmul amocanas da Tu saWirod CaTvlis,<br />
svams SekiTxvebs provocirebisaTvis.<br />
amis Semdeg moswavleebi TanmimdevrobiT avseben samive grafas:<br />
`vici~ _ weren yvelafers, rac maT icodnen gansaxilveli sakiTxis Sesaxeb;<br />
`viswavle~ _ weren rac Seityves axali.<br />
`minda vicode~ _ weren imas, rac maT ainteresebT (rasac SeiZleba SekiTxvis saxec<br />
hqondes).<br />
Tu savarjiSo sruldeba jgufSi, samuSaos damTavrebis Semdeg xdeba prezentacia,<br />
romlis drosac jgufebi ar imeoreben ukve Tqmuls, aramed avseben maT TavianTi informaciiT.<br />
savarjiSo gansakuTrebiT kargi da mosaxerxebelia erTi romelime konkretuli<br />
Temis Sesajameblad. wina klasebSi ganvlili masalis gasaxseneblad da axal naswavl-<br />
Tan dasakavSireblad, analitikuri da kvleviTi unaris gasaviTareblad.<br />
proeqti. proeqti saukeTeso saSualebaa sxvadasxva sakiTxis damoukdieblad gamosakvlevad,<br />
romelsac moswavleebi garkveuli drois (erTi an ramdenime kvira)<br />
ganmavlobaSi amuSaveben da Semdeg warudgenen mTel klass an ufro farTo auditorias.<br />
proeqtebi exmareba mozardebs realur cxovrebaSi gamoiyenon codna da<br />
gamocdileba.<br />
pedagogma winaswar unda Seadginos saproeqto Temebi, moswavleebTan erTad gansazRvros<br />
misi Sesrulebis vadebi, miuTiTos wyaroebi, saidanac moswavleebma unda<br />
moipovon saWiro masala. proeqtebze muSaoba SeiZleba individualuradac, magram<br />
dasawyisSi umjobesia pedagogma <strong>klasi</strong> dayos patara jgufebad. jgufur proeqtebze<br />
muSaoba ufro saxalisocaa da sasargebloc.<br />
pedagogma un da izrunos imazec, rom gauadvilos moswavleebs dasrulebuli samuSaos<br />
wardgena (prezentacia). amisaTvis man Sesabamisad unda moawyos saklaso oTaxi, Seqmnas<br />
sadResaswaulo atmosfero da a.S.<br />
proeqtze muSaobisas, moswavleebi realuri problemis gadasaWrelad SeZenil codnasa<br />
da unar-Cvevebs iyeneben, gaiazreben nawavlis saWiroebasa da gamoyenebis sferos,<br />
maRldeba moswavleTa motivacia, izrdeba maTi pasuxismgebloba, moswavleebs uyalibdebaT<br />
sakuTari Tavis rwmena da sxvaTa Sefasebis unari. isini xalisiTa da pativiscemiT<br />
TanamSromloben, erTad asruleben samuSaos, inawileben rolebsa da funqciebs,<br />
SeuZliaT xangrZlivad imuSaon gamokveTil sakiTxebze. aanalizeben, afaseben, ajereben<br />
erTmaneTis mier Sesrulebul samuSaoebs, Tavs uyrian da gamoaqvT sajaro ganxilvisaTvis,<br />
msjeloben, icaven sakuTar mosazrebebs, moyavT argumentebi.<br />
proeqtze muSaoba moicavs dagegmvis, kvlevis, praqtikuli aqtivobisa da Sedegebis<br />
warmodgenis etapebs, igi ganxorcieldebulad CaiTvleba, Tuki misi Sedegebi Tvalsa-<br />
Cinoa da damajereblad aris warmodgenili (werilobiTi dokumenti, gamofena, aqcia,<br />
debatebi, speqtakli, Tanamimdevruli RonisZiebebi da a.S.).<br />
maswavlebeli saswavlo proeqtebis mimdinareobisas, konsultantis rols asrulebs,<br />
xelmZRvanelobs samuSaoebs, Ziebisa da kvlevis dros aZlevs mimarTulebas. aseve, igi<br />
uTiTebs sainformacio wyaroebs.<br />
proeqtis dagegmvisas unda gaviTvaliswinoT:<br />
• ramdenad mniSvnelovania problema, romlis kvlevas vavalebT moswavleebs;<br />
• ramdenad warmoadgens mosalodneli Sedegebi siaxles;<br />
• ramdenad emsaxureba muSaobisas gamoyenebuli meTodebi kvlevas;<br />
• ramdenad aqvT moswavleebs arCevanis gakeTebis Tavisufleba, rac moswavleTa<br />
pasuxismgeblobis zrdas uwyobs xels.<br />
13
proeqti SeiZleba Sesruldes individualurad, wyvilebSi an jgufurad, erTi sagnisan<br />
ramdenime,integrirebuli sagnis farglebSi.<br />
SeiZlebagamoiyos sami tipis saswavlo proeqti:<br />
14<br />
1. maswavlebeli sTavazobs moswavleebs gamzadebul proeqts. igi,Tavad gansazRvravs<br />
problemas, saxavs misi gadaWris stratetgiasa da taqtikas. moswavle<br />
ki damoukideblad gadaWris problemas.<br />
2. maswavebeli svams problemas, moswavle damoukideblad irCevs kvlevis meTodebs<br />
da problemis gadaWris gzebs.<br />
3. moswavle gansazRvravs problemas, damoukideblad irCevs kvlevis meTodebs da<br />
problemis gadaWris gzebs.<br />
proeqtis struqtura<br />
1. proeqtis aRwera<br />
proeqtis aRwera aris misi ZiriTadi Semadgeneli nawili. aRniSnuli punqti sasurvelia<br />
daiyos qvepunqtebad, romelSic gaerTiandeba Semdegi saxis iformacia:<br />
• problemis gansazRvra _ gulisxmobs im konkretuli problemis xazgasmas,<br />
romlis sapasuxodac aris mimarTuli Tqveni proeqti.<br />
• mizani _ gulisxmobs farTo, zogad debulebas imis Sesaxeb, Tu risi miRweva<br />
gsurT. proeqtis mizans unda warmoadgendes iseTi sasurveli garemos an pirobebis Seqmna,<br />
romelic logikur kavSirSi iqneba zemoT aRweril problemasTan;<br />
• amocanebi _ gulisxmobs konkretul nabijebs miznis misaRwevad. miznis misaRwevad<br />
SeiZleba daisaxoT erTi, ori an ramdenime amocana, imis gaTvaliswinebiT, Tu<br />
rogoria proeqtis specifika.<br />
• ganxorcielebis gzebi _ gulisxmobs kidev ufro konkretul nabijebs dasmuli<br />
amocanebis Sesasruleblad. am punqtSi mkafiod unda ganisazRvros, vin ganaxorcielebs<br />
amocanebs, ra roli da funqcia akisria TiToeuls am proeqtSi.<br />
2. proeqtis Sesrulebis vadebi<br />
am punqtSi unda aisaxos droSi gawerili proeqtis mimdinareoba. gamoiyos da etapebad<br />
daiyos Sesasrulebeli saqmianoba, gadanawilebuli dReebis, kvireebis, Tveebis<br />
mixedviT proeqtis ganxorcielebis vadebis gaTvaliswinebiT.<br />
3. biujeti<br />
biujeti ganacxadis erT-erTi mniSvnelovani nawilia. igi unda iyos logikur kav-<br />
SirSi proeqtis aRweraSi miTiTebul amocanebTan.<br />
4. mosalodneli Sedegebi<br />
am nawilSi unda Camoayalibdes mosalodneli Sedegi, rac moyveba proeqtis ganxorcielebas.<br />
5. monitoringi<br />
am nawilSi unda miuTiToT, Tu rogor ganxorcieldeba proeqtis mimdinareobasa da<br />
ganxorcielebaze, Tvalyuris devneba, ra meqanizmebiTa da periodulobiT.<br />
6. Sefaseba<br />
miuTiTeT is savaraudo kriteriumebi (gazomvadi maCveneblebi), romlebic gansazRvraven<br />
Tqveni proeqtis warmatebasa da Sefasebas.
proeqtis Sefasebis kriteriumebi<br />
• Teoriuli codnis praqtikul saqmianobaSi gamoyeneba;<br />
• informaciis moZiebis unari;<br />
• dagegmvisa da kvlevis Catarebis unari;<br />
• sazogadoebasTan da sxvadasxva struqturebTan urTierTobis unari;<br />
• jgufis SemoqmedebiTi unari;<br />
• moZiebuli informaciis <strong>klasi</strong>fikaciis da interpretaciis unari;<br />
• kvlevis Sedegebis analizis unari;<br />
• problemis gadaWris gzebis SeTavazeba<br />
• gadawyvetilebis miReba;<br />
• warmodgenili namuSevris organizeba;<br />
• moswavleTa mier TvalsaCinoebebis Seqmna.<br />
diskusiis saSualebiT swavleba<br />
diskusia aris swavlebis meTodi, romlis saSualebiTac SesaZlebelia ideebis, Sexedulebebis,<br />
mtkicebulebebis mizanmimarTuli urTierTgacvla WeSmaritebis dasadgenad.<br />
diskusia Tavisi arsiT dialogis xasiaTs atarebs. es meTodi moswavleebs uviTarebs<br />
komunikaciis, msjelobis kulturas.<br />
diskusiis saxeebia debatebi, dialogi.<br />
TanamSromloba da komunikabeloba, mosmena, sxvisi azris gaziareba, kritikuli azrovneba<br />
da Sefaseba, sakuTari azris gamoTqma da dasabuTeba _ es aris im CvevaTa arasruli<br />
CamonaTvali, romelic SeiZleba ganuviTaros moswavles jgufurma da wyvilebSi<br />
muSaobam.<br />
Tanamedrove pirobebSi gansakuTarebul mniSvnelobas iZens moswavleebSi urTierTpativiscemis,<br />
urTierTgagebisa da urTierTSemecnebis Cvevebis ganviTareba. diskusia,<br />
rogorc saganmanaTleblo meTodi, swored am Tvisebebis Camoyalibebas emsaxureba, amdenad<br />
Zalian mniSvnelovania maswavlebels ara marto esmodes misi mniSvneloba, aramed<br />
icodes, rogor warmarTos igi.<br />
diskusia aris wamyvansa da msmenelebs Soris codnis, Sexedulebebisa da ideebis sityvieri<br />
gacvlis procesi.<br />
saklaso diskusia exmareba moswavleebs sakiTxis Rrma da detalur ganxilvaSi. ker-<br />
Zod, saklaso diskusiis dros iqmneba iseTi atmosfero, sadac moswavleebs SeuZliaT<br />
azrebis urTierTgaziareba, axali ideebis gamoTqma, sxvisi azrebis mosmena da gageba,<br />
komunikaciisa da TviTgamoxatvis unar-Cvevebis gaumjobeseba.<br />
kargi diskusia iTvaliswinebs, rogorc wamyvanis, aseve, monawileebisaTvis saWiro<br />
ramdenime maxasiaTebels:<br />
1. komunikaciuri unar-Cvevebi;<br />
2. mocemuli sakiTxis codna;<br />
3. liderobisa da koordinaciis SesaZlebloba;<br />
4. azrebis urTierTgacvla;<br />
5. jgufis, rogorc erTiani organizmis ganxilva.<br />
saklaso diskusiis dros unda gaviTvaliswinoT Semdegi:<br />
• zustad SevarCioT diskusiis Tema;<br />
•<br />
Tema unda iyos da saganTan kavSirSi;<br />
15
16<br />
• diskusiis forma: mini-leqcia da Semdgom diskusia; moswavlis namuSevris prezentacia<br />
da diskusia; teqsturi masalis wakiTxva da Semdgom diskusia da sxv.<br />
• diskusiis warmarTvisaTvis saWiroa garemos Seqmna: jgufebad dayafa. pirobebis<br />
Seqmna imisaTvis, rom advilad damyardes komunikacia da a.S.<br />
• TvalsaCinod ZiriTadi Temebi da saWiro terminologia warmodgena;<br />
• diskusiis bolos misaRwevi Sedegis gaazreba;<br />
• diskusiis reglamentis gansazRvra;<br />
• diskusiis procesis marTva kiTxvebis meSveobiT;<br />
• moswavles unda mieces advilad daZlevadi davaleba;<br />
• diskusiis wesebis dacva;<br />
misaRwevi Sedegi: icodnen, rogor daasabuTon da gaamyaron TavianTi mosazrebebi<br />
argumentebiT; rogor Seajamon ganxiluli sakiTxebi.<br />
saklaso diskusia<br />
saklaso diskusia SeiZleba mimdinareobdes, rogorc moswavleTa mcire jgufebSi an<br />
mTel klasSi, aseve _ maswavlebelsa damoswavleebs, an moswavleebs Soris, Tu maswavlebeli<br />
gezis mimcemis rols asrulebs da sworad warmarTavs process, anu akontrolebs<br />
moswavleebma ar gadauxvion sadiskusio Temas da ar daarRvion diskusiis normebi.<br />
saklaso diskusia swavlebis sam ZiriTad mizans emsaxureba:<br />
1. moswavleebis CarTvas swavlis procesSi da maTTvis sakuTari azris gamoTqmis<br />
SesaZleblobis micemas;<br />
2. sagakveTilo masalis ukeT gagebas;<br />
3. sakomunikacio unar-Cvevebis SeZenasa da sakuTari Tavisadmi rwmenis ganmtkicebas.<br />
diskusias safuZvliani momzadeba sWirdeba. is, an ganvlil masalas unda exebodes, an<br />
moswavleebi sadiskusio Temas winaswar unda gaecnon. diskusiebs SeiZleba maswavleblis<br />
an moswavleebis mxridan mokle prezentaciebi axldes.<br />
imisaTvis, rom diskusia Sedegiani iyos, aucilebelia msjeloba mxolod SerCeuli<br />
Temis irgvliv mimdinareobdes. diskusiis dawyebamde, maswavlebelma moswavleebs diskusiis<br />
mizani unda gaacnos. kargi iqneba, Tu maswavlebeli erT an or wamyvan SekiTxvas<br />
dasvams, rac mimarTulebas miscems moswavleebis msjelobas (diskusiis Tema moswavleebisaTvis<br />
nacnob, `ukve naswavl~ masalas exeba). diskusiis dros moswavleebma unda<br />
imsjelon sadiskusio Temaze da ara meorexarisxovan sakiTxebze. amaSi, maT maswavlebeli<br />
uwevs daxmarebas.<br />
diskusiis dros, maswavlebeli exmaureba moswavleTa azrebs da amave dros cdilobs,<br />
daexmaros maT, sakiTxis ukeT gaSuqebasa da sakuTari Tavis rwmenis ganmtkicebaSi.<br />
diskusiis bolos, maswavlebeli mokled ajamebs diskusiis Sedegebs, kidev erTxel<br />
exeba mis mTavar sakiTxebs da moswavleebTan erTad ganixilavs, ramdenad warmatebuli<br />
iyo diskusia.<br />
diskusiis formas viyenebT maSin, Tu amas gakveTilis Tema moiTxovs. amasTan erTad<br />
unda gaviTvaliswinoT moswavleebis sakomunikacio unar-Cvevebi da isic, Tu ramdenad<br />
arian momzadebulni diskusiisaTvis.
lumis taqsonomia da misi gamoyeneba sxvadasxva saswavlo<br />
disciplinebSi<br />
arsebobs sxvadasxva saazrovno (SemecnebiTi) unarebis <strong>klasi</strong>fikaciebi, romelTa<br />
codnac daexmareba maswavlebels, ukeT dagegmos swavlebis procesi da moaxdinos<br />
moswavlis azrovnebis aqtivacia.<br />
aq ganvixilavT erT-erT maTgans. blumis saazrovno (kognituri) unarebis ganviTarebis<br />
taqsonomia Seiqmna specialurad ganaTlebis miznebisaTvis. zogadad, taqsonomia<br />
aris <strong>klasi</strong>fikaciis principebis nakrebi an struqtura. blumis mixedv iT, azrovnebis<br />
an Semecnebis unari eqvs doned SeiZleba daiyos. es doneebia: codna, gageba, gamoyeneba,<br />
analizi, sinTezi da Sefaseba. azrovnebis es doneebi safexurebad aris ganlagebuli,<br />
sadac yoveli momdevno done ufro rTuldeba da moicavs erT an ramdenime wina dones.<br />
codna,gageba da gamoyeneba qveda doneSi moiazreba, xolo analizi, sinTezi da Sefaseba<br />
ki _ zeda doneSi.<br />
blumis saazrovno unarebis <strong>klasi</strong>fikacia sqematurad Semdegi saxiT SeiZleba warmovidginoT:<br />
6. Sefaseba<br />
5. sinTerzi<br />
4. analizi<br />
3. gamoyeneba<br />
2. gageba<br />
1. codna<br />
} dabali done (unarebi) daxurul<br />
kiTxvebze gaTvladi<br />
ganvixiloT es doneebi cal-calke:<br />
codna niSnavs raimes Sesaxeb informaciis qonas da raime saqmis an moqmedebis Sesasruleblad<br />
saWiro xerxebis flobas.<br />
b. blumis mixedviT, codna ganixileba, rogorc azrovnebis qveda donis unar-Cveva<br />
da masSi igulisxmeba:<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
faqtebis, wesebis, principebis, Teoriebis, TariRebis, procesebis, obieqtebis,<br />
stilis, movlenebis cnoba da dasaxeleba;<br />
konkretuli monacemebis, terminologiis, procedurebis codna;<br />
informaciis moZiebis procedurebis codna;<br />
konkretul monacemebTan muSaobis xerxebis da saSualebebis codna: a) wesebis da<br />
kanonebis codna; b) <strong>klasi</strong>fikaciebisa da kategoriebis codna; g) kriteriumebis<br />
codna; d) meTodebis codna;<br />
smeniTi, werilobiTi da grafikuli informaciis damaxsovreba da gaxseneba msgavsi<br />
an zusti formiT.<br />
gageba ganixileba, roborc azrovnebis qveda donis unar-Cveva da, zogadad, igi gulisxmobs<br />
naswavli masalis mniSvnelobis wvdomas.<br />
kerZod,<br />
• faqtebis, wesebis, principebis, Teoriebis, procesebis, obieqtebis, stilis, movlenebissakuTari<br />
sityvebiT aRwera;<br />
17
18<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
teqstis ZiriTadi azris sakuTari sityvebiT axsna mSobliur enaze;<br />
teqstis Sinaarsis gagebaze mimarTul kiTxvaze pasuxis gacema;<br />
smeniTi, werilobiTi da grafikuli informaciis erTi formidan meoreSi gadatana;<br />
Sesabamisi magaliTis moyvana;<br />
sagnebis, movlenebis, procesebisa da stilis TvalsaCino niSniT daxarisxeba da<br />
dajgufeba.<br />
gamoyeneba ganixileba, rogorc azrovnebis qveda donis unar-Cveva da, zogadad, igi<br />
gulismobs adre aTvisebuli codnis praqtikaSi gamoyenebas.<br />
kerZod:<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
codnis sxvadasxva situaciaSi (konteqstSi) moxmareba;<br />
modelis mixedviT (naswavli wesis mixedviT) davalebis, samuSaos Sesruleba;<br />
proceduris ganxorcieleba;<br />
kanonzomierebis moqmedebis farglebis gansazRvra.<br />
analizi aris saazrovno unar-Cveva, romlis drosac xdeba mTliani sagnis calke<br />
nawilebis,mxareebis da Tvisebebis gamoyofa adamianis warmodgenaSi. cnobierebaSi mTliani<br />
sagnis aseT daSlas analizi ewodeba.<br />
b. blumis mixedviT, analizi aris azrovnebis zedadonis unar-Cveva da masSi igulisxmeba:<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
masalis (struqturis) Semadgenel nawilebad dayofa: nawilebis Sedareba-Sepirispireba,<br />
nawilebs Soris kavSiris an struqturis danaxva;<br />
movlenis mizezis (dafaruli azris aRmoCena) axsna;<br />
procesis kanonozmierebis gamovlena;<br />
mizezebsa da Sedegebs Soris kavSirebis dadgena.<br />
sinTezi aris saazrovno unar-Cveva, romelic analizis sawinaaRmdego process warmoadgens.<br />
sinTezi gulisxmobs calke mocemuli elementebis (nawilebis, Tvisebebis)<br />
gonebaSi gaerTianebas axali struqturuli mTlianobis saxiT: magaliTad, nawilebisgan<br />
axali mTelis Sedgena. calke Tvisebebis gaerTianeba axali mTliani Sinaarsis saxiT<br />
da a.S.<br />
b. blumis mixedviT, sinTezi aris azrovnebis zeda donis unar-Cveva da masSi igulisxmeba:<br />
• nawilebis SeerTeba axali struqturis (mag. teqstis) Sesaqmnelad<br />
• hipoTezis wamoyeneba;<br />
• kvlevis an referatis dagegmva;<br />
• SemoqmedebiTi produqtis Seqmna;<br />
• problemis gadaWris alternatiuli gzebis wamoyeneba;<br />
• problemis gadaWrisaTvis saWiro moqmedebebis dagegmva;<br />
• axali produqtis (inteleqtualuri an materialuri) Seqmna an gamogoneba.<br />
Sefaseba aris azrovnebis zeda donis unar-Cveva da, zogadad, igi gulisxmobs, ar-<br />
Ceuli kriteriumebis (magaliTad, raodenoba, xarisxi, xangrZlivoba, daa.S.) garkveuli<br />
kategoriisadmi mikuTvnebas, standartebze (am kriteriumis Sesabamisi standartuli<br />
sazomi erTeulebi, sazogadoebaSi miRebuli normebi, Rirebulebebi dawesebi) dapirobebze<br />
(konteqsti, sazRvrebi, resursebi, moqmedebis dro da adgili, sxva) dayrdnobiT
aimeze msjelobas an daskvnebis gamotanas.<br />
kerZod:<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
sakuTari poziciis (arCevanis) argumentirebuli dasabuTeba;<br />
garkveul kriteriumebze an standartebze dayrdnobiT daskvnebis gakeTeba;<br />
poziciisa da misi kontrargumentebis ganxilvis safuZvelze daskvnis gamotana;<br />
problemis gadaWris ramdenime gzidan erT-erTis arCevis marTebulobis dasabu-<br />
Teba;<br />
modelis (sistemis) moqmedebis Sefaseba;<br />
mtkicebulebis (Teoriis, prezentaciis) Rirebulebis (mniSvnelovnebis) dazusteba;<br />
ramdenad Seesabameba miRebuli daskvna im monacemebs, romelTa safuZvelzec<br />
daskvna gakeTda (monacemebisa da daskvnebis Sesabamisobis dadgena).<br />
amrigad, pirobiTad codnas, gagebas da gamoyenebas SeiZleba vuwodoT azrovnebis<br />
qveda (dabali) donis saazrovno unarebi, xolo analizs, sinTezs da Sefasebas ki azrovnebis<br />
zeda(maRali) donis saazrovno unarebi. sinTezi da Sefaseba SesaZloa gadanacvldes<br />
imisda mixedviT, Tu ra saxisaa Sefaseba. Tu Sefaseba ar aris strategiuli da<br />
ar ukavSirdeba gadawyvetilebis miRebas, maSin igi ufro naklebad rTuli saazrovno<br />
operacia iqneba, vidre sinTezi.<br />
19
20<br />
saswavlo drois ganawileba Temebis mixedviT<br />
108 akademiuri saaTi (13 saaTi sarezervo dro)<br />
drois ganawileba pirobiTia. maswavlebels SeuZlia Tavisi mosazrebiT moswavleTa<br />
ganviTarebis donis gaTvaliswinebiT Secvalos drois ganawileba da Sedegebis misaRwevad<br />
gamoiyenos meTodebi aqtivobebi da strategiebi Tavisi Sexedulebis Sesabamisad.<br />
#<br />
I Tavi ( 9 akademiuri saaTi)<br />
gakveTilis<br />
Tema<br />
1 zogadi cnobebi<br />
atomis<br />
aRnagobis<br />
Sesaxeb.<br />
2 atomis<br />
birTvi.<br />
misaRwevi Sedegi aqtivobebi davaleba saaT.<br />
raod.<br />
• agrovebs informacias<br />
atomis aRnagobaze warmod genebis<br />
ganviTarebis Sesaxeb.<br />
• amzadebs referats<br />
prezentaciisaTvis.<br />
• msjelobs α β γ sxivebis<br />
Taviseburebaze. rezerfordis<br />
eqsperimentze.<br />
• axasiaTebs birTvis Semadgenel<br />
nawilakebs.<br />
• adgens birTvSi nuklonebis<br />
urTierTgardaqmnis sqemas.<br />
• asabuTebs atombirTvis<br />
muxtis mniSvnelobas elementis<br />
individualobis ganazRvraSi.<br />
• msjelobs atomis masur<br />
ricxvze.<br />
3 izotopebi. • gansazRvravs fardobiTi<br />
atomuri masis da masuri<br />
ricxvis cnebebs adarebs<br />
erTmaneTs.<br />
• adarebs erTmaneTs erTi da<br />
imave elementis izotopebis<br />
fizikur da qimiur Tvisebebs.<br />
akavSirebs atomis<br />
aRnagobasTan.<br />
wignze damoukidebeli<br />
muSaoba.<br />
wakiTxulis<br />
gaanalizeba.<br />
sqemebze da<br />
cxrilze<br />
muSaoba,<br />
dakvirveba,<br />
gaazreba,<br />
analizi.<br />
modelis<br />
damzadeba.<br />
akeTebs<br />
gamOTvlebs<br />
izotopuri<br />
Semcvelobis<br />
mixedvTi<br />
fardobiTi<br />
atomuri masisgaangariSebaze<br />
da<br />
piriqiT.<br />
aanalizebs<br />
miRebul<br />
Sedegebs.<br />
1.1. 1<br />
1.2. 1<br />
1.3 1
4-5 eleqtronuli<br />
garsis<br />
aRnagoba.<br />
6 eleqtronebis<br />
ganawileba<br />
energetikul<br />
doneebze da<br />
qvedoneebze.<br />
7-8 atomTa<br />
eleqtronuli<br />
garsis<br />
agebulebis<br />
(eleqtronulikonfiguraciebis)<br />
gamosaxvis<br />
xerxebi.<br />
9 I Tavis<br />
Sejameba.<br />
II Tavi ( 7 akademiuri saaTi)<br />
10 d. i.<br />
mendeleevis<br />
pe rio du lobis<br />
kanoni.<br />
• eleqtronis energiis<br />
maxasiaTebeli sidideebiT<br />
gansazRvravs eleqtronis<br />
doneebis, qvedoneebis da<br />
orbitalebis ricxvs.<br />
• gansazRvravs orbitalis<br />
formas.<br />
• axasiaTebs eleqtronis<br />
moZraobas birTvis da sakuTari<br />
RerZis garSemo.<br />
• ayalibebs energetikul doneze<br />
eleqtronebis ganawilebis<br />
principebs.<br />
• gamoTvlis energetikul doneze<br />
eleqtronTa maqsimalur<br />
ricxvs, orbitalTa ricxvs energetikul<br />
doneze.<br />
iyenebs energetikul<br />
doneze eleqtronebis<br />
ganawilebis princips da<br />
gamosaxavs eleqtronuli<br />
garsis aRnagobas eleqtronuli<br />
da eleqtronul grafikuli<br />
formulebiT.<br />
I Tavis Seswavlis Semdeg,<br />
miRebuli codnisa da<br />
unar-Cvevebis gamoyeneba.<br />
moipovebs informacias<br />
mendeleevis winamorbedi<br />
mecnierebis Sromebis Sesaxeb,<br />
perioduli kanonis aRmoCenas<br />
ganixilavs istoriul WrilSi.<br />
sqemebze da<br />
cxrilze musaoba,<br />
diskusia,<br />
dakvirveba, analizi,<br />
daskvnis<br />
gakeTeba.<br />
cxrilze da sqemebze<br />
dakvirveba da<br />
analizi. daksvnis<br />
gamotana.<br />
akvirdeba da aanalizebs<br />
eleqtronul<br />
da eleqtronul<br />
grafikuli formulebis<br />
nimuSebs<br />
da damoukideblad<br />
adgens analogiur<br />
sqemebs.<br />
muSaobs TviTSefasebis<br />
testebze<br />
avsebs da akvirdeba<br />
cxrils. akeTebs sa-<br />
Tanado daskvnas.<br />
wignze muSaoba<br />
sxva informaciul<br />
wyaroebze muSaoba,<br />
analizi, referatis<br />
momzadeba,<br />
prezentacia.<br />
1.4. 2<br />
1.5. 1<br />
1.6 2<br />
1<br />
2.1 1<br />
21
11-12 perioduli<br />
sistemis<br />
struqtura.<br />
13-14 periodulobis<br />
kanoni da<br />
perioduli<br />
sistema<br />
atomis<br />
aRnagobis<br />
TvalTaxedviT.<br />
22<br />
15 II Tavis<br />
Sejameba.<br />
16 sakontrolo<br />
samuSao.<br />
III Tavi ( 10 akademiuri saaTi)<br />
17 qimiuri bma<br />
ionuri bma.<br />
18 eleqtrouaryofiToba.<br />
• ganixilavs perioduli<br />
sistemis struqturas.<br />
• periodul sistemaSi<br />
mdebareobis mixedviT<br />
adgens umaRlesi oqsidebis<br />
da wyalbadnaerTebis<br />
formulebs.<br />
akavSirebs elementis periodul<br />
sistemaSi mdebareobas<br />
atomis aRnagobasTan da<br />
msjelobs elementebisa da maTi<br />
naerTebis Tvisebebis cvlilebaze<br />
periodebsa da jgufebSi.<br />
II Temis Seswavlisas Camoyalibebuli<br />
unar-Cvevebis gamoyeneba.<br />
• atomis aRnagobidan<br />
gamomdinare xsnis atomebis<br />
swrafvas, warmoqmnian<br />
molekulebi.<br />
• adgens ionuri bmis<br />
warmoqmnis sqemebsa adarebs<br />
ionuri bmis energis da bmis<br />
sigrZes.<br />
iyenebs elementTa fardobiTi<br />
eleqtrouaryofiTobis<br />
cxrils, arCevs elementTa<br />
wyvilebs, romlebic<br />
warmoqmnian ionur bmebs.<br />
periodul<br />
sistemaze<br />
dakvirveba,<br />
msjeloba,<br />
analizi da<br />
daskvnis gakeTeba,<br />
ganzogadeba,<br />
sistematizacia.<br />
cxrilebis<br />
gaanalizeba<br />
da daskvnebis<br />
gamotana,<br />
cxrilis Sevseba<br />
dakvirvebis<br />
da analizis<br />
safuZvelze.<br />
saazrovno<br />
unarebis<br />
TviTmarTvisa da<br />
TviTmSefasebis,<br />
problemis<br />
gadaWris unarebi.<br />
sqemebze da<br />
cxrilebze<br />
muSaoba, diskusia,<br />
gaazreba.<br />
saxelmZRvaneloze<br />
muSaoba.<br />
miznobrivi<br />
davalebebis<br />
Sesruleba.<br />
akvirdeba da<br />
akeTebs daskvnebs<br />
periodul<br />
sistemaSi<br />
eleqtrouaryofiTobis<br />
cvlilebebis<br />
Sesaxeb<br />
periodebsa da<br />
jgufebSi.<br />
2.1. 2<br />
1.3. 2<br />
1<br />
1<br />
3.1 1<br />
3.2 1
19 kovalenturi<br />
bma.<br />
20-21 σ da π bmebi<br />
kovalenturi<br />
bmis<br />
Tvisebebi.<br />
22 wyalbaduri<br />
bma.<br />
23 metaluri<br />
bma.<br />
24 valentoba<br />
da qimiuri<br />
bma.<br />
25 Jangvis<br />
xarisxi.<br />
• iyenebs fardobiTi<br />
e.u. cxrils. msjelobs<br />
kovalenturi bmis xasiaTze<br />
• msjelobs kovalenturi<br />
bmis damyarebis donoraqceptorul<br />
meqanizmebze.<br />
• adarebs ionur da<br />
kovalentur bmebs.<br />
• adarebs σ da π bmebs<br />
gamosaxavs maT warmoqmnas<br />
sqematurad.<br />
• msjelobs kovalenturi bmis<br />
maxasiaTeblebze.<br />
axasiaTebs wyalbadur<br />
bmas, rogorc qimiuri bmis<br />
gansakuTrebul saxes.<br />
ganixilavs metaluri bmis<br />
warmoqmnis mizezebs metalTa<br />
eleqtronuli aRnagobidan<br />
gamomdinare.<br />
msjelobs da ganixilavs<br />
valentobis cnebas atomis<br />
eleqtronuli aRnagobis<br />
TvalTaxedviT.<br />
•elementis atomis valenur<br />
SesaZleblobebs akavSirebs<br />
eleqtronuli garsis<br />
aRnagobasTan.<br />
• gansazRvravs elementis<br />
Jangvis xarisxs sxvadasxva<br />
naerTSi.<br />
• akavSirebs elementis<br />
mdebareobas periodul<br />
sistemaSi, Jangvis xarisxis<br />
mniSvnelobasTn.<br />
adgens<br />
kovalenturi<br />
bmis warmoqmnis<br />
sqemebs, adgens<br />
struqturul<br />
formulebs<br />
msjelobs<br />
kovalenturi bmis<br />
orientaciaze<br />
sivrceSi.<br />
akvirdeba<br />
cxrilebs,<br />
analizebs, akeTebs<br />
daskvnebs, ra<br />
kavSirSia bmis<br />
energia da bmis<br />
sigrZe, bmis sigrZe<br />
da bmis jeradoba.<br />
aanalizebs,<br />
msjelobs, adarebs<br />
wyalbadur bmas,<br />
qimiuri bmis sxva<br />
saxeebs. ganixilavs<br />
wyalbaduri<br />
bmis damyarebis<br />
SesaZleblobebs.<br />
msjelobs da<br />
adarebs metalur<br />
bmas kovalentur<br />
da ionur bmebs,<br />
akeTebs daskvnebs.<br />
adarebs sxvadasxva<br />
atomebis<br />
valentur<br />
SesaZleblobebs.<br />
msjelobs da<br />
akeTebs daskvnas.<br />
adarebs Jangvis<br />
xarisxis da<br />
valentobis<br />
mniSvnelobebs,<br />
msjelobs da<br />
akeTebs daskvnas.<br />
adarebs jgufis<br />
nomers da<br />
Jangvis xarisxis<br />
mniSvnelobas.<br />
3.3. 1<br />
3.4.<br />
3.5<br />
2<br />
3.6 1<br />
3.7 1<br />
3.8 1<br />
3.9 1<br />
23
24<br />
26 Tavis<br />
Sejameba.<br />
IV Tavi ( 10 akademiuri saaTi)<br />
27 JangvaaRdgeniTi<br />
reaqciebis<br />
zogadi<br />
daxasiaTeba.<br />
28-29 JangvaaRdgeniTi<br />
reaqciebis<br />
tolobebis<br />
Sedgeba.<br />
30 JangvaaRdgeniTi<br />
reaqciebis<br />
<strong>klasi</strong>fikacia.<br />
31-32 eleqtrolizi.<br />
33 raodenobiTi<br />
Tanafardobanieleqtrolizis<br />
dros.<br />
34 eleqtrolizis<br />
gamoyeneba.<br />
iyenebs Temis Seswavlisas<br />
miRebul unar-Cvevebs.<br />
• adarebsa Jangvis da<br />
aRdgenis procesebs. mohyavs<br />
mJangavebis da aRmdgenebis<br />
magaliTebi.<br />
• asaxelebs yoveldRiur<br />
cxovrebaSi mimdinare<br />
Jangva-aRdgeniT reaqciebs,<br />
axasiaTebs maT.<br />
eleqtronuli balansis<br />
meTodiT aTanabrebs<br />
reaqciebis tolobebs.<br />
• axdens JangvaaRdgeniTi<br />
reaqciebis <strong>klasi</strong>fikacias.<br />
• msjelobs JangvaaRdgeniTi<br />
reaqciebis dadebiTi da<br />
uaryofiTi Sedegebis Sesaxeb.<br />
• akavSirebs eleqtroqimiur<br />
procesebs metalTa<br />
aqtiurobis mwkrivsa da<br />
Jangva-aRdgeniT reaqciebTan.<br />
• adgens marilebis<br />
nalRobebis da wyalxsnarebis<br />
eleqtrolizis procesSi<br />
eleqtrodebze mimdinare<br />
procesebis sqemebs.<br />
asrulebs eleqtrolizis<br />
gamoyenebasTan dakavSirebul<br />
raodenobriv gamoTvlebs.<br />
aanalizebs da afasebs<br />
eleqtrolizuri procesebis<br />
mniSvnelobas qimiur<br />
mrewvelobasa da teqnikaSi.<br />
muSaobs<br />
TvTSefasebis<br />
testebze.<br />
teqstze muSaoba,<br />
diskusia.<br />
informaciis<br />
gadamuSaveba da<br />
misi gamoyeneba<br />
davalebis<br />
SesrulebisaTvis.<br />
•algoriTmis<br />
mixedviT<br />
moqmedeba<br />
• informaciis<br />
damuSaveba<br />
masalis<br />
sistematizacia.<br />
<strong>klasi</strong>fikacia.<br />
informaciis<br />
damuSaveba.<br />
dakvirveba,<br />
masalis<br />
damuSaveba<br />
sistematizacia,<br />
<strong>klasi</strong>fikacia,<br />
analizi.<br />
maTematikuri<br />
codnis aqtivizeba<br />
da gamoyeneba.<br />
sxvadasxva<br />
sainformacio<br />
wyaroebze<br />
muSaoba,<br />
informaciis<br />
mopoveba da<br />
damuSaveba.<br />
1<br />
4.1 1<br />
4.2 2<br />
4.3 1<br />
4.4 2<br />
4.5 1<br />
4.6 1
35 Tavis<br />
Sejameba.<br />
36 sakontrolo<br />
samuSao<br />
V Tavi ( 5 akademiuri saaTi)<br />
37 Seqcevadi da<br />
Seuqcevadi<br />
reaqciebi.<br />
qimiuri<br />
wonasworoba.<br />
38-39 wonasworobis<br />
gadaxris<br />
pirobebi.<br />
40 V Tavis<br />
Sejameba.<br />
41 sakontrolo<br />
samuSao.<br />
VI Tavi ( 4 akademiuri saaTi)<br />
42 wyalbadi,<br />
fizikuri<br />
Tvisebebi.<br />
miReba.<br />
iyenebs Temis Seswavlisas<br />
miRebul unar-Cvevebs.<br />
ganasxvavebs Seqcevad<br />
da Seuqcevad reaqciebs,<br />
wers SEsabamis reaqciebis<br />
tolobebs.<br />
• ganixilavs da msjelobs<br />
qimiuri wonasworobis arsze.<br />
iyenebs le-Satelies<br />
princips da ganWvrets<br />
sxvadasxva faqtoris (wneva<br />
emperatura koncentracia)<br />
qimiur wonasworobaze<br />
gavlenis xasiaTs.<br />
Temis Seswavlisas miRebuli<br />
unar-Cvevebis aqtivizeba d<br />
gamoyeneba.<br />
axasiaTebs element<br />
wyalbads.<br />
msjelobs wyalbadis<br />
gavrcelebaze da fizikur<br />
Tvisebebze.<br />
aRwers wyalbdis miRebis<br />
laboratoriul da<br />
samrewvelo xerxebs.<br />
muSaobs<br />
TvTSefasebis<br />
testebze.<br />
naswavl masalis<br />
Sexseneba da<br />
aqtivizeba.<br />
gaangariSebiT<br />
amocanebze<br />
muSaoba.<br />
moiZiebs<br />
teqnologiuri<br />
procesebis<br />
optimizaciis<br />
magaliTebs<br />
wonasworobis<br />
ZiriTadi<br />
principebis<br />
gamoyenebiT.<br />
akvirdeba<br />
eqsperiments,<br />
aanalizebs,<br />
akeTebs dasvknebs.<br />
muSaobs<br />
Semajamebel<br />
testebze da<br />
amocanebze.<br />
diskusia,<br />
gaazreba.<br />
naswavli masalis<br />
gaaqtiureba da<br />
gamoyeneba.<br />
1<br />
1<br />
5.1 1<br />
5.2 2<br />
5.3 1<br />
1<br />
6.1 1<br />
25
26<br />
43 wyalbadis<br />
qimiuri<br />
Tvisebebi.<br />
gamoyeneba.<br />
44 wyali.<br />
fizikuri<br />
da qimiuri<br />
Tvisebebi.<br />
45 Tavis<br />
Sejameba.<br />
VII Tavi ( 5 akademiuri saaTi)<br />
46 halogenebi.<br />
VII A AA jgufis<br />
elementebis<br />
zogadi<br />
daxasiaTeba.<br />
47 halogenebis<br />
gavrceleba,<br />
halogenebis<br />
miReba.<br />
48 halogenebis<br />
qimiuri<br />
Tvisebebi.<br />
msjelobs waylbadis<br />
mniSvnelovan qimiur<br />
Tvisebebze.<br />
akavSirebs Tvisebebs<br />
gamoyenebasTan.<br />
msjelobs wylis fizikur<br />
Tvisebebze. mis anomalur<br />
Tvisebebs akavSirebs mis<br />
aRnagobasTan.<br />
Tavis Seswavlisas miRebuli<br />
unar-Cvevebis gamoyeneba.<br />
adarebs VII AA jgufis<br />
elementebs atomis<br />
aRnagobis TvalsazrisiT da<br />
akeTebs daskvnebs.<br />
ganixilavs halogenebis<br />
mniSvnelovan bunebriv<br />
naerTebs. moipovebs<br />
informacias maT Sesaxeb.<br />
aRwers halogenebis miRebis<br />
ZiriTad meTOdebs. msjelobs<br />
maT Sesaxeb.<br />
axasiaTebs halogenebis<br />
qimiur da fizikur<br />
Tvisebebs. wers Sesabamis<br />
reaqciebis tolobebs.<br />
gansja, analizi,<br />
dakvirveba.<br />
wignze muSaoba.<br />
gaangariSebiTi<br />
amocanebis<br />
amoxsnis unarebis<br />
Camoyalibeba.<br />
dakvirveba,<br />
analizi,<br />
naswavli masalis<br />
gamoyeneba.<br />
wignze muSaoba<br />
sxva informaciul<br />
wyaroebze<br />
muSaoba,<br />
referatis<br />
momzadeba,<br />
prezentacia.<br />
akvirdeba<br />
cxrils. adarebs<br />
elementebis da<br />
maTi naerTebis<br />
Tvisebebis<br />
cvlilebas jgufSi<br />
adarebs Jangbadis<br />
da gogirdis<br />
valentur<br />
SesaZleblobebs.<br />
masalis<br />
damuSaveba.<br />
winmswrebi codnis<br />
aqtivizeba,<br />
msjeloba,<br />
analizi.<br />
akavSirebs<br />
halogenebis<br />
Tvisebebs zogadad<br />
arametalebis<br />
TvisebebTan,<br />
aseve maT<br />
mdebareobasTan<br />
periodul<br />
sistemaSi.<br />
6.2 1<br />
6.3 1<br />
6.4 1<br />
7.1 1<br />
7.2<br />
7.3<br />
1<br />
7.4 1
49 halogenebis<br />
wyalbadnaer<br />
Tebi.<br />
50 halogenebis<br />
gamoyeneba.<br />
Temis<br />
Sejameba.<br />
VIII Tavi ( 9 akademiuri saaTi)<br />
51 VI A jgufis<br />
elementebis<br />
zogadi<br />
daxasiaTeba.<br />
52 Jangbadi<br />
gavrceleba,<br />
fizikuri<br />
da qimiuri<br />
Tvisebebi.<br />
gamoyeneba.<br />
53 gogirdi.<br />
gavrceleba<br />
fizikuri<br />
Tvisebebi,<br />
alotropia.<br />
54 gogirdis<br />
miReba.<br />
qimiuri<br />
Tvisebebi.<br />
ganixilavs halogenebis<br />
wyalbadnaerTebis<br />
Tvisebebs, adarebs maT mJaur<br />
Tvisebebs erTmaneTTan.<br />
akavSirebs maT Tvisebebs<br />
periodul sistemaSi maT<br />
mdebareobasTan.<br />
akavSirebs halogenebis<br />
gamoyenebas maT qimiur<br />
TvisebebTan.<br />
adarebs VIA A jgufis<br />
elementebs atomis<br />
aRnagobis TvalsazrisiT da<br />
akeTebs daskvnebs.<br />
axasiaTebs Jangbads da mis<br />
mniSvnelovan naerTebs.<br />
msjelobs fizikur da qimiur<br />
Tvisebebze, akavSirebs am<br />
Tvisebebs gamoyenebasTan.<br />
aRwers Jangbadis miRebis<br />
meTodebs.<br />
axasiaTebs gogirds, mis<br />
mJangav da aRmdgen unars.<br />
adarebs da axasiaTebs<br />
alotropiul saxesxvaobebs,<br />
aRnagobis da Tvisebebis<br />
mixedviT.<br />
msjelobs gogirdis<br />
qimiur Tvisebebze, miRebis<br />
laboratoriul da<br />
samrewvelo meTodebze.<br />
wers<br />
wyalbadnaerTebis<br />
qimiuri Tvisebebis<br />
Sesabamis qimiur<br />
tolobebs,<br />
msjelobs,<br />
aanalizebs,<br />
akeTebs daskvnebs.<br />
amuSavebs masalas.<br />
moipovebs<br />
informacias<br />
halogenebis<br />
gamoyenebis<br />
Sesaxeb.<br />
akvirdeba<br />
cxrils. adarebs<br />
elementebis da<br />
maTi naerTebis<br />
Tvisebebis<br />
cvlilebas.<br />
jgufSi. adarebs<br />
Jangbadis<br />
da gogirdis<br />
valentur<br />
SesaZleblobebs.<br />
iyenebs sqemebs,<br />
adgens reaqciaTa<br />
tolobebs.<br />
gaixsenebs da<br />
iyenebs ukve<br />
SeZenil codnas.<br />
eqsperimentze<br />
dakvirveba,<br />
analizi, daskvnis<br />
gakeTeba.<br />
diskusia.<br />
miRebuli codnis<br />
aqtivizacia,<br />
SeZenili unarebis<br />
gamoyeneba.<br />
7.5 1<br />
7.6 1<br />
8.1 1<br />
8.2 1<br />
8.3 1<br />
8.4 1<br />
27
28<br />
55 gogirdwyalbadi.<br />
56 gogird(IV)is<br />
da<br />
gogird(VI)-is<br />
oqsidebi.<br />
57 gogirdmJava.<br />
fizikuri<br />
da qimiuri<br />
Tvisebebi.<br />
58 gogirdmJavas<br />
marilebi.<br />
59 VIII Tavis<br />
Sejameba.<br />
axasiaTebs gogirdwyalbads,<br />
rogorc aRmdgens, rogorc<br />
sust mJavas. msjelobs<br />
sulfidebis gamoyenebaze<br />
labiratoriul praqtikaSi<br />
mZime metalebis TvisebiTi<br />
gansazRvrisaTvis.<br />
msjelobs gogird(IV)-isa<br />
da gogird(VI)-is oqsidebis<br />
miRebaze, maT qimiur<br />
Tvisebebze. gamoyenebaze.<br />
msjelobs da wers<br />
ganzavebuli gogirdmJavas<br />
Tvisebebis tolobebs sqemis<br />
mixedviT.<br />
msjelobs koncentrirebuli<br />
gogirdmJavas mJangav<br />
unarze. ganixilavs<br />
reaqciebs metalebTan da<br />
arametalebTan.<br />
marilTa saerTo<br />
Tvisebebidan gamomdinare<br />
msjelobs sulfatebis<br />
Tvisebebze da adgens<br />
Sesabamis reaqciaTa<br />
tolobebs.<br />
msjelobs slfatebis<br />
specifikur Tvisebebze.<br />
Temis Seswavlis Semdeg,<br />
miRebuli codnis da<br />
unar-Cvevebis gamoyeneba.<br />
miRebuli codnis<br />
aqtivizacia da<br />
sistematizacia.<br />
diskusia, analizi.<br />
akavSirebs<br />
oqsidebis<br />
zogad Tvisebebs<br />
mocemul<br />
oqsidebTan<br />
damoukideblad.<br />
msjelobs maT<br />
Tvisebebze.<br />
Jangva-aRdgeniTi<br />
reaqciebis Sesaxeb<br />
miRebul codnas<br />
kavSirebs SO 2 -is<br />
aRmdgen da mJangav<br />
unars.<br />
SeZenili codnis<br />
aqtivizacia,<br />
eqsperimentze<br />
dakvirveba,<br />
analizi.<br />
axdens Zveli da<br />
axali masalis<br />
dakavSirebas,<br />
sistematizacias.<br />
muSaoba<br />
TviTSefasebis<br />
testebze. analizi,<br />
dakvirveba,<br />
daskvnebis<br />
gakeTeba.<br />
8.4 1<br />
8.5 1<br />
8.6 1<br />
8.7 1<br />
1
IX Tavi ( 14 akademiuri saaTi)<br />
60 V A A jgufis<br />
elementebis<br />
zogadi<br />
daxasiaTeba.<br />
axasiaTebs V A A jgufis<br />
elementebis Tvisebebis<br />
cvlilebas jgufSi.<br />
akavSirebs atomis<br />
eleqtronuli garsis<br />
aRnagobasTan.<br />
61 azoti. msjelobs azotis<br />
gavrcelebaze bunebaSi.<br />
mis fizikur Tvisebebze.<br />
ganixilavs azotis miRebis<br />
meTodebs.<br />
62 azotis<br />
qimiuri<br />
Tvisebebi.<br />
63 amiaki,<br />
qimiuri<br />
Tvisebebi.<br />
64 amoniumis<br />
marilebi.<br />
wers azotis<br />
damaxasiaTebeli qimiuri<br />
Tvisebebis Sesabamis qimiur<br />
reaqciebs.<br />
axasiaTebs amiakis fizikur<br />
da qimiur Tvisebebs.<br />
akavSirebs mis Tvisebebs<br />
gamoyenebasTan.<br />
marilTa saerTo<br />
Tvisebebidan gamomdinare<br />
msjelobs amoniumis<br />
marilebis Tvisebebze da<br />
adgens Sesabamis reaqciaTa<br />
tolobebs, msjelobs maT<br />
specifikur Tvisebebze.<br />
65 azotmJava. msjelobs da wers<br />
azotmJavas Tvisebebis<br />
Sesabamis tolobebs.<br />
axasiaTebs rogorc<br />
aramdgrads, Zlier mJangavs.<br />
ganixilavs azotmJavas<br />
damokidebulebas metalebze.<br />
dakvirveba,<br />
analizi, masalis<br />
damuSaveba.<br />
winmswrebi codnis<br />
gamoyeneba.<br />
diskusia, gazreba,<br />
naswavli masalis<br />
gamoyeneba.<br />
miRebuli<br />
unar-Cvevebis<br />
aqtivizeba,<br />
gamoyeneba.<br />
winmswrebi codnis<br />
aqtivizeba.<br />
ganixilavs amiaks,<br />
rogorc sust<br />
fuZes. aanalizebs<br />
mis aRmdgen unars.<br />
axdens Zveli da<br />
axali masalis<br />
dakavSirebas,<br />
sistematizacias.<br />
akavSirebs<br />
mJavebis zogad<br />
Tvisebebs<br />
azotmJavas<br />
TvisebebTan.<br />
adgens JangvaaRdgeniT<br />
reaqciebs<br />
eleqtronuli<br />
balansis meTodis<br />
gamoyenebiT.<br />
9.1 1<br />
9.2 1<br />
9.3 1<br />
9.4 1<br />
9.5 1<br />
9.6 1<br />
29
66 azotmJavas<br />
marilebi.<br />
67 eqsperimentuli<br />
samuSao.<br />
30<br />
axasiaTebs nitratebs<br />
marilTa Tvisebebis<br />
gaTvaliswinebiT. msjelobs<br />
nitratebis specifikur<br />
Tvisebebze.<br />
praqtikuli unar-Cvevebis<br />
gamomuSaveba.<br />
68 fosfori. axasiaTebs fosfors<br />
periodul sistemaSi<br />
mdebareobis mixedviT,<br />
msjelobs mis gavrcelebaze<br />
bunebaSi, miRebis xerxebze,<br />
ganixilavs fizikur<br />
Tvisebebs da struqturas.<br />
69 fosforis<br />
Tvisebebi.<br />
70 fosforis<br />
oqsidebi da<br />
mJavebi.<br />
71 orTofosformJava<br />
da misi<br />
marilebi.<br />
72 Tavis<br />
Sejameba.<br />
73 sakontrolo<br />
samuSao.<br />
axasiaTebs fosforis<br />
fizikur da qimiur<br />
Tvisebebs. ganixilavs<br />
alotropiul saxesxvaobebs.<br />
wers fosforis<br />
damaxasiaTebel reaqciebs.<br />
msjelobs fosforis<br />
oqsidebis da mJavebis<br />
Tvisebebze.<br />
msjelobs<br />
orTofosformJavaze<br />
rogorc samfuZian<br />
mJavaze. mis marilebze<br />
adgens hidrofosfatebis<br />
da dihidrofosfatebis<br />
formulebs.<br />
miRebuli codnis Sejameba<br />
da ganzogadeba.<br />
akvirdeba cxrils,<br />
msjelobs da<br />
akeTebs daskvnebs.<br />
atarebs<br />
umartives cdebs<br />
usafrTxoebis<br />
wesebis dacviT.<br />
masalis damuSveba.<br />
diskusia, analizi.<br />
daskvnis gamotana.<br />
miRebuli codnis<br />
aqtivizeba,<br />
msjeloba,<br />
diskusia, analizi.<br />
diskusia, masalis<br />
damuSaveba,<br />
analizi.<br />
dakvirveba,<br />
analizi, SeZenili<br />
unar-Cvevebis<br />
aqtivizeba.<br />
muSaoba<br />
TviTSEfasebis<br />
testebze,<br />
miRebuli<br />
unar-Cvevebis<br />
gamoyeneba.<br />
9.7 1<br />
1<br />
9.8 1<br />
9.9 1<br />
9.10 1<br />
9.11 1<br />
1<br />
1
X Tavi ( 7 akademiuri saaTi)<br />
74 IV A A jgufis<br />
elementebis<br />
zogadi<br />
daxasiaTeba.<br />
75 naxSirbadi,<br />
alotropia<br />
naxSirbadis<br />
qimiuri<br />
Tvisebebi.<br />
76 naxSirbad(II)<br />
da<br />
(IV)-is<br />
oqsidebi.<br />
77 naxSirmJava<br />
da misi<br />
marilebi.<br />
78 siliciumi,<br />
gavrceleba.<br />
fizikuri<br />
da qimiuri<br />
Tvisebebi.<br />
79 silicium<br />
(IV)-is<br />
oqsidi.<br />
siliciummJava.<br />
adarebs IV A A jgufis<br />
elementebis Tvisebebs<br />
atomis aRnagobis<br />
TvalsazrisiT da akeTebs<br />
daskvnebs.<br />
axasiaTebs da adarebs<br />
naxSirbadis alotropiul<br />
saxesxvaobebs aRnagobis<br />
da fizikuri Tvisebebis<br />
mixedviT. msjelobs<br />
naxSirbadis qimiur<br />
Tvisebebze.<br />
ganixilavs naxSirbad(II)-is da<br />
(IV)-is oqsidebis Tvisebebs.<br />
msjelobs naxSirmJavas<br />
Tvisebebze, rogorc susti<br />
da aramdgradi mJava.<br />
karbonatebis Tvisebebze da<br />
gamoyenebaze.<br />
msjelobs siliciumis<br />
gavrcelebaze bunebaSi,<br />
siliciumis fizikur da<br />
qimiur Tvisebebze.<br />
msjelobs siliciumis da<br />
misi naerTebis Tvisebebze.<br />
adarebs naxSirbads da<br />
siliciums, maT naerTebs.<br />
msjelobs msgavsebaze da<br />
gansxvavebaze.<br />
akvirdeba cxrils,<br />
iyenebs periodul<br />
sistemas, adarebs<br />
elementebis da<br />
maTi naerTebis<br />
Tvisebebis<br />
cvlilebas<br />
jgufSi. adarebs<br />
C-C da Si-Si bmebis<br />
warmoqmnis unars.<br />
diskusia,<br />
msjeloba<br />
eqsperimentze<br />
dakvirveba,<br />
analizi, Sedegebis<br />
Sejameba,<br />
problemis<br />
gadaWra.<br />
miRebuli codnis<br />
aqtivizacia,<br />
sistematizacia,<br />
analizi.<br />
damoukideblad<br />
azrovnebisTvis<br />
provocireba,<br />
dakvirveba,<br />
analizi, daskvnis<br />
gakeTeba.<br />
miznobrivad<br />
SerCeuli<br />
davalebebis<br />
Sesruleba.<br />
logikuri<br />
azrovnebis<br />
ganviTareba.<br />
miznobrivad<br />
SerCeuli<br />
davalebebis<br />
Sesruleba,<br />
dakvirveba,<br />
analizi,<br />
ganzogadeba.<br />
10.1 1<br />
10.2 1<br />
10.3 1<br />
10.4 1<br />
10.5 1<br />
10.6 1<br />
31
80 sakontrolo<br />
samuSao.<br />
32<br />
X I Tavi ( 15 akademiuri saaTi)<br />
81 I AA jgufis<br />
elementebis<br />
zogadi<br />
daxasiaTeba.<br />
82<br />
83<br />
natriumi,<br />
kaliumi.<br />
tute<br />
metalebis<br />
Tvisebebi.<br />
84 natriumis<br />
da kaliumis<br />
tuteebi.<br />
tute<br />
metalebis<br />
da maTi<br />
naerTebis<br />
gamoyeneba.<br />
85 II A A jgufis<br />
elementebis<br />
zogadi<br />
daxasiaTeba.<br />
adarebs I A A jgufis<br />
elementebs periodul<br />
sistemaSi mdebareobisa<br />
da atomis aRnagobis<br />
TvalTaxedviT.<br />
axasiaTebs natriums<br />
da kaliums, wer maT<br />
eleqtronul formulebs.<br />
msjelobs gavrcelebis da<br />
miRebis xerxebis Sesaxeb.<br />
adarebs maT fizikur<br />
Tvisebebs.<br />
msjelobs da wers tute<br />
metalebis qimiuri<br />
Tvisebebis Sesabamis<br />
reaqciis tolobebs<br />
natriumis da kaliumis<br />
magaliTze. adgens<br />
damoukideblad reaqciebis<br />
tolobebs, mocemulia<br />
reagentebis mixedviT.<br />
axasiaTebs tuteebis<br />
fizikur Tvisebebs,<br />
msjelobs tuteebis<br />
miRebis xerxebze da<br />
qimiur Tvisebebze, maT<br />
gamoyenebaze.<br />
msjelobs da moipovebs<br />
informacias tute<br />
metalebis da maTi naerTebis<br />
gamoyenebis Sesaxeb.<br />
adarebs II AA jgufis<br />
elementebs, axasiaTebs<br />
maT, periodul sistemaSi<br />
maTi mdebareobis da atomis<br />
aRngobis TvalTaxedviT.<br />
SeZenili codnis<br />
aqtivizeba,<br />
analizi, daskvnis<br />
gamotana.<br />
iyenebs<br />
eleqtrolizis<br />
Sesaxeb codnas da<br />
damoukideblad<br />
wers<br />
tutemetalebis<br />
miRebis<br />
eleqtrolizis<br />
sqemas.<br />
logikuri<br />
azrovneba.<br />
miRebuli unarebis<br />
aqtivizeba da<br />
gamoyeneba.<br />
iyenebs codnas<br />
zogadi qimiidan<br />
tuteebis<br />
Tvisebebis<br />
Sesaxeb. wers<br />
damoukideblad<br />
reaqciis<br />
tolobebs.<br />
masalis<br />
damuSaveba,<br />
informaciis<br />
wyaroebze muaoba.<br />
SeZenili codnis<br />
aqtivizeba,<br />
analizi, Sedareba,<br />
daskvnis gamotana.<br />
1<br />
11.1 1<br />
11.2 2<br />
11.3 1<br />
11.4 1
86 magniumi.<br />
kalciumi.<br />
87 magniumis,<br />
kalciumis<br />
Tvisebebi.<br />
88 magniumis da<br />
kalciumis<br />
naerTebi.<br />
89 III AA jgufis<br />
elementebis<br />
zogadi<br />
daxasiaTeba.<br />
90 alumini.<br />
aluminis<br />
naerTebi.<br />
91 rkina, rkinis<br />
naerTebi.<br />
axasiaTebs kalciums<br />
da magniums, wers maT<br />
eleqtronul formulebs,<br />
saubrobs maT mniSvnelovan<br />
bunebriv naerTebze, miRebis<br />
xerxebze.<br />
axasiaTebs kalciums da<br />
magniums maTi qimiuri<br />
Tvisebebis mixedviT,<br />
wers Sesabamis reaqciis<br />
tolobebs. adarebs<br />
maT aqtivobas atomis<br />
aRnagobidan gamomdinare.<br />
axasiaTebs magniumis da<br />
kalciumis naerTebs da<br />
maT Tvisebebs. msjelobs<br />
gamoyenebaze.<br />
adarebs III AA jgufis<br />
elementebs atomis<br />
aRnagobis TvalTaxedviT da<br />
akeTebs daskvnebs.<br />
axasiaTebs aluminis<br />
gavrcelebas bunebaSi.<br />
msjelobs mis fizikur<br />
da mniSvnelovan qimiur<br />
Tvisebebze. akavSirebs<br />
am Tvisebebs mis<br />
gamoyenebasTan.<br />
aRwers miRebis ZiriTad<br />
meTodebs.<br />
msjelobs D elementebis<br />
eleqtronuli garsebis<br />
aRnagobis Taviseburebaze.<br />
axasiaTebs rkinis fizikur<br />
da qimiur Tvisebebs,<br />
msjelobs misi naerTebis<br />
Tvisebebze, akavSirebs mis<br />
gamoyenebasTan.<br />
logikuri<br />
azrovnebis<br />
da msjelobis<br />
unarebis<br />
ganviTareba.<br />
winmswrebi codnis<br />
aqtivizeba,<br />
msjeloba,<br />
diskusia, analizi.<br />
daskvnis gamotana.<br />
msalis damuSaveba,<br />
informaciis<br />
mopoveba.<br />
dakvirveba,<br />
analizi,<br />
msjeloba,<br />
kritikuli<br />
azrovneba.<br />
eqsperimentze<br />
dakvirveba,<br />
gansja. analizi.<br />
winmswrebi codnis<br />
aqtivizeba, wignze<br />
muSaoba.<br />
adgens rkinis<br />
eleqtronuli<br />
garsis aRnagobis<br />
eleqtronulgrafikul<br />
sqemebs.<br />
adgens reaqciaTa<br />
tolobebs,<br />
winmswrebi codnis<br />
gamoyenebiT.<br />
muSaobs wignze<br />
da axdens masalis<br />
damuSavebas,<br />
sistematizacias.<br />
11.5 1<br />
11.6 1<br />
11.7 1<br />
11.8 1<br />
11.9 1<br />
11.10<br />
11.11<br />
2<br />
33
92 manganumi. msjelobs manganumis<br />
mniSvnelovan Tvisebebze da<br />
mniSvnelovan naerTebze.<br />
93 Tavis<br />
Sejameba.<br />
94 sakontrolo<br />
samuSao.<br />
34<br />
gakveTilis Tema: atomis birTvi<br />
gakveTilis gegmebi<br />
nimuSi 1<br />
SeZenili codnis<br />
aqtivizeba. iyenebs<br />
codnas fuZe,<br />
mJava, amfiteruli<br />
oqsidebis da<br />
hidroqsidebis<br />
Tvisebebze da<br />
adgens reaqciis<br />
tolobebs.<br />
11.12 1<br />
gakveTilis mizani: atomis birTvis rTuli aRnagobis garkveva. birTvis Semadgeneli,<br />
qimiis TvalTaxedviT yvelaze mniSvnelovani nawilakebis<br />
protonebis da neitronebis gacnoba.<br />
aqtivobebi: sqemebze da cxrilebze muSaoba, diskusia, Sedareba, dakvirveba,<br />
gaazreba, analizi, modelebis damzadeba.<br />
resursebi: saxelmZRvanelo, plakati, masala kompiuterisTvis an kodoskopisTvis.<br />
misaRwevi Sedegi:<br />
1) asaxelebs da axasiaTebs birTvis Semadgenel ZiriTad nawilakebs.<br />
2) adgens birTvSi nuklonebis urTierTgardaqmnis sqemas.<br />
3) asabuTebs atombirTvis muxtis mniSvnelobas elementebis<br />
individualobis gansazRvraSi.<br />
4) SeuZlia msjeloba atomis masur ricxvze, masuri ricxvis<br />
mixedviT gansazRvros neitronebis ricxvi atomSi.<br />
gakveTilis msvleloba<br />
aqtivoba 1 (15 wT.)<br />
masalis aTvisebis Semowmeba<br />
1) romeli faqtebi adastureben atomis rTul aRnagobas?<br />
2) ra informacia moipoveT rezerfordis da misi moswavleebis eqsperimentis Sesaxeb?<br />
3) rezerfordis planetaruli modelis Tanaxmad rogoria atomis aRnagoba?<br />
4) ras ewodeba radioaqtivoba?<br />
1<br />
1
aQqtivoba 2 (10 wT.)<br />
siRrmiseuli wvdoma: moswavleebi aRweren faqtebs, romlebic adastureben atomis<br />
rTul aRnagobas. akeTeben prezentacias rezerfordis cnobili<br />
cdis (oqros Txel firfitaSi α-nawilakebis gavlis Sesaxeb).<br />
maswavlebeli awvdis informacias birTvis Semadgeneli<br />
nawilakebis _ protonebis da neitronebis Sesaxeb. Semdeg<br />
maswavlebeli svams kiTxvas:<br />
aQqtivoba 3 (10 wT.)<br />
gonebrivi ieriSi: ra aris winaarmdegobrivi rezerfordis modelSi, risi axsnac<br />
Tqven giWirT?<br />
maswavlebelTan dialogis Sedegad ikveTeba: 1) ratom aris birTvi mdgradi sistema,<br />
igi xom agebulia erTnairi (dadebiTi) muxtis mqone protonebisagan,<br />
romlebic unda ganizidavdnen erTmaneTs.<br />
2) ratom ar kargavs moZravi eleqtroni energias da ar daecema<br />
birTvs?<br />
dafaze gamoisaxeba sqema da etapobrivad xdeba misi Sevseba, gakveTilis bolos sqema<br />
aseT saxes iRebs:<br />
vici minda vicode viswavle<br />
atomi rTuli aRnagobisaa<br />
Sedgeba: birTvisa<br />
da eleqtronebisagan.<br />
birTvi protoni<br />
neitroni<br />
Semdeg ganixileba masuri ricxvis cneba.<br />
1. ratom aris birTvi<br />
mdgradi sistema?<br />
2. ratom ar kargavs<br />
moZravi eleqtroni<br />
energias?<br />
1. birTvSi nuklonebi<br />
ganuwyvetliv ur-<br />
TierTgardaiqmneba<br />
Semdegi sqemis mixed-<br />
+ - + +<br />
viT: n=p+e p=n+e<br />
rac ganapirobebs<br />
birTvis mdgradobas<br />
2. viswavli Semdeg gakveTilze.<br />
aqtivoba 4 (10 wT.)<br />
gaazreba: mTliani masalis gaazrebis Semdeg akeTeben daskvnebs, romelic gamokve-<br />
Tilia paragrafis bolos.<br />
eZlevaT davaleba: Sevason venis diagrama<br />
protoni neitroni<br />
ganvrcoba _ gakveTilis Semdgomi periodi, davaleba: saxelmZRvanelos paragrafis<br />
damuSaveba, savarjiSoebis Sesruleba.<br />
35
36<br />
Tema: eleqtronuli garsis aRnagoba<br />
nimuSi 2<br />
gakveTilis mizani: eleqtronuli garsebis aRnagobis garkveva, eleqtronuli<br />
Rrublis da orbitalis Sesaxeb warmodgenebis Seqmna, eleqtronis<br />
energiis maxasiaTebeli sidideebis gacnoba.<br />
aqtivobebi: sqemebze da cxrilze muSaoba, diskusia, dakvirveba, analizi, daskvnis<br />
gamotana.<br />
resursebi: saxelmZRvanelo, plakati, masala kompiuterisTvis an kodoskopisTvis.<br />
misaRwevi Sedegi: 1) eleqtornis energiis maxasiaTebeli sidideebis gamoyenebiT<br />
gansazRvravs energetikuli doneebis, qvedoneebis da orbitalebis<br />
ricxvs.<br />
2) gansazRvravs orbitalis formas.<br />
3) axasiaTebs eleqtronis moZraobas birTvis da sakuTari<br />
warmosaxviTi RerZis garSemo.<br />
gakveTilis msvleloba<br />
aqtivoba 1 (10 wT.)<br />
axal cnebamde etapobrivi misvla, wina gakveTilis masalis aTvisebis<br />
Semowmeba.<br />
aqtivoba 2 (10 wT.)<br />
gonebrivi ieriSi: ratom ar kargavs moZravi eleqtroni energias da ar daecema<br />
birTvs es is kiTxvaa, romelsac am Temis Seswavlisas vupasuxebT.<br />
aqtivoba 3 (15 wT.)<br />
siRrmiseuli wvdoma: moswavlisagan miRebuli pasuxis Semdeg maswavlebeli acnobs<br />
boris Teoriis postulatebs, eleqtronis dualistur bunebas,<br />
cnebas eleqtronis Rrublis da orbitalis Sesaxeb. qvantur<br />
ricxvebs.<br />
aqtivoba 4 (10 wT.)<br />
gaazreba: mTliani masalis gaazrebis Semdeg xdeba paragrafis bolos mocemuli Semajamebeli<br />
cxrilis Sevseba.<br />
ganvrcoba _ gakveTilis Semdgomi periodi: saxelmZRvanelodan paragrafis<br />
damuSaveba, saSinao davalebis Sesruleba.<br />
nimuSi 3<br />
gakveTilis Tema: qimiuri bma. ionuri bma<br />
gakveTilis mizani: qimiuri bmis arsis gacnoba, aixsnas mizezebi, rac ganapirobebs<br />
qimiuri bmis warmoqmnas, ionuri bmis warmoqmnis meqanizmis da<br />
Tvisebebis gacnoba.
aqtivobebi: sqemebze da cxrilebze muSaoba, diskusia, dakvirveba, gaazreba,<br />
saxelmZRvaneloze muSaoba.<br />
resursebi: saxelmZRvanelo, plakati, ionuri naerTis struqturis modeli.<br />
misaRwevi Sedegi: 1) atomis aRnagobidan gamomdinare xsnis atomebis swrafvas<br />
warmoqmnan molekulebi.<br />
2) adgens ionuri bmis warmoqmnis sqemebs.<br />
3) adarebs ionuri naerTebis bmis energias da bmis sigrZes.<br />
gakveTilis msvleloba<br />
aqtivoba 1 (15 wT.)<br />
micemuli masalis aTvisebis Semowmeba da axal cnebamde etapobrivi misvla.<br />
aqtivoba 2 (5 wT.)<br />
gonebrivi ieriSi _ ratom gvxvdeba bunebaSi elementebi, mag., Jangbadi<br />
molekulebis da ara atomebis saxiT? ratom ar<br />
warmoqmnian inertuli airebi molekulebs? ra<br />
TaviseburebiT xasiaTdeba metalebis eleqtronuli<br />
garsebi? ra TaviseburebiT xasiaTdeba arametalebis<br />
eleqtronuli garsebi?<br />
aqtivoba 3 (15 wT.)<br />
siRrmiseuli wvdoma: am kiTxvebze moswavleTagan miRebuli pasuxebis Semdeg da<br />
maTTan diskusiiT xdeba ionebis da ionuri bmis warmoqmnis,<br />
misi Tvisebebis ganxilva.<br />
aqtivoba 4 (10 wT.)<br />
gaazreba: masalis gaazrebis Semdeg moswavleebs eZlevaT jgufuri samuSao:<br />
Seadginon ionuri bmis warmoqmnis sqmeebi maT mier SerCeul metalebs da<br />
araetalebs Soris.<br />
ganvrcoba: gakveTilis Semdgomi periodi: saxelmZRvanelos paragrafis damuSaveba<br />
savarjiSoebis Sesruleba.<br />
nimuSi 4<br />
gakveTilis Tema: qimiuri wonsworobis gadaxris pirobebi<br />
gakveTilis mizani: qimiur wonasworobaze momqmedi faqtorebis, wonasworobis<br />
gadaxris pirobebis gacnoba.<br />
misaRwevi Sedegi: iyenebs le-Satelies princips da ganWvrets sxvadasxva faqtoris<br />
(wneva, nivTierebaTa koncentracia, temperatura) qimiur<br />
wonasworobaze gavlenis xasiaTs. moiZiebs da ganixilavs<br />
teqnologiuri procesebis optimizaciis mizniT qimiuri<br />
wonsworobis ZiriTadi principebis gamoyenebis magaliTebs.<br />
37
38<br />
resursebi: eqsperimentisTvis saWiro WurWeli: qimiuri sinjarebi, kolbebi, jamebi,<br />
sacobebi, airgamtari mili, reaqtivebi: KCNS da FeCl 3 -is xsnarebi,<br />
spilenZi da koncentrirebuli azotmJava. saxelmZRvanelo, sqema.<br />
aqtivobebi: eqsperimentze dakvirveba, gaazreba, analizi, daskvnis gakeTeba.<br />
warmosaxviTi eqsperimenti, msjeloba, diskusia.<br />
aqtivoba 1 (10 wT.)<br />
masalis aTvisebis Semowmeba<br />
gakveTilis msvleloba<br />
maswavlebeli svams kiTxvebs:<br />
1) rogor reaqciebs ewodeba Seuqcevadi? _ moyvaneT magaliTebi,<br />
SeadgineT tolobebi.<br />
2) ra SemTxvevaSi mimdinareobs Seuqcevadi reaqciebi eleqtrolitTa<br />
xsnarebs Soris? moiyvaneT magaliTebi, SeadgineT tolobebi.<br />
3) rodis Sewydeba Seuqcevadi reaqciis mimdinareoba?<br />
4) rogor reaqciebs ewodeba Seqcevadi? moiyvaneT magaliTebi.<br />
5) sanamde grZeldeba Seqceevadi reaqciebis mimdinareoba?<br />
6) ras ewodeba wonasworoba?<br />
7) icvleba Tu ara wonasworul sistemebSi koncentraciebi?<br />
8) ras ewodeba wonasworobis mudmiva da ra faqtorebzea<br />
damokidebuli igi?<br />
9) ras gansazRvravs wonasworobis mudmiva?<br />
10) ratom ewodeba wonsworobas dinamikuri?<br />
aqtivoba 2 (5 wT.)<br />
gonebrivi ieriSi<br />
1. rogor fiqrobT, qimiur warmoebebSi xelsayrelia Tu ara Seqcevadi<br />
reaqciebis mimdinareoba?<br />
2. amiakis warmoeba dafuZnebulia reaqciaze: N 2 + 3H 2 2NH 3 + Q,<br />
Tqveni azriT ra faqtorebi gamoiwvevs, wonasworobis darRvevas?<br />
4. rogor fiqrobT, ra faqtorebis zemoqmedebiT iqneba SEsaZlebeli<br />
amiakis gamosavlis gazrda?<br />
aqtivoba 3 (20 wT.)<br />
siRrmiseuli wvdoma<br />
dasmuli sakiTxebis analizSi CarTulia mTeli <strong>klasi</strong>. akeTeben saTanado<br />
daskvnas, rom reaqciis siCqareze moqmedi faqtorebiT SesaZlebeli<br />
iqneba wonasworobis gadaxra sasurveli mimarTulebiT.<br />
maswvlebeli acnobs le-Satelies princips _ wonasworobis gadaxris<br />
zogad kanonzomierebs. ganixilavs reaqcias:<br />
NO 2 N 2 O 4 + Q<br />
mura mowiTalo ufero
msjelobis safuZvelze le-Satelies principidan gamomdinare askvnian:<br />
temperaturis gadidebisas wonasworoba gadaixreba endoTermuli reaqciis<br />
mxares, anu NO 2 -is wartmoqmnis mxares, xolo temperaturis Semcirebisas<br />
egzoTermuli reaqciis e.i. N 2 O 4 -is warmoqmnis mxares. daskvnebs asabuTeben<br />
eqsperimentiT. amisaTvis pedagogs momzdebuli aqvs ori kolba NONO 2<br />
(mura) airiT savse kolbebi erTmaneTTan SeerTebulia airgamtari miliT.<br />
pedagogs momzadebuli aqvs ori jami, erTi yinuliT, meoreSi asxams cxel<br />
wyals da jamebSi dgams NO 2 -iT savse kolbebs. moswavleebi akvirdebian. im<br />
kolbaSi, romelic Cadges yinulSi TandaTan xdeba gauferuleba, xolo im<br />
kolbaSi, romelic moTavsebulia cxel wyalSi NONO 2 -isaTvis damaxasiaTebeli<br />
Seferiloba ufro intensiuria.<br />
Semdeg ganixileba reaqcia: FeCl 3 +3KCNS→Fe(CNS) 3 +3KCl<br />
eqsperimentze dakvirvebis Sedegad moswavleebi akeTeben daskvnas,<br />
reagentebis koncentraciis gazrda wonasworobas gadaxris reaqciis<br />
produqtebis mxares da piriqiT, produqtis koncentraciis gazrda wonasworobas<br />
gadaxris reagentebis mxares.<br />
wonasworobaze wnevis gavlenas gaiazreben warmosaxviTi eqsperimentiT.<br />
msjelobis Sedegad akeTeben daskvnas: wnevis gazrdisas warimarTeba<br />
reaqcia, romelic mimdinareobs nivTierebis raodenobis Semcirebis<br />
(anu wnevis Semcirebis mimarTulebiT) da piriqiT.<br />
aqtivoba 4 (10 wT.)<br />
gaazreba<br />
mTliani masalis gaazrebis Semdeg xdeba Sejameba.<br />
ganvrcoba _ gakveTilis Semdgomi periodi: saxelmZRvanelos Sesabamisi<br />
paragrafis damuSaveba. weriTi davalebis Sesruleba.<br />
nimuSi 5<br />
gakveTilis Tema: wylis aRnagoba, fizikuri da qimiuri Tvisebebi. wylis<br />
mniSvneloba sasicocxlo da samrewvelo procesebSi.<br />
gakveTilis mizani: wylis Sesaxeb miRebuli codnis aqtivizacia. kavSiri axal<br />
masalasTan.<br />
misaRwevi Sedegi: msjelobs wylis gavrcelebaze, mniSvnelobaze sasicocxlo<br />
procesebSi, mis anomalur Tvisebebze. iyenebs miRebul<br />
informacias biologiidan, geografiidan, qimiidan.<br />
wylis Tvisebebs akavSirebs wylis aRnagobasTan.<br />
akeTebs Sesabamis daskvnebs. saxavs wylis dabinZurebis Tavidan<br />
acilebis saSualebebs.<br />
aqtivobebi: eqsperimentze dakvirveba, analizi, wylis molekulis modelis<br />
damzadeba, diskusia, referatis momzadeba.<br />
resursebi: suraTebi, plakatebi, saWiro reaqtivebi da WurWeli. TvalaCino sqemebi<br />
saxelmZRvanelo.<br />
39
40<br />
gakveTilis msvleloba<br />
aqtivoba 1 (10 wT.)<br />
masalis aTvisebis Semowmeba _ codnis Semowmeba wyalbadis qimiuri Tvisebebis da<br />
gamoyenebis Sesaxeb, axal masalamde etapobrivi<br />
misvla.<br />
aqtivoba 2 (10 wT.)<br />
SeZenili codnis aqtivizeba _ moswavleebi adre miRebuli informaciis<br />
safuZvelze warmarTaven diskusias da<br />
msjeloben:Tu ra saxiT gvxvdeba wyali bunebaSi,<br />
rogoria wylis raodenobrivi da TvisebiTi<br />
Sedgeniloba wylis fizikuri Tvisebebidan,<br />
romeli SeiZleba gamoiyenon misi sisufTavis<br />
dasadgenad. msjeloben sqemebis mixedviT<br />
sasmeli wylis gasufTavebis Sesaxeb. saubroben<br />
gasufTavebis fizikur da qimiur meTodebze.<br />
msjeloben sufTaa Tu ara qimiurad wyaros wyali.<br />
aqtivoba 3 (15 wT.)<br />
siRrmiseuli wvdoma muSaoba jgufSi<br />
1) jgufebs eZleva davaleba Seavson mocemuli sqemebi, gaasworon koeficientebi.<br />
imsjelon TiToeuli sqema wylis romel Tvisebas asaxavs.<br />
I jgufi<br />
a)HH 2 O+ ? →H 2 SO 4<br />
b) N 2 O 5 +?→HNO 3<br />
II jgufi<br />
a) P 2 O 5 +?→H 3 PO 4<br />
b) K+?→KOH+H 2<br />
III jgufi<br />
a) CaO+H 2 O→<br />
b) Cl 2 +H 2 O→<br />
IV jgufi<br />
a) ? + ? → Ca(OH) 2 + H 2<br />
b) ? + ? → HCl + O<br />
2) eqsperimentuli davaleba: magidebze mocemulia qimiur sinjarebSi kalciumis<br />
oqsidis da fosfor(V)-is oqsidis fxvnilebi da sxva saWiro reaqtivebi.<br />
unda gansazRvron romel sinjaraSia CaO da romelSi P 2 O 5 .<br />
aqtivoba 4 (10 wT.)<br />
axali masalis gaazreba<br />
wylis fizikuri da anomaluri Tvisebebis dakavSireba mis aRnagobasTan.<br />
adareben yinulisa da H 2 S, H 2 Se da HH 2 Te lRobis da duRilis temperaturebs<br />
grafikis mixedviT da akeTeben daskvnas.
ganvrcoba _ gakveTilis Semdgomi periodi: saxelmZRvanelos paragrafis<br />
damuSaveba, rveulSi mocemuli savarjiSoebis Sesruleba.<br />
prezentaciisaTvis referatebis momzadeba deviziT: `wyali yvelaze<br />
Cveulebrivi da araCveulebrivi _ icnobT mas?~<br />
nimuSi 6<br />
gakveTilis Tema: rkinis qimiuri Tvisebebi<br />
gakveTilis mizani: FFe +2 da FFFFe<br />
+3 naerTebis fuZe da susti amfoteruli Tvisebebis<br />
gacnoba Fe +2 _ aRmdgeni da FFe +3 _ mJangavi Tvisebebis gacnoba.<br />
aqtivobebi: qimiuri eqsperimenti, dakvirveba, gaazreba, analizi,<br />
daskvnis gamotana.<br />
resursebi: saxelmZRvanelo, qimiuri sinjarebi, spirtqura, saWiro reaqtivebi:<br />
FFeCl , NaOH, FeCl , HCl, H SO 2 3 2 4<br />
misaRwevi Sedegi: 1) ganixilaven FFFe<br />
+2 da FFe +3 oqsidebis da hidroqsidebis qimiur<br />
Tvisebebs, weren Sesabamisi reaqciebis tolobebs.<br />
2) ganixilaven FFFe<br />
+2 naerTebis aRmdgen unars, weren Sesabamisi<br />
reaqciis tolobebs.<br />
gakveTilis msvleloba<br />
aqtivoba 1 (10 wT.)<br />
wina masalis, rkinis valenturi SesaZleblobebis, rkinis bunebrivi naerTebis, miRebis<br />
xerxebis aTvisebis Semowmeba, rkinis Tvisebebis ganxilvamde etapobrivi misvla.<br />
aqtivoba 2 (15 wT.)<br />
siRrmiseuli wvdoma _ vinaidan fuZe oqsidebis da fuZeebis Tvisebebi<br />
moswavleTaTvis cnobilia, TviTon adgenen<br />
damaxasiaTebel reaqciebs da akvirdebian maswavleblis<br />
mier Catarebul Sesabamis eqsperiments da akeTeben<br />
daskvnebs.<br />
maswavlebeli warmarTavs diskusias da ganixilaven<br />
naerTebis aRmdgen da mJangav unars. moswavleebi TviTon<br />
weren Jangva-aRdgeniT reaqciebs, adgenen eleqtronul<br />
balanss da aTanabreben koeficientebs.<br />
41
42<br />
aqtivoba 3 (20 wT.)<br />
Sedegebis analizi<br />
gakveTilis bolos avseben Semajamebel cxrils:<br />
vicodi viswavle<br />
FeO<br />
Fe O ⎨ fuZe oqsidebia<br />
2 3<br />
axasiaTebs fuZe oqsidebis Tvisebebi.<br />
Fe(OH) 2<br />
Fe(OH) 3 ⎨<br />
uxsnadi fuZeebia<br />
axasiaTebs uxsnadi fuZeebis Tvisebebi.<br />
Fe 2 O 3 xasiaTdeba susti<br />
Fe(OH) 3 ⎨ amfoteruli TvisebebiT<br />
Fe naerTebi aRmdgenebia<br />
+3<br />
Fe naerTebi mJangavebia.<br />
ganvrcoba: saSinao davaleba. saxelmZRvaneloze muSaoba, paragrafis damuSaveba.<br />
Sesabamisi weriTi davalebis Sesruleba.<br />
1.2 gv.9<br />
saxelmZRvaneloSi mocemuli savarjiSoebisa<br />
da amocanebis pasuxebi<br />
1) gamovTvaloT 8,96 g spilenZSi ramdeni atomia: A N<br />
m<br />
N = ⋅<br />
M<br />
8,<br />
96g<br />
23<br />
1<br />
N = ( Cu)<br />
=<br />
⋅6<br />
⋅10<br />
moli = 0,<br />
84⋅10<br />
64g/moli<br />
0, 84 ⋅10<br />
23<br />
atomi ikavebs_1sm<br />
1 atomi _ X sm 3<br />
1<br />
x =<br />
0,<br />
84 ⋅10<br />
1.3 gv.11<br />
23<br />
= 1,<br />
19 ⋅10<br />
−23<br />
sm<br />
3<br />
- 23<br />
3<br />
atomi<br />
moculobas<br />
20 22<br />
1) dauSvaT n ( Neda<br />
NeNE)<br />
= 1moli<br />
Ar(<br />
NeNE)<br />
= 20,<br />
18<br />
n ( NeNE)<br />
= xmoli<br />
20<br />
+2<br />
( NE<br />
) ( 1 ) moli<br />
22<br />
n Ne = − x
20x + 22 (1 - x) = 20,18<br />
20x + 22 - 22x = 20,18<br />
2x = 1,82<br />
x = 0,91 (91%) 20 Ne<br />
22 Ne – 9%<br />
4.5 gv. 63<br />
1) KOH-is wyalxsnaris eleqtrolizis dros xdeba wylis eleqtrolizi:<br />
2H O → 2H + O<br />
2<br />
x =2,8l.<br />
2<br />
2<br />
2,<br />
8l<br />
m(<br />
02<br />
) = ⋅32g/moli<br />
= 4g<br />
22,<br />
4l/moli<br />
2) NaCl-is wyalxsnaris eleqtrolizi:<br />
2NaCl + 2H O → H + Cl + 2NaOH<br />
2 2 2<br />
3) Q = I.t Q = 13,4amp. 2 sT = 26,8 a.s.<br />
4) 26,8 a.s. eleqtroobis gavlisas anodze gamoiyofa 1 moli ekvivalenti Cl 2 (35,5 g;<br />
11,2l.) kaTodze gamoiyofa aseve 1 moli ekvivalenti H 2 (1g; 11,2l.).<br />
5.1 gv. 67<br />
1) vinaidan wonasworuli koncentraciebi tolia 1 mol/l. e. i. warmoiqmna 1 moli<br />
NH 3 . gavigoT daxarjuli azotis da wyalbadis raodenoba:<br />
x<br />
x<br />
N 2 + 3H 2 → ← 2NH 3<br />
1<br />
2<br />
5,6l.<br />
x moli.<br />
2 x moli 1<br />
1moli<br />
3moli.<br />
xl.<br />
2l. 1l.<br />
1moli<br />
2moli<br />
3<br />
= = 1,<br />
5moli<br />
2<br />
1<br />
= = 0,<br />
5moli<br />
2<br />
sawyisi koncentraciebi toli iqneba: C 1 (H 2 ) = 1,5moli + 1moli = 2,5 moli<br />
C 1 (N 2 ) = 0,5 moli + 1moli = 1,5 moli<br />
43
44<br />
2.<br />
moc: [SO 2 ] = 0,04 mol/l<br />
[O 2 ] = 0,06 mol/l<br />
[SO 3 ] = 0,02mol/l<br />
x 1 moli<br />
K = ? C 1 (SO 2 ) = ?<br />
C 1 (O 2 ) = ?<br />
K = [SO3 ]2<br />
[SO2 ] 2 •[O ] 2<br />
2SO 2 + O 2 → ← 2SO 3<br />
2moli<br />
x 1 = 0,02 moli x 2 = 0,01 moli<br />
K =<br />
2<br />
0, 02<br />
2<br />
0,<br />
04 ⋅ 0,<br />
06<br />
C 1 (SO 2 ) = 0,02 moli + 0,04 moli = 0,06 moli<br />
C 1 (O 2 ) = 0,01 moli + 0,06 moli = 0,07 moli<br />
6.1 gv. 74<br />
1. moc: m(Zn) = 10g<br />
w(minarevi) = 5%<br />
v(H 2 ) = ?<br />
m(Zn) = 10g ⋅ 0,95 = 9,5g<br />
n(Zn) = 9,5g = 0,146 moli<br />
65g/moli<br />
0,146 moli<br />
Zn + 2HCl → ZnCl2 + H 2<br />
1moli<br />
x = 0,146 moli<br />
V(H ) = 0,146 moli ⋅22,4 l/moli = 3,3l.<br />
2<br />
6.2 gv. 76<br />
x 2 moli<br />
1moli.<br />
0,02moli<br />
2moli<br />
x moli<br />
1moli<br />
0,<br />
0004<br />
= =<br />
0,<br />
000096<br />
4,<br />
167<br />
1. hidridis eleqrtoliziT anodze iJangeba da gaoiyofa wyalbadi: 2H¯−2e = H 2 °<br />
1. vinaidan moculoba Semcirda 15 l-iT da miRebuli produqti siTxea (misi moc
uloba mxedvelobaSi ar miiReba) e.i. reaqciaSi Sevida 15l wyalbadis da Jangbadis<br />
narevi: 2H 2 + O 2 → 2H 2 O<br />
2<br />
V(H ) = 15l ⋅ =10l V(O2 ) = 5l<br />
2<br />
3<br />
2.<br />
V(H 2 )<br />
300 l<br />
moc m(H2 ) = 500g<br />
m(<br />
tvirTi)<br />
= ?<br />
2l 5l<br />
10 l x l<br />
2O → 3O 3 2<br />
2 l 3 l<br />
500g<br />
= ⋅ 22,<br />
4l/moli<br />
= 5600l<br />
2g/moli<br />
imave moculobis haeris _<br />
m(tvirTi) = 7250g − 500g = 6750g (6,7kg)<br />
8.2 gv. 96<br />
x l<br />
5600l<br />
m = ⋅ 29g/moli<br />
= 7250g<br />
22,<br />
4l/moli<br />
1. davaleba nawildeba jgufebze Semdeg adareben miRebul Sedegebs.<br />
2. radgan masa Semcirda 8%-iT, gamoyofili Jangbadis masa tolia:<br />
2KClO 3 = 2KCl + 3O 2 ↑ m (O 2) = 200g ⋅ 0,08 = 16g<br />
1. 2C 2 H 2 + 50 2 → 4CO 2 + 2H 2 O<br />
x = 750l<br />
x =15l<br />
16Gg<br />
V ( O2<br />
) = ⋅ 22,<br />
4l/moli<br />
= 11,2l<br />
32g/moli<br />
yovel 100l ozonirebuli Jangbadi Seicavs 90 l O 2 da 10 l O 3 -s.<br />
10 l ozonidan miiReba 15 l Jangbadi. e.i. 100l ozonirebul JangbadsSeesabameba:<br />
90l + 15l = 105l O 2<br />
100l(O 2 + O 3 ) ⎯⎯ 105l O 2<br />
xl (O 2 + O 3 ) ⎯⎯ 750l O 2<br />
x = 714,3 l(O 2 + O 3 )<br />
45
8.3 gv.98<br />
46<br />
2) m(ZnS) =1000kg⋅0,8 = 800kg.<br />
800kg<br />
2ZnS + 3O 2 → 2ZnO + 2SO 2<br />
2 moli<br />
194kg<br />
x = 184,7m 3<br />
V (praqtikuli) = 184,7m 3 ⋅ 0,9 =166,3m 3<br />
8.5 gv.106<br />
1moli<br />
2NaOH + SO 2 → Na 2 → Na 2 SO 3 + H 2 O<br />
n(SO 2 ) = n(S) = 0,5 moli<br />
m(S) = 16 g<br />
w(S) =<br />
0,5moli<br />
16 g<br />
=<br />
17g<br />
0,<br />
94(<br />
94%)<br />
1. 2MeS + 3O 2 → 2MeO + 2SO 2<br />
0,5moli<br />
9.2 gv.116<br />
0,5 moli<br />
2 moli 1 moli<br />
0,5 moli<br />
SO 2 + 2H 2 O + I 2 → 2HI + H 2 SO 4<br />
48,<br />
52g<br />
M ( MeS)<br />
= = 97g/moli<br />
0,5 moli<br />
m(Me) = 97g − 32g = 65g e.i. Zn<br />
N 2 + 3H 2 → ← 2NH 3<br />
x m 3<br />
2 moli<br />
44,8m 3<br />
0,5 moli<br />
roca ∆V = 2 l reaqciaSi Sedis 3 l H 2<br />
roca ∆V = 20 l reaqciaSi Sedis x l H 2<br />
x = 30 l (H 2 ) V = (N 2 ) = 10l
9.8 gv.130<br />
9.9 gv.131<br />
1. fosfidis formula Me 3 p 2<br />
pirobis Tanaxmad W(Me) = 100 − 46,27 = 53,73<br />
53,73gMe ⎯⎯ 46,27gp<br />
3x ⎯⎯ 62gp<br />
3x = 72 x = 24<br />
Mr (Me) = 24 e.i. Mg<br />
1. P 2 O 5 + 3H 2 O → 2H 3 PO 4<br />
x = 19,6 g<br />
m(xs) = 14,2g + 500g = 514,2g<br />
19,<br />
6g<br />
( H 3PO<br />
) = = 0,<br />
038(3,8%)<br />
514,2 g<br />
W 4<br />
11.8 gv.167<br />
xg<br />
2. Fe + 2HCl → FeCl 2 + H 2<br />
56g<br />
x = 1,13g<br />
2Al + 6HCl → 2AlCl 3 + 3H 2<br />
xg<br />
2Al + 2NaOH = 10H 2 O → 2Na[Al(OH) 4 (H 2 O) 2 ] + 3H 2<br />
54g<br />
14,2g<br />
142g<br />
x = 0,81g<br />
rogorc tolobidan Cans alumini tutidan da mJavadan gamoaZevebs toli moculobis<br />
wyalbads mJavadan rkinis mier gamoZevebuli: V(H 2 ) = 1,46l − 1,008 = 0,452<br />
m(nar) = 1,13 + 0,81g =1,94g<br />
w(Al) =<br />
x g<br />
196g<br />
0,452l<br />
22,4l<br />
0,<br />
81g<br />
= 0,4 (40%) w(Fe) = 60%<br />
1,<br />
94g<br />
1,008l<br />
67,2l<br />
47
11.10 gv.172<br />
2. CuSO 4 + Fe = FeSO 4 + Cu<br />
∆m = 64g − 56g = 8g<br />
roca ∆m = 8g ⎯⎯ gamoiyofa 64gCu<br />
∆m = 1,2g ⎯⎯ gamoiyofa xgCu<br />
x = 9,6g<br />
1. n(Fe) = 0,5 moli. Warbia<br />
n(S) = 0,3 moli.<br />
0,3moli 0,3moli 0,3moli<br />
48<br />
Fe + S =FeS<br />
n(Fe) Warbi = 0,5moli − 0,3moli = 0,2moli<br />
0,2moli<br />
Fe + 2HCl →FeCl 2 + H 2<br />
1moli<br />
v(H ) = 0,2moli ⋅ 22,4l/moli = 4,48l<br />
2<br />
0,3moli<br />
FeS + 2HCl →FeCl 2 + H 2 S<br />
1moli<br />
v(H 2 S) = 6,72l<br />
x moli<br />
2. Zn + 2HCl →ZnCl 2 + H 2<br />
1 moli<br />
Fe + 2HCl →FeCl 2 + H 2<br />
x + y = 0,08<br />
65x + 56y =4,75<br />
0,3moli<br />
y moli y moli<br />
1 moli<br />
{<br />
1moli 1moli 1moli<br />
0,2moli<br />
1moli<br />
1moli<br />
x moli<br />
1 moli<br />
1 moli<br />
y = 0,05 moli (Fe)<br />
n(Zn) = 0,08 − 0,05 = 0,03 moli<br />
0,<br />
16g<br />
n(<br />
H 2 ) = = 0,<br />
08moli<br />
2g/moli