inprimitzeko bertsioa PDFn - Armiarma

16
AUÑEMENDIKO LOREA
—Bide onetatik ez datorrela?
—Alan esan deust, iauna.
—Eta zelan iakin dau?
—Amando apezpikoak esan ei deutsa, Aitz-barrengo eliz atarian,
Portunek eta prankotar batek eztabaidaren bat izan dabela, Portunek
Elizara zioan prankotarrari barre eta ziñuren batzuk egin deutsazalako.
—Prankotarra Elizara ei oalako?
—Bai, iauna.
—Elizara ei oalako esan dozu?
—Bai, iauna, alan esan ei dau apezpikoak.
—Eta alan izango da. Amando, ondo ezagututen dot neuk
Amando, eta badakit gauza bat ondo iakin baga esango ez dabela.
Orregaitik Ubero etxe iaun zarrak. Ondo da, Pedro Mari, artuik zer edo
zer or nunbaiten, eta ioan adi etxera. Eta Riktrudis da andra Luziari
esaiek an nazala biar.
—Neketan dagoz arek zeu agiri ez zaralako, iauna.
—Ioadi, ioadi: an nazala biar gaberako.
Berealaxe, beste zeregitxu bat egindakoan.
Banekian nik zerbait iakingo nebala —niñoan, entzunak entzun
nituanean—. Baiña onara etorri nazan ezkero, gauza guztien barriak artu
artean ez dot gelditu bear. Pedro Mari Portunen billa ioango zan, eta nik,
ari iarraitu baiño, aitonen esanak entzutea gurago dot.
Ondo ixillik egozan eurak. Bekoki illun asarrezkoakaz, arpegiz
arpegi alkarri begiratu baga, bakotxa gogamen desbardiñagaz egon balitz
legez, danak gauza bat bakarra buruan eukenean.
—Zertan gara? —diño onetan Ozinbelzko Otxoak.
—Nik neure eritxia esan dot —erantzuten dau Ubero zarrak—:
gizon bik muturketa bat izan dabelako, Euskal-Erri guztia ez da barriro
odoldu bear, euskaldunen izenari eta lurrari ikutu eziakonean. Bien
artean ondu edo arautu daiela euren eztabaidea; baiña nigana baletor erabagi
baten billa, egi zuzenaren alde erabagiko neuke, zeiñ euskalduna eta
zeiñ prankotarra dan begiratu barik.
—Bada nik —esaten dau, ukabill biak gora iasota, begietatik txipartak
dariozala, gizon sendokote moldakatx batek (Diego Etxalar ei
da)— nik, euskaldun bat eta prankotarra burrukan ikusiko banituke,
geiagoko barik io buruan eta amaituko neuke erbesteko gizona.
Atserritar guztiak lurpean sartu artean ez dago emen gauza onik.
—Ondo esana! ondo esana! —diñoe askok.
Txomin Agirre
—Ubero —esaten dau astiro astiro Mendiolako iaunak, Diego eta
bere lagunen deadarrak aintzakotzat artu barik—, zure zain egon gara
emen ia egun bian, Aitz-barrengo alde orretan zer gertau dan zuk ondoen
esango eunskuzulakoan, eta euskaldun batzuk gure ienteari ez deutsago
deitu nai izan zure eritxia entzun baga. Etorri zara, nekeztxu, eta
ez bestetan oi dozun legez guztiz gogotsua: esan deuskuzu, zure ustez,
muturketa bategaitik ez dala euskal mendia odoldu bear barriro; eta
gaiñera, zugana iñor erabagi baten billa etorriko balitz, egi zuzenaren
alde erabagiko zeunkeala. Itz egiguzu emen argi eta garbi: Aitz-barrengo
eliz atarian izandako muturketa orretan, zeiñen alde erabagiko zenduke?
—Ez daukat neure gogamena zergaitik estaldu —erantzun eban
Uberok ausardi andi bategaz— prankotarraren alde!
Uberok itz onek esanaz batera alderdi guztietatik deadarte gogor
zarratu bat iagi zan, zutindu zan Otxoa, eta esku bat aizkora-kirtenean
ebala eta bestea ukabildurik, Uberori, izugarrizko amorru batean, eta
aotik bitza dariola, esaten deutsa: —Prankotarraren alde eta neure
semearen kontra Ezpeletako iauna?
—Bai, —iarraitzen dau Ezpeletakoak, bero bero eginda, zure
semearen kontra eta egiaren alde. Zure semeak iraindu dau neure Iaun
Iesukristo, Iaungoiko egiazko bakarra, eta prankotarrak atara dau
Iesukristogaitik arpegia, eta neuk bere bai, emen, edonun, noiz nai.
Iente guztia asi zan gora-goraka eta garraxika, mingaiñ danak iñakiñ
eta erasorik oker, gaizto, zorrotz eta mingarrienak esan, eta estarri
guztiak oiu eta deadarrik garratzenak bota zituen; etzinda egozan gudari
asko euren lekuetatik iagi eta batzarreko nagusien inguruan iarri ziran;
eta azkenez, Ozinbelzko txakurrak eurak, zerbaiten perill gaiztoa sosmau
balebe legez, asi ziran zaunka-zaunkaka. Zer zan ango lazka eta matasea!
Baiña Mendiolako Arnoldo ospatsua iagiten da bere lekutik, urteten dau
lagun guztien erdiraiño, eskuetako makillea iasoten dau, ixiltzen dira ienteak
morroi aserratuak nagusiaren aurrean isiltzen diran antzera, eta bere
bizar zuri luzeak dardaraka daukazala, esaten dau gogor eta garbiro:
—Euskaldunak, ezagututen nazue ni?
—Bai, iauna, —erantzuten dabe danak batera.
—Euskaldun ontzat naukazue?
—Bai, iauna, Zeiñ obea?
—Ukatu deutsat nik iñoiz Euskal-Erriari nire beso eta nire odola?
—Ez, iauna, iñoiz bere ez.
—Bada neuk diñotsuet, orain batzuek asmau eta asi nai daben guda
onetan, nik eta nireak ez dogula aizkora bat artuko, ez dogula arri bat
17