inprimitzeko bertsioa PDFn - Armiarma
inprimitzeko bertsioa PDFn - Armiarma
inprimitzeko bertsioa PDFn - Armiarma
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
102<br />
AUÑEMENDIKO LOREA<br />
izatea. Zenbat erbestekok bete oi eban sabela Erbesten, zenbat arrotzek<br />
billatu oi eban itunde ona, oe biguna eta guraso baten laztan gozoa!<br />
Senar-emazteak guztiz ondo etozen alkarregaz: biak ziran bardiñ<br />
bardiñak. Euskal-Erriko guda eta kurruketatik igeska betorren iñoiz<br />
menditarren bat, an egongo zan Adalbaldo ate ondoan, besoak zabalik,<br />
Lege zarreko Israeltarren Guraso andiak egongo ziran eran, etxean sartu<br />
eragiñ, eta poz-pozik eukan guztiagaz laguntzeko: prankotar gizagaixoren<br />
bat ikusten bazan, gudetan zauritu eta alperrik galdua, urtengo<br />
eutsan bidera Riktrudisek, ekarriko eben iauregira, garbitu eta sendatuko<br />
eutsazan zauriak, eta emongo eutsazan erruki eta maitetasunaren agergarririk<br />
egiazkoenak.<br />
Egun batean, Riktrudisek, gudetan zaurituriko prankotar bati sendagarri<br />
batzuk gozoro eta egokitasun andiagaz ipinten ziarduan, eta bien<br />
inguruan etxekorik geienak prankotarrak esaten zituan gudako gertaerak<br />
entzuten egozan. «Gogorrak dira menditarrak —ziñuan zaurituak—<br />
euren mendietako arkaitzak baiño gogorragoak; mendi egaletik gora eta<br />
bera ibilteko basauntzak baizen ariñak; eta edozeiñ iasarrirako gu baizen<br />
ausardi eta indar andikoak. Oraingo onetan Auñemendiko euskaldun<br />
guztiak ez ei dabilz alkartuta, baiña, alan bere, guk, askiozaz gizon geiago<br />
izan arren, ezin dogu mendi egaletik gora igon».<br />
—Zelan ez ba? —itandu eutsen, barri geiago iakiteagaitik.<br />
—Zelan? Izten ez deuskuelako. Utsune bat billatuteko asmoan edonundik<br />
asten bagara, gaiñean ditugu beti menditarrak, leoi amorratu<br />
baten antzeaqn, eta erdiak eta geiago bidean gelditu baga aurrera ioaterik<br />
ez dago. Oraiñ egun asko ez dala nintzan ni ango esetsi batean.<br />
Gaztelu baten lo apur bat eginda gero, urten genduan gaberditik laster<br />
Berriotzeko basoan goizalderako egon bear gendualata. Alde atatik iñor<br />
ez egoala esan iakun, baiña edozeiñ tokitan arerioak billatzen oituta gengozalako,<br />
ixillik ioatea obea izango zala esondetu euskuen. Bagoaz,<br />
bagoaz, errekarte batetik gora, ixillik ba, ixillik bear bazan. Arnasa estuaren<br />
soiñua besterik entzuten ez zan, edo txirristada edo larrapastada<br />
baten zaratea. Arako baten entzun genduan irrintzi bat, garbia, indartsua,<br />
luze-luzea, eta ezertarako astirik emon baga euskaldunak gure artean<br />
sartu iakuzan, otso gosestuak artaldean sartzen diran gisara. Ango oiuak!<br />
Ango deadarrak! Ango garraxiak! Ango abarrotsa! Ango burdiñ soiñua!<br />
ango arrien sunburrunea! Ango gizonen bilinbolakea zer-tzan! Nik ez<br />
dakit ondo zer gertau iakun bere. Arrikada bat4ek konorta kendu eustan,<br />
eta urrengo goizean errekondoko sasi tartean billatu neban neure buru<br />
Txomin Agirre<br />
adore bagea. Buru azurra ausirik neukan, orain dakutsuen legez, eta<br />
konort baga egon nintzan bitartean odol asko galdu iatan.<br />
—Gizagaixoa! —esan eben entzule guztiak.<br />
—Eta pozik garunak barruan neukazanean.<br />
—Eta zelan urten zenduan andik? —itandu eutsan.<br />
—Iagi nintzan zelanbait, oial zati bategaz lotu neban burua, al<br />
neban eran, eta pixkaka-pixkaka asi nintzan errekan bera. Gutar gizon<br />
bizirik ez zan agiri iñon: illak bai, or eta emen, ur ertzean, sasi tartean<br />
ankaz gora, eta zugtatzen ondoan zearretara: zeintzuk ziran begiratuteko<br />
kemen eta gogorik ez neukan, ariman illuntasun andia emoten eusten<br />
eta. Banetorren erdi narraska euskaldunik billatuko ete neban bildurrez,<br />
eta «dxaust» urten eustan euskaldun batek aurreko aldera. «Galdua naz<br />
ba» otu iatan; baiña ez zan alan igaro. «Ez zaite ikaratu, adiskidea, —esan<br />
eustan, nire gogamena ezaguturik— euskaldunak gizon aulduakaz ez<br />
dogu ezer gura, arerioak izan arren. Zeureakgana ioan gurako dozu?»<br />
Bai, al baneu eta nun diran baneki —erantzun neban. «Neuk lagunduko<br />
deutsut, eta zure lagunak nun dagozan erakutsi bere bai» esanda, oratu<br />
eustan eskumako besapetik, eta ekarri nituan gurien etzauntzetatik urreurreraiño.<br />
Eta an, ardao ontzitxu bat eskuan ipiñita «edan orain indarra<br />
artzeko dxangadatxu bat —esan eustan— eta agur».<br />
—Ori da, ori, gizon izatea! —ziñuen zaurituaren entzuleak.<br />
Onetan, batzuk gizon gizagaixoa palaguz beteten egozala, eta beste<br />
batzuk euskaldunen leiñargitasuna gora iasoten ziarduela, agertu zan atearian<br />
Amandoren aginduakaz etorren menditar bat. Itxi eutsen guztiak<br />
prankotarrari, inguratu eben euskalduna, eta abegirik pozgarriena egin<br />
ondorean, Euskal-Erriko albisteak itanduten asi iakozan.<br />
Eta zein utsa, errukarria eta doekabea dan gizona! Prankotarrak<br />
aztu zituan bereala euskaldun bati zor eutsazan eskerra, gogoratu iakon<br />
bere buruko zauria, Adalbaldoren etxean eregu guztietarako eskubidea<br />
berak bakarrik eukala otu iakon; eta, barru txarrik ez eukan baiña, ikusi<br />
ebanean len beretzako ziran arreta, keska eta begiruneak menditarrarentzat<br />
zirala orain, auzokoai egiten iakozan menekioak ezin eroanik egoten<br />
diran umeak legez, esan eban:<br />
—Euskaldunai emen elitxakiue aiñ arrera onik egin bear.<br />
—Zergaitik ez bada? —itandu eutsan Riktrudisek.<br />
—Emengoak ez diralako, eta gure areriorik okerrenak diralako.<br />
—Iakin eikezu, gizona, —esan eutsan Erbesteko etxekoandreak—<br />
iakin eikezu, lenengo, euskaldun au ez dala gizon gudalaria; gomutau<br />
zaite, bigarren, euskaldunen artean zagozala, eta neu bere, zeure burua<br />
103
Change language