inprimitzeko bertsioa PDFn - Armiarma

84
AUÑEMENDIKO LOREA
—Itxi eidazu, bada, amaitu artean, iauna. Nik ez daukat nai ezik,
baiña berak...
—Berak bere ez, itxureak diñonez beintzat.
—Eta damututen baiako gero?
—Eta zeuri damututen baiatzu?
—Niri ez iauna, orixe ez!
—Berari bere ez.
—Zeiñek daki?
—Neuk dakit.
—Bein baizen ez nua ikusi eta.
—Zeuk zenbat aldiz ikusi dozu bera?...
—Bada orduan, zeuri ondo badeitzazu... esan zeinkio...
—Zer?
—Nik ez daukadala ezetzik.
Arpegi gozotsuagaz esan zituan ona arteko berbak Amando iaunak,
baiña Riktrudisek azkenengoak amaitu ebazanean, kendu eban apezpiko
doneak bere ezpanetako barrea, iatzi eta batu zituan bepuruak, illundu
eban piska bat bekokia, eta guraso batek bere alaba on bati legez, asi
iakon esaten Riktrudisi:
—Ez dogu amaitu ondiño, enetxoa. Gauza bat egin baizen lenago
zerzelidade guztiai ondo begiratu bear iakue, eta baietza emon ordurako,
berak dakarzan astuntasun eta ibilbide guztiak ikusi eikezuz, begitanduer
edo irudipenen atzetik itsu itsuan iarraitu barik. Adalbaldo ezingo da bizi
Euskal-Errian, noizean bein eta ereti batzuetan ez bada, zerren
Dagobertoren mendekoa dan, eta bere aginduak bete bearko dituan
prankotarren artean. Zu barriz, mendian iaiorikoa zara eta mendian daukazuz
zeure sustraiak, asaba eta gurasoen etxea, zeure ondasunak eta
zeure biotza. Izango dozu naikoa gogo eta indar zeure senarragaz
Euskal-Erritik kanpoan bizi izateko ill osoetan, urte luzeetan, beti bear
bada? Gogamendu egizu gauza ori ondo, baietza emon baiño lenagotik.
—Gogamendurik daukat, iauna. Maite dot neure mendia: tokirik
ederrena deritxot, eta beragaitik, beste Lurbira guztikoak salduko nituke.
emengo arri bat beste errietako iauregi bat aiña badala uste dot, bertan
daukadaz neure gomutak, bertan neure guraso eta anaien azurrak. Ez dot
nik Euskal-Errira alde batera itxiko egundaiño. Naroian tokira naroiala
patuak edo Iaungoikoak, euskalduna eroango nau, euskalduna biziko naz
toki guztietan. Neugaz ioango dira erririk erri Euskal-Erria, bere izkerea
eta bere ekanduak; euskerea erakutsiko dot non-nai, neure erritarren lege
zarra adierazoko dot, al dotan giñoan. Nire gomutea, nire adimena, nire
Txomin Agirre
biotza, nire izakerea, euskaldunarenak izango dira beti; eta edozeiñ lekutik,
nire begiradarik gozoena neure mendientzat izango da, eta nire arrenik
bero, sutsu eta onena euskaldunentzat eta euskeraz egiña. Euskaldun
izakerearen zabaltzaillea izan gura neuke nabillen tokian nabillela.
Zergaitik, aiñ onak bagara, zergaitik zabaldu ez geure ontasuna? Ez
diñogu, eta egiaz, erbestekoak euren ekandu txarrak gugana dakarrezala?
Zergaitik, bada, guk, areen ekanduentzat muga gogor bat ipinteari emen
iarraituaz, ez doguz gureak erbestean zabalduko, ereti ona dogunean?
Norabaitera ioan bear dabenean, zergaitik euskaldun Lurraren alderdi
guztietan, kristiñauak kristiñau izan bear daben gisara? Zergaitik gure
arraza menditarra besteak baiño geiagokoa eta obea dala ulertarazo ez?
Euskal-Errirako txarra al da, gure euskalduntasuna galdu barik, gure
ekanduak erbestekoan aurrean erakustea? Kristiñau batek besteak kristiñaututea
ez al da ondo? Noiztik onara da gauza on guztiak gordeta
eukitea egitekorik onena? «Euskalduna nazan aldetik euskaldundu, kristiñaua
nazan aldetik kristiñautu»: ori da nire oinkada eta ibillera guztietarako
daukatan azalki eta gogo errimea. Arima barruan gorderik gurari
andi bi ditut: Mendiolara natorrenetan, euskaldunakgaitik egingo ditudan
lan guztien sarigarritzat, menditarren aldetik arrera on bat aurkitutea:
Iaun zerukoak Beregana deituten deustanean, fede eta lagun urkoaren
alde Lurrean erabilli ditudan arazo eta lanbide guztiakgaitik, zeru ederretan
abegi on bat izatea.
—Ondo diñozu, Riktrudis —dirautsa apezpikuak—, ondo diñozu
eta zu ondo zoaz. A! euskaldun guztiak bide orretatik iarraituko balebe!
Zure erriari zor deutsazun maitetasuna lagun urkoari zor deutsazunagaz
alkartu nai dozu, eta guztiz ondo gura dozu. Bakotxak bere erriari izan
bear deutsan maitetasuna era bitakoa dala deitxot nik. Norbere buruarentzat
daukagun maitetasun itsu, arro eta okerretik dator bata: gure biotzean
berez, txiki-txikitatik, zelan ez dakigula sortu oi da; asten da geugaz
batera, guztiz neurribarik, eta ez dau gure biotzetan beste maitetasunentzat
tokirik izten. Dana bear dau beretzat: bereari bakarrik deitzo
andia, ona, zindoa, zuzena, ederra eta egiazkoa: besteen gauza guztiak,
erkiñ, makal, zirzill, motel, txiro, doillor eta guzurrezkoak iruditen iakoz;
eta zenbat eta norberagandik urriñagokoak, ainbat eta erkiñ, makal, zirzill,
motel, txiro, doillor eta guzurrezkoaagoak. Norberarena izan ezik,
etxekoen gauzea izango da zelanbaitekoa, edo norbere erritarrena geienez;
baiña erritik kanpora urruiñgarria ez dan gauzarik ez dago. Eta ortik
etorri oi dira ikusi-eziñak, gorrotoak, itsumenak, Iaunaren legea austeak,
lagun urkoaren kalteak eta arima askoren ondamendiak. bigarre erako
85