01.05.2013 Views

inprimitzeko bertsioa PDFn - Armiarma

inprimitzeko bertsioa PDFn - Armiarma

inprimitzeko bertsioa PDFn - Armiarma

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

8<br />

AUÑEMENDIKO LOREA<br />

or Etxegoieneko zaldun gazte azkar eta izen andikoa; ara or Diego<br />

Etxalar eta Urdatzko Gonzalo napartarren gidari errimeak: ara or...<br />

—Alperrik diardun, Riktrudis. Esan dozan eta esango dozan gizon<br />

guztiak baiño izen andiagokoa da ire Aita, eta orregaitik, eta zartasunari<br />

emen gordeten iakon begiruneagaitik, berak nai badau, euskaldun gerralarien<br />

zuzentzaillea Mendiolako Arnaldo izango da. Eta nik neure senarra<br />

ondo ezagututen dot.<br />

Guda barri bat ostera, gure artean, guztiz erraz sortuten dan gauzea<br />

da. Eun urte oneetan guda bat amaitu orduko beste bat asi oi daroagu,<br />

or beeko prankotarrakaz, gu menderatu eta euren legeen azpian ipiñi<br />

gura gaituelako. Orañ berrogeta amaseiren bat ure 581garrengoan, iatzi<br />

ziran menditik gureak, otso amorratuen antzera, eta eroan zituen arerioak<br />

beterritik zear igesik gure lurretatik kanpora, artalde bat euren aurrean<br />

otsoak eroan oi daben era berean. Txilperiko II-garrena bialduta,<br />

Bladastes dukearen agindupean etorri ziran barriro: ugari etorri ziran,<br />

txiñurriak baiño ugariago, gure mendietatik euren etxadietarako zerbait<br />

eroateko asmoetan: baiña txiñurriak baizen erraz euskaldunen oiñazpian<br />

zapalduak izan ziran, eta Bladastesek galdu zituen betiko bere agintea eta<br />

bere izen andia. Bosteun eta larogeta seigarrengo urtean egin zan beste<br />

sarrera on bat; eta bosteun eta larogeta zortzian beste bat, gogorragoa<br />

eta obea, bada gureak eldu ziran Adurren ertzeraiño: an ikusi eben alkar<br />

Teobaldo dukearen ienteak eta eure Aitaren agindupekoak, an ezagutu<br />

eben Teobaldorenak zenbateraiñokoa zan menditarren besoa. Baiña ezin<br />

eben etsi: bosteun eta larogeta amalauan, Txildeberto Erregearen seme<br />

Teodoreto eta Teodoriko agertu iakozan ostera bere, iñoiz baizen indar<br />

geiagogaz, euskaldunai arpegi emotera: gureak ustakida geiegian egozan,<br />

eta ez ziran batu garaian eta bear ziran aiñan, eta prankotarren odolagaz<br />

erreka zabal gorriak egin bazituen bere, menderatuak zian ziran.<br />

Euskaldun bakotxak eun prankotarren kontra iardun eieban, eta milla listor<br />

bere, artz andi bat itoteko maikoa dira, guztiak bat egin ezkero.<br />

Orduko naigabea gizonen artean zer zan! Orduko negarra emakumeetan<br />

zelangoa!<br />

Egia esateko, ez ziran gero prankotarrok euskaldunakaz ain gaizki<br />

akindu: Jenial kondea izan zan emen erbestetarrak ipiñiriko agintaria, eta<br />

urte batzuetan beragaz bakean bizi izan giñan. Baina ez luzaroan. Etorri<br />

iakun gero beste agintari barri bat, Aighinam izenekoa, Sajontarra.<br />

Aserretu ziran gureak gizon orregaz, eta asi ziran errierta barriak.<br />

Aighinam gizon gogora zan, eta gogorrean gura eban agindu, baiña euskaldunagaz<br />

gauza on gitxi atera leike gogorrean. Aighinam kendu ebe-<br />

Txomin Agirre<br />

nean, bialdu euskuen Amando, gizon zuzuna, ona, eta euskaldunakaz<br />

gauza askotan bat egiten ekiana. Alanda guztiz bere, beti izaten genduan<br />

zerbait: ez zan Amando iatorriz euskalduna, eta emen, euskalduna izan<br />

ezik, atzerriko agintariakaz, doneak izanda bere, ez da egundo gauza onik<br />

izan. Oraingoa bere ez da ain txarra, baiña zerbait badarabilgu beragaz.<br />

Gaur goizean Pedro Mari gure otsein zar eta leialari deitu deutsat,<br />

Arnoldoren barriak iakitearren, eta Pedro Marik esan deust guda-zurrumurroa<br />

badala, zerren Ozinbelzko iauregian daukeen batzar bat euskaldun<br />

agintari askok eta Erebi mendirontz inguratu diran, Otxoak deituta,<br />

Urriña, Ziburu, Donibane, Getari, Bidart eta beste itxasaldeko iente<br />

biziak; eta beste aldetik, Ustaritz, Aitz-barren, Kanbo, Ezpeleta, Ioldi,<br />

Donesteban, Donibane, Garazi eta beste erri askotako mutill sendoak.<br />

—O! Zer negargarria dan, Ama, gizonak, anaiak izanik, alkarregaz<br />

beti gudetan ibiltea.<br />

—Ez dakin ondo, Riktrudis, zenbateraiño dan negargarria; ez dakin<br />

zein otza, zein bakarra gelditzen dan etxea, etxeko iauna gudetan dabillen<br />

bitartean! Zein luze eta tristeak izaten diran guda eretiko orduak<br />

bakartadean dagoanarentzat! Baiña nai eta naiezkoa da gu azpiratzera<br />

datozenen kontra guda egitea. Zek dakarz gure mendietan iente arrotzak?<br />

Zer galdu iake basoan? Zer deuseegu zor? Ezer galdu badabe,<br />

emongo iake billatzen dogunean: ezeren zorrik basdaukagu, emongo<br />

deutsago arpegia zorrari; baiña gure ekandu zar, oitura on eta txaboletako<br />

ienteai itxi daioela bakean: bego geldirik arrano goitarren abia, arpegiko<br />

narrua bere erpe gogorraren artean itxi gura ez badabe ikutzailleak;<br />

itxiu geldirik arkaitz-zuloetan bizi dan otsoari, bere agin artean zatitua<br />

izan gura ez badau prankotarrak. Bizi bitez arrotzak ordu onean euren<br />

erri beietan nai daben erara; baiña itxi daiguela guri gure baso-errian.<br />

Beian betarrak, goitarrak goietan, bakoitza bere tokian.<br />

Emengo emakume bakotxa leioi eme aserratua biño aserreago iarten<br />

da erbestetar gudaria ikustean. biotzean naigabea eta begietan malkoa<br />

dodazala, neuk, Riktrudis, neuk berotu ditut askotan etxe onetako gizonak<br />

erbestetarren kontra ioan eitezan; neuk, emakumea, emaztea, gurasoa,<br />

Ama izanik! neuk biraldu ditut prankotarren kontra neure senar maitea<br />

eta neure seme kutunak.<br />

—Arriturik nauka, ama, zuk Euskal-Erriari izan deutsazun maitetasunak.<br />

—Baiña gaur, —iarraitu eban andra Luziak, Riktrudisen esanari<br />

iaramonik egin baga—, negar asko egiña nazalako, edo neure sanetan<br />

odolak otzitu iatazalako, edo eu, Riktrudis, lurrean bakarrik gelditu ez<br />

9

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!