inprimitzeko bertsioa PDFn - Armiarma

60
AUÑEMENDIKO LOREA
Olango gauzak erabilzan bere buruan Arnoldok Adalbaldo ezagutu
eban egunean, gogarte zakonak eukazan eriotzea etorkonerako arimako
gauzak zuzen ipiñi nairik, bada betorren, betorren, bere ustez, eta arin
aringa atan bere.
Gau txarra igaro eban, estu, bero, larri eta inkesaka, eta goizean iagi
gura izan ebanean, burua ariña eukan eta sukar pixka bat gaiñera. Alan
bere, oi epelean geldi-geldi egon eta ama-alabak emon eutsezan salda on
eta palaguakaz, pitin bat bere tentunera etorri zan, guztiz sendatu ez
arren; eta iai egunean, ost-ostean bada bere, ioan zan elizaraiño.
Baiña elizatik etorreran iakin ebanean garbiro bidean erdi-sosmau
ebana, ill eta gelditu zan Arnoldo gurea. Beukan arimearen aldetik gogo,
kemen eta ausardi naikoa gaiñera iatorkon ekaitz dongea eroateko; baiña
gorputzak ez eukan ezertarako indarrik. Ainbeste egunean erdi-ianean
eta gogamenakaz burruka bizian burua ezin iasorik egoan gizon zarra,
Pedro Marik emon eutsan albisteak nai eta nai ez amaitu bear eban.
Ai ze atsekabea, ze atsekabea Arnoldorena! Eri zalegia izan ete zan
bildurrez egoan orduan erri saltzaillea zala ziñoen! Euskal-Erri saltzaillea.
Zein eta bera! Zeiñek asmau eban aiñ guzur arrigarria?
Euskaldunak. Zeiñek siñistu? Euskaldunak. Erantzuera bi oneek
Arnoldoren gaiñera, Gorbea, Anboto, Aitzgorri, Aralar eta Auñemendik
batera euken baiño astuntasun andiagoaz iausten ziran, eta ezertarako
adore baga izten eben lenengo, arnasarik artu ezinda gero: lerdatu, zeetu
eta birrindurik azkenerako. Albistea artu barrian enparantzan urteteko
asmoa eukan, baiña laster, oiñen gaiñean ezin egonik, iarri zan aulki zar
batean, ipiñi zituan ukalondoak belaunetan eta esku zantsu argalen
artean buru zuri gurgarria. Sartu zan orduan Riktrudis gizategira, eta aingeruak
zeruan euki oi daroen gozatasunagaz esan eutsan aitari:
—Aita, zerbait artu bear dozu: ara emen erretilluan salda ederra, eta
alster ekarriko deutsut beste gauza on bat.
Iaso eban Arnoldok bere burua; begiratu eutsan alabeari irribarre
negarrezkoagaz, eta erantzun eutsan:
—Ez, enetxoa, kalte egingo leuskit orain. Iolas-zelaira ioan bear
dot, eta andik bekoki garbiagaz natorrenean, artuko dot gura donana.
—Zer diñozu, aitatxo? Bekoki garbia? Zeiñek dauka zuk baizen
garbia Euskal-Erri guztian?
—Bai, baiña ori kanpokoak esan bear deuste, ez etxekoak bakarrik
—erantzun eta iagi zan bazter batean eukan makillea artuteko asmoagaz,
baiña zorabiau iakon burua, begiak lausotu iakozan, asi zan albo-alboka,
eta iru edo lau oiñkada emon orduko, oso-osorik io eban beia.
Txomin Agirre
Iausi zan gorputzaren daunbadea eta Riktrudisen deadarrak entzutean,
igon eben bekoak aida batean, iaso eben oera etxeko nagusia, eta
asi ziran danak gora eta bera, arin-aringa eta estropozuka, batak saldea,
besteak ura, onek gatza eta ozpiña arek okendua eta zapiak bilatu naian
eta eziñ ezer eskuraturik, olango iasoeretan izan oi dan antzera.
Ebagi andi bat egin iakon buruaren erdian aitonari, eta arpegitik
bera odola zerion parra-parra. Zauri sakona zan, eta kortako amaraun
guztiak odola geldituteko ez ziran naikoa, eta iñok ez ekian zer asmau.
Alan bere, egin bear zan zerbait, eta zelan edo alan lotu eutsen burua.
Arnoldo, bere emazte eta alabeak egiñalak egin arren, ez etorren
bere konortera.
—Zeiñek daki emen osagille on baten barri? —itandu eban
Riktrudisek estu estu.
—Emen, inguruetan —erantzun eban morroi batek— ez da izango
osagillerik: bakotxak egin daroagu geure osasunerako al doguna, asabetatik
ikasiriko miritzi eta bedarrakaz; baiña entzutea badot Ezpeletan
badala gizonen bat olango gauzetarako asko ikasia.
—Bada artu bidea antxitxika batean, eta arnaseak deutsun artean ez
gelditu. Doiala beste bat Amando iauna gana, esan daiola zer gertau
iakun, eta etorri al badei.
Agindu guztiak Riktrudisek emoten zituan, bere ama ez zan ezertarako
bere. malko samiñak ixurtuaz eriaren oe ondoan iarririk, ezkerreko
eskuagaz senarraren bati gogor oratuta, eskumakoa bigun eta laban arpegitik
erakilkola, «Arnoldo, Arnoldo neurea —zirautsan— ez nakuzu
emen zure ondoan? ez dantzudazu? Eregi egizuz obeto zeure begi ederrok,
begiratuidazu. Ara emen Riktrudistxo. ezdakuzu au bere? Ez zaite
bada mututurik egon, neure senar maitea. lur onetako ondasun guztiak
eta neure bizitzea bera baiño zure itz bat gurago dot. Esaidazu zerbait,
Arnoldo, esaidazu zerbait».
Olan egon zan andre Luzia oe ondotik aldetu baga luzaroan; baiña
Arnoldok zirkiñik ez eban egiten eta berbarik gitxiago. Illuntzean orraitiño,
etxeko andre biak eta Amando gela barruan egozala, zispuru luze
bat emon eta pitin bat begiak eregi zituan. Urreratu iakozan danak, eta
iñok itz bat atera baiño lenago esan eban osta-ostean:
—Maite!
—Zein maite, aitatxo? —itaundu eutsan alabeak.
—Zu... eta ama... euskaldunak.
—Eta Iaungoikoa?
—Iaungoikoa... gehiago... ez dirudi baiña.
61