inprimitzeko bertsioa PDFn - Armiarma

6
AUÑEMENDIKO LOREA
pitinga-pitinga, zirika-zirika, astiunearen-astiunez leundutako arriakaz
iasoa. Etxe au egiteko ez zan arri-errukirik izan; baiña arri-leunketan
argiñak ez ebela lan andirik euki uste dot, bata besteen gaiñean ipinten
bai baiña: aiñ ziran andi, desbardiñ, koskor eta koskaz beteak: malluagaz
beste barik landutakoak zirudien. Iaungoikoak badaki iauregi au zer egikeratakoa
zan.
—Goazen barrura ateak eregita dagozan ezkero —esan neban.
Olesik egin baga, zerren adiñak eta irudimenak ez deutsee iñori olesik
egiten; iñok ikusi barik, bada arimako almenak iñok ikusten ez ditu,
gizategi andi batean sartuten naz, eta billatuten ditut emakume bi eskuetako
lanetan zeregindurik dagozala: emakume bata naikoa zarra, irurogeta
amar urte ingurukoa bai, bestea gazte sasoikoa. Emakuma zarrenak
idunetik eta beraiñoko soiñeko bategaz gorputz guztia estaldurik eukan,
ule zuri ondo orraztuak burustalki zuri garbi baten azpian gordeten
zituan, bekoki zabal zimurtsukoa zan, begi andi leiñargizkoak malkoz
beteak ikusten iakozan, arpegikera guztian emakume on utsa zirudian:
andra Luzia zeritxon. Neskatilla gazteak zeruko aingeruen antzeko arpegi
biribill gozo leuna eban; gaztaiña margoko ule ugari eder, kopeta
aldean eta belarrondoetan, berez, egokitasun andiagaz kiskurtua, eta begi
baltz batzuk bai! eztitsuagoak ziran Mondarrain mendiko lorarik eztitsuenak
baiño; ederragoak goizeko izarraren argitasun biguna baiño; garbiagoak
Lamiñ-errekako ur garbi leiarrak baiño, erruezagoak umetxo
iaio barri batenak baiño. Ez zan andia, ez zan txikia, ez zan zabala, estua
ez zan: dana zan ondo neurtua emakume onetan, eta bere ibillera eta jirabira
guztiak oso liraiñ eta egokiak izan bear eben.
Ni sartu nintzan une, aida edo liparrean geldirik egoan tinka-tinkaro
bere Amari begira, maitasunezko begirada orretan bere gurasoa gorde
eta poztu nairik.
—Zergaitik negar, neure Amatxo, —esan eban Riktrudisek? (Au da
neskatila maitagarriaren izena). —Zergatik, alabatxoa? —diño andra
Luziak. Ik ondo iakin bear don. Iru egun eta Arnoldo etxera agertu ez
dala, eta bildur naz, guda barriren bat or beeko prankotarren kontra
asmauta, eure aita euskaldun gudarien buru eta zuzentzaille ipiñiko ez ete
daben. Eta ez da gaur orain ogetamar urteko gizona. Guda barririk bada,
neure senarrak etxetik urtetea ez neuke gura. Bere otseiñ, morroi eta
maizterrak bialdu daizala: ez dau beste batek Arnoldok aiña gizon
Euskal-Erriaren alde bialduko; baiña etxeko iauna gelditu deilla etxean,
bada etxeak bere zaitzallea bear dau. Ganera, Mendiolako etxe-iaunak
euskaldun lurragaitik naikoa egin dau orain artean. Ia bere bizitza guztian
Txomin Agirre
euskaldun gizonen nagusi izan da, eta Arnoldok bere sanetako odolagaz
ortxe busti dau sarritan gure lurra eta ortxe nunbaiten ikusi ditu iausten
bere seme morrosko biak, Ioanes eta Iñigo, banan-banago mutillak, eure
anaiak, Rikitrudis! eure gurasoen poz eta atsegiña ziran ondorengoak. I
oraindiño umetxoa intzanan eta...
—Baiña, nondik, Ama, datorkioz, aiñ bidebagako gogamenak? Ez
da gure Aita etxetik kanpora beste askotan bi eta iru egunean egoten? Ez
da lagunakaz eizera ioana izango?
—Ez, enetxoa. Ez da ire Aita aspaldietan eizera ioan. Nire gizona
atzo goizeko umea ez da: bere lepo gaiñean larogei urte daroaz, asko
nekatua dago, eta gordin itxurea badauka bere, ez dago gordiñik biotzean
ez bada. Bai iñoiz eizera. Ai orduan! Azkarrak ziran Arnoldoren ankak,
argia eta itzala batean bere begia, gogorra bere besoa, beso gogorrik gure
mendietan bazan. Zenbat abere ikusi ete dira ire Aitaren aizkorapean!
Gure oiñen azpian daukaguzan naurrak zerbait esaten deuskune. Artza
bazan, otxoa bazan, basauntza ban, etxe onetara eiza ugari betorren
orduna. Arnoldo, seme biakaz, emen inguruko larrabere guztiak amaituteko
naikoa zan; baiña lagun asko etorten iakozan etxera, eta or ibillten
ziran aldra andiak, oiuka, deadarka, garrasika, mendirik mendi, ibarrik
ibar, basorik baso, euritan eta edurretan, zeru garbian eguzki ederra agertzen
zanean legez bardiñ, eguna baiño lenago iagita gabeko orduetaraiño.
Urteak dira orrelango barallirik etxean sosmau ez dodala, urteak abere
naurririk Mendiola sartu ez dala. Dana dago emen zarra, etxea eta etxekoak,
eu izan ezik, Riktrudis. Gure semeak il ziranezkerotik, Aita zarrak
zankoa loturik dauka etxean, zu ikustean dauka bere poztasun bakarra,
eta ez dau etxetik urteten zeregiñ andi eta premiñazkoren batek deitu
ezik. Eta orduan bere beti bialtzen dau norbait non eta zetan dabillen
esatera. Larunbat goizean, eu elizan intzan bitartean, Ozinbelzko
Otxoaren morroi bat etorri iakon eske, ixil-izketan egon ziran biak, eta
ioan ziran, neuri agur bat egin baga, eta euri bere ez, Riktrudis! Astelen
arratsaldean gagoz, eta ez da iñondik agiri, ezeren barririk ez da. Zer deitzan?
—Deitzot, Ama, gudarik dan edo ez dan ziartu ez dakigula, eta
balitz bere, ez litzatekela izango Mendiolako Arnoldo, larogei urteko
gizona, euskaldun gudarien burutzat iarriko leukeena. Euskal-Erriak
badaukaz gizon goiendeko zintzoak: ara or Saratzupeko Lope, indarra
besoan, argitasuna adiñean, sua eta garra berengandeko biotzean daukazana:
ara or Ametzuko Gaispar, gizon leiala eta zuzendari burutsua: ara
7