inprimitzeko bertsioa PDFn - Armiarma

48
VIII
AMESAK ETA EGIAK
AUÑEMENDIKO LOREA
Urrengo goizean egun-usaiñagaz batera urten eban iauregitik, eta
eguzkia bideak galdatuten asi baiño lenago etxeratu zan Riktrudis. Pozez
zoratuten egoan, ezagututen dogun leio baten ondoan, altzoan iosteko
zapi batzuk zituala. Ez zan gitxiagotarako bere. Gabeko gogamenakaz ez
eban arimako garbitasunik galdu; ez ziran plagearen gauzak izan.
Egundo alangorik! Ez eutsan bada Amandok esan, Adalbaldo eta bera,
Riktrudis, alkarrentzako iaiorikoak legez zirala, eta biak alkartutea errientzat
guztiz ona izango litzetekeala? Prankotarrak euren nagusi bat euskaldunagaz
ezkonduta ikusi ezkero —esan eutsan Amandok— euskaldunai
obeto begiratuko deutse; eta euskaldunak, Arnoldo izen andikoaren
alabea eta Adalbaldo bat eginda ikusitakoan, ez dira auzokoen kontra
aiñ amorratuak egongo.
Baña ori gauza andia zan! Ainbat andia! Gizaldi luzeetan alkar ikusi
eziñik egozan arraza biak, batak bestea ondatutea baizen beste gauzarik
gogoan ez eukan erriak, alkartu!
Eta ona zana ezin ukatu zeitekean. Gizon guztiak aita baten semeak
baziran, zerurako iaioak, danak anaiak legez bizi izatea bidezko gauzea
zan. Batak besteari egitada txarrak parkatuteko agindu baeban Iesusek,
alkarri parkatu bearrean egozan euskaldun eta prankotarrak.
Berak, Riktrudisek, prakatuko eutsan edozeini edozer gauza: berez
iatorkon mundu guztiaren adiskide izateko gogoa. Baiña, ezkondu!
Olango gauzarik etxakon iñoiz bere gogoratu, eskabide andiak izan
zituan baiña. Eta ori aitak eta amak eurak, noizean beiñ ezkontzea aitatu
eutsela gero, eurak zarrak egozala eta. Aita zaindu, amari poz emon,
morroiai gauza onak erakutsi: besterik ez eban gura izan. Gizonak ikusteak
berak bildurra eta ikarea emoten eutsan, eta Portunek beste guztiak
baiño geiago.
Alanda guzti bere, Elizearen onagaitik eta errien bakerako, gurasoen
gurariko bategaz alkartu bear izan ezkero, ezkontzeko doskañia bear
bazan, eskondu egingo zan.
Baiña Adalbaldogaz ezkontzeko doskañi bearrik ete eukan?... Zer
ekian berak? Bai edo, ez edo... Olango gauzetan ez zan egundo ibilli eta.
Adalbaldo gizon ona irudito iakon, tint ona; argia bere bai, baita; itxu-
Txomin Agirre
razkoa, guztiz itxura ederrekoa; lerdena eta liraiña eta aukerakoa: besterik
ez zan lango gizona.
Eta Adalbaldo izan ezik besteren bategaz ezkonduko ete zan? Ez,
orixe ez! Ezta, ezta lurreko ondasun guztiak gaitik bere. Eta gurasoak
aginduko balebe beste bat senartzat etxera ekarteko? ai, ene! Iaungoiko
maitea! Olango gauzarik ez ete eutsen aginduko. Maite baeben itxi eioela
bake-bakean, ezkontzea nai eta nai ezko gauzea ez zan eta.
Gaiñera, Amandok ziñoanez, Adalbaldo Riktrudisentzat ondo etorren
gizona zan, Riktrudis Adalbaldorentzat gizako emakumea. Biak
ondo alkartuko ziran, biak ondoen lagunduko eutsen apezpikoari eginkizun
Iaungoikozkoetan.
Eta baeukan eliz-gizon nagusiak laguntasunen bearra, bada
Auñemendiko euskaldunik geienak fedegabeak egozan oraindiño. Ez
alan beste euskaldunak, Iaungoikoari milla esker. Naparroako erribera
aldean, berak, Riktrudisek entzuten ebanez, Iesusen barri onak erakutsi
zituan Done Paulo Ientientzat Bialduak, kristiandadeko lenengo urteetan;
Done Saturninok Iruñan, irugarrengo eunkidan; Done Bizentek
Daxen eunkida orretan bertan, baiña aretarikorik ez zan mendietaraiño
eldu, eta zerbaiten susmo eta zurrumurrua baiño asko geiago ez zan
iakiñ orduan basoerri basterretan. Geroago, pixkaka, pixkaka, sartu zan
Auñemendiñ zeruetako argitasuna, eta oraindio ez gara kristiñauok aiñ
asko. Alan bere ez dauka Amandok bear lekua makala. Euskal-Erriko
alde onetara etorri zan ezkerotik, bere gorputzari atseden bat ez deutsa
emon. Io ona eta io orra, etxe batetik urten eta bestean sartu, batari on
bat egin eta besteari obeak esan, or baselizatxo bat ipiñi eta emen lanerako
lagun barri bat billatu, oni erakutsi eta ari burubide gaiztoak kendu,
aserreak baketu, argalak indartu, gaixoari sendagarri onak emon eta biotzetan
asi onak bota. Ez eukan edozelango buruaustea!
Eta beti laguntasunen billa, Iaungoikoaren izenean. Zer laguntasun
emon eikeon berak, emakume indarbagako zirzill batek, Amando gizon
andi doneari? Zer egin daiket nik? —ziñoan—. Ez naz izan urria al dodana
egiten Iesusen izena ezagutua eta maitetua izan dediñ: orretan igaro
ditut oraiñ arteko egunak: neure ezagun eta adiskideen artean alegiñak
egin ditut nik, eta aurrerantzean bere zerbait egiteko gogoa daukat.
Ori bai, ori da neure marrea eta. Baiña, zelan urten neike nik neure
marratik kanpora? Erri guztiari agergarri on bat emon bear iakola diño
Amandok. Ai, Amando, Amando! Agergarri orrek euskaldun askoren
uko eta pukoak ekarri leikez nire gaiñera eta neure etxadi guztira bere
bai. Orixe da miñik andiena emongo leuskidana, neure aita eta neure
49