2011.go Otsaila 78. zenbakia XXVIII. urtea 2011.go ... - La Salle Bilbao

2011.go Otsaila 78. zenbakia XXVIII. urtea

ZER NON NORK 

AURKEZPENA 03 

Hezitzaileak mintzo 

Joxe Agustin Arrieta, HAMARKADA BERRIAN AURRERA 04 

Praktika onak 

Txomin Elorza, TRUKENACUI 06 

Gogoetak 

Jon Lezamiz, XINGOLA GORRIA 07 

Pello Esnal, STEPHEN HAWKING ERE NOBIZIO? 08 

Patxi Ezkiaga, NIRE JAINKO XAHARRAREN TXOKOTXOAN (3) 10 

Kontu kontari 

Martin Jose Lasa, XXIX. EUSKARAREN EGUNA 11 

Jose Manuel Agirrezabalaga, TXADEKO SALLETARREKIN 14 

Jose Mari Artolain, GARIN 16 

Gure historia 

Iokin Otaegi, LA SALLEREN BEGI-BISTAKOAK 17 

Liburuak 

Joxe Erzibengoa, IDAZLEA ZEU ZARA, IRAKURTZEN DUZULAKO 20 

Ikasleen txokoa 

Ana Barbadillo, OHIKO JENDEA 21 

Nestor Gisasola, GALTZEAR DAUDEN LANBIDEAK 24 

Uxue Camus eta Maria Bogajo, NESKA BATEN ISTORIOA 24 

Lander Mandiola eta Iraide Perez, EGUNEROKO MAITAGARRIA 25 

Eli Barinagarrementeria, EIBARTIK SESTAORA 26 

Argitalpen honen laguntzaileak: 

IHINTZA – Salletarren aldizkaria. 1984. urtean sortua. 

Zuzendaritza eta erredakzioa: La Salle, 851 postakutxa, 20.080 – Donostia 

L.G.: SS 485/84 ISSN: 1135-3945 

Gertu inprimategia

O tsailarekin 

AURKEZPENA 

dator argitara Ihintzaren zenbaki berri eta eraberritu hau, 2011 urteko lehena, margo biziz 

hornitua. 

Oraingo honetan hamabost lagunen idatziak argitaratzen ditugu. Hauen arteko bost ikasleak dira, 

Beasain, Eibar eta Sestaokoak, hain zuzen. Idazle berririk ere bada multzo honetan, gazteak, noski. 

Eta idazlanak atalka sailkatu ditugu aurreko zenbakian egindakoaren antzera. Oraingo honetan hauek dituzu: 

Hezitzaileak mintzo, oraingo honetan bakarra izan arren. 

Aurrekoaren loturan Praktika onak atal berria ireki ahal izan dugu. Donostiako La Salle Ikastetxean Gabonetan 

izandako esperientzia interesgarri bat azaltzen zaigu bertan. Bada, ordea, Ihintzaren zenbaki 

honetan beste Praktika on bat, baina ikasle batek idatzia denez Ikasleen txokoan jarri dugu. “Eibartik 

Sestaora” dio izenburuak. 

Gogoetak eskaintzen, era oso ezberdinez izan arren, aurreko zenbakiko idazle berak ditugu. 

Kontu kontari atalean bi kontakizun aurkituko dituzu, bata gertukoa, Salletarron urteroko Euskararen 

Egunarena, bestea Afrika aldekoa, eta, gainera, deskribapen polit bat. 

Gure historia atal berriak La Salleko Juan Bautistaren garaira garamatza, gaur egungo zenbait egoeren 

parekotasunak gogoratuz. 

Liburuak. Sarrionaindiaren joan zen urteko liburu bat irakurtzeko gonbidapena aurkituko duzu bertan. 

Azkenik Ikasleen txokoan, esan bezala, bost idatzi datoz, arras ezberdinak: ipuin, istorio, gogoetak eta 

Praktika on baten kontakizuna ere. 

Irakurle estimatu hori, badakizu Ihintza gurea dela, salletarrona, geu garela irakurle eta idazle ere. Anima 

zaitez. 

Bukatzeko, gure laguntzaileak aipatu eta eskertu nahi nituzke: aspalditxotik gure orrietan azaltzen den Kutxa, 

eta laguntzaile berria dugun Caixa. Biei gure esker ona. 

Jose Manuel Agirrezabalaga 

IHINTZA 78 

3

IHINTZA 78 

4 

Hezitzaileak mintzo mintzo 

HAMARKADA BERRIAN AURRERA 

Joxe Agustin ARRIETA 

E 

z dakit zortea ala kasualitatea izan den, hemen, 

La Sallen lana egitea, elkarrekin misioa aurrera 

bultzatzea eta bizitzea, baina ez nago damuturik. 

Garrantzitsua da ohartzea, nola askok laguntzen 

dizuten bizitzaren alde argitsuan irauten. 

Baikorra ala ezkorra, argia ala iluna, alaia ala goibela, 

zoriontasuna ala nahigabea... Hainbat proposamen 

jasotzen ditugu zoriontasun hori lortzeko, eroso eta 

alai bizitzeko giltza aurki dezagun. Baina denok ongi 

dakigu, ordea, proposamen guztiek ez dutela beren 

helburua lortzen. Jendeak ongi bizi nahi eta ezin asmatu. 

Hain zaila al da? 

Era sinbolikoan eta metaforikoan adierazi nahi nuke 

igaro ditugun gabon jai hauetan, hainbat bazterretan 

itzali – biztu ari ziren argi txiki haiek, etxean eta geure 

inguruan genituen lagunen eta etxeko maiteen argiaren 

ezaugarria ere bazirela, eta guztia ez zela itxurakeria, 

kontsumismoa eta jai ustelak. 

Igaro berri ditugun Gabonak, bestalde ia urteko balantzea 

egiteko tenorea izaten denean, ezin ba ahaztu, 

urteko martxa honetan, hamaika bolondres, gure herrian 

eta ikastetxeetan ditugun boluntario isil, langile 

eta prestuak, bai arlo batean zein bestean solidaritatezko 

argia eta hoztasunean berotasuna jartzen dakiten 

hainbat jende jator…, ezin ba ahaztu. 

Ari naiz eguneroko bizitzan itzali – biztu ari diren argi 

txikiez. Badakizu beste argi horiek, argi apalez dabiltzanak 

etxeko sukaldeetan eta soziedadeetan, ikaste- 

txeko taldeetan eta salletar sare langintzan, edozein La 

Salle ikastetxe argitzen baitute beren ahaleginarekin, 

denbora eskaini eta ematearekin, hurbiltasunetik edo 

isileko lanetik. 

Otsaila estreinatu dugu, laster inauteriak eta garai 

aldi hauek beste animo bat ematen dizute. Hala ere, 

guztia ez da itxurakeria. Tradizioa ez da bakarrik ohikeria 

hutsa. Badago eta badabil zerbait. Barrutik sortzen 

den animo hori opa dizut. Ez ahaztu albotik, gertutik, 

esaten dizuten aupa hori. Maite zaituen batek ematen 

dizun musu hori. Seme-alabari begiratzeak sortzen 

dizun poz eder hori. 

Izarrez beteriko argia badugu bazterretan, La Salle 

ikastetxeetako ereduak, udaberri antza dirudi, baina 

baita argi txiki nirnirkako solidaritatezko argiak... eta 

hemendik eta horien eskutik ahal dugu bidea egitea. 

Uste dut orduan zerbait berria etor daitekeela. Horixe 

opa dizut 2011rako: bakezko, askatasunezko eta elkartasunezko 

urtea. Bestela, urte hau “beste” urte bat 

izan daiteke, baina berria ez. Eta zoriontsua? Ba hori 

ere nekez! 

1. Komunikazioa… Inkomunikazioa… 

Agian xelebre xamarra izenburua, ezta? Egia dena da, 

gure gizartean badugula nahiko informazio. Urrutira 

joan beharrik ez daukagu. Korreo elektronikoak gainezka 

izaten ditugu, paperak eta oharrak zer esanik 

ez... 

Bestalde informazioa azkar etortzen zaigu. Ez 

dakit nongo puntan zer gertatu, eta bi segundotan 

gaituzte informatu. Komunikabideek daukaten 

ahalmena eta abiada izugarria da. 

Gure ordenagailuek, mugikorrek, irratiek, telebistek, 

egunkariek txistu bizian bistaratzen baitizkigute 

irudiak, mezuak eta esan beharrekoak. Hitz 

batean, informazioa ugaldu eta bizkortu egin da 

edozeinentzat. 

Baina gaurko tema edo gaia ez da informazioa, 

komunikazioa baizik. Ez baita gauza bera komunikatzea 

eta hedatzea eta zabaltzea. Nik uste lan 

eskerga eta handia daukagula arlo honetan, zentzuz 

eta arduraz egin beharrezkoa: komunikazioa 

indartu gure hezkuntza sailean, gure ikasleekiko 

harremanetan eta tutoretza lanetan. Bejondeizula!, 

bejondeigula! 

Informatuta egotea ondo dago, gainera arlo hau 

asko ugaldu, indartu eta bizkortu da, baina pertsonak 

ez daki komunikaziorik gabe bizitzen.

Hauxe gure erronka, bai lehen eta 

baita orain ere. Gure gizarteak badu 

kulturaren komunikazio beharra. Izan 

gaitezen horren zubi eta mezulari. 

2. 2011.ean aurrera 

Oporretan harrapatu gintuen urte 

aldaketak. Hala ere, gurpilaren bultzadan 

beti bezala goaz. Aurrera begira. 

Asmoak eta esperantzak, nahiak 

eta desioak hor ditugu, baina ezin 

ahaztu ere zailtasunak eta nekeak, 

hala ere beti aurrera. 

Ez ditugu espejismo edo itxura moduko 

hitzak esan nahi. Beti bezala 

bizitzatik eta bizitzan oinarrituz begiztatu 

nahi dugu, ez ametsetan baizik 

errealitateari begiratuz. 

Hauxe gure enbidoa: errealitatearekin 

adiskidetzea ezinbestekoa da bizitza sentiduz bizitzeko. 

Badakit gutxigatik loteria ez zitzaigula tokatu 

(!), baina guk geure egunerokoari heldu beharko diogu, 

gure ikasleei, haien familiei, gure ikastetxea aurrera 

eramateari. Maita dezagula geure barrua, maita 

dezagula esku artean daramagun egitekoa. Badugu lan 

eta zeregin, non eta nola elkarrekin guztia aurrera bideratzeko. 

Ez ote da hau guztia loteria?, pozik geure 

lanbidea eta etorkizuna bideratzea eta egiaztatzea? 

Gai sakona, esanguratsua eta beharrezkoa dugu gure 

hezkuntza munduan balioen heziketa, edo beste era 

batera esanda, eskola errealitatean balio etikoak eta 

humanitarioak ikustea oso garrantzitsua da. 

Bizikidetza ez da bat-batean sortzen, ez eskolakoa 

eta ez gizartekoa, modu kolektiboan sortzen baita. 

Gutxieneko baldintza sozialak eta instituzionalak behar 

ditu, eta horiek dibertsitate anitzaren ondoriozkoak 

dira. Pertsonengan eta horien ongizate emozionalean 

oinarrituriko eskola kultura berria sortu behar 

da. 

3. Balioen suspertzea eta bizikidetza 

Bizikidetza gune eta helburu dugu gure ikastetxe eta 

eskola munduan. Ikastetxeetan giro egokia sortu behar 

dugu, komunitate osoak partaidetza eta bizikidetza 

ahalik eta atseginena edukitzeko; bertan hitza, 

negoziazioa eta elkarrekiko errespetua justizian oinarrituriko 

bizikidetzaren tresnak izango dira, eta hori 

lagungarria izango da elkarrizketaren aldekoagoa den 

gizarte demokratikoa eraikitzeko. 

Balioen ikaskuntzarako ekimentzat hauek azpimarratuko 

nituzke: 

1. Bizikidetza programa sustatzea. 

Hezitzaileak mintzo mintzo 

2. Bakerako eta bizikidetza demokratikorako pausoak 

sostengatzea. 

3. Hezkuntza-erantzun zuzena eta aurrez aurrekoa 

terrorismoaren aurka eta normalizazio politikoaren 

alde. 

4. Hezkuntza-konpromisoa banakako eta taldeko giza 

eskubide guztiekin. 

5. Inguruarekiko eta naturarekiko errespetu ekologikoa. 

6. Sexuen arteko oreka bultzatzea, gizonen eta emakumeen 

berdintasuna era praktikoan bideratuz. 

7. “Tolerantzia eza” eskola barruko bortizkeriarako, 

hori edozein motatakoa izan arren. 

8. Hirugarren Munduko pertsonen nahiz herrien sustapena 

eta garapena. 

9. Boluntariotza bultzatuz, bolondres orokorrak 

(baina ez derrigorrezkoak) ikasleen artean (“Denbora 

librea”, “eskautak”...) bultzatuz. 

10. Ikasleen dibertsitateak adierazpen asko baditu 

ere, arretarako plangintza eta egitarauak oso txikitatik 

erantzun behar dio ikasleriari. 

Laburtuz, Jacques Delors-ek zuzentzen zuen batzorde 

haren txosteneko hitzak gogora ekarri nahiko 

nituzke: “Ezagutzen ikasi, egiten ikasi, elkarrekin bizitzen 

ikasi eta izaten ikasi”. Nik uste hezkuntza integralak 

hemendik joan behar duela. Denon artean, garapen 

pertsonalerako nahiz laneko prestakuntzarako 

hezkuntza bat eraikitzen ari gara, ikasle bakoitzaren 

ahalmen guztiak (kognitiboak, sentsorialak, afektiboak 

eta jarrera mailakoak) pizten dituen heziketa. 

IHINTZA 78 

5

IHINTZA 78 

6 

Praktika Praktika onak onak 

G 

abonak gabon, aurten, La Salle Donostia 

ikastetxean, praktika berri baten “nativitas” 

izan dugu. Gaur egun hain bogan dagoen 

“imaginario kolektibo” horretan gizartearen beste 

kontsumo eta antolaketa forma batzuk ahalbidetu 

nahian, truke kanpaina bat antolatu dugu. 

Trukea. Sinplea. Gauza bat beste batengatik aldatu. 

Merkatu orokorra kontutan eduki gabe, eta gure 

kasuan, interes merkantila albo batera utziz. 

Betidanik existitu den praktika bat da, eta hainbat 

onura baditu. 

Gauzen bigarren bizitza bat ahalbidetzen dugu. Guk 

etxean ezertarako txokoan utzitako gauza hura beste 

norbaitek gogoz hartuko du, eta erabilgarri izango 

zaio. Gainera guk guretzako onuragarria izan 

daitekeen beste zerbait jaso dezakegu. Ekonomia 

hutsetik bere onurak baditu hortaz. 

Baina baditu gauza gehiago. Gizartean ematen den 

errealitatea aldatzeko aukera ematen digu. Mundu 

honen parte aktibo bihurtzen gaitu, erabakitzeko 

aukera luzatuz. 

Bestalde, jendea elkartu egiten da, komunitatea 

sortuz, elkar ezagutzeko aukera emanez. 

Kontsumismoaren kateak moduren batean ere 

apurtzen ditugu. Hots, Gabonak beste modu batean 

ospatzea ahalbidetzen digu. 

Zailtasunak badaude baina. Haietako bat momentuan 

gurekin zerbait aldatu nahi duen pertsona aurkitzea 

da. Bigarrena, gurearen balorea zehazteko tresnarik 

ez egotea. Honek moduren batean, erdibideko 

soluzio bat aurkitzera bultzatu gintuen. Bonoak sortu 

genituen aldaketak errazteko. “Nakui” izena eman 

TRUKENACUI 

Txomin ELORZA 

genien. Hauek gure zirkuitu itxian baina ez ziren erabilgarri, 

eta gauzengatik bakarrik aldagarriak. 

Aurten berrikuntza asko eman dira gure Tandanacui 

taldean. Hiru talde daude orain (DBH3ko Tandanacui 

Gazteak, DBH4 eta Batxilerreko taldea, eta Helduak) 

eta guztiak partaide aldetik nahikoa berriak. Hiru taldeek 

baina hartu dugu parte ideiaren bilakaeran. Erabaki 

guztiak taldean hartu dira (Dirua erabilgarri 

izango zen edo ez, bonorik sortuko ote genuen, donazioekin 

zer egin…). Honelakoetan ere partaide izatea 

garrantzitsua dela pentsatzen baitugu. 

Handik astebetera bigarren eskuko merkatutxo bat 

antolatu genuen. Donatutako zen bertan zegoen 

dena. Salmentatik 125 euro atera genituen. Proyde- 

Proegako kanpainan eragin askorik ez dute izango, 

baina apurra bada ere, bada zerbait. 

Hobetzeko gauza asko dago. Eta datorren urtekoan 

pentsatzen atera dira burutapen bi. Polita litzateke 

abenduak 11 eta 18 egunak erabiltzea, ekimena aurrera 

eramateko. Abenduak 11, posible izatekotan, 

Izartxoko topaketa batekin batera, Truke kanpaina 

burutuko litzateke. Eta zazpi egunetara, bigarren eskuko 

merkatua antolatuko litzateke. 

Bigarren proposamena, abenduko bigarren astean 

zehar eskolan bertan gauzak usteko posibilitatea da. 

Honek eskolaren parte hartze handiagoa eskatuko 

luke. 

Sobratutako gauza guztiak Mali Elkartasuna GKEaren 

bidez Maliko hezkuntza proiektuetara bideratu 

dira. Aukera hau taldekide baten kontaktu zuzena 

genuelako eta eramatea egun hauetan egin behar 

zelako hartu zen. Datorren urterako honen irteera 

Proyde-Proegaren bidez egitea espero da.

H 

asierako ohar gisan aitortu behar dut tituluak 

ez duela zerikusirik Uruguay-ko Carmen Posadas 

idazlearen historiarekin. Teresa Cabarrus 

edo Madame Tallien da “La cinta roja” eleberri 

historiko horren protagonista. Lerro hauetan artikulu 

xume hau ez dago Frantziako Iraultzako izualdian kokatua. 

Edozein garaitakoa izan daiteke. 

Ihintzarako artikuluren bat emateko data hurbiltzen 

ari zela-eta ideia asko nituen borborka garunetako 

lapikoan. Baina lasterketa bati buruzkoa aukeratu 

dut. Eta, gainera, brastakoan egin dut. Ez zegoen 

ezta “pole position”-ean ere. Baina hautapenaren balantzetako 

erretiluan bideo bat ipini dit nire lagun batek. 

Hobeto esanda, Jose Luisek gaur bertan mezu 

bat bidali dit esanez: “normalean iruzkinik egiten ez 

badut ere, hau oso ona da”, wmv formatuko artxibo 

erantsian dagoen bideoaz ari delarik. Ikusi eta atsegin 

izan zait. Eta, horra hor arrazoia. 

Agian ezagutzen duzue, baina haren deskribapena 

egingo dut gogora dezazuen, eta ez baduzue ikusi, 

zertaz arin naizen jakin dezazuen. Bideo horretan ez 

da izenbururik ageri eta off-ean ari den ahotsa ezagutzen 

ez dudan mintzairaz ari da. Korrika egiteko lurrezko 

pista inguruan dauden pankarten eta txartelen 

grafiagatik nik esango nuke protagonistak India aldeko 

toki batean aurkitzen direla. Akaso, Sri Lankan; 

beharbada, Pakistanen, Bangladeshen... Hor nonbait. 

Eta dena prest dago. Pista, ikusleak, -gehienak pertsona 

helduak-, podiuma, mahai baten gainean neurri 

ezberdinetako 8 kopa. Antza denez, ehun metrotako 

froga da. Baina lasterkariak bereziak dira. Ezohikoak, 

bederen. Dozena bat mutiko dira eta guztiak elbarriak. 

Korrika egiteko makuluak behar dituzte. Gainera 

zangoetan protesi edo burdinazko tramankuluak 

daramatzate uhalez lotuta, berna ahulak eusteko, 

hezurretako ahulezia gailentzeko. 

Danbada hotsa entzun da. Ziztu bizian ari dira saltaka 

lasterkariak. Hautsa, ongi harrotua, zalditeria 

arrapaladan balebilen. Ikusleak oihuka ari dira. Pixkanaka 

tropelean besteei aurrea hartzen ari zaie makulurik 

gabe doan mutiko bat. Metro gutxiko tartea falta 

da helmugaratzeko eta garbi antzematen da zein 

izango den txapelduna. Baina, et, et, et! Kasu! Mutikoa 

trebukatu egin da harri batean. Estropezu egin du 

azken metrotan eta zabuka doa erori arte. Beste lagunek 

aurrea hartzen diote eta helmugako xingola gorria 

ukitzear daudela, eroritakoaren negar atsekabetuak 

geldiarazi egiten ditu. Guzti-guztiak gelditu egiten 

dira eta atzera begiratzean kamara motelean har- 

XINGOLA GORRIA 

Gogoetak Gogoetak 

Jon LEZAMIZ 

tutako irudiak ikusten dira. Pentsatzeke eta aldez aurretiko 

estrategia bailitzan, guztiak lagun nahigabetuarengana 

hurbiltzen dira eta inguratzen dute. Zutik 

jartzen laguntzen dute eta denak elkarrekin, elkarri 

bizkarretik helduz, pausu berean, helmugaratzen 

dira. Guztiek une berean heltzen diote xingola gorriari. 

Ikusleak zoro antzera txaloka hasten dira. Ez da 

irabazle bakarra izan, guztiak dira txapeldun, kopadun, 

dominadun... Eta kolorin kolorado, kito. 

Ezin izan dut esatariaren iruzkinik ulertu eta poztu 

egiten naiz. Agian, begi bistakoa dena iluntzen du 

ondorio moralista bat esanez, propaganda eginez, 

ideologia bat sustatuz... Joko paralinpiko berezi horietan 

solidaritatearen ederra agertzen da bere biluztasunean. 

Nik neuk ez dut beste ikasbiderik ezta moralejarik 

jarri nahi. Aski izango litzateke ohiko formula: 

eta hala bazan sartu dadila kalabazan. 

Orain bi mila eta bostehun urte Ekialde Hurbilean 

herri bat erbestetik, Babiloniatik, hain zuzen, itzuli 

zen bere lurraldera. Hondatua aurkitu zuen Israel. Orduan 

adorerik gabe zeudenei, Isaias izeneko profeta 

batek herrikideei aldarrikatu zien elez eta obraz, elkarrekin 

xingola gorria har zezaten; hots, justizia eta 

bakea bizi zitezkeen gizartea eraiki zezaten: 

“Antzinako etxe-hondakinak berreraikiko dituzu, 

menderik mende ahantzirik zeuden oinarrien gainean 

jasoko. ‘Harresi zulatuen konpontzaile’ eta ‘Etxe hondatuen 

berritzaile’ deituko dizute.” Solidaritaterako 

deiadar lazgarria zen hura. 

Datu ekonomikoak irakurtzean, egoera gordin samarrarekin 

egiten dugu topo. Kimu berdeak ihartuz 

joan diren paisaietan, zer jokaera hartuko dugu? Nola 

erkatu gaur egun daramagun “rat race” (arratoi lasterketa) 

honetan, sarri aipatzen den lehiatsu izatea 

solidario izatearekin batera? Azken batez, xingola 

gorria geuk bakarrik ala besteekin batera bereganatu 

nahi dugu? 

Itaunak itaun, arrapostuak arrapostu, erantzuna zuri 

dagokizu. Gogoeta on! 

IHINTZA 78 

7

IHINTZA 78 

8 


STEPHEN HAWKING ERE NOBIZIO? 

Pello ESNAL 

U 

dan, hautsa franko harrotu zuten komunikabideetan, 

Stephen Hawkingek idatzitako liburu 

berria –The Grand Design– plazaratzea 

zela-eta. Denetik irakurri genuen, nahiz eta orduan 

inork gutxik zekien zer idatzi zuen fisiko ospetsuak. 

Hautsa harrotzea izango zen kontua, nonbait. Azkenean, 

norbaitek argi-izpiren bat aurkituko zuen, 

agian. 

Gero, liburua plazaratu denean, bai ingelesez, bai 

gaztelaniaz, ezer gutxi irakurri dugu hari buruz. Edo 

jendeak ez du liburua erosi, edo erosi duenak ez du 

ulertu, edo hitz egin behar zuten guztiek lehendik 

esango zituzten esan beharreko guztiak, eta polborarik 

gabe gelditu. 

Nik ez dut ez liburua erosi, ez irakurri. Baina, agian, 

ulertu bai; eta, beharbada, Hawkingek berak baino 

hobeto, hori esatea harrokeria ez bada. Suertea izan 

bainuen. Izan ere, Hawkingen liburu berriarena furifurian 

zebilela eskuratu nuen Ramon Panikkarren De 

la mística liburua, aurrekoan esan nuenez. Eta haren 

argitan ulertu nuen tiroak nondik nora ibil zitezkeen; 

eta ibil daitezkeen. Berrituko baita gaia berriro ere 

komunikabideetan. Onak dituk, ba, morboa duten 

gaiei bakean uzteko. 

Kontuak kontu, egun haietan zirriborratutako ideia 

batzuk ekarri nahi ditut txoko honetara. 

Hitz gakoa: mitoa 

Bada hitz bat erlijioaz ari garenean hitzetik hortzera 

erabili ohi duguna: mitoa. Eta esaten dugu, gauzak 

soilduz, horixe dela erlijioa: mitoa; hau da, ipuina-edo. 

Zientzia, berriz, egia izango litzateke: egia zehatza 

eta segurua. Eta berdaderoa. Egia zientifikoa baino 

egia berdaderoagorik! 

Bai, baina ikuspegi hori bera ere mitikoa da. 

El testimonio flagrante del mythos colonialista, que todavía 

sigue vigente, es la creencia (mítica) de que la llamada 

cultura moderna, predominantemente “científica”, es neutra 

y universal. 

Horrela hasten du Panikkarrek De la mística liburuaren 

laugarren kapitulua (102-110. or.; berea da pasarteko 

parentesia), xehe-xehe irakurtzea merezi duena, 

liburu osoa bezala. Hain zuzen, kapitulu horren argitan 

ulertu uste nuen zer egin duen Stephen Hawkingek 

bere azken liburuan. 

Baina, hori azaldu aurretik, ikus dezagun zer dioen 

Panikkarrek mitoari buruz. Katalan handi honen arabera, 

presupostua da mitoa; azken (edo aurren, nondik 

hasten garen kontatzen) uste sendoa, oinarrietan 

oinarrizkoena, zeinaren gainean eraikitzen dugun 

geure ikusmolde, pentsamolde eta bizimolde guztia. 

Kuestionatzen ez dugun azken-azken oinarria. Denok 

onartzen duguna (puska baterako, behintzat), egunero-egunero 

kuestionatzen ibili gabe. Horixe du mito 

hitzak esanahi funtsezko. 

Adibidez, mitoak ditugu eskolako kurrikulua, estatu 

bateko konstituzioa, kongregazio erlijioso bateko 

erregelak eta konstituzioak… Bai. Baina era berean 

mitoak ditugu, nahiz eta horietan inplikatuak daudenak 

onartu ez –onak dituk, ba!–, zenbait filosofiaren 

printzipioak eta zientzia baten postulatuak ere. Mitoari 

izen ponpoxoa –printzipio, postulatu…– ipintzeak 

gauzak aldatuko dituelakoan… Gauzak aldatu 

ez, baina inuzenteei ziria sartzen ahalegindu bai. Eskerrak 

denok ere inuzenteagoak izan ginen. 

Stephen Hawking: postulante izatetik nobizio izatera 

Nire interpretazioa zuzena bada, esaldi batean laburbil 

daiteke Stephen Hawkingek azken liburuan 

esana: 

Fisikak ez du Jainkoaren postulaturik behar. 

Era berean, beste esaldi batean laburbil zitekeen 

fisiko beraren A Brief History of Time ospetsu hura ere. 

Fisikak ez du Jainkoaren postulatua baztertzen. 

Poz ederra hartu zuen orduan, 1988an, zenbait teistak. 

Eta, horiek ez ezik, beren botereari eusteko Jainkoaren 

beharra duten guztiek, eta sinismenari eusteko 

fisikaren eta gainerako zientzien beharra dutenek… 

Orain, berriz, komeriak: “orduko asea, egungo 

gosea”.

Baina, azken batean, oraingo liburu honetan, fisikaren 

autonomia aldarrikatu besterik ez du egin fisiko 

handiak. Eta, hala bada, mesede ederra egin die bai 

fisikari, bai filosofiari, bai teologiari, bai zientifikoei, 

bai fededunei… Izan ere, Jainkoa postulatutzat erabiltzeak 

–Jainkoaren postulante izateak– ez digu on askorik 

egiten. 

Beraz, hara hor Stephen Hawking, lehen postulante 

eta orain nobizio. 

Gu ere nobizio 

Bai. Guri ere ez litzaiguke gaizki etorriko, noski, 

Jainkoaren postulante izateari uztea. Postulante izateari 

utzi eta nobizio izatera itzuli. 

Lauzpabost libururekin joango ginateke berriro San 

Asensiora. 

Hasteko, ebanjelioen itzulpen on batekin. Eta, badaezpada, 

Juan Mateosen (eta L. Alonso Schökelen) 

itzulpena ere emango genuke, baina bigarren argitalpenekoa, 

1987koa. [Bide batez: ezin harrigarriagoa da 

oraindik ere agortu ez izana, hain zuzen, adituen hitzetan 

inoiz edozein hizkuntzatan egin den Itun Berriaren 

itzulpenik onenetakoa. Irten zenean, ezkutatzeko 

agindua eman omen zuten Elizako orduko agintariek, 

gordinegia zelakoan-edo. Baina gordinegia 

norentzat?] 

Nobelaren bat ere eramango genuke. Bakoitzak 

maiteena-edo duena. Hala, bilduma polita osatuko 

genuke denon artean, eta aukera polita izango genuke 

liburuak elkarrekin trukatzeko. 


Nobela moduko bat eramatekotan, Un paso, un 

mundo ere eramango nuke, Salvador Santosek idatzia 

Markosen ebanjelioa oinarri hartuz, eta 2009an plazaratua. 

Harrigarria da zer-nolako maisutasunaz xehatzen 

dituen Markosen testuak eta zer-nolako etekina 

kentzen dien. Murtzian bizi den sekular honek ezagun 

du Juan Mateosen ikaslea izan zela eta haren lankide 

itzulpengintzan. 

A, jakina! De la mística ere eramango nuke. Baina 

baita Raimon Panikarren beraren El silencio del 

Buddha ere. Ateismo erlijiosoa sakontzeko eta lantzeko. 

Eta, agian, ateismo erlijioso horren baitan hasiko 

ginateke berriro ere otoitz egiten ikasten, Jainkoaren 

isiltasuna oinarri, Aritzetakoaren “Fiat” haren oihartzunaren 

harira eta irundar hark sortutako doinurik 

ederrenaren altzoan. Igande gauetan kantatzen genuen, 

Fernanditok (barka!) “Salve, Regina” sutsu intonatu 

aurretik. “En tus manos, Señor, encomiendo mi 

espíritu” zioen “Nunc dimitis” haren errepikak. Gaur, 

“zure eskuetan, uzten dut bizia, Jauna” kantatuko 

genuke... 

Bai. Nahikoa izango genuke otoitz labur horiekin. 

Otoitz laburra behar baitugu gehiagorako gauza ez 

garenok. “Gure aita” bera ere luzeegia geratzen zaigu 

-eta. 

Baina hobe isiltzea, eta gainerakoak beste baterako 

uztea. 

IHINTZA 78 

9

IHINTZA 78 

10 


NIRE JAINKO XAHARRAREN TXOKOTXOAN (3) 

Patxi EZKIAGA 

BELAR MIKATZAK 

J 

udu bat eta Aleman bat elkarrekin zihoazen bidaian 

eta, Pazkoa hurbil zegoenez, Judua jaiegun 

horretan egiten den otordu zoragarria deskribatzen 

hasi zen. 

-Nahi adina ardo ateratzen da eta litxarreriek ez dirudite 

mundu honetakoak, hain dira goxoak! 

Alemana, ordea, inoiz Seder batean izan gabea zen 

eta zaila egiten zitzaion sinestea. 

-Dastatu beharreko zerbait da -esan zion Juduak-. 

Beharbada, nire laguntzarekin Judu plantak egiteko 

gauza izango zara. Horrela, Pazko bezperan, sinagogara 

joan eta bertako jende zintzoak beren etxeetara 

gonbidatuko gaituzte. 

Ideiak ona ematen zuen, eta Alemanak azkar ikasi 

zuen Judu plantak egiten. Yiddish hizkuntza ere ikasi 

zuen. Jaieguna baino egun batzuk lehenago, lagunak 

Sederreko ohitura tradizionalak adierazi zizkion. 

-Baso bat ardo eskuan hartuta, Kiddusha esan behar 

da; eskuak garbitu eta pepino pixka bat jaten da. 

Gero, Egiptotik irten gineneko historia kontatzen 

duen Haggadah irakurri eta komentatzen da. Gauza 

guztiak ordena baten arabera egiten dira eta, azkenean, 

otordu zoragarri eta aparta hori jaten da, goxokiz 

eta litxarreriez betea. 

Juduari, baina, ahaztu egin zitzaion lagunari belar 

mikatzen zatia kontatzea. 

Pazko bezperan, sinagogara joan baino lehen, Alemanak 

barau egin zuen egun osoan. Otordu bikain 

hura jateko prest egon nahi zuen. 

Sinagogan otoitzak bukatu zirenean, bertako bi 

Judu zintzok nork bere etxera gonbidatu zituzten bi 

lagunak Sederren parte hartzera. 

Alemanari non eseri behar zuen esan ziotenerako 

jaki goxoen aromak hartuta zeukan etxea. Ahoa urtu 

egiten zitzaion etxeko jaunak, Kiddush errezitatuz, 

Sederri hasiera eman zionean. Guztiek basokada bat 

ardo edan zuten. “Hau bai ohitura ederra -pentsatu 

zuen Alemanak-, ardoa edan beharko litzateke beti 

otordu on baten hasieran”. Gutxira, pitxer bat ur ekarri 

zuten eta, txandaka, eskuak garbitu zituzten. 

“Bitxia, oso bitxia -pentsatu zuen Alemanak-. Jateko 

eskuak garbitzen ari dira”. Gero, bakoitzari ur gazitan 

bustitako pepino puskatxo bat eman zitzaion. “Zeinen 

ideia bitxiak dauzkaten Judu hauek zizka-mizkei buruz 

-pentsatu zuen-, baina ziur nago usaintzen ari naizen 

janaria hau baino fundamentu handiagokoa izango 

dela”. 

Alemana, poliki-poliki, urduritzen hasi zen. Egun 

guztian ezer jan gabe zegoen, eta urdaila kexu zebilkion. 

Ardoak eta pepinoak erdi zorabiatuta utzi zuten 

Alemana, baina jendea oso pozik zegoela ematen 

zuen. 

Azkeneko bi orduak, arbasoak Egiptotik nola irten 

ziren komentatzen eman zituzten. “Noiz arte jarraitu 

behar du honek? -pentsatu zuen Alemanak-. Ez al dira 

inoiz gosetzen?” 

Ondoren, matzo atera zuten mahaira. Beste basokada 

bat ardo edan eta, bigarren aldiz, eskuak garbitzeari 

ekin zioten. Alemana, matzoari begira, lasaitzen 

saiatu zen. Laster ekarriko ahal zuten benetako janaria! 

Matzoa gogor samarra zen eta zaporerik gabea: 

jateko modukoa, halere. Zegokion zatia jan eta, Alemana, 

benetako otorduaren zain gelditu zen. Izan ere, 

ordura arteko guztia, lagunak esandakoaren arabera 

gertatu zen. Baina, lehenengo aldiz, mahaian jarritakoa 

guztiz esperogabea eta ezezaguna egiten zitzaion. 

-Adiskide, jan nahi duzun guztia -esan zion etxeko 

jaunak, erremolatxaz betetako azpila begien aurrean 

jartzen ziola. 

Koilarakada handi bat ahoan sartu bezain laster Alemanari 

begiak malkoz bete zitzaizkion. Negarrari ezin 

eutsiz, eta, otordua han bukatzen zelakoan, mahaitik 

jaiki eta sinagogara lasterkatu zen, lagunarekin gelditu 

zen bezala. “Judu madarikatuok -esan zuen isilka- 

, hainbeste komeria otordu bat erremolatxa janaz bukatzeko!” 

Azkenean, laguna iritsi zen, ase, eta pozez gainezka. 

-Gustura egon al zara? -galdetu zion lagunari. 

-Zuok, Juduok, burutik eginda zaudete! -bota zion. 

Gero, gertatutakoa kontatu zion, eta nola ospa egin 

zuen Sederretik. 

-Zu bai zaudela burutik eginda -erantzun zion Juduak-. 

Zertxobait gehiago itxaron izan bazenu gauza 

benetan goxoak jango zenituen. 

Ez al zenekien 

gauza 

goxoak belar 

mikatzak 

jan ondoren 

etorri ohi 

direla?

Uztaritze – 2010eko azaroak 6 

1982 

ean hasi ginen Salletarrok Euskararen 

Eguna ospatzen. Lierniko 

muinoan elkartu ginen orduan 

(1982.XI.13an). Hasteko, bertako ermitan agurtu genuen 

Andre Maria. Ondoren bazkaria izan genuen 

hango ostatuan. 

Urtetsua bazen ere, Iñaki Olabeaga salletarra gure 

artean egon zen. Pozik egon ere. Urte luzetan isilean 

gordetako sekretuen partaide egin zigun bazkari gogoangarri 

hartan. Zehatz-mehatz argitu zigun euskararekiko 

bere prozesua, etxeko giro erabat euskalduna, 

salletar bidean abiatu ondoren bere euskararen 

galera, geroko berpizkundea, Errepublika garaiko 

euskal lanak, gerra etorri-eta Olabeagatarrei ezarritako 

errepresaliak, bihotzean min atzerriratu beharra, 

Annappesen (Lilletik gertu) egindako urteak, nola eutsi 

zion euskarari desterruan botatako urte haietan… 

(ikus Iñaki Olabeagaren testamentua, in UNÁNIMES, 

104 zenb., 1984. maiatza, 67-74). 

Elkartzearen pozez gain badu Euskararen Egunak 

kultur kutsu nabaria. Euskal Herriko zazpi lurraldee- 

tako batean elkartzen gara, guztiak bisitatzen ditugu 

txandaka, bosgarren itzulia hasia dugu, beraz. 

Azken topaketa 2010eko azaroaren 6an ospatu genuen. 

Lapurdin jarri genituen begiak, Uztaritzen, hain 

zuzen. Zergatik? Badira harremanak hezkuntza alorreko 

gure arduradunen eta Iparraldeko zenbait pertsona 

burutsuen artean. Hauetakoren artean Beñat 

Castorene, Uztaritzeko Olaberria lantegiko zuzendari 

eta Hezkuntekeko lehendakari denarekin. 

Hezkuntekoek heziketa teknikoa bultzatu nahian 

dabiltza azken urte hauetan gazteen artean, industria 

bultzatzeko Ipar Euskal Herrian. Hego Euskal Herriak 

Kontu Kontu kontari kontari 

XXIX. EUSKARAREN EGUNA Martin Jose LASA 

eskaintzen dituen egiturak erabiltzen ari dira 

–“Europako eskola tekniko onenak” direla baitiote– 

urteoro iparraldeko gazte euskaldunak, adibidez Donostiako 

La Sallen egoitza dutelarik, zenbait egonaldiak 

egiten dituzte enpresetan nahiz eskola teknikoetan 

(La Salle-Berrozpe Andoain, Irun…). “Gisa horretan 

Hego Euskal Herria eta Ipar Euskal Herriaren arteko 

loturak sendotu” nahi dituzte. “Ikasle talde 

osoak nahi lituzkete igorri trebakuntza batzuetara, 

ikasle batzuk diziplina berean trebatzea enpresa batzuen 

sortzeko oinarria delako”. 

Beñaten bitartez Uztaritzeko Latsa Elkarteko egongelak 

erabiltzerik izan genuen. Bertan izan genuen 

kultur ekintza. Gure Fidel Burgos, Hezkuntza arduradunak, 

eskerrak eman zizkion biziki Beñati gauzak 

errazteagatik, eta egitaraua azaldu ondoren hizlaria, 

Antton Luku Hargindegi, aurkeztu zigun eta eskerrak 

eman zizkion. 

Antton pertsona polifazetikoa dugu. Ipar Ameriketan 

jaioa bada ere, txikitandik Behe Nafarroako Amikuzen 

hazia eta bizia da. Ondo ezaguna da idazle 

gisa: ipuinak (Botoiletan, 1998, Maiatz), antzerkiak 

(Tu quoque fili, 1996, Kutxa Fundazioa, Donostia); Antso 

Azkarra edo Miramamolinen esmeralda, 1997, Kutxa 

Fundazioa, Donostia; Zeru & Zuri, 2010, Donibane 

Garaziko lizeoko ikasleekin), saiakerak (Euskal Kultura?, 

2009, Pamiela, Iruñea), bi antzerkiak eta saiakera 

sarituak izan ziren. Lanbidez Donibane Garaziko 

Lizeoko irakaslea da, bertan 22 urte egin ditu. 

Eman zigun hitzaldian garbi asko azaldu zigun bere 

irakasle esperientzia, eskola publiko batean euskararen 

erabilpena eta normalizazioaren alde sentibera 

izan eta lan eginda ere aurkitzen dituen zailtasun eta 

oztopoak. Erabat konbentzituta dago formakuntza 

‘intelektual’ eta ‘zientifikoa’ oinarri-oinarrizkoak direla, 

baina baita ere formakuntza horretan ‘egitearen 

metodologia’ erabili behar dela. Gaur egungo irakaslearen 

helburua ez da dituen ezagupenak ikasleengan 

isurtzea, baizik eta gaztearen barnean jakin nahiaren 

grinari eta esperimentatzearen gogoari joku ematea, 

nola egin ez dakienari bideak aurkitzeko bilaketetan 

sartzen laguntzea. Anttonek azpimarratu egin zigun 

antzerkia (antzerki lanak euskaraz idaztea... antzeztea...) 

oso lagungarri dela ahalmen horiek sortzeko 

eta indartzeko. Gazteek, noski, interesatzen zaizkien 

gaiak jorratu behar dituzte antzerki lan horietan. Anttonen 

beste ideia tinko bat: ‘biziak eta eskolak elkarrekin 

lotuago joan behar dute’, ‘errealitatea eta zientzia 

bide beretik eta gertuago joan behar dute’. Bide 

IHINTZA 78 

11

IHINTZA 78 

12 


tzia bide beretik eta gertuago joan behar dute’. Bide 

horiek erabiliz egingo dugu ‘euskal eskola erangikorra’. 

Hitzaldiaren ondoren elizara joan ginen. Kanpandorre 

garaiak pertsonalitate aparta ematen dio. XIX. 

mendean eraiki zuten eliza. Aurrekoa erortzear ikusita, 

Uztaritzeko dirudunak, horien artean 

‘amerikanoak’, guk ‘indiano’ deitzen ditugunak, eliza 

berri bat egitearen alde atera ziren, baita altxatu ere 

Baionako elizbarrutiko arkitekto zen Charles Besoinek 

egindako planoen arabera. Azken bi urteotan egin 

dituzten lanei esker eliza eraiki berriaren distiraraz eta 

xarmaz ageri zitzaigun. Nabe bateko eliza duzu, gurutze 

latindar plantakoa, gotiko berrian egina, iparraldeko 

euskal elizetan hain bereziak diren bi pisuko tribunez 

hornitua. Presbiterioko pinturek, paretek eta 

ganga osoak atzo margotuak izan balira bezalako 

itxura ederra zuten. 

Jean Michel Barnetche, bertako bikarioak eman zigun 

meza. Etorri berria da herrira, Heletan sei urte 

egin ondoren. Gaztea, bizia eta gertua da. 

Meza hasieran, herriko seme eta Lakuntzan egondako 

gure Anaien laguna (Kepa Aranberrirena bereziki) 

den Mikel Sarratiak lau bertso eder kantatu zizkigun. 

Salletarrok Uztaritzen zuzendu genuen eskolako 

aitzin ikasle izana baita Mikel. Bertsook urte haiek 

gogoratzen dituzte eta salletar eskola harenganako 

eskerronez beterik daude. 

Agur, ohore, Lasalletarrak, gure doinu zaharrean, 

zuei begira pozik gaudela nago kanta beharrean, 

bihotz-bihotzez ongi etorri Uztariztarren artean, 

fraileak hemen aspalditikan zaudete zuen herrian. 

Agur bero bat egin nahi nuke Uztariztarren partean, 

Lasalletarren familiari hor gaituzue zorretan, 

Lordon anaia dugu gogoan eta sakon bihotzean. 

Indar handiko haren itzala oraino dago “FRERETAN”. 

Fraileen eskolan naiz ni egona hezia eta hazia. 

Hezgaitza omen izanagatik “Français” guti ikasia. 

Lordon-en esku bortitz ta onak ikasi dauku bizia: 

Lana, Jainkoa eta Herria maitatzearen grazia. 

Gazteak nonbait izaitez dauka ikasteko gutizia. 

Handitu eta ezin du galdu gaztetan irabazia. 

Zuen ildotik loratuko da sinestearen hazia : 

Euskal Herrian pizten duzuen esperantzaren zuzia. 

Salletarrok 1854tik 1966ra, hau da, mende luze batean 

arduratu ginen Uztaritzeko eskolaren zuzendaritzaz. 

Parrokiarena zenez, 1904ko legeak etorri zirenean, 

Anaia sekularizatu batzuei esker jarraitu genuen 

han. Parrokiak ordaintzen zituen eta etxe bizitza eskolan 

bertan zuten. Bertso bitan Anai Michel Lordon 

aipatzen da. Larresorokoa zen, 1907an jaioa, Maulen 

hasi zuen salletar ibilbidea, Irunen egin zuen nobiziatua. 

Zenbait kolegiotan, Baionan batez ere, irakasle 

izan ondoren, 1937an Uztaritzeko zuzendari jarri zuten. 

1939an gerrara joan beharra izan zuen, alemaniarrek 

preso egin zuten 1945ra arte. Handik etorrita Uztaritzera 

bidali zuten, eskola zuzendari nahiz irakasle, 

eta han egon zen 1968ra arte, bertako umeei irakasten. 

Oso maitea izan zuten herritarrek, euren semeekin 

egindako lan onagatik. Zutik dago salletarrek zuzendu 

zuten eskola, gaur egun San Bixente eskola 

pribatua da (Klase elebidunak frantsesa/euskara, ama 

eskolatik 5. urtera. Beste eskola pribatuekin lan elgar 

egiten da. Informatika eta españolaren lehen urratsa). 

Festa eguneko meza ederra izan genuen : liturgia 

bizia, partehartze bikaina, kantu harmoniatsua, organoaren 

laguntza… 

Jean Michel Barnetchek bere homilia laburrean ideia 

hauek landu zituen (berea da testua):

· Kristo Errege pestari hurbildu arau (34. igandea), 

Jainkoaren erreinua, berpiztea, bertze mundu baten 

esperantza... 

· Horrela sorraraz dezala gure izpirituan separazio 

bat: hemen lur huntako bizia / gero Jainkoaren 

etxean...! “Jainkoa, ez da hilen jainkoa, biziena baizik”. 

Jainkoaren seme bizitzea bai lur huntan bai bertzean! 

Edo bertze biderik hartzea bai lur huntan bai bertzean. 

Bataioak du beraz berritasuna ekartzen, ez hiltzearen 

mugak. Bizi berria. 

· Erakasle lana: bai lur huntako seme bai Jainko 

seme dela ohartaraztea. Lur huntako seme gisa, jakintza 

beharra. Jainko seme bezala, fedea sorraraztea, 

Jainkoak emaiten du, bainan guri haren jatzararaztea. 

Meza bukatu ondoren presbiteriora deitu zigun, bertan 

margotuta dauden santuen irudiak gertutik kontenplatzera 

(André Trébuchet pintorearen lana dira): 

santu euskaldunak dira han azaltzen direnak. Harrigarria 

bada ere, horien artean La Salleko San Joan Bautista 

azaltzen da, irudi ezaguna, hiru arrazatako haurrekin 

batera. Gaur egun argi badugu gure fundatzaile 

santua Reimsen jaioa zela, tradizio nahiko hedatua 


izan zen XIX. eta XX. mende hasieran La Salle familiaren 

zuztarrak Zuberoko Zibozetik zetozela (tradizio 

horren lekuko dexente daude idazkietan, abesti eta 

gorazarre hitzetan, ikonografian…). Ikerlarien lanek – 

hala nola, gure Luis Aroz ospetsuaren lanek– tradizio 

horren funsgabea utzi dute agerian. 

Meza entzun ondoren ordubete luze bat izan genuen 

Uztaritzeko leku ikusgarriak taldeka nahiz nork 

bere gisa gozatzeko: paraje ederrak, etxe dotoreak, 

San Bixente eskola inguruak… 

Denbora luzeagoa mereziko luke Uztaritzeko bisitak. 

Baina zain genituen bazkari prestatzaileak, jakiak 

punttuan zituzten, nola atzeratu? Bazkari ederra, 

gure Nikolas Berasategik, Joserra Garciak, eta bolondresen 

taldeak prestatu eta zerbitzatu zigutena, Latsa 

elkartearen lokaletan. 

Eta abestiak? Han genuen Periko Alkain akordeoiarekin, 

eskuan genuen abesti-orria, eta horrez aparte 

gure buruak gorde eta maite dituen euskal abesti zerrenda 

joriak abesteko aukera luze eta oparoa eman 

zigun. 

IHINTZA 78 

13

IHINTZA 78 

14 


TXADEKO SALLETARREKIN 

Jose Manuel AGIRREZABALAGA 

B 

igarren aldiz izan zen. Oraingo honetan, 

2009ko urriaren 16an, ostirala, Paristik zuzenean 

iritsi nintzen N’Djamena-ra, Txadeko hiriburura. 

2005eko maiatzean Doualatik etorri nintzen. 

Oraingo honetan ere iritsi, ni iritsi nintzen, maleta 

ordea Parisen gelditu zen. Hurrengo egunean etorriko 

zen. Ondorioz eskuko poltsarekin irten nintzen aireportutik. 

Zain nituen Léon, Lanbide Eskolako Anai Zuzendaria, 

eta Claude, Anai Ikuslaria, Anaiei bisita egitera 

jada etorria. 

Ezin esan Anaiak Txaden ur aparretan bizi direnekin, 

eskasian baizik. Anaien etxera ailegatu eta argirik ez. 

Ordu gutxi batzuetan bakarrik izaten omen dute argindarra, 

batez ere gauez, baina gaur hori ere ez. 

Bi Anaia bakarrik dira elkartean, Anai Léon, Zuzendaria, 

kamerundarra, eta Bertin Txadeko Anaia gaztea; 

eta bi Anaiokin bizi da elkartean Bertrand postulante 

kamerundarra, 32 urtekoa, Diang-eko gure eskolan 

irakasle izana. Mokadutxo bat jan eta elkar agurtzeko 

astia besterik ez dugu hartu. Lehenbailehen 

ohera, bihar martxa baitugu. Eskerrak eskuko poltsan 

premiazkoena ekartzeko ohitura hartua nuela, bertan 

dudanaz baliatu beharko bainaiz lauzpabost egunetan. 

Biharamunean, larunbata, goizeko 6etako autobusa 

hartzera joan gara Claude, Bertrand postulantea eta 

hirurok. Kélon diren Anaiekin egingo ditugu datozen 

egunak. Autobus txikian eserleku adina bidaiari goaz, 

ez bat gehiago. Lasaia eta atsegina izan da bidaia eta 

11k baino lehen iritsi gara. 

Telefonoz deitu eta han etorri zaizkigu 

elkarteko hiru Anaiak motor banatan, 

autorik ez baitute. Atzeko eserlekuan 

eseri, poltsa eskuan, eta elkartera ekarri 

gaituzte. Bost bat kilometroko bidea, 

landan barrena. 

Kélo herria Txad lurraldearen hegoaldean 

dago, hiriburutik 300 bat kilometrotara. 

50.000ren biztanle izan arren ez 

dauka oraindik argindar sarerik. Salletarrok 

orain bost urte iritsi ginen Kélora. 

Eta 2005-06 ikasturtetik aurrera, urtez 

urte joan da handitzen, 386 ikasle izateraino. 

Ertainetako lehenengo lau mailak 

ditu. Datorren urtean emango diote 

hasiera ertainetako bigarren zikloari. 

Arlo teknikoa bultzatu nahi du 

eskolak, izan ere inguru hauetan 

teknikoen beharra dago petrolioaren ustiapenari erantzuteko 

Anaien elkartea hiru Anaia gaztek osatzen dute, hirurak 

kamerundarrak. Basamortu honetako bakardadea 

eta biziera gogorra egiten zaie: ez argindarrik, ez internetik, 

ez hozkailurik, ez edateko urik etxeko iturrietan; 

telebista ordu bat edo bestean bakarrik ikusteko aukera; 

hirira joan eta zernahi egin edo ekartzeko motorrak 

besterik ez; telefono mugikorra erabiltzeko halako 

leku jakinera joan behar estalduraren bila. Orain 

ingurua nahiko berde dago, eurialdia ez baita oraindik 

amaitu, baina laster eremu lehor eta gogor bilakatuko 

da. Hori bai, ilunduz gero izarrez betetako zeru distiratsu 

zoragarria, harriduraz haratago eramaten zaituen 

horietakoa. Eta oraindik bero handirik egin ez arren, 

logela barruan azkar asko izerditan, aireztapen handirik 

ez baitute. Otorduro jaki berdintsuak, oilaskoa edo 

oiloa nagusi, hori bai, saltsa ezberdinez. Eta afaritan 

eguerdian gelditutakoa. Eta edateko edari freskorik 

ez… Benetan bizimodu latza hemengoa, sendotasun 

handiko nortasuna eskatzen duena. 

Gaur, urriak 18, igandea, Anai Louis-Pierrek motorrean 

Kéloko parrokia nagusira, Notre Dame de l’Assomption, 

eraman nau 8etako mezatara. Igandeko 

meza ez da eliza barruan izaten, kanpoan baizik. Jendetza. 

Gehien bat frantsesez izan da baina bertako bi 

hizkuntzak ere erabiliz. Lau koral, txandaka kantari. 

Herriak abesteko aukera gutxi. Pare bat orduko elizkizuna 

izan da. 

Kelo, astelehen goiz hasieran

Arratsaldeko 5etan Miguel Sebastian gotzaina etorri 

zaigu elkartera, bere autoan, bakarrik. Jatorriz Zaragozakoa 

da. Anai Ikuslariarekin eta Zuzendariarekin propio 

hitz egitera etorri da. Ikastetxea elizbarrutikoa izateaz 

gain, berak gertutik jarraitzen baititu eskolako 

obrak eta proiektuak. Afaldu ere gurekin egin du. 

Nik arratsaldea aprobetxatu dut elkarteko bi Anaia 

gazteenekin hitz egiteko. Aurrerago izango nuen Zuzendariarekin 

hitz egiteko egokiera ere. 

Kelo, arratsaldeko ikastaldietara 

Astelehenean, goizeko 7:15etan elkartu dira ikasleak 

eta irakasleak ikastetxean, asteari hasiera emateko. 

Gu ere han izan gara. Ikasleak marroi koloreko janzkera 

berdinez etorri dira: denek alkandora mangamotza 

daramate, mutilek galtza luzeak eta neskek oinetarainoko 

gona. Zinez janzkera serioa eta sufritua. Bandera 

igo dute nazio-goratzarrea abestu bitartean, 

otoitz laburra egin, eta talde batek antzerkitxoa antzeztu 

du zintzotasun balorea agerian ipiniz. Poliki. 

Ikuslariak eta nik ere hitzerdi bat esan beharra izan 

dugu. 

Arratsaldetan ez dute klaserik. Hala ere, neskamutilak 

etorri etortzen dira, batzuk ariketa praktikotarako, 

tailerra, baratza…, besteek 4etatik 5:30etaraino 

ikastaldia izaten dute. Uniformerik gabe etorri dira. 

Neska asko oso apain, lepoko zapi luze bezain fin eta 

koloredun jostalaria daramatela. 

Asteartean, atzoko ordu berean bildu dira ikasleak, 

ez ordea banderaren inguruan ikasgelen aurrean baizik. 

Otoitz labur baten ondoren eta eskolako arduradunengandik 

zenbait ohar entzun eta ikasgeletan sartu 

dira. Ikasgela berrietara oraingoz mahaiak eta eserlekuak 

besterik ez dira ailegatu. Ormek garbi-garbi jarraitzen 

dute, inolako irudi eta apaingarririk gabe. 

Asteazken goizean egin dugu itzulerako bidaia, etorri 

bezala bueltatu gara motor banatan autobusa hartzera. 

11etarako N’Djamenan ginen. Anai Bertinek 

ekarri gaitu elkartera. Nire maleta larunbatetik etxean 

da. Txukun ailegatu zen. 

Arratsaldean hitz egin dut Anai Bertin gaztearekin. 

Aurten etorri da Abidjaneko ikasketak bukatu ondoren. 

Bertrand postulantearekin hitz egiteko abagunea 

Kélon bertan izan nuen. 

Ostegun goizean Léon zuzendariarekin eskolako tailerrak 

ikusten ibili naiz. 

N’Djamenako lanbide eskola orain 20ren urte sortu 

zen, Centre Technique d’Apprentissage et de Perfectionnement 

(CTPA) delakoa. Musulmanen auzo batean 

dago, nahiz katedral katolikotik oso gertu egon. Katedralaren 

ondoko parkeko zuhaitz lerdenak moztu egin 

zituzten orain gutxi, segurtasuna zela eta, aurrez aurre 

kuartela kokaturik baitago. Orain bi urte Sudaneko 

mugan eratu eta etorritako matxinatuek hiriburua bera 

eraso zutenean larri pasa zuten elkarteko Anaiek. 

Lanbide eskolak lanerako prestatzen ditu jada lanean 

hasiak diren gazteak, 100en bat, espezialitate ezberdinetan. 

Aprendizek 3 egun eskolan egiten dituzte eta 

beste 3 lantokietan. Izen handiko eskola da. Misereor 

erakundeak kostuen % 25a eman ohi izan du, gainontzekoa 

autofinantzaketatik jaso behar. Horretarako 

lantokietan lan gehiago egin eta enpresen beharrei 

gertuagotik erantzun behar. Tresneria eraberritzeko 

kanpoko diru-laguntzen atzetik beti. 

Ilunabarrean meza izan dugu elkartean eta Bertrand, 

postulante gisa onartua izan da. Ondoren festa giroan 

jarraitu dugu afaltzen elkarrekin. Argindarra ere lagun 

izan dugu. 

Ostirala genuen Claudek eta biok Doualara joateko 

eguna. Goizeko 6etarako aireportuan ginen, Tourmaï 

Air Txadeko konpainiako hegazkinak 8etan baitzuen 

N’Djamenako aprendizak ikasgelan 


hegaldia. Kontu eta komeria ugarien ondoren arratsaldeko 

5:20ean aireratu ginen. Zer gertatutako eta Bangi 

-ko aireportura jaistekotan ginenean, ez ziguten ba 

esan N’Djamenara itzuli beharren ginela, Bangiko aireportuarekin 

harremanetan ezin zirelako jarri, radarreko 

IHINTZA 78 15

IHINTZA 78 

16 


arazoren bat zela eta! Eta halaxe, iluntzeko 7:30etan 

berriro N’Djamenako aireportuan ginen. Jardunaren 

ondorioz eraman gintuzten, etsi gabe horretan ahalegindu 

ginenok, ostatu batera gaua pasatzera. 

Larunbat goizean, 10:30ak jota aireratu ginen, azkenean, 

Toumaï Air-ko hegazkin txikiago batean. Bangin, 

Afrika Zentraleko hiriburuan, geldialdia egin eta arratsaldeko 

3etan iritsi ginen Doualara, Claude eta biok. 

Z 

eruko argitasun zuri urdinxkaren eta mendiaren 

ilunaren artean, atzean, urruti, Aizkorriko mendizerraren 

ertzak zeru-lurrak bereizten ditu, 

oraindik eguna erabat zabaldu ez den unean. Ertz hartatik 

gora, algodoi-sare mehe zurixka hedatzen da atmosferan; 

eta ertzetik behera, harrizko pareta sendoak 

paisaia mugatzen du, itxitura erraldoi baten antzera. 

Goialdeko harria gorri, beheragokoak basoak 

estalita dirudi, argi eskasak igarria. 

Behe-laino lodi grisak hodei-itsaso gisa estaltzen ditu 

mendietako beheko hegiak, bare, etsian, erremediorik 

gabe gailenduko zaion eguzkiak noiz urratuko. Laino 

horretatik gora, pinuen kolore ilun zehaztugabeak 

gauari eutsi nahi dio, eta han-hemenka ageri diren larre 

berde argiek, berriz, ongietorria ematen diote datorren 

argitasunari. 

GARIN 

N’Djamenako aprendizak tailerrean 

Jose Mari ARTOLAIN 

Gizakiak aspaldi basoari harrapaturiko puskak diren 

larre horiek biltzen dute, eta babesten, baserri zuri teilatu 

gorridunen multzoa: aurrena, San Sebastianen 

eliza, bere dorretxo laburrarekin; atzerago, Garin- 

Arrese, Erdikoetxe, Bazterretxe –bere atzeko mandioa 

–, Bekone... eta adin guztietako umeak onartzen zituen 

eskola-etxea, gerora soziedade erabilera eman 

ziotena. 

Herritik eskuinera, behetik gora doan bidea antzematen 

da, apenas ikusten den kanposantu aldera. Ordeka 

txiki horretan aurkitu dute betiko atsedena ingurumari 

malkarrean bizi izan zirenek. Handik ikusten 

dute fina izanagatik urte askoan iraun zuen bizitzaren 

haria (aitona, ama, seme) eten egin zela: aspaldi isildu 

zen hango ume jolastien hotsen oihartzuna.

Oihalaren azken planoan 

L 

uis XIV.a Errege Eguzkia. Frantzia ofizialak 

handikiro ospatu nahi izan du Donibane Lohitzunen 

Errege hori 40 egunetan herrian egon izana. 

Frantzian errege zen Borboiak bakeak egin nahi zituen 

Espainian agintzen zuen Austria errege-familiarekin. 

Horretarako, Bidasoa ibai erdian, Behobiako lurretan 

dagoen lur pusketan bildu ziren. Bakeak egiteko erabakia 

hau izan zen: Espainiako Errege Felipe IV.aren alaba 

Maria Teresa, Luis XIV.a errege gaztearekin ezkonduko 

zela. Biak zituzten 21 urte. Erabaki eta egin, zein erraza! 

Egun haietako batean Donibane Lohitzuneko elizan ezkondu 

ziren. Pentsa zer zalaparta, handiki eta ministro 

herriko etxerik bikainenak beretzat hartuta ospakizunen 

aurretik, bitartean eta ostean… 

Frantzia ofizialak garrantzia eman nahi izan dio bada, 

ospakizunari. Bake-Errege bezala aurkeztu nahi izan 

digu Pariseko mandatariak, munduan hain beharreko 

omen den, Euskal Herrian zer esanik ez, bake bilatzaile 

Luis XIV.a. Baliteke. Dakiguna da, Faisai lur-pusketa 

txiki hartan sinatutako Pirinioetako Bake hark bost urte 

baino ez zuela iraun. Dakiguna da, baita ere, bakezale 

aurkeztu nahi zaigun errege hark 54 urte iraun zuela 

Frantziako Errege izaten, eta haietako 33 gerra egiten. 

Dakiguna da, herria, huts eta biluz, gosete larrietan behin 

eta berriz, negar eta min, iraupenaren bila bizi izan 

zela bitartean. 

La Salleko Joan Bautistak zortzi urte zituen Luis XIV 

erregea ezkondu zenean. Etxe printzipal bati zegokion 

eran emango zioten gertakari haien berri. 

Baserritik hirira 

Gera bitez aurreko lerro horiek etorriko den lanaren 

sarrera eta fondoko oihal gisa. Eta har dezagun 

“baserria” hitza bere zentzu zabalean, herri-gunetik 

bereizirik dagoen auzunea bezala. Bai banakako 

etxea, bai nekazari auzoa. Kontuan har, hemen 

“baserria” esaten denean, nekazal herri eta herrixkaz, 

auzuneaz, ari garela batez ere; gehiengo nabarmena 

baitzen zuzenean nekazaritzatik bizi zena. 

Baserri asko eta askoren desjabetzea eta bertan bizi 

zirenen migrazioa ekarri zuten gerrate luze haiek. 

Urte haietako batzuetan lurra ez zen emankorra 

azaldu bestalde. Ondorioz, baserri lurrak salgai jarriak 

izan ziren sarri. Egoera larri hartan bi irtenbide zeuzkan, 

etxaldea saldu eta gero, nekazariak: familia osoa, 

haurrak barne, jabe berri aberatsaren zerbitzuan jarri, 

esklabutzatik gertu; edo, dena bertan behera utzita, 

hiriko bidea hartu. 

Mugikorra dabilkit deika. Ea zer dioen: “Berdintsu 

gertatu zuan gure mendietako ikazkin eta baso-lanak, 

eta gerra karlistak, amaitu zirenean, zenbat mutil 

sendo joan ote zen Ameriketara! Hura izan zuan baserriaren 

lehen hondamendia”. 

Garai hartan, batez ere baserri giroan, ez da eskolan 

pentsatzen, eskola, zertarako? Gehienek, helburu 

bakarra dute buruan, biziraun. Aldi baterako ala betiko, 

alde egin. 

Har dezagun auzune haietako bat, etxez nahiko ugaria. 

Zer dago basoko herri hartan? 40 etxe abandonatu 

edo erortzen; 115, barruan leku bakarra dutenak 

dira. Altzariz hornitutakoak, gutxi: kamaina moduko 

ohe bat dute gehienek. Uztarginak ebakitako egurrezko 

126 ohe zenbatu dira; ohe horien gainean 133 

lastaira (artaburu azalez betetako koltxoiak) nahiko 

hondatuak. Askok, ez maindire ez estalki, lasto gainean 

lo. Eta pentsa herrialde hartako negua oso gogorra 

dela. Jantziak biltzeko, egurrezko kutxa. Eserleku 

bat edo bi. Mahaia bezala, ohol bat. 

Mugikorrak: “Ezagutu nian, duela hogeita hamar 

urte, Legazpiko baserri batean Anaundi izeneko gizona. 

Bakarrik bizi zuan. Lo egiteko kutxa irekian etzaten 

zuan”. 

Zor astunak 

Gure Gure historia historia 

LA SALLEREN BEGI-BISTAKOAK 

Iokin OTAEGI 

Larria zen baserrian egoera, eta baserritik kalera joan 

berri ziren horietako gehienen egoera, lazeria hutsa: 

bi bider egin zuen gora etxearen alokairuak XVII. gizaldi 

barnean. 60 librakoa eman behar zitzaion ugazabari 

urtean lau alditan: Pazkoa, San Joan, San Remigio 

eta Eguberritan, eta agian egun horretako bazkaria, 

bi gelako etxeagatik. Eta pobreen miseriaren gainean, 

loaren negozioa: jornal urri hartatik logelaren 

alokairua ordaintzekoa gorde behar. Ola, txabola, 

zulo, teilape, borda zahar, etxe orde, txerrikorta zikinen 

lo-tokietako alokairua ordaintzeko. Egoki dio La 

Sallek: “Artisau eta pobreak, egun osoan berentzat eta 

haurrentzat janari bila aztoratuta saiatzen diren bitartean, 

beren nahierara dabiltza kaleetan zehar semealabak, 

gurasoak ez baitute haietaz arduratzeko betarik”. 

Tuntun dabil gaur mugikorra. Ea zer dioen oraingoan: 

“Zenbatek egiten du lo Bilboko kale gorrian? Ehun direla 

dio Udalak. Asoziazio eta boluntarioen miaketaren arabera, 

ba omen dira berrehun. Gehiago dira seguru asko. 

Hori, bik batera edo ohe berean txandaka lo egiten dutenak 

zenbatu gabe”. 

IHINTZA 78 

17

IHINTZA 78 

18 


Egoera itsu hartan, sorlekutik kalera etorri berri den 

hark hau du buruan: nola itzuliko naiz orain berriro 

baserrira? Ez, hori ez. Inolaz ere ez! 

Garai hartan, lapurren hiru laurdenak nekazaritzatik 

etorriak omen ziren. Ondorioz, gosea, zikina, gaixotasunak, 

prostituzioa, haur abandonatuak… Gizarteko 

jende errespetagarriarentzat, La Salleren familiaren 

mailako jendearentzat, “arimarik gabeko jendaila” 

ziren pobre horiek guztiak. 

Zein da ba artisau eta zein da pobre La Salleren garaian? 

Pobre izan arren duintasun apur bat gordetzen zutenak 

ziren artisau: barberu -horiek egiten zituzten ebakuntzak-, 

bizargin, botikari, tabernari, kabaretari, artzain, 

denarioko -egun bateko soldata, hutsaren hurrengoa-, 

urketari, lokatza garbitzaile -lurrezkoak ziren 

kale guztiak-, tximini garbitzaile, pixontzi garbitzaile, 

kinkilari, mandazain -ez zen autorik, mando, 

zaldi eta asto ugariak ziren-, orgari, portuko zamari, 

aulki eroale, zolatzaile -etxeetako solairuak egurrezkoak 

ziren denak-, igeltsero, etxegile… 

Eta kontuan har, igandeaz gain, urteko egunen erdiak 

derrigorrezko jai zirela: patroi santuen ospakizunak, 

errege festak… Ezin zen lanik egin eta horietako 

askotan mezetara joan behar zen. Oraingo opor pagaturik 

ez zegoen. Dirurik ezean, ezin jan. 

Dirua, dirua falta da etxeetan, dirua da familiaburuen 

burutazio guztien ardatza. 

Eta zergak zeuden. Erregeren ordezkariak sarri datoz 

zerga horiek kobratzera. Ez dago ihes egiterik. 

Gerrak garestiak dira. 

Erabateko pobreen mailatik oso gertu zeuden artisau 

gehienak. Familiako egoerak okerrera jotzen zuenean, 

denak zulora. 

Herri-masaren mami osoa zegoen artisauaren eta 

benetako pobrearen mugan: soldadu, dragoi (zaldizko 

gerraria), arrantzale, itsasgizon, txo (itsasontziko mutila), 

tronpeta-jole, atabalari, langile, peoi, morroi, 

mutil zahar, kale saltzaile, lur-langile, neskame, lekaio 

(zaldizain)… 

Zein den pobre 

Artisau mailatik behera bizi den oro da pobre: galeretara 

kondenatua da pobre: hiltzaile, lapur... Gogoan 

duzu poema hura: “Ambas manos en los remos, ambos 

ojos en la tierra”. Ez-gizona dei diezaiokegu. Giza hizkerarekin 

pertsonak dituen loturak galduak baititu. 

Esan nahi baita, galeretara kondenatutako haiek, familiak 

eman dizkigun harreman ohiturak, hizkera eta 

giza ahoskera bera galduak zituela. Nagusi bat, dela 

ugazaba dela politiko, ontzia bisitatzera joaten zenean, 

ontziko bebarruak ere erakusten zitzaizkion, 

eta ez-gizon haiek beren numerotxoa egin behar izaten 

zuten pertsonaiaren ohoretan. Abere orroak, 

keinu lizunak, jolas ezin baldarragoak izan ohi ziren 

haien barregarrizko jardunak. Ondo ezagutu zituen 

Pauleko Bizentek. 

Bideetako alderraiak eta betiko eskaleak ere pobre 

ziren. 

Horrela, garai hartako Frantziako %75a da pobre, 

edo diru-ahalmen hain urrikoa, behar beharrezko 

gaien prezioa altxatzen denean, inolaz ere ezin aurrera 

atera. Hamar lagunetik bederatzi gabezia larrian 

bizi da. Ez zen ghettoan bizi, ez zegoen bazterrera 

utzia, baina zuloan bai, zuloan bizi zen. 

Orduko pentsaera nagusia honoko hau zen: Jainkoaren 

nahia halakoa zelako zela bat pobre edo aberats. 

La Salleren koadrila altxatu zen ideia horren aurka. 

Egia esan, burugabeko jendetzat begiratuak, eta beren 

burua hala ikusten ikasiak dira pobreak. Ez da 

iraultza indartsurik sortzen; ez da oraindik Marx jaio. 

Baina baziren pobreen artean burua argi zutenak: “Era 

askotara gara pobre: ba al dugu ba ezer? Ez dakigu 

leitzen, gutxiago eskribitzen, ofiziorik ez dugu ikasi. 

Ezin gara lantegietan ikasle bezala sartu, ordaindu 

egin behar baita. Kortesiak agintzen dituen manerak 

ez dakizkigu, ez gara inora eta ezertara moldatzen. 

Babesik gabeko, ostikoka hartuak, zuzeneko bidetik 

kanpo bizi bagina bezala begiratuak gara”. 

Burgesak, artisauak, pobreak, teilape berean bizi ohi 

ziren. Kale berean, auzo berean, burges ohoredunak 

eta “behe mailako jendaila”. Baina kontuz, etxe berean 

bai baina ez espazio berean; eta ez zuen burgesak 

eta pobreak metro koadrotan espazio berdina. 

Elkarren arteko harremanik gabe. Konpartimentu estankoetan, 

hau da, erdi mailakoa erraz eror zitekeen 

beheragoko mailara, hori egunerokoa zen, baina oso 

zaila zen behe mailakoak goiko maila harrapatzea. 

Oso estua eta txikia zen behe mailakoek gora igotzeko 

zuten posibilitatea. Ez baldin bazen Erregeren 

faborearekin. Baina hori… 

“La Salleren koadrilak” egin zuen goitik beherako 

salto hori, beren gogoz eta erabakiz, barruko indar 

berezi batek eraginda 

Mugikorretik norbaitek: “Gaur egun ere gertatzen da 

hori. Eta uste den baino sarriago. Egunkarietan eta telebistan 

esaten ez bazaigu ere. Hala egin du Henry Quinson 

ekonomilariak. Ikasketa distiratsuak amaitu ondoren 

goren mailako ekonomian buru belarri sartuta, une 

batez Wall Street-en (Pareta Kalea, euskaraz esatera) 

hutsalkeriaz jabetuta, “goitik beherako jauzi boluntarioa” 

egin du. Lagun batzuekin bilduta, monje bizitza 

darama Marseillako herri xehearen auzo jendetsu batean”. 

Familietako senar eta seme zaharrenak, gerrara eramanak 

zirela gehitu behar da. Han basakeria eta sarraski 

izugarriak egitera behartuak gertatzen ziren. 

Han hildakoei “morts pour la patrie” deitzen zitzaien.

Negar egiteko ohorea. Eta etxera itzultzen zirenak 

okerreko bideak ikasiak eta elbarri etortzen ziren sarri: 

lapurreta, bortxa, batetik bestera alderrai, gurasoen 

laguntza ordez kezka eta miseria gertatzen ziren. 

Zein zen pobre? La Salleren eskoletako gaztetxo 

askok bi edo hiru amaorde, aitaorde, ezagututakoak 

ziren. Hain gazte hiltzen ziren aita, gaixotasunak jota 

eta gerrara eramana, eta batez ere ama asko, jan eskasia 

eta haurdunaldi ugariengatik! Azken batez, hain 

zen aldakorra eta ustela bizitza osoa! 

Herriaren haserrebideak 

Dotore zegoen Errege bere tronuan, bere jolasetan 

eta bere gerran. Baina herriko gizasemeen beharra 

zuen. Haien odolaren beharra. Eta horiek amaren eta 

aitaren seme ziren. “Morts pour la patrie”. Hori zen 

guraso gehiegiren kontsolamendua. Espiritu horrek 

iraun lezake denbora puska batean, esaneko huts diren 

mendekoengan. Baina ez dira denak aiurri apalekoak 

eta buru sinplekoak. 

Nola egiten du protesta oka eginda dagoen herri 

batek? Ezin zaigu burutik pasa nolakoa zitekeen irakurtzen 

eta idazten ikasi gabe bizi zen herri baten 

ahotsa, hotsa, orroa, marrua eta zoramena. Zer esaten 

du, nori erasotzen dio ezin gehiagoan dagoenean. 

Hori da dakiguna, batez ere emakumeek ez zeukatela 

ahotsa eta marrua besterik haserrea erakusteko. 

Garai hartan ez dago garapen kolektiboko ideiaren 

arrastorik. Ez dago nekazal jakituria dutenak eta jakitate 

modernoagoaren jabe direnak mugimendu berean 

bilduko dituen eraginik. Ehun urte geroago bai. 

Irakur Babeuf. 

Borroka eta liskar 

Minez bizi da herria. 

“Ez zegoen errieta eta borrokarik gabeko herrixka, 

baserri, bide, errepide, bidegurutze, baso, kabaret, 

ostatu, eliza eta erreka bazter eta ondoko portu, jaun 

handien propietate izkina eta hiriko aterik”. Borroka, 

gogorkeria, heriotzarainoko erasoa. Lantegiz lantegi 

orroka ibil daiteke gehiago lanik ez egiteko juramentu 

eske, baina denek dakite Erregeren aurka deiadar egitea, 

isilka misilka bada ere, Errege gaizki erabiltzea, 

guztiz grabea dela. 

Ohiturazkoa zen isiltasuna. Ordeka zabal handia 

elurrez estalia dagoenean jabetzen den isiltasuna hori, 

isiltasun beldurgarri zuria, zarata oro estaltzen duena, 

irteerarik gabeko arimaren eta gorputzaren asaldura, 

nahasmendu eta ezinegon zentzugabe hori. Liskar 

ohikoenak lurren jabetzari buruzkoak izaten ziren, 

diru prestaketarenak. Gero bazeuden mendekuak, 

ostatuetako istiluak. Su piztaile onak ziren soldadu 

desertoreak. Badakizu, beste kulturarik ezean, bizitza 

“cuerpo a cuerpo” eraman ohi da. Handia da hitzaren 

erasokortasuna, eta gero, hitzetik hortzera, hitzetik 


tresnara, dela ezpata, dela aihotz, dela kutxilo. Gauerdiko 

deiadarra, jazarraldirako deia ere bazen. Eta une 

bat etortzen da ez apaiz, ez polizia, ez bikario ez 

errege errespetatzen ez dena. 

Uste okerra litzateke, hainbeste bide ibilitako La 

Sallek ez zuela, aditzera bederen, mundu honen ezaguerarik 

uste izatea. Baina ezagutza horrek bere bidean 

sakontzera eraman zuen. 

Noizean behin ordea, hain itolarria gertatzen da 

egoera: senarra eta semeak gerrara eramanak, janari 

falta, biharko egunerako etorkizunik eza, ezer ez izatea, 

bizitza osoa miseriari lotuta eraman beharra... 

Hala nola, 1708. urtean, 800 emakume bordari eta 

jostun altxatzen dira eta badoaz Versallesera manifestazioan 

janariaren eskasiagatik eta diruaren aldakortasunagatik 

protesta eginez. Ez zuten Errege ikusterik 

lortu, Desmaret, Colberten hurrengoak hartu zituen. 

Imajina ditzagun urrutiko atarian deiadarka: 

Oi Aita gurea, Versallesen zaudena, 

zure izena ez da oraindaino goraipatua. 

Zure erreinua ez da hain handi. 

Zure nahia ez da betetzen ez lurrean ez airean. 

Emaguzu gure ogia. 

Barkatu irabazi diguten etsaiei. 

Baina ez haien gogara utzi gaituzten jeneralei. 

Amen 

Mugikorrak: “Gogoan izan beti Euskal Herria ez zela 

mundutik aparte bizi. Urte haietan Loiolako santutegia 

eraikitzen ari ziren. Langile asko zetorren egunero harri 

astun haiekin lan egitera: Azkoitia, Azpeitia… Irina eta 

ogia garestitu zirelako greba egin zuten. Santutegira 

erromes bazatoz, eman musu harri haiei ere, langile 

pobre haien omenez”. 

(Lan hau, denok formaziotik dakigunetik gainera, 

- Michel Fiévet, Les enfants pauvres { l’école, La 

révolution scolaire de Jean-Baptiste de La Salle, Editions 

Imago, Paris, 2001, eta 

- Arlette Farge, Essai pour une histoire des voix au 

XVIIIe siécle, Bayard Éditions, Montrouge, 2009, 

liburuen laguntzaz borobildua izan da.) 

IHINTZA 78 

19

IHINTZA 78 

20 

Liburuak Liburuak 

IDAZLEA ZEU ZARA, IRAKURTZEN DUZULAKO 

Joseba SARRIONANDIA 

Joxe ERZIBENGOA 

A 

diskide hori, hala du izena Josebak urte honetan 

idatzi eta gurera iritsi zaigun liburu ederrak 

“Idazlea zeu zara, irakurtzen duzulako”. Agian, 

galdera bat egingo didazu: zein da Joseba? Eta nik ulertuko 

dut, mundu honetan, literatur mundu honetan alegia, 

jende asko eta ezezaguna dagoelako edo dugulako. 

Badaezpada ere, esango dizut euskal idazle bikaina 

dela, Atxagarekin batera euskal letretan dugun idazlerik 

estimatuenetakoa. Beraz, idazle den aldetik fidagarria 

alde guztietatik begiratuta. 

Zuri, ezagutzen ez duzun horri, eskainiko dizut jarraian 

daukazun testua: erraza, xumea baina entretenigarria. 

Goza ezazu, baina horretarako irakurri beharko 

duzu. Gonbidapena mahai gainean daukazu. 

FILOSOFIAK 

Filosofiako eskolan geunden, irakasle berriarekin: 

“Badirela proposizioak esan zuen René Descartesek”, 

esan zuen gure irakasleak, “zeinen baliozkotasun 

objektiboa zalantzan inola ere jartzerik ez dagoen. 

Proposizio horietatik lehenengoa ni pentsatzailearen 

existentziarena da. Nahiz eta nik objektu 

konkretuei eta abstraktuei buruzko proposizio guztien 

egia zalantzan ipini, ezin dut dudazkotzat utzi ni neu, 

zalantzan nagoen eta ondorioz pentsatzen ari naizen 

bitartean, banaizela...” 

Mutil gaztea zen, unibertsitatean lizentziatu berria, 

dotorea, eta neskak maitemintzen zituena. Ez baleki 

bezala jarraitu zuen Metodoaren diskurtsoa esplikatzen. 

“Cogito ergo sum esaten da latinez, Je pense donc je 

suis frantsesez, pienso luego existo gazteleraz. Pentsatzen 

dut; beraz, banaiz euskaraz. Ergo, donc, luego, 

beraz horiek ondorioa adierazten dute...” 

Gogaituta nengoen, lehenengo ilaran eseritako neskatoari 

begira, beste ikaslerik edo beste gauzarik, 

beste filosofiarik ez balego bezala. Atzerago esertzen 

zen normalean, leihoaren kontra, filosofiako eskoletan 

pasatzen zen lehenengo ilarara, irakaslearen aurrez 

aurre egoteko. 

“Orain galdera bat, ea ulertu duzuen jakiteko...”, 

esan zuen irakasleak. “Zein da lehen proposizio kartesiarra, 

zalantza erradikalari kontrajartzen zaiona eta, 

horregatik, zalantzan ezin jarrizko proposiziotzat 

hartu behar dena?” 

Lehenengo ilarako neskatoari egin zion erantzuteko 

keinua: 

“Sentitzen dut; beraz, banaiz...”, esan zuen neskatoak. 

Sentitzen eta desiratzen zuelako zen, zalantzarik 

gabe, hura, eta ni ere bai. Ni ere maiteminduta nengoen 

neska hartaz. 

“Zer esan duzu?”, galdetu zuen irakasleak. 

“Sentitzen dudalako naizela...”, esan zuen lotsairribarrez. 

“Gaizki esan dut?” 

Irakasleari masailak gorritu zitzaizkion. Muturra 

okertuz, neskaren gainetik luzatu zuen besoa niganantz: 

“Esan zeuk!” 

“Zalantzak ditut; beraz, banaiz...” esan nuen nik. 

Irribarrea zabaldu zen ikasgelan. 

“Benetan, ez da erraza filosofia kartesiarra zuei irakastea!”, 

esan zuen. “Amaitu da eskola gaurkoz!” 

Aulkietatik jaiki eta hasi ginen bata bestearekin nahasten, 

ikasgelan, gero liburu koadernoak besapean 

bakoitza bere etxera joateko...

E 

lurra egiten du. Leihotik ikusten dugun paisaia 

hotza da, baina gu, sutondo ondoan, goxo-goxo 

gaude. Ezagutzen ez dudan bost urteko mutikotxo 

bat galtzerdiak ipintzen ari da tximinia batean. 

Intuizioak esaten dit nire semea dela. Ondoan barrez ari 

den neskatxa ere, inoiz lehenago ikusi ez badut ere, nire 

alaba delakoan nago. “Nire alabaren” oso antzekoa den 

emakume ilehori batek ahoa irekitzen du, zerbait esat... 

Pi-pi-pi-pi-piii! Iratzargailuak gustura nagoen leku 

bakarretik atera nau. Egunero bezala. Bakarrik sentitzen 

ez naizen leku bakarretik. 

Iratzargailua paretan kontra botatzeko gogoa alde 

batera utzi eta, itzali. Nekez, ohetik altxatu naiz. Egun 

berri baten hasiera itxaroten. Atzokoa bezalakoa izango 

dela jakin arren. 

Eguneroko arropa bera ohe gainean prestatuta utzi 

eta dutxarantz abiatu naiz. Hiriko zati ilunean galdutako 

eta beste hainbat bezala, hiria osatzen duten 

pentsio gris eta zaharreko ura hotza dago, bost minutu 

gutxi gora behera behar ditu berotzen hasteko, baina 

inoiz ez nago itxaroteko prest. Ura alferrik galtzeko 

ez nago. Ez momentu hauetan, krisiaren gai guztia 

dabilen moduan dabilela. 

Ilea ahal dudan moduan lehortu eta sukaldera noa. 

Goizeko errutina apurtezina. Sukaldeko erlojuaren tik 

-taka entzuten da, batzuetan, mikrouhin labearen abisu 

desatsegin horrekin konpasatua. Tik-tak-tik-tak- 

PIIN! Eta berriro ere tik-tak-tik-tak... 

Kafesnea hotza dago. Batzuetan, koilarari birak 

emateari uzten diodanean zorte ezak ekarritako bizitza 

ikusten dut kolore beltzaranean disolbatuta, koilararen 

jira-birak mugiarazten dituzten irudi urrunak. 

Gaueroko ametsetan berriro murgiltzen ari naizela 

iruditzen zait, oraindik goizeko lozorroan nagoelako 

akaso? Inora ez naramaten ametsak. Familia baten 

ametsa, beste pertsona guztiak daramaten bizitza 

zoriontsu baten ametsa, bakardadeari adarra jotzen 

dion ametsa... 

Niretzako aproposa egina dela iruditzen zait nire 

kalea. Iluna, bakartia. Ziur nago zerurantz begiratuz 

gero, lainoek estaltzen duten leku bakarra dela. 

Beste kale batekin izkina egiten duen estanko batean 

sartu eta leiho txiki batetik zerurantz begiratu 

dut, begirada mehatxatzaile batez. Argi gehiago dagoela 

esango nuke. Gaur ere bai. 

-Egunerokoa? -galdetu dit mostradorearen beste 

aldean dagoen betaurrekodun gizonak. Goizero Camel 

eta Malboro paketeen aurrean jarria, ordaintzeko 

OHIKO JENDEA 

Ikasleen Ikasleen Txokoa Txokoa 

Ana BARBADILLO 

La Salle San Jose - Beasain 

kaxaren atzean, begirada neke eta zaharkitua joan 

etorrian, baina adinak ematen duen jakinduriaz bustia. 

-Bai. Winston pakete bat, mesedez -mostradoreko 

gizonak, aspaldi Juan izendatu nuen gizonak, irribarre 

faltsu bat bota, etxean jasaten duen nekearen ondorio, 

eta Winston paketearen bila bideratzen ditu begiak, 

betaurreko kaskar haien atzean. 

Zergatik dago hain nekatuta? Eta egunean zehar lantzen 

dudan errutinari bye-bye esateko entretenimendu 

bakarra hasten da. Galdera berriei erantzun berriak 

bilatzea. 

Historiak asmatzeko sormena piztuz, estankoa irekitzen 

ikusten dut egunero. Egunero jaikitzen da goiz, 

lanean hasteko. Gutxitan jartzen da gaixo, edo, gaixo 

badago, berea bakarrik den errutinarekin jarraitzen 

du. Baina nekea ez datorkio hortik -esaten dit nire buru 

traketsak Bada Mariak, horrela deituko diogun bere 

emazteak, egunero zerbait berriren errua duela 

esaten diolako baizik. Baina berak Maria maite du. 

Asko. Berarekin jarraitzeko eta esaten duen guztiari 

baietz esateko adina, behintzat. Aspaldi hasi zen hori. 

Hasieran arazo txikiak ziren, baina jada indarra hartzen 

ari da kontua. Gizajoa... Gogoratzen naiz, bai, 

hasieran irribarrea begietaraino iristen zitzaiola... 

Guztiz egia al da hau? -esaten dit buruan dabilkidan 

ahots ozenak. Pentsamendua aldendu eta 3,50ak ordainduaz 

ateratzen naiz, oraindik etxean dituen arazoetan 

pentsatuz. Bada, Maria delako hau ez da tenperamendu 

onekoa, ez. Bera erretzeari utzi nahian omen 

dabil, eta hara, senarra tabako-saltzailea... Baina maitemindu 

ziren modua jakinda... -salto egiten du nire 

pentsamenduak, Juanen bizitzaren beste atal batera. 

Juanek ez zion guztiz egia esan, eta Maria bere negozio 

propioa zeukan mutiko batez maitemindu zen. 

Ibili ibilian, ezkondu, eta jada Juanek badaki berari 

botatzen diola errua erre gabe ezin duelako pasa... 

Honela iristen naiz, nire baitan, obretara. Hamar 

pisuko etxe bat egin behar omen dugu. Ni zazpigarrenean 

nabil, galtzak bete lan edukita, bi ume bikien 

logelako, edo agian gurasoena, konklusio horretara ez 

naiz oraindik iritsi, paretak jartzen, forma ematen, 

sortzen... 

Gaur ere garabiaren ondoan dagoen igogailu txikia 

hartu, eta eroriko den beldurrez, zazpigarren pisurantz 

noa. Beti bezala, salbu iristen naiz joan beharreko 

tokira, baina noizbait zerbait gertatuko den 

bihozkada ez da inoiz desagertzen. Halere, hurrengo 

egunean berriro igo ahal izateko, ausardia izateko, 

IHINTZA 78 

21

IHINTZA 78 

22 

Ikasleen Ikasleen txokoa txokoa 

nahiko zama kentzen dit, egun bat gehiagoz bada ere, 

salbu igotzeak. 

Han, zigarro bat paketetik hartu, ahoan jarri, piztu 

eta beste bi langileren ondoan zazpigarren pisuan lanean 

hasi naiz. Gaur ere berdinei tokatzen zaigu betiko 

pisuan lan egitea, hiria urrunetik ikusiz, ume txiki 

batek egindako jostailuzko maketa txiki bat balitz bezala. 

Hirugarren zigarroa hartzera noanean, soinu ezagun 

bat entzuten dut. Aurkituko dudanaz jabetuta, baina 

nire gorputza kontrolatuko ez banu bezala, buelta 

eman eta han ikusten dut, egunero bezala, kamisetarik 

gabe, zuritzen ari diren besoko ileak leihatilatik 

aterata, 

eta lau eguneko bizarrak estaltzen duen aurpegia 

aurrera begira, goizero, -edo arratsaldero, astearen 

arabera- obra burutzeko behar ditugun materialak 

ekartzen dituen berrogeita bederatzi urteko gizona. 

Inoiz ez du gorantz begiratzen, berak ekarritako materialekin 

zer egiten den bost axola berari. Goizez burua 

bakarrik ateratzen du leihatilatik, kamioia sartutako 

toki berberetik atera nahian. Arratsaldez lan egiten 

dugunean ateratzen da kamioitik. Hormigoizko eskudela 

batean jarri, eta eguneroko errutina jarraitzen 

duen hirian -umetxoaren jostailuzko maketan- jartzen 

du begirada. Kale horretatik igarotzeko zorigaitza izaten 

duten neska lirainei oihuka egiten die, eta, 

batzuetan, kalitate gutxiko zigarro bat ere erre egiten 

du. Bere eguneroko bizitzatik alde egiteko egiten duela 

iruditu zait beti, zoriaren edozein kausagatik Markos 

jarri nion gizon honi izena. Markos aspaldi ezkondu 

zen maite ez zuen neska batekin, eta orain, preso 

sentituz, baina dibortziatzeko nagitasunarekin, kalean 

ikusten dituen beste neska guztiek jasan behar dute 

bere zorigaitza. Bi neskatxaren aita dela konturatu 

nintzen atzo, gaur, berriro ikusita, seme bat espero 

zuela iruditzen zait. Berak nahi duen moduan hezitzeko 

mutila. Bere irudira hezitzeko mutila. Hala ere, 

dibortzioarekin alabak kenduko zizkioten, baita irabazten 

duenaren erdia, gutxienez, eta hori ezin du 

onartu. Berea, berea legez den zerbait lapurtzea... 

Gainera, nork eta duen emazte petral horrek. Bera da 

gizona, eta berak agintzen du. 

Ideologia matxistaz definitutako gizona da Markos. 

Egunero bizitza desberdinak mozorrotzeko indarrak 

laguntzen dit porlana dagokion lekuan jartzen, egunen 

batean bukatuko dugun itxaropenez. Bost urte 

gabiltza eraikin hau egiten, beste bost eman nituen 

hiriaren beste aldean dagoen aberatsentzako bere 

bizitza perfektua igaro ahal izateko Edena 

egiten. Beti mugimendu aspergarri berberak 

egiten, aldaketarik gabe. 

Noizbehinka izan ezik, obra zuzentzen 

duenak gaizki ateratako 

zerbait konpontzeko beste lanen 

bat egitera bidaltzen gaituenean. 

Hala ere, guztia bukatuko den beldur 

naiz. Guztia aldatuko den beldur. 

Etxean kartzelatuta geratu, 

egunak ni kontuan hartu gabe nola 

igarotzen diren ikusiz. 

Eguneko bosgarren zigarroa pizteko 

altxatu dut begirada. Batzuetan, 

zoria benetan existitzen dela 

pentsatzen dut. Zoria, egunetik 

egunera haurtxo txiki batekin pasatzen 

den neskatxa gazte hura ikustean 

datza. Irribarrea ahoan, ile hori 

arrea haizeak dantzatzen, eguna lasaia izan arren, 

haizearen presentzia nabaritzen ez den horietakoa, 

eta eskua eskutxo txiki bati lotua, -saiatuko balira 

jostailuzko maketa egiteko gai izango zitezkeen eskutxoak- 

askatzeko beldur balego bezala, bi kale haratago 

dagoen eskolako bidean. Egunero, edozein 

momentuan, begirada altxatzea eta han ikustea da 

zoria. 

Aspaldi ikusi nuen lehenengo aldiz, bere gona urdina 

aurrera eta atzera dantzatuz hanken konpasean, 

umetxo txikiari eskutxoa indar goxoz eutsiz eta irribarre 

zintzo batez umetxoari zerbait esaten. Gazteegia 

zela iruditu zitzaidan, eta lehenengotik umetxoa berea 

ez zela pentsatu nuen. Halere, beste ideia bat pasa 

zitzaidan burutik. Berea zen. Berarekin zailtasunak 

izan zituen. Baina aurrera jarraitu zuen, irribarrea 

begietaraino iritsiz eta jasan izan zituen gaiztakeria 

guztiak ahaztuta, poza sentitzeko tartetxo bat ere 

aurkituz. Umetxoa bakarrik hezten ari zen, inoren laguntzarik 

gabe, gurasoek bakarrik utzi zutelako aspaldi, 

aproposa iruditzen ez zitzaien mutil hura ezagutu 

zuenean. Gero mutilak utzi zuen, edo agian berak 

eman zion amaiera guztiari. Zer izan zen? Drogak?

Sexua? Agian gaur egun hain modan dagoen indarkeria. 

Kontua da, aurrera jarraitzeko indarra izan zuela. 

Sekretuan, ezagutzen ez nuen eta bere bizitzaz nire 

sormenak eta intuizioak esaten zidana bakarrik jakinda, 

neska hura miresten nuen. 

Egarri dagoenarentzat ur lohirik ez dagoela esan ohi 

da, eta egunero nire buru bakartiari erakutsarazten 

dizkiodan bizitzen inbidia dut, dramatikoenak badira 

ere. Niretzako, beraiek, nik ez dudan oinarrizko zerbait 

daukate, niri ukatu zitzaidana: Egunetik egunera 

bizitzako aldaketak nabaritzeko goxotasuna, xamurtasuna. 

Esnatzean, egun berri batek itxaroten zaituela 

sentitzea. 

Gaueko bederatzietan bukatzen dudala esan daiteke. 

Via dei Condotti-tik jende multzo handiena dagoen 

momentuan ez igarotzeko, oihuen artetik bultzadaka 

ez ateratzeko, hiru kale harago dagoen tren 

geltokirantz joaten naiz beti. 

Nire geltokia txikia da, hamabost pertsona baino 

gutxiago daude bederatziak eta hamabietako trenaren 

zain. Ia inoiz aldatzen ez den talde bera gara, eta 

noizbehinka aurpegi berriren bat ikusten badugu plataforman, 

gu bezala trena itxaroten, ez-egokitasun 

ingurunea sortzen du. Baina eguneroko isiltasuna ez 

dugu apurtzen. Tren geltoki horretan dena begiradekin 

esan dezakegula iruditu zait beti, edo, gutxienez, 

sartzerakoan ematen dugun itxurarekin. 

Baina normalean, nire bost minutuetako aurrerapenarekin 

iristen naizenean, guztiak daude hor -agian 

Via dei Condottitik iristen diren oihuetatik ihes egin 

nahian- beraien gorbata dotore, txapel beltz eta eskuak 

aterki ilun bati lotuak. 

Sarritan aurkitzen dut han grisez jantzitako emakume 

bat, ikusi nuen egun beretik abokatu titulua jarri 

izan niona, bere aurpegi borobil eta serioagatik, begi 

urdin hotz eta maletatxoa eskuan, aurrerantz begira. 

Trena iristeko bi minutu geratzen direnean, erloju 

beltz erraldoi bati egiten dio so, segurtasuna eduki 

nahian. Mundua alda dezaketela pentsatzen dutenen 

distira du begirada fresko, bizi, azkar horretan. 

Beltzez jantzitako gizon batekin begirada elkartzen 

dut egunero. Ondoren, nik nirea jaisteko beharra sentitzen 

dut, bere traje beltzak, bastoi beldurgarriak, 

irudi altu eta autoritarioak eraginda. Orduan nik eskuak 

obretako traje zikinean sartzen ditut, begirada 

trenbiderantz gidatzen dut, trena datorren ala ez ikusteko, 

nire begirada gizon horretatik aldentzeko asmo 

bakarrarekin. Beltzez jantzitako gizonak, orduan, 

errespetua sorrarazten didan begirada hori geltokiko 

erloju handian ezartzen du, segundoak markatzen 

dituen orratz laukizuzen handian. Gero, bere eskuko 

erlojura aldatzen du, orduak berdin daudela ziurtatuz. 

Ez badaude, koordinatu egiten ditu. Bukatutakoan, 

aurrera -inora- begiratzen du, begirada triste, malen- 

koniatsu, galdu batean. 


Beraien bizitza, nirea bezala, erloju perfektu batek 

gidatzen du. 

Nire bizitzako etapa honek hogeita lau minutu eramaten 

dizkit, egun batzuetan gehiago, besteetan gutxiago. 

Trenaren menpe dago hori. Nire kale ilunetik 

gertuago dagoen geltokirantz iritsi arte. 

Orduan, betiko ibilbide zaharkitua jarraitu, eta 

etxera bueltatzen naiz, begirada lurretik altxatu gabe. 

Orduan, jostailuzko maketa txikian galtzen naiz. 

Jostailuzko maketa txikian garrantzirik gabeko pieza 

sentitzen naiz. Inor baino txikiagoa. Jostailuzko maketatxoa 

osatzen duten eta bere egitura posible egiten 

duten pieza bat ez banintz bezala. 

Ohean etzatea eta begiak ixtea. Ametsen mundura 

naraman gaua niretzako bakarrik hartzea. Ezeren beldur 

ez izatea. Amaierarik ez dutela ematen duten momentuak 

bizitzea. Bakardadeari uko egitea. Hurrengo 

egunaren hasiera inoiz ez iristea desiratzea. Egunaren 

amaiera itxarotea. 

Eta egunak horrela dihardutela esan dezaket, aldaketa 

nabarmengarririk izan gabe. Inoiz sorpresarik 

eduki gabe, bizitza zirraragarria dela esan dezaketen 

probarik gabe, bizitzeko alaitasunarekin sentitzeko 

indarrik gabe... 

Pi-pi-pi-pi-piii! 

IHINTZA 78 

23

IHINTZA 78 

24 


GALTZEAR DAUDEN LANBIDEAK 

Nestor GISASOLA 

La Salle Eibar 

G 

ogoan dut oraindik zarata hura, belarriko 

mina eragin zidan ia-ia, baina ez dut horregatik 

gogoratzen, ez horixe, zur eta lur utzi ninduelako 

baizik. Lau edo bost urte izango nituen eta 

lasai, oso lasai, nengoen etxean, harik eta kaletik zetorren 

soinu zorrotz bat entzun nuen arte. Amari galdetu 

nion zer ote zen ezezaguna suertatu zitzaidan 

iskanbila hura eta are harrigarriagoa 

egin zitzaidan haren erantzuna, labanak 

eta aiztoak zorrozten dituen gizona 

zela ez zidan esan, ba! Nire baitan 

pentsatu nuen nola zitekeen gizon 

bat alde batetik bestera labanak zorrozten 

ibiltzea, zertarako eta bizimodua 

aurrera ateratzeko! 

Hogeita batgarren mendea, objektu 

berriak, aurrerapenak eta behar berriak. 

Aipatu berri dudan kasua milaka 

dauden adibideetako bat baino ez da, 

gizartean izan diren behar berriak asetzeko 

sortu diren aurrerapenen ondorio garrantzitsuenetariko 

bat. Belaunaldi bakar batean aurrerapauso 

ikaragarriak egin dira, baina aurrerapauso horiek benetako 

aurrerapauso izan ote dira? Hau da, beti onerako 

izan al dira? Egia da onura asko ekarri dizkigutela, 

baina ukaezina da galdu duela bere lanpostua, 

bere bokazioa, eta horrekin batera lanbidea bera ere. 

Gehienetan, lanbide hauei buruz mintzatzean, lanbide 

txiki eta artisau motakoez ari gara batez ere. 

Gaur egun lanbide hauetako gutxi batzuek soilik diraute 

bizirik eta horietako gehienek ez luzerako. Orain 

arte iraun badute, langileek hala izan zedin nahi izan 

dutelako da, nahiz eta diru-sarrera txikiagoak eta lehia 

handiagoa izan. 

Ezagutzen al du inork gaztea den jostunik? Nork du 

etxetik gertu ogia modu tradizionalean egiten duen 

okinen bat? Ia inork ez. Eta berdin gertatzen da zapata-konpontzaileekin 

eta antzeko denda txikiekin, 

merkatu plazara joaten diren baserritarrekin etab. 

luze batekin. Metodo profesionalago, 

azkarrago eta, gehienbat, merkeagoak 

sortzen diren heinean, betidanik gure 

aitonek eta amonek ezagutu zuten gizartean 

ohikoak ziren lanak desagertzen 

joan dira, batzuk bat-batean eta 

beste batzuk poliki-poliki. 

Oraindik lan horietan dihardutenak 

ezinbestean ari dira, asko irtenbiderik 

aurkitu nahiz eta ezinean ari dira, soldata 

nola irabazi ez dakitela eta zer egin 

ez dakitela, ez baitute kanpoko laguntzarik 

jasotzen. 

Nire ustez, halakorik gerta ez dadin beharbeharrezkoa 

deritzot gure aldetik, bezeroen aldetik, 

laguntza emateari, negozio txikiok ezagutzera emateari, 

esate baterako. Besterik ez bada, ahoz aho iraganean 

egiten zen bezalaxe. Beste irtenbide bat, galtzear 

dauden lanbideetako arduradunak bildu eta promozio 

antzekoa egitea izan liteke, beraiek egindako 

edo landutako produktuak artisau produktuak direla 

argudiatuz eta hala lan hauek sustatuz eta indarberrituz 

gal ez daitezen. Zer gertatuko da hemendik urte 

batzuetara? Ikustear dago... 

NESKA BATEN ISTORIOA 

Uxue CAMUS eta Maria BOGAJO 

Begoñako Andra Mari—Sestao 

T 

xun txun txun… eitb-ko berriak. Azken ordua. 

Gaur, Sestaoko udalerrian hamalau urteko 

neska bat aurkitu dute hilda Las Llanas kaleko 

etxe batean. Bere izena Naroa zen. Naroaren amak 

lurrean aurkitu du alabaren gorpua eta poliziari deitu 

dio. Poliziek etxera ailegatutakoan, egiaztatu egin 

dute hilda zegoela. Egiaztatu dute heriotzaren kausa 

anorexia izan dela. Anorexia, neska askori eragiten 

dion gaixotasuna da, eta azken urteotan baita mutil 

askori ere. 

Orain amak kontatuko du bere alabaren istorioa … 

Naroa hamabi urterekin neska “normala” zen, bere 

adineko neska- mutilekin egotea gustatzen zitzaion. 

Baina, hamahiru urterekin bere itxuraz eta gorputzaz 

asko arduratzen hasi zen, gehiegi agian. Bainugelan 

denbora asko pasatzen hasi zen. Ez zuen lehen jaten 

zuen beste janari jaten, eta hasi ginen ikusten zaborrean 

Naroaren janaria. Jarrera horiek ikustean kezkatu 

egin nintzen eta berarekin hizketa bat izan nuen, 

berak esan zidan ez zitzaiola ezer gertatzen, goserik 

ez zuelako baino ez zela, eta orduan ni pixka bat lasaitu 

egin nintzen. Baina, denbora pasatu zen eta

ohartu nintzen Naroa oso argal zegoela; orduan, haserretuta, 

berarengana joan nintzen eta esan nion 

“edo jaten duzu edo 

neuk behartuko zaitut”. 

Bera bere adineko 

neska bat bezala 

haserretu zen, eta ez 

zidan batere kasurik 

egin, beraz, jan gabe 

jarraitzen zuen. Denborak 

aurrera egin 

zuen..., gaur arte, hor, 

lurrean etzanda ikusi dudan arte, eta ez dakit zer pentsatu..., 

zer gertatuko zatekeen psikologo batengana 

eraman izan banu? Agian ez zen orain pasatu dena 


gertatuko, edo beharbada bai, ez dakit! Ez dakit zergatik 

hasi zen kontu horrekin, agian bere lagunek lodia 

zela esaten ziotelako? Hori ez dut inoiz jakingo, 

bakarrik dakidana da bera ez dagoela orain nirekin, 

eta sentitzen dut nire bihotzean falta zaidala. 

... zein berri hunkigarri eta tristea! Honako amaiera 

hau ikustean aholku bat bakarrik neska-mutil gazteontzat: 

Fisikoa ez da garrantzitsuena. Ez pentsa argalena 

izateak zoriontasuna ekarriko dizunik. Merezi 

duena da zoriontsu eta alai bizitzea, familia eta 

lagunekin batera. 

Berri hau Uxue Camus eta Maria Bogajok egindakoa 

da. Arratsaldeon! 

EGUNEROKO MAITAGARRIA 

Lander MANDIOLA eta Iraide PEREZ 

Begoñako Andra Mari—Sestao 

Gaur goizean altxatu naizenean gosaria hartu dut eta lanera joan naiz, ileapaindegira. 

Iritsi naizenean, nirekin lan egiten duen lankide batek galdetu dit ea 

noiz iritsi naizen, zergatik, nola sentitu nintzen… Eta istorio hau kontatu diot: 

Kuzhemberg izeneko herri txiki batean bizi nintzen (Sahara). Duela bost urte nire gurasoek 

bere lanak galdu zituzten zenbait arrazoiengatik. Gu hamar seme-alaba ginen, 

baina gutako bat gosez hil zen. Egoera oso larri ari zen jartzen, orduan Espainiara joatea 

erabaki nuen. Espainiara ailegatzean ez nekien bertako hizkuntza, ez nekien nora 

joan, zer egin, ez nuen inor ezagutzen. 

Bi aste pasa ondoren lan bat aurkitu nuen eraikuntzan. Hamalau orduz egiten nuen 

lan egunero. 20 euro ematen zidaten egunean. Janaria erosten nuen gosez ez hiltzeko 

eta gainerako dirua Kuzhembergera bidaltzen nuen nire familiarentzat. 

Kalean egiten nuen lo, ez neukan-eta etxe batean bizitzeko aukerarik. Egoera horretan 

zortzi hilabetez jarraitu nuen. Egun batean, nire laneko langile batek “Médicos Del 

Mundo” ONGari buruz hitz egin zidan. 

Ni ONG horretara joan nintzen. Une horretatik aurrera, nire bizitzak askoz 

hobera jo zuen. Haiek lagundu zidaten lan hobe bat bilatzen, etxe bat erosten, 

beste inmigrante batzuk ezagutzen, etab. 

Hasieran bakarrik sentitzen nintzen, nire familia, lagunak, etxeak eta nire 

bizitza Kuzhemberg-en utzi nituelako, baina gero konturatu nintzen emigratzeak 

merezi duela. 

IHINTZA 78 

25

IHINTZA 78 

26 


E z 

EIBARTIK SESTAORA Eli BARINAGARREMENTERIA 

La Salle EIBAR 

dakit zuek baina nik geroz eta argiago ikusten 

dut. EZ DITUGU EGUNEROKO GAUZAK 

BALIOESTEN. 

Izan ere, denetatik daukagu, eta bizitzak oparitzen 

dizkigun plazer txiki horiek askotan ez ditugu ikusten, 

edo ez ditugu ikusi nahi, oso lanpetuta gaudelako 

inora ez doazen gauzak egiten. 

Hala eta guztiz ere eta batzuei denbora “galtzea” 

iruditzen bazaie ere, orain dela pare bat hilabete, ni, 

irakasle eta ikaskide batzuekin, batez ere, ume bereziekin 

lan egiten duen Sestaoko erakunde bat bisitatzera 

joan nintzen, beste pertsona batzuen bizimodua 

nolabait ezagutzera. Izan ere, gure inguruan zer dagoen 

ez dakigu, eta kasu askotan ez dugu ikusi nahi, 

gure zilborrari begiratzen nahiko lan daukagulako, eta 

besteei gertatzen zaiena, beraien pentsaera, arazoak, 

zirrarak eta beharrak ez zaizkigulako interesatzen, 

ezta komeni ere. 

Hara, etorkizunean nola lagundu geniezaiekeen ikusi 

eta ikasteko intentzioarekin ailegatu ginen, ni behintzat. 

Heldu ginenean, lehenengo begiratuan, nire herriarekin 

zegoen ezberdintasun nagusia igarri nion: 

etorri berri asko zegoen. Argi utzi nahi dut ez naizela 

arrazista, baina giro ezberdin horrek nolabaiteko ziurtasun 

eza eman zidan. Bertako kaleek nire herrikoen 

antzerakoak ziruditen, aldapa eta obrak zirela medio, 

baina hango jendea ez zen berdina, lehen esan dudan 

moduan, etorri berri asko baitzegoen. 

Erakundearen oinarrira jo genuen. Arduradunek eta 

haurrek erabiltzen duten lekura. Hura, nik uste nuena 

baino bestelakoa zen eta horretaz berehala ohartu 

nintzen. Nik jostailu berriz beteriko gela handi bat 

aurkitzea espero nuen, kolore biziz margotutako paretak, 

gainean gometx, artazi, margo ugari eta plastilina 

edukiko zituen mahaitxo berdeak; baina espero 

nuenaren eta aurkitu nuenaren artean alde handia 

zegoen. Agian, txikitatik saldu dizkiguten irudiagatik, 

telebistan haurrei edo beste edozein pertsonari laguntzen 

dieten erakundeei buruz hitz egitean, izugarrizko 

gela handi eta berriak aurkezten dizkigutelako, baina 

bizitzan, horrelako gutxi daudela ikusi dut, laguntzeko 

ez delako behar gauza handirik. Laguntzeko prest 

egotea besterik ez da behar. 

Garaiera txikia zuen ate haren atzean, 30m karratu 

inguruko leku txikia aurkitu nuen, bi ordenagailu zaharkitu, 

bigarren eskukoak ziruditen jolas mahaiak eta 

ezer gutxi gehiago zegoen. A! eta sartu eta ezkerreko 

aldean, hogeita piku izen irakur zitezkeen papera zegoen 

itsatsita. Gainera, harritu ninduen zerbait zera 

izan zen: papera horretan zetozen izen ia guztiek izen 

kanpotarrak ziruditen. 

Gorago esan dudan moduan, Sestaoko biztanleriaren 

zati handi bat kanpotarra da. Bilboko dinosaurua 

deritzoten auzoa orain dela urte batzuk industria gune 

emankorra zen, baina denbora pasa ahala fabrika horiek 

ixten joan dira, auzoa Bilboko gunerik xumeenetarikoa 

bihurtu den arte. Honek, bertako bizilagun 

ahaldunenetarikoak handik irtetea eragin du, bertan 

diru gutxien dutenak geratu diren arte. Horregatik, 

Sestao egun diru arazo larrian dauden askoren bizi- 

leku bihurtu da. Baina etorri berrion arazoa ez da non 

bizi, nahiz eta hango etxeen egoera onena ez izan. 

Gauza da asko era ilegalean daudela, etorri eta hiru 

urte pasa ostean baino ezin dutelako “egoteko baimena” 

delakoa lortu, eta noski, agiri hau ez baldin 

badute, ezin dute, legalki behintzat, inolako lanik 

egin, beraz, ezin dute inolako diru sarrerarik eduki, 

familien ekonomian arazo larria eraginez. 

Bestalde, gizartean oraindik arrazismo asko dago, 

nahiz eta askok ez aitortu. Kanpotarrak, diren arrazoiak 

direlarik, ez daude integratuak, eta Artizar proiektuan 

egiten dutenen lanak nolabaiteko laguntza 

ematen die, kontuan hartuz hemen daudenen etorri 

berrien adin nagusien talde handi batek gaztelania ez 

dakiela (euskararen inguruan zer esanik ez) eta Artizar 

bezalako proiektu hauek familia hauei, haurrei batez 

ere, gizartean integratzeko parada izugarria ematen 

die. Txalotzekoa dena. 

Programa hauetan eskolatik bidalitako arazoren bat 

dutenekin ere, behin edo behin lan egin dute. Honi 

dagokionez, kontuan izan behar dugu askotan familia 

barruan arazo larriak izan ditzaketela. Kultura, herri, 

ohitura, hizkuntza, pentsaera… eta azken finean, 

DENA ezberdina duten beste herri batera moldatzeko

aurkitzen dituzten arazoen ondorio argia da. Gainera, 

azpimarratzekoa da askotan hemengo eta beste herri 

batzuetako arauak ez direla berdinak. Adibidez, azkenaldian 

hitzetik hortzera dagoen “burka” deitu jantziaren 

erabilera. Hona etorritakoek hemengo arau 

eta ohiturak bereganatu behar dituzte, ala hemengo 

arauak etorri berrien erara egokitu behar dira? Ni 

gaurkoan ez naiz gai horretan sartuko, baina galdera 

botatzen dut. 

Erakunde honetan, boluntarioak dira nagusi, hots, 

laguntza eskaintzeagatik ez dutenak ezer kobratzen, 

materialki. Izan ere, eta arduradunak esan zigunarengatik, 

dirua baino balio handiagoa zuen zerbait lortzen 

dute egunero. Askotan ateratzea zaila den haurren 

barre algarak, gehiengooi falta zaigun begietako 

dirdira berezi hori, egunez egun haurrekin batera aurrerapauso 

txiki baina tinkoak egiteko aukera hori izatea… 

azken finean, gaurko gizarte honetan hain garrantzitsua 

den denbora partekatzea. 

Denbora partekatzea. Erraza dirudi, baina nahiko 

zaila da, uneoro zerbait egin behar dugula dirudien 

ordutegiz beteriko gizarte honetan. 

Artizar proiektukoek, hamarkada pasatxo honetan, 

beraiekin negarrak, haserreak eta besta hamaika halako 

bizitzen dituzte egunero, beti laguntzeko ahaleginetan. 

Hasieran, proiektu honek umeak eskolatik 

irtetean nora joan eduki zezaten zuen helburu nagusia, 

baina denbora pasa ahala, proiektua umeen arra- 


tsalde-pasa baino askoz gehiago bihurtu da, bai haurrentzat 

eta bai erakundearen arduradunentzat. Gu 

han pare bat ordu baino ez ginen egon, baina denbora 

tarte horretan haurrekin duten debozioa argi islatu 

zuten. Haur hauekin lan egitea, kanpotik ikusita behintzat, 

ez dirudi oso erraza. Sakrifizio handia suposatzen 

du, baina hangoek ziotenez, sufrimendu hori saritua 

ikusten da haur edo gazte bat pozik ikustean, 

haurrek izaten duten detaile txiki horiekin, muxu edo 

besarkada batekin… askok balioetsiko ez luketen gauzekin. 

Bukatzeko. Badakizue zein den pertsonon inperfekzio 

nabarmenetarikoa? Gauzak errazegi ahanzten ditugula 

gu ez bagaituzte ukitzen. Badakigu hirugarren 

mundua deritzona existitzen dela, baina hirugarren 

mundu honi buruz hitz egitean berehala datozkigu 

Afrika, Haiti, eta bestelakoak burura, eta gu bizi garen 

lekutik ez oso urruti ere pertsonak sufritzen ari direla 

ez gara konturatzen. Edo okerragoa dena: ez dugu 

konturatu nahi. 

Nik guzti honekin ez diot inori inolako “kontzientzia 

zama” leporatu nahi, baina pixka bat gelditu eta pentsatzeko 

momentu ona delakoan nago. Gabonak gainean 

ditugularik, tartetxoren bat libre izango dugu. 

Kontuan izan, nahiz eta Gabon ospakizunekin oso lanpeturik 

ibiliko garen. Badakizue, opariak estreinatu, 

wifi berria ondo doala ziurtatu… urteroko gauzak. Batzuentzat 

behintzat. 

IHINTZA 78 

27

Besteekin bizi eta elkartu. 

Horixe da bizitza... 

GURE HEZKUNTZA SAREA EUSKAL HERRIAN 

Andoain – Beasain – Donostia La Salle - Donostia San Luis - Eibar Azitain 

Eibar Isasi – Irungo La Salle – Zarautz - Zumarraga – Bilbo La Salle 

Bilbo Elkarbanatuz – Sestao Andra Mari – Sestao Artizar

2011.go Otsaila 78. zenbakia XXVIII. urtea 2011.go ... - La Salle Bilbao

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?