20.04.2013 Views

musika 5 - Ganatleba

musika 5 - Ganatleba

musika 5 - Ganatleba

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

qeTevan cagareli<br />

<strong>musika</strong> 5<br />

maswavleblis wigni


qeTevan cagareli<br />

<strong>musika</strong><br />

V klasi<br />

maswavleblis wigni<br />

redaqtori lali baqraZe<br />

© gamomcemloba `diogene~, 2009<br />

yvela ufleba daculia<br />

ISBN 9941-11-144-0<br />

gamomcemloba `diogene~, Tbilisi, kekeliZis q. 6, telefoni 95 63 94, tel./faqsi 96 79 71<br />

www.diogene.ge


maswavleblis wignis struqtura<br />

I. Sesavali;<br />

II. erovnuli saswavlo gegma. sagnobrivi programa da standarti <strong>musika</strong>Si;<br />

III. Sinaarsisa da miznebis ruka;<br />

IV. sanimuSo gakveTilebis scenarebi (gasvliTi, mimdinare, Teoriuli, praqtikuli, Sema jamebeli);<br />

gakveTilebi meTodikuri komentarebiT (moswavlis saxelmZRvanelos mixedviT);<br />

V. Sefasebis sistema;<br />

VI. damatebiTi masala maswavleblisTvis:<br />

a) sanoto danarTi;<br />

b) ori audiodiski Canawerebis CamonaTvaliTurT gakveTilebis mixedviT.<br />

I. Sesavali<br />

maswavleblis wigni Seicavs:<br />

• informacias, romelic xels uwyobs saswavlo procesis organizebas moswavlis<br />

saxelmZRvaneloSi miTiTebul saswavlo Temebze muSaobisTvis.<br />

• damatebiT informacias, rac moswavlis saxelmZRvaneloSi ar Tavsdeba da gamiznulia<br />

saswavlo procesisadmi maswavleblis SemoqmedebiTi midgomis stimulirebisaTvis.<br />

moswavlis saxelmZRvaneloze orientirebiT (romelic iTavsebs Semdeg ZiriTad funqciebs:<br />

codnis gadacemis; unar­Cvevebis ganviTarebis; codnis ganmtkicebis; codnis Sefasebis;<br />

codnis integrirebis; socialuri da kulturuli aRzrdis) maswavleblis wigni<br />

xel mZRvanelobs im struqturiT, romelic iTvaliswinebs: motivacias, sakiTxis dasmas, amocanis<br />

gansazRvras, sawyis da damagvirgvinebel etapze Sesasrulebeli savarjiSoebisa da<br />

damoukidebeli samuSaoebis warmarTvis meTodikas.<br />

SeniSvna: savarjiSoebis Sesruleba, krosvordebis Sevseba, kiTxvebze pasuxebi, musikis<br />

mosmenis Sedegad miRebuli STabeWdilebis Cawera saxelmZRvaneloSi dauSvebelia. avarjiSeT<br />

moswavleebi sanoto rveulebSi.<br />

<strong>musika</strong>luri ganaTlebis swori warmarTvisa da organizaciisTvis saWiroa ganviTarebisa<br />

da swavlis procesis fsiqologiur kanonzomierebaTa codna. yoveli asakobrivi periodi<br />

spe cifikuri TvisebriobiT xasiaTdeba. V klasis moswavleebi, romlebTanac mTeli saswavlo<br />

wlis manZilze mogiwevT urTierToba, Sua da gviani bavSvobis xanaSi (6­11 weli) imyofebian,<br />

anu konkretul operaciul stadiaSi, rac imas niSnavs, rom maT jer kidev ar gaaCniaT<br />

abstraq tuli azrovnebis unari, SeuZliaT logikuri azrovneba konkretul situaciaSi. e.<br />

i. azrovneba konkretul­sagnobriv xasiaTs atarebs da azrovnebiT operaciebs TvalsaCino<br />

masalaze axdens, rasac angariSi unda gaewios swavlebis procesSi. am asakobriv periodSi<br />

bavSvebi gansakuTrebul grZnobierebas iCenen musikis dinamikuri momentebisadmi, ritmis,<br />

bgeraTa siZlieris kontrastuli dapirispirebis mimarT, izidavT Sinaarsis `siWrele~.<br />

aRniSnulis gaTvaliswinebiT mizanSewonilad vcaniT, erovnul da ucxour <strong>musika</strong>sTan<br />

ziareba `epoqaTa dialogis~ gziT wargvemarTa da ara `qronologiuri principis~ dac viT, romlis<br />

Tanaxmad musikis Secnobis gza Seesabameba misi ganviTarebis istoriul Tanmim dev robas.<br />

swavlebis orientirebam moswavlis pirovnebaze, misi TviTrealizaciis uzrunvelyofaze,<br />

gamokveTa imis aucilebloba, rom maswavlebels warmodgena hqondes moswavleze, mis<br />

interesebze, <strong>musika</strong>lur SesaZleblobebze. TiToeuli moswavle­partnioris yovelmxrivi<br />

Seswavla saswavlo procesis efeqturad wamarTvis winapirobaa. kiTxvaris daxmarebiT<br />

iqmneba moswavleTa `monacemTa banki~, ixsneba TiToeulze `piradi baraTi~, sadac fiqsirdeba<br />

moswavlis ganviTarebis dinamika standartis yvela mimarTulebiT. monacemTa<br />

bankSi moswavleebze dakvirvebis Sedegad miRebuli STabeWdilebebi Segvaqvs. moswavleebs<br />

vakvirdebiT im mizniT, rom gamovkveToT, ra aris gasakeTebeli Sedegebis gaumjobesebisTvis.<br />

dakvirvebis Canawerebi mokle, konkretuli, informaciuli unda iyos. maswavlebeli dReSi<br />

akvirdeba saSualod 3­5 moswavles da Segrovebuli informacia moswavlis individualur<br />

anketaSi Seaqvs. ix. `monacemTa bankis~ nimuSi:<br />

3


gakveTilebis tipebia:<br />

I. mimdinare;<br />

II. Semajamebeli;<br />

III. gasvliTi;<br />

IV. Teoriuli;<br />

V. praqtikuli.<br />

gakveTilebis es tipebi gulisxmobs gakveTil­saubars, gakveTil­eqskursias, kino (video)<br />

gakveTils, gakveTil­viqtorinas da sxv. gamoiyeneba da stimulirdeba ZiebiTi, problemuri<br />

swavleba, swavleba rogorc TamaSi, saswavlo procesi, rogorc diskusia da sxv.<br />

moswavleze orientirebuli midgomis maxasiaTeblebia:<br />

• moswavlis aqtiuri roli;<br />

• maswavleblis xelSemwyobi roli;<br />

• jgufuri aqtivobani;<br />

• msjelobis SesaZlebloba;<br />

• yofa­cxovrebasTan dakavSirebuli Sinaarsi;<br />

• moswavlis interesebis gaTvaliswineba;<br />

• dasjis, gamocdis, dazuTxvis ararseboba;<br />

• Sinagani disciplinis stimulacia;<br />

• aRmoCenisa da damoukideblad swavlis stimulacia;<br />

saxelmZRvaneloSi mocemuli meTodika (savarjiSoebi, aqtivobebi, davalebebi) swavla/<br />

swavlebis Semdeg strategiebs iTvaliswinebs:<br />

• axali masala ganvlil masalas efuZneba. axal Temaze saubris dawyebamde moswavleebs<br />

eZlevaT davaleba, CamoTvalon (Camoweron), ra ician, ras fiqroben, ras ganicdian am TemasTan<br />

dakavSirebiT (`gonebrivi ieriSi~). moswavlebi konkretul Temaze sxvadasxva mosazrebebs<br />

gamoTqvamen. aqtiuri mosmenis gamoyenebiT maT evalebaT, erTmaneTs gauziaron mosazrebebi<br />

(wyviluri, jgufuri aqtivobebi). gakveTilze gamomJRavnebuli es codna aTvlis wertilia<br />

Semdegi aqtivobebisTvis.<br />

• moswavleebs vaZlevT saSualebas, praqtikulad, yoveldRiur cxovrebaSi gamoiyenon<br />

miRebuli codna da SeZenili unar Cvevebi.<br />

• moswavleTa interess vaRviZebT da metis gagebis survils aRvuZravT nebismier<br />

movlenasTan dakavSirebiT sxvadasxva ambisa da informaciis moZiebiT.<br />

• problemis (amocanis) micemis Semdeg moswavleebs vacnobT am amocanis gadasawyvetad<br />

saWiro axal cnebas. maswavlebeli akvirdeba maT muSaobas, kiTxvebze pasuxebsa da gakveTilSi<br />

CarTulobas. dasmul SekiTxvebs bavSvebi erTmaneTTan TanamSromlobiT, gaerTianebuli<br />

ZaliT scemen pasuxs. amitom, saxelmZRvaneloSi mocemuli davalebebi jgufuri muSaobis<br />

aucileblobas Seicavs. jgufuri, wyviluri aqtivobebi Tan axlavs swavlebisa da ganviTarebis<br />

mTel process. wyvilebSi an patara jgufebSi muSaobisas maT unda ganixilon, axsnan,<br />

gaaanalizon, miagnon problemis gadawyvetis gzebs, gaecnon Tanatolebis gansxvavebul<br />

Sexedulebebs, ikamaTon. wyviluri, jgufuri aqtivobebi is gzaa, rodesac moswavleebi<br />

maswavleblis megzurobiTa da rCevebiT ageben codnas uaxloesi ganviTarebis zonis<br />

farglebSi. jgufebs eZlevaT davaleba da mivmarTavT Semdeg aqtivobebs:<br />

a) vaZlevT konkretul miTiTebebs davalebis Sesasruleblad;<br />

b) aRvuZravT davalebis warmatebiT Sesrulebis survils (vaZlevT stimuls,<br />

vamxnevebT);<br />

g) vawvdiT kiTxvebs (savaraudo pasuxebiTurT), romlebic maT amocanis gadaWris gzebs<br />

moaZebninebs.<br />

saxelmZRvaneloSi mocemul kiTxvebze marTebuli pasuxis mosamzadeblad moswavleebi<br />

6­8­kacian jgufebad daiyofian. erTmaneTTan moTaTbirebis, gansja­gaanalizebis Semdeg<br />

TiToeuli lideri jgufis gadawyvetilebas gacnobs klass. dafaze (monitorze) daiwereba<br />

kiTxvebze gacemuli swori pasuxebi.<br />

imis gamo, rom klasSi sxvadasxva <strong>musika</strong>luri monacemebisa da SesaZleblobebis<br />

bavSvebi arian, unda mivmarToT inkluziuri ganaTlebis strategiebs, rac imas niSnavs, rom<br />

5


moswavleTa nawilTan gamovlenilma siZneleebma swavlebis mTlian procesebze ar unda<br />

imoqmedos. sxvadasxva aqtivobebis ganxorcielebis dros 5­6­kacian jgufebSi, Cveulebriv,<br />

sxvadasxva tipis bavSvebi arian, xolo wyvilebis SerCeva konkretuli amocanebidan unda<br />

gamomdinareobdes. magaliTad, sanoto sistemis Seswavlis an sanoto Canawerze muSaobis<br />

dros sjobs iseTi bavSvebi davawyviloT, romelTagan erTi ukeT kiTxulobs notebs da sxva<br />

amgvari. maswavlebelma unda daaxarisxos siZneleebi, ipovos gzebi yvela monacemis mqone<br />

bavSvis dasaxmareblad. gamocdileba gviCvenebs, rom maswavleblis operatiuli regireba<br />

TiToeuli bavSvis siZneleebze efeqtiani swavleba/swavlis saukeTeso winapirobaa.<br />

gakveTilis dagegmvis Tanamimdevroba SeiZleba ase warmovidginoT:<br />

1. mizani Sedegebze unda iyos orientirebuli, anu gakveTilis ganmavlobaSi ras unda<br />

miaRwion moswavleebma, ra konkretuli codna da unar­Cvevebi unda SeiZinon (ganaviTaron):<br />

a) codna (<strong>musika</strong>luri cnebebi, faqtebi, kavSirebi maT Soris da a. S.);<br />

b) unar­Cvevebi (moswavleTa aqtivobis sxvadasxva tipebi musikis aRqmisa da daxasiaTebis,<br />

simReris, <strong>musika</strong>lur­ritmuli moZraobis, muzicirebis procesSi);<br />

g) damokidebulebani (sxvadasxva midgoma, Tvalsazrisebi, qcevis normebi da a. S.)<br />

2. Sinaarsi (aRwera)<br />

ra Sinaarsi eqneba gakveTilis msvlelobas (provocireba, siRrmiseuli wvdoma,<br />

refleqsia, anu gaazreba), riT SevZlebT moswavleTa dainteresebas, swavlebis romeli done<br />

iqneba gaTvaliswinebuli blumis taqsonomiis mixedviT:<br />

a) informaciis codna (moswavleebma gonebaSi unda aRidginon informacia, romelic am<br />

konkretuli gakveTilis Temas ukavSirdeba, daasaxelon, CamoTvalon, gaixsenon da miusadagon<br />

Seswavlili masala da a. S.).<br />

b) gageba (wyviluri, jgufuri aqtivobebis gziT moswavle aRwers, Seajamebs, axsnis,<br />

daaxasiaTebs, gamoTqvams varauds, gaukeTebs interpretacias da a. S.), e. i. moswavle<br />

komunikaciis gziT Seimecnebs axal masalas, iZens codnas.<br />

g) gamoyeneba (moswavle iyenebs miRebul codnas, amJRavnebs axal da konkretul<br />

situaciebSi misi gamoyenebis unars).<br />

d) analizi (moswavle nawilebad Slis miRebul codnas Sedarebis, gansxvavebis,<br />

Semadgeneli nawilebis gamorCevis, danawevrebis da a. S. gziT).<br />

e) sinTezi (moswavle amTlianebs elementebs da nawilebs, qmnis, aawyobs, miusadagebs,<br />

SeaTavsebs da a. S.)<br />

v) Sefaseba (msjelobis, gansjis, daskvnebis gamotanis safuZvelze moswavle afasebs<br />

masalas, aqtivobebs, romlebic gamoyenebuli iyo gakveTilze dasaxuli miznis misaRwevad).<br />

amgvarad, gakveTilis dagegmvisas maswavlebeli xelmZRvanelobs sqemiT:<br />

aqtivobebTan, moswavleebis organizebis saxeebTan unda mieTiTos drois ganawileba da<br />

saWiro resursebi: kalmistrebi, fanqrebi, flomasterebi, markerebi, Tabaxisa Tu sanoto<br />

furclebi, audioCanawerebi, saWiro sakravi da sxva<br />

6<br />

swavlebis miznebi da<br />

Sinaarsi<br />

swavlebis<br />

meTodebi Sefaseba


II. erovnuli saswavlo gegma<br />

(sagnobrivi programa da standarti <strong>musika</strong>Si me-5 klasisTvis)<br />

praqtikuli unar­Cvevebi da ideebis<br />

gamoxatva<br />

moswavle<br />

mus.V.1.<br />

iyenebs <strong>musika</strong>lur elementebs da<br />

sakravebs improvizaciuli savarjiSoebis<br />

dros<br />

mus.V.2.<br />

mReris marto da sxvebTan SeTanxmebulad<br />

mus.V.3.<br />

gansazRvravs da gamoxatavs misTvis<br />

saintereso ganwyobilebas, ideas,<br />

siuJets, Temas...<br />

mus.V.4.<br />

asrulebs gansxvavebuli stilis<br />

cekvebs<br />

mus.V.5.<br />

amoikiTxavs da Cawers martiv ritmul<br />

naxazs, melodias<br />

mus.V.6.<br />

organizebas uwevs saswavlo saqmianobas<br />

mus.V.7.<br />

TanamSromlobs sxvebTan<br />

mus.V.8.<br />

awyobs klasis RonisZiebebs<br />

komunikacia, interpretacia <strong>musika</strong>luri nawarmoebis<br />

aRqma konteqstSi<br />

moswavle<br />

mus.V.9.<br />

usmens da afasebs <strong>musika</strong>lur<br />

nawarmoebs<br />

mus.V.10.<br />

monawileobs sxvadasxva saxis<br />

RonisZiebaSi<br />

mus.V.11.<br />

kulturul RonisZiebebze daswrebisas<br />

icavs qcevis normebs<br />

mus.V.12.<br />

esmis da warmoaCens, rom xe lov neba<br />

ideaTa gamoxatvis saSualebaa<br />

V klasis standarti <strong>musika</strong>Si<br />

wlis bolos misaRwevi Sedegebi da maTi indikatorebi<br />

mimarTuleba: praqtikuli unar-Cvevebi da ideebis gamoxatva<br />

moswavle<br />

mus.V.13.<br />

ganixilavs xelovnebis<br />

dargebs<br />

mus.V.14.<br />

ganixilavs mosmenil<br />

nawarmoebebs<br />

mus.V.15.<br />

ganasxvavebs da ajgufebs<br />

<strong>musika</strong>lur sakravebs<br />

mus.V.1. moswavle iyenebs <strong>musika</strong>lur elementebs da sakravebs improvizaciuli savarjiSoebis<br />

dros.<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• xmis, taSis saSualebiT, <strong>musika</strong>lur instrumentebTan SexebiT (dakvriT) gamoxatavs <strong>musika</strong>lur<br />

elementebs _ bgeras, xmovanebis siZlieres, ritms, temps, metrs, tembrs<br />

•<br />

gamoxatavs <strong>musika</strong>lur elementebs kontrastulad: nacnob melodias mReris nela _ Cqa ra<br />

(tempi), xmamaRla _ xmadabla (xmovaneba), sxvadasxva tonalobaSi, sxvadasxva sakravis tembriT.<br />

• TanaklaselTan mier gabmulad Sesrulebul erT tons, martiv ritmul figuras uxamebs<br />

sakuTar an sxva (sakravi, ritmuli improvizacia, ...) xmas, melodiur saqcevs, ritmul<br />

figuras.<br />

• nacnob simReras ucvlis teqsts.<br />

• amoicnobs RiRiniT, an sxva teqstze Sesrulebul nacnob simReras.<br />

• xelT arsebuli <strong>musika</strong>luri instrumentebis da sxvadasxva sagnebis meSveobiT<br />

TanaklaselebTan erTad qmnis “ansambls”, “orkestrs” da asrulebs ritmul da melodiur<br />

saqcevebs.<br />

7


mus.V.2. moswavle mReris marto da sxvebTan SeTanxmebulad.<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• mReris erTxmian da orxmian simRerebs xalxuri, klasikuri da Tanamedrove repertuaridan<br />

• mReris wyvilSi<br />

• mReris intervalebs TanaklaselebTan erTad<br />

• TanaklaselebTan erTad <strong>musika</strong>lurad aformebs Teatralur warmodgenebs<br />

• mReris kanonis tipis simRerebs<br />

• asrulebs miTiTebul dinamiur niSnebs<br />

mus.V.3. moswavle gansazRvravs da gamoxatavs misTvis saintereso ganwyobilebas, ideas, siuJets,<br />

Temas...<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• pantomimiT gamoxatavs garkveul ganwyobilebas<br />

• gaiTamaSebs damoukideblad an sxvebTan erTad martiv scenebs konkretuli <strong>musika</strong>luri<br />

nawarmoebis ganwyobilebis saCveneblad<br />

• sxvebTan erTad gaiTamaSebs martiv scenebs konkretul siuJetTan, personaJTan kavSirSi<br />

• SearCevs simReras<br />

• Txzavs scenis, personaJis Sesaferis teqsts<br />

• personaJis xasiaTs gadmoscems mimikiT, xmis tembriT, moZraobiT<br />

• scenis Sesabamisad icvlis garegnul iersaxes, irgebs kostums<br />

mus.V.4. moswavle asrulebs gansxvavebuli stilis cekvebs.<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• imeorebs cekvis zogad naxazs<br />

• cekvavs wyvilSi, ansamblSi<br />

• ar arRvevs xazs, mwkrivs<br />

mus.V.5. moswavle amoikiTxavs da Cawers martiv ritmul naxats, melodias.<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• kiTxulobs da wers notebs violinos, banis gasaRebSi<br />

• asaxelebs zogierT oqtavas (mcire, pirveli, meore)<br />

• iyenebs sanoto teqsts nawarmoebis daswavlis dros<br />

• nawarmoebis, misi fragmentis gadaweris dros ar uSvebs Secdomebs<br />

mus.V.6. moswavle organizebas uwevs saswavlo saqmianobas.<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• calkeuli amocanis gadasaWrelad gegmavs Sesasrulebeli samuSaos Tanmimdevrobas<br />

• aqtiuradaa Cabmuli gakveTilis msvlelobaSi<br />

• svams kiTxvebs<br />

• monawileobs gamokiTxvaSi<br />

mus.V.7. moswavle TanamSromlobs sxvebTan.<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• muSaobs sxvebTan erTad problemis gadasaWrelad<br />

• saWiroebis SemTxvevaSi iTxovs daxmarebas da exmareba sxvebs<br />

• anawilebs samuSao funqciebs da movaleobebs<br />

mus.V.8. moswavle awyobs klasis RonisZiebebs.<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• moiZiebs da qmnis warmodgenisaTvis saWiro rekvizits<br />

• monawileobs resursis _ afiSis, mosawvevis, dekoraciis, kostumis SeqmnaSi<br />

• monawileobs RonisZiebis <strong>musika</strong>lur gaformebaSi<br />

• reklamas uwevs RonisZiebas (akravs afiSebs, arigebs mosawvevebs)<br />

8


mimarTuleba: komunikacia da interpretacia<br />

mus.V.9. moswavle usmens da afasebs <strong>musika</strong>lur nawarmoebs.<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• gadmoscems STabeWdilebas sityvierad, naxatiT<br />

• axasiaTebs SemsrulebelTa Semadgenlobas<br />

• musikis mosmenis, simReris dros gamoarCevs nacnob <strong>musika</strong>lur elementebs da axasiaTebs maT<br />

• iyenebs <strong>musika</strong>lur terminebs saubris dros<br />

•<br />

mus.V.10. moswavle monawileobs sxvadasxva saxis RonisZiebaSi.<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• monawileobs klasis speqtaklSi, karnavalSi<br />

• monawileobs da eswreba skolis saangariSo koncerts<br />

• eswreba Sexvedra­saRamoebs: kompozitorTan, SemsrulebelTan...<br />

• TanaklaselebTan erTad eswreba sajaro koncerts, speqtakls<br />

• dadis eqskursiebze xelovanTa saxl­muzeumSi<br />

• monawileobs da warmarTavs viqtorinas<br />

• warsdgeba auditoriis winaSe Semsruleblis, avtoris an konferansies rolSi<br />

mus.V.11. moswavle kulturul RonisZiebebze daswrebisas icavs qcevis normebs.<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• ar xmaurobs warmodgenis, koncertis, kinofilmis msvlelobis dros, gamofenaze, muze umSi<br />

• miRebuli wesebis Tanaxmad gamoxatavs damokidebulebas nawarmoebis dasrulebis Semdeg<br />

• koreqtulia azris gamoTqmis, nawarmoebis ganxilvis dros.<br />

• tolerantulia gansxvavebuli poziciis mimarT<br />

mus.V.12. moswavles esmis da warmoaCens, rom xelovneba ideaTa gamoxatvis saSualebaa.<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• ramdenime SeTavazebuli saxelwodebidan SearCevs erT­erTs mosmenili <strong>musika</strong>luri<br />

nawarmoebisTvis<br />

• saubrobs <strong>musika</strong>luri nawarmoebis mosmeniT gamowveul STabeWdilebebze da im ideaze,<br />

romelsac gamoxatavs es nawarmoebi<br />

• ixsenebs xelovnebis nawarmoebebs, sadac msgavsi ideaa gamoxatuli<br />

mimarTuleba: <strong>musika</strong>luri nawarmoebis aRqma konteqstSi<br />

mus.V.13. moswavle ganixilavs xelovnebis dargebs.<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• axasiaTebs xelovnebis dargebs da asaxelebs maTTan dakavSirebul profesias/ profesiebs<br />

• asaxelebs xelovnebis sxvadasxva dargis cnobil warmomadgenlebs<br />

• ixsenebs speqtakls, koncerts, gamofenas, romelsac daswrebia<br />

• asaxelebs Teatrs, kinoTeatrs, sakoncerto darbazs, sagamofeno darbazs, saswavlo<br />

dawesebulebas, sadac RonisZiebas daeswro<br />

• CamoTvlis umaRles saswavleblebs, sadac aRizrdebian xelovnebis ama Tu Tu im dargis<br />

warmomadgenlebi<br />

9


mus.V..14. moswavle ganixilavs mosmenil nawarmoebebs.<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• ganasxvavebs qarTul xalxur da profesiul nawarmoebebs<br />

• saubrobs naswavli nawarmoebebis avtorebis Sesaxeb<br />

• adarebs naswavl nawarmoebebTan dakavSirebul informacias _ Janri, programa...<br />

mus.V.15. moswavle asxvavebs da ajgufebs <strong>musika</strong>lur sakravebs.<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• amoicnobs sakravebs solo, ansamblSi JReradobis dros<br />

• ajgufebs sakravebs bgeris miRebis wesis, masalis mixedviT<br />

• xatavs an Zerwavs sakravebs<br />

10<br />

V klasis saswavlo programis Sinaarsi<br />

improvizaciuli savarjiSoebi:<br />

• <strong>musika</strong>luri elementebisa da sakravebis gamoyenebiT<br />

• simReris teqstis da musikis Secvla<br />

simRera:<br />

• erTxmiani da orxmiani simRerebis Sesruleba gundSi<br />

• individualurad da ansamblSi<br />

• TanxlebiT da mis gareSe<br />

cekva:<br />

• qarTuli, istoriul­yofiTi, sxva xalxTa cekvebi<br />

• cekvis monaxazis Seswavla, Sesruleba<br />

• cekva partniorTan da ansamblSi<br />

kompozicia, speqtakli:<br />

• ganwyobilebis gadmocema _ pantomima<br />

• scenebis gaTamaSeba<br />

sanoto sistema:<br />

• notebis amocnoba da Cawera violinos, banis gasaRebSi mcire, pirvel, meore oqtavaSi<br />

• <strong>musika</strong>luri fragmentis gadawera<br />

• <strong>musika</strong>luri Canaweris gamoyeneba nawarmoebis daswavlis dros<br />

<strong>musika</strong>luri nawarmoebebi:<br />

• sxvadasxva epoqis cnobili nawarmoebebis mosmena, amocnoba, Sedareba<br />

• qarTuli xalxuri musikis mosmena, amocnoba<br />

RonisZiebebi:<br />

• skolis koncerti<br />

• klasis speqtakli, karnavali, Sexvedra _ saRamoebi<br />

• viqtorina<br />

•<br />

sajaro koncertze, speqtaklze daswreba, eqskursia saxl­muzeumSi


<strong>musika</strong>luri nawarmoebis aRqma konteqstSi:<br />

• informacia: Seqmnis istoria, siuJeti, avtoris pirovneba...<br />

• ganwyobilebis amocnoba, saubari STabeWdilebebze<br />

• xelovnebis dargebis kavSiri xelovnebis sinTezur dargebSi: kino, Teatri... am dargebTan<br />

konkretuli profesiebis, adamianebis da nimuSebis dakavSireba<br />

• informacia nawarmoebis da avtoris Sesaxeb _ siuJeti (programa, libreto), Janri,<br />

biografiuli cnobebi...<br />

praqtikuli unar-Cvevebi da<br />

ideebis gamoxatva<br />

moswavle<br />

mus.V.1.<br />

iyenebs <strong>musika</strong>lur elementebs<br />

da sakravebs improvizaciuli<br />

savarjiSoebis dros<br />

mus.V.2.<br />

mReris marto da sxvebTan Se­<br />

Tanxmebulad<br />

mus.V.3.<br />

gansazRvravs da gamoxatavs<br />

misTvis saintereso ganwyobilebas,<br />

ideas, siuJets, Temas...<br />

mus.V.4.<br />

asrulebs gansxvavebuli stilis<br />

cekvebs<br />

mus.V.5.<br />

amoikiTxavs da Cawers martiv<br />

ritmul naxazs, melodias<br />

mus.V.6.<br />

organizebas uwevs saswavlo<br />

saqmianobas<br />

mus.V.7.<br />

TanamSromlobs sxvebTan<br />

mus.V.8.<br />

awyobs klasis RonisZiebebs<br />

V klasis standarti<br />

wlis bolos misaRwevi Sedegebi<br />

komunikacia, interpretacia<br />

moswavle<br />

mus.V.9.<br />

usmens da afasebs <strong>musika</strong>lur<br />

nawarmoebs<br />

mus.V.10.<br />

monawileobs sxvadasxva saxis<br />

RonisZiebaSi<br />

mus.V.11.<br />

kulturul RonisZiebebze<br />

daswrebisas icavs qcevis<br />

normebs<br />

mus.V.12.<br />

esmis da warmoaCens, rom xelovneba<br />

ideaTa gamoxatvis<br />

saSualebaa<br />

<strong>musika</strong>luri nawarmoebis aRqma<br />

konteqstSi<br />

moswavle<br />

mus.V.13.<br />

ganixilavs xelovnebis<br />

dargebs<br />

mus.V.14.<br />

ganixilavs mosmenil nawarmoebebs<br />

mus.V.15.<br />

ganasxvavebs da ajgufebs<br />

<strong>musika</strong>lur sakravebs<br />

11


12<br />

Tema gakveTili praqtikuli<br />

unar-Cvevebi<br />

da ideebis<br />

gamoxatva<br />

I Tema (6 sT)<br />

`ra SegviZlia, ra<br />

viciT~ (ganvlili<br />

masalis gameoreba)<br />

III. Sinaarsisa da miznebis ruka<br />

komunikacia da<br />

interpretacia<br />

<strong>musika</strong>luri<br />

nawarmoebis<br />

aRqma<br />

konteqstSi<br />

Sedegis kodi Sedegis kodi Sedegis kodi<br />

Sefasebis forma<br />

1 2 3 4 5<br />

1-li-me-2<br />

gakveTilebi<br />

`zafxu lis <strong>musika</strong> lu ­<br />

ri STabeW dile be bi~<br />

me-3-me-4<br />

gakveTilebi<br />

`SeamowmeT Tqveni<br />

codna~<br />

me-5-me-6<br />

gakveTilebi<br />

TamaSi `<strong>musika</strong>luri<br />

avtostrada~<br />

II Tema (10 sT)<br />

`sakravebi gviamboben~<br />

me-7 gakveTili<br />

`fortepianos<br />

warmoSoba~<br />

me-8-me-9<br />

gakveTilebi<br />

`rogor `daCagra~<br />

fortepianom Tavisi<br />

winaprebi~<br />

me-10-me-11<br />

gakveTilebi<br />

`Semodgomis peizaJi<br />

Tu ganwyobileba~<br />

me-12-me-13<br />

gakveTilebi<br />

`rogor `moviyvaneT~<br />

wvima~<br />

me-14-me-15-me-16<br />

gakveTilebi<br />

`molaparake<br />

doli~ afrikasa<br />

da simfoniur<br />

orkestrSi~<br />

moswavleTa interesebisa da momzadebis donis<br />

gamovlena (monacemTa bankis Seqmna);<br />

wyvilSi da gundSi erTxmiani da orxmiani mReris<br />

Cvevis gamovlena;<br />

simRerisa da moZraobis Serwymis unar­Cvevis<br />

gamovlena (metris gamoxatva moZraobis saSualebiT;<br />

Zlieri dros gamoyofa aqcentebiT; moZraoba<br />

wyvilebSi, ansamblSi, manZilebis dacva mwyobrSi;<br />

ganwyobilebebis gamoxatva moZraobis xasiaTiT).<br />

codnis gamovlena krosvordis daxmarebiT; sakravebis<br />

amocnoba vizualurad, solo da erToblivi<br />

JReradobis dros, xalxuri da klasikuri<br />

<strong>musika</strong>luri instrumentebis JReradobis gansxvaveba;<br />

instrumentis mimarT damokidebulebis<br />

gamoxatva; popularuli musikosebis amocnoba maTi<br />

nawarmoebebis mixedviT.<br />

TamaSis daxmarebiT informaciis gamovlena sanoto<br />

sistemis codnasTan dakavSirebiT; axali codnis<br />

(melodiis Cawera) ageba uaxloesi ganviTarebis<br />

zonaze orientirebiT<br />

mus. V. 5<br />

sakravebis dajgufeba bgeris miRebis wesis, masalis<br />

mixedviT; oqtavebis gacnoba (mcire, pirveli,<br />

meore).<br />

mus. V. 5<br />

bgeris daxasiaTeba xmovanebis xasiaTis mixedviT;<br />

dinamikuri niuansebis dakavSireba mxatvruli<br />

gamomsaxvelobis miznebTan.<br />

mus. V. 5 mus. V. 15<br />

<strong>musika</strong>luri nawarmoebis mosmena­Sefasebis (na warmoebis<br />

ganwyobilebisTvis sityvieri ekviva lentis<br />

moZebnis) Cvevis gamomuSaveba; orxmianobaze muSaoba<br />

Sebanebis principis dacviT.<br />

mus. V. 2 mus. V. 9, 12<br />

ansambluri Sesrulebis Cvevebis ganviTareba (dakvra,<br />

simRera);<br />

smeniTi yuradRebis gamomuSaveba.<br />

mus.V. 1 mus. V. 12<br />

codnis miReba aRmoCenis gziT; intonaciuri savarjiSoebis<br />

Sesruleba myari da meryevi bgerebis<br />

SegrZnebisaTvis; SemoqmedebiTi fantaziis<br />

ganviTareba improvizaciuli savarjiSoebiT (<strong>musika</strong>luri<br />

`kiTxva­pasuxi~)<br />

mus. V. 1 mus. V. 9 mus. V. 15<br />

kiTxvari, testi,<br />

cxrili,<br />

konkretuli<br />

praqtikuli samuSaos<br />

Sesruleba (simRera,<br />

<strong>musika</strong>, moZraoba).<br />

konkretuli<br />

praqtikuli samuSaos<br />

Sesruleba (melodiis<br />

Cawera)<br />

konkretuli<br />

praqtikuli samuSaos<br />

Sesruleba<br />

konkretuli<br />

praqtikuli samuSaos<br />

Sesruleba<br />

(sanoto teqstebze)<br />

praqtikuli muSaoba,<br />

<strong>musika</strong>luri<br />

savarjiSoebis<br />

Sesruleba<br />

konkretuli praq tikuli<br />

samuSaos Ses ruleba<br />

(m u zi ci rebis unari)<br />

voka luri savar ji So ebis<br />

Sesruleba (Seba neba)<br />

praqtikuli muSaoba,<br />

intonaciuri<br />

savarjiSoebis<br />

Sesruleba<br />

(improvizaciis unari)


III Tema (2 sT)<br />

`banis gasaRebis<br />

saidumlo~<br />

me-17-me-18<br />

gakveTilebi<br />

IV Tema (4 sT)<br />

`kompozitoris<br />

portreti~<br />

(i. haidni)<br />

me-19-me-20 gakve-<br />

Tilebi<br />

`kom po zitoris xumroba~<br />

21-e-22-e<br />

gakveTilebi<br />

`vudiriJorebT~<br />

simfonias~<br />

V Tema (2 sT)<br />

`vimReroT<br />

xmaSewyobilad~<br />

23-e-24-e<br />

gakveTilebi<br />

VI Tema (6 sT)<br />

`gilocavT damdeg<br />

Soba­axal wels!~<br />

25-e-26-e<br />

gakveTilebi<br />

`gvepatiJeba baletizRapari~<br />

27-e-28-e<br />

gakveTilebi<br />

29-e-30-e<br />

gakveTilebi<br />

`vacocxlebT<br />

saSobao zRapars~<br />

VII Tema (3 sT)<br />

`riT gagaxaroT?~<br />

31-e-33-e<br />

gakveTilebi<br />

VIII Tema (4 sT.)<br />

`kompozitoris<br />

portreti~<br />

(n. paganini)<br />

34-e-35-e gakve Tilebi<br />

`paga ninis erTguli<br />

Tanamgzavri~<br />

damoukidebeli swavlis unar­Cvevis ganviTareba;<br />

saazrovno aqtivobebi notebis SeTvisebisaTvis<br />

banis gasaRebSi.<br />

mus. V. 1, 5<br />

sakravTa amocnoba solo da ansamblSi JReradobis<br />

dros<br />

mus. V. 9 mus. V. 14, 15<br />

xelT arsebuli sagnebiT da elementaruli sakravebiT<br />

ansambluri Sesrulebis Cvevebis ganviTareba,<br />

ritmuli saqcevebis Sesruleba<br />

mus. V. 1 mus. V. 13<br />

sanoto teqstis gamoyenebis Cvevebis gamomuSaveba<br />

nawarmoebis daswavlis dros. vokalur­sagundo<br />

Cvevebis ganviTareba sunTqviTi savarjiSoebiT.<br />

<strong>musika</strong>lur­ritmuli savarjiSoebis unaris ganviTareba.<br />

STabeWdilebis sityvierad da naxatiT<br />

gamoxatvis Cvevebis ganviTareba.<br />

mus. V.2, 4, 5 mus. V. 9<br />

sabaleto Janrebis gacnoba, xelovnebis dargebis<br />

urTierTkavSiris dadgena am sinTezur JanrSi.<br />

<strong>musika</strong>luri sakravebis amocnoba, JReradobis<br />

daxasiaTeba da dajgufeba bgeris miRebis wesis mixedviT;<br />

kulturul RonisZiebebze daswrebisas qcevis normebis<br />

dacva.<br />

mus. V. 1 mus. V. 9, 10, 11 mus. V. 13, 14, 15<br />

musikis mosmenis dros nacnobi <strong>musika</strong>luri<br />

elementebis, sakravebis gamorCeva da daxasiaTeba.<br />

sakravebis dajgufeba masalisa (xis, liTonis) da<br />

bgeris miRebis wesis mixedviT.<br />

mus. V. 9 mus. V. 15<br />

TanamSromlobis unar­Cvevis ganviTareba saklaso<br />

RonisZiebis mowyobisaTvis (monawileoba resursis<br />

SeqmnaSi, <strong>musika</strong>lur gaformebaSi, saWiro rekvizitis<br />

moZiebaSi; samuSao funqciebis ganawileba da<br />

movaleobebis Sesruleba)<br />

mus. V. 3, 7, 8 mus. V. 10<br />

SeZenili unarebisa da Cvevebis, SeTvisebuli codnis<br />

gamovlena; standartis samive mimarTulebiT<br />

saSualedo Sedegebis miRwevis donis warmoCineba.<br />

mus. V. 1­5 mus. V. 9, 10, 12 mus. V. 14, 15<br />

<strong>musika</strong>luri nawarmoebis mosmenisa da Sefasebis<br />

Cvevebis ganviTareba, STabeWdilebis sityvierad da<br />

naxatiT gadmocemis unaris gaRviveba.<br />

mus. V. 9, 12<br />

konkretuli<br />

praqtikuli samuSaos<br />

Sesruleba (banis<br />

gasaRebSi notebis<br />

SeTviseba)<br />

praqtikuli muSaoba,<br />

organizebuloba,<br />

mosmena, CarTuloba<br />

praqtikuli muSaoba,<br />

SemoqmedebiToba,<br />

muzicirebis unari<br />

konkretuli<br />

praqtikuli samuSaos<br />

(intonaciuri<br />

savarjiSoebis)<br />

Sesruleba<br />

msjeloba klasSi<br />

xelovnebis<br />

sinTezuri dargis<br />

Sesaxeb, msjelobaSi<br />

monawileoba<br />

konkretuli<br />

praqtikuli samuSaos<br />

Sesruleba (cxrili,<br />

kiTxvari)<br />

praqtikuli muSaoba,<br />

SemoqmedebiToba,<br />

TanamSromloba,<br />

monawileoba<br />

RonisZiebebSi<br />

viqtorinaSi<br />

monawileoba,<br />

kiTxva­davalebebis<br />

Sesruleba<br />

msjeloba klasSi<br />

13


36-e-37-e<br />

gakveTilebi<br />

`ostati da<br />

sakravebi~<br />

IX Tema (2 sT)<br />

`kanoni _ mibaZva Tu<br />

gamojavreba~<br />

38-e-39-e<br />

gakveTilebi<br />

X Tema (3 sT)<br />

`kompozitoris<br />

portreti~ (ed. grigi)<br />

me-40-41-e gakveT-ebi<br />

`pir veli<br />

impro vizacia~<br />

42-e gakveTili<br />

`uRrublo cis<br />

melodia~<br />

XI Tema (7 sT)<br />

`viRebT naxat<br />

films~<br />

43-e-44-e<br />

gakveTilebi<br />

`vfurclavT<br />

<strong>musika</strong>lur alboms~<br />

45-e gakveTili<br />

`vacocxlebT<br />

<strong>musika</strong>lur<br />

14<br />

suraTebs~<br />

XII Tema (4 sT)<br />

`gazafxuls ara<br />

hyavs badali~<br />

46-e-47-e<br />

gakveTilebi<br />

48-e-49-e<br />

gakveTilebi<br />

`gazafxulis<br />

<strong>musika</strong>luri peizaJi~<br />

xelovnebis dargebisa da maTTan dakavSirebuli<br />

profesiebis daxasiaTebis unaris ganviTareba;<br />

sakravTa amocnoba solo da ansamblSi JReradobis<br />

dros, maTi daxasiaTeba bgeris sxvadasxva Seferilobis<br />

mixedviT.<br />

mus. V. 13, 15<br />

improvizaciuli savarjoSoebis Sesruleba <strong>musika</strong>luri<br />

elementebisa da sakravebis gamoyenebiT<br />

(<strong>musika</strong>luri `eqo~); kanonis tipis simRerebis<br />

Sesruleba; personaJis xasiaTis gadmocemis unaris<br />

ganviTareba mimikiT, xmis tembriT.<br />

mus. V. 1, 2, 3<br />

<strong>musika</strong>luri nawarmoebis mosmenisa da ganwyobis<br />

gamoxatvis Cvevis ganviTareba; sakuTari versiis<br />

(nawarmoebis `gaorkestreba~) dasabuTebis Cvevebis<br />

gamomuSaveba.<br />

mus. V. 9 mus. V. 15<br />

musikis mosmenisa da Sefasebis Cvevis ganviTareba,<br />

ganwyobilebis gansazRvra (maJori­minori), <strong>musika</strong>lur­gamomsaxvelobiTi<br />

xerxebis daxasiaTeba;<br />

po eturi nimuSis SerCeva <strong>musika</strong>luri nawarmoebis<br />

daxasiaTebisTvis, STabeWdilebis naxatiT gadmocema,<br />

sakravebis amocnoba; improvizaciuli savarjiSoebi<br />

<strong>musika</strong>luri elementebis gamoyenebiT.<br />

mus. V. 1 mus. V. 9, 12 mus. V. 15<br />

vokalizaciis Cvevebis ganviTareba (instrumentuli<br />

melodiis gamRereba xmovan marcvlebze), me lodiisaTvis<br />

sityvebis SerCeva­gamRereba; mos menil nawarmoebze<br />

STabeWdilebebis gadmocemis Cvevis ganviTareba,<br />

SemsrulebelTa Semadgenlobis gansazRvra; mosmenis<br />

Cvevebis ganviTareba sanoto Canaweris gamoyenebiT;<br />

wyvilSi cekvis Cvevis ganviTareba.<br />

mus. V. 1, 4 mus. V. 9 mus. V. 15<br />

saqmianobis organizebis, TanamSromlobis Cvevebis<br />

ganviTareba saklaso RonisZiebis mosawyobad.<br />

mus. V. 6, 7, 8<br />

xmis, taSis saSualebiT <strong>musika</strong>luri elementebis kontrastulad<br />

gamoxatvis unar­Cvevis ganviTareba (mRera<br />

xmamaRla­xmadabla, Cqara­nela, maJorSi­minorSi), orxmiani<br />

mReris Cvevis gamomuSaveba, intervalebis gam­<br />

Rereba, melodiis ganwyobilebis Secvla (maJori­minori).<br />

mosmenili nawarmoebisaTvis saxelwodebis SerCeva.<br />

STabeWdilebis gadmocema sityvierad da naxatiT.<br />

mus. V. 1, 2 mus. V. 9, 12<br />

mosmenili <strong>musika</strong>luri nawarmoebis gaanalizebis<br />

Cvevis ganviTareba musikis gamomsaxvelobiTi sa­<br />

Sualebebis gamovleniT; safortepiano nawarmoebisTvis<br />

saorkestro sakravebis SerCeva, piesis<br />

warmosaxviTi `gaorkestreba~, SerCeuli Semadgenlobis<br />

daxasiaTeba da arCevanis dasabu Teba;<br />

instrumentuli melodiisTvis sasimRero teqstis<br />

SerCeva; mosmenis Cvevebis ganviTareba sanoto<br />

Canaweris gamoyenebiT.<br />

mus. V. 1, 5 mus. V. 9, mus. V. 15<br />

konkretuli<br />

praqtikuli samuSaos<br />

Sesruleba da<br />

msjeloba klasSi<br />

praqtikuli muSaoba,<br />

intonaciuri<br />

savarjiSoebis Sesruleba<br />

polifoniis<br />

elementebiT.<br />

msjeloba klasSi<br />

msjeloba klasSi<br />

da konkretuli<br />

praqtikuli samuSaos<br />

Sesruleba<br />

msjeloba klasSi<br />

da konkretuli<br />

praqtikuli samuSaos<br />

Sesruleba.<br />

konkretuli<br />

praqtikuli samuSaos<br />

Sesruleba.<br />

konkretuli<br />

praqtikuli samuSaos<br />

Sesruleba da<br />

msjeloba klasSi<br />

konkretuli<br />

praqtikuli samuSaos<br />

Sesruleba, msjeloba<br />

klasSi


XIII Tema (4 sT.)<br />

`kompozitoris<br />

portreti~<br />

(r. Sumani)<br />

50-e-51-e<br />

gakveTilebi<br />

`amovicnoT<br />

karnavalis niRbebi~<br />

52-e-53-e<br />

gakveTilebi<br />

`gaviTamaSoT piesa~<br />

XIV Tema (2 sT.)<br />

`xalxuri simRera _<br />

megzuri operaSi~<br />

54-e-55-e<br />

gakveTilebi<br />

XV Tema (3 sT.)<br />

`kompozitoris portreti~<br />

(v. mo car ti)<br />

56-e-57-e-58-e<br />

gakveTilebi<br />

`kameruli <strong>musika</strong>~,<br />

anu mogzauroba me­<br />

18 saukuneSi~<br />

XVI Tema (2 sT.)<br />

`qriste aRdga!~<br />

59-e-me-60<br />

gakveTilebi<br />

XVII Tema (3 sT.)<br />

`sxva saqarTvelo<br />

sad aris...~<br />

61-e-63-e<br />

gakveTilebi<br />

XVIII Tema (2 sT.)<br />

`<strong>musika</strong>luri<br />

Sejibri~<br />

64-e-65-e<br />

gakveTilebi<br />

musikis gamomsaxvelobiTi xerxebis gamovlena­daxasiaTebis<br />

Cvevis ganviTareba musikis mosmenis procesSi;<br />

ganwyobilebis gamoxatva mimikiT, Jes tiT,<br />

cekviT; STabeWdilebis gadmocema naxatiT; xmis,<br />

taSis saSualebiT, <strong>musika</strong>lur instrumentebze dak ­<br />

vriT; improvizaciuli savarjoSoebis Sesru leba kontrastuli<br />

<strong>musika</strong>luri intonaciebis gamosa xatad.<br />

mus. V. 1, 3, 4 mus. V. 9<br />

improvizaciuli savarjiSoebis Sesruleba; instrumentuli<br />

melodiis Sesatyvisi poeturi teqstis<br />

SerCeva gamRerebisTvis; instrumentuli piesis<br />

ganwyobilebis <strong>musika</strong>lur­ritmuli moZraobebiT<br />

gadmocemis Cvevis ganviTareba (moZraoba<br />

wyvilebSi, ansamblSi).<br />

mus. V. 1, 3, 4<br />

xalxuri da profesiuli <strong>musika</strong>luri Semoqmedebis<br />

ganmasxvavebeli niSnebis moZieba, Janris gansazRvra<br />

(vokaluri, instrumentuli); operis, rogorc<br />

xelovnebis sinTezuri Janris gaanalizebis Cvevis<br />

ganviTareba.<br />

mus. V. 10, 12 mus. V. 14<br />

mosmenili instrumentuli piesisTvis<br />

saxelwodebis SerCeva, piesis xasiaTis <strong>musika</strong>lurinstrumentuli<br />

moZraobiT gadmocemis unaris<br />

gaRviveba; xelmisawvdomi sakravebiT ritmuli<br />

saqcevebis Sesruleba; sanoto teqstis gamoyenebis<br />

Cvevis ganviTareba nawarmoebis daswavlis dros.<br />

koleqtiuri muzicirebis Cvevebis ganviTareba.<br />

kameruli musikis Janris gansazRvra.<br />

mus. V. 1, 3, 5 mus. V. 12 mus. V. 14<br />

orxmianobaze muSaobis Cvevis ganviTareba (wyvilebSi<br />

simRera); sanoto teqstze muSaobis Cvevis<br />

ganviTareba nawarmoebis daswavlis dros;<br />

fragmentis uSecdomod gadaweris Cvevis gamomuSaveba;<br />

<strong>musika</strong>luri sakravebis amocnoba ansamblSi<br />

JReradobis dros, maTi dajgufeba bgeris miRebis<br />

wesis mixedviT.<br />

mus. V. 2, 5 mus. V. 9 mus. V. 15<br />

ritmuli saqcevebis Sesruleba dasartyam sakravze;<br />

koleqtiuri muzicirebis Cvevis gamomuSaveba;<br />

sanoto teqstis gamoyenebis Cvevis ganviTareba<br />

nawarmoebis daswavlis dros.sakravebis amocnoba<br />

saorkestro JReradobis dros.<br />

improvizaciuli savarjiSoebis Sesruleba<br />

<strong>musika</strong>luri elementebis gamoyenebiT.<br />

mus. V. 1, 5 mus. V. 15<br />

komunikaciisa da diskusiis kulturis<br />

ganviTareba (<strong>musika</strong>luri Sejibris formis<br />

gamoyenebiT); SeZenili unarebisa da Cvevebis,<br />

SeTvisebuli codnis gamovlena standartis samive<br />

mimarTulebiT. saboloo Sedegebis miRwevis donis<br />

warmoCineba.<br />

mus. 1, 2, 5, 6,<br />

7, 8<br />

mus. V. 9, 10 mus. V. 15<br />

konkretuli<br />

praqtikuli samuSaos<br />

Sesruleba.<br />

konkretuli<br />

praqtikuli samuSaos<br />

Sesruleba<br />

msjeloba klasSi<br />

konkretuli<br />

praqtikuli samuSaos<br />

Sesruleba<br />

konkretuli<br />

praqtikuli samuSaos<br />

Sesruleba da<br />

msjeloba klasSi.<br />

konkretuli<br />

praqtikuli samuSaos<br />

Sesruleba.<br />

konkretuli<br />

praqtikuli samuSaos<br />

Sesruleba,<br />

monawileoba<br />

SejibrSi,<br />

msjeloba klsSi.<br />

15


16<br />

IV.sanimuSo gakveTilebis scenarebi; gakveTilebi meTodikuri komentarebiT<br />

(moswavlis saxelmZRvanelos mixedviT)<br />

I Tema. „ra SegviZlia, ra viciT“ (2 sT.)<br />

TamaSi „<strong>musika</strong>luri avtostrada“<br />

(me-5-me-6 gakveTilebi)<br />

gakveTilis tipi: Semajamebeli.<br />

gakveTilis mizani: TamaSis daxmarebiT moswavleTa unar­Cvevebis, codnis Semowmeba, melodiis<br />

Caweris unarebis gamovlena.<br />

misaRwevi Sedegi: mus. V.5<br />

informacia maswavlebels:<br />

TamaSi „<strong>musika</strong>luri avtostrada“ sami etapisgan Sedgeba da or gakveTils moicavs.<br />

I gakveTili oretapiania. I etapi iTvaliswinebs informacias, romelic maT sanoto sistemis<br />

niSnebis codnasTan dakavSirebiT ukve aqvT. II etapze arsebul codnas iyeneben ritmuli<br />

marcvlebiT Cawerili simReris amosacnobad.<br />

II gakveTili mTlianad moicavs TamaSis III etaps. jgufuri aqtivobebiT, maswavleblis<br />

megzurobiTa da rCeviT codnas ageben uaxloesi ganviTarebis zonaze orientirebiT.<br />

moswavleebi axal codnas (melodiis Cawera) miiReben arsebul codnaze dafuZnebiT.<br />

I gakveTili<br />

„<strong>musika</strong>luri avtostrada“ saxaliso da, amave dros, saganmanaTleblo aqtivobaa. moswavleebs<br />

sanoto sistemis sasiamovno grZnobebTan asocirebaSi daexmareba. maswavlebe li<br />

SeZlebs biheviorizmis * erT­erTi principis _ movlenaTa asociaciis _ gatarebas. saxaliso<br />

saqmianobaSi monawileobam naklebad sasiamovno davalebis _ sanoto sistemis codnis<br />

Semowmebis _ warmatebiT Sesruleba unda uzrunvelyos.<br />

gakveTilis msvleloba:<br />

I etapi<br />

moswavleebma gonebaSi unda aRidginon informacia, romelic am konkretuli gakveTilis<br />

Temas ukavSirdeba. unaxavT Tu ara avtostrada _ mravalxaziani gzebiT, swrafmavali<br />

eqspresebiT, manqanebiT. dafaze xuT paralelur xazs gavavlebT. warmoidgi neT, veubnebiT<br />

maT, rom Tqvens winaSea xuTxaziani saavtomobilo gza, anu xuTgziani avtostradaa. xuTive<br />

gzaze manqanebi erTi mimarTulebiT moZraoben _ marcxnidan marjvniv. manqanebs ovaluri<br />

forma aqvT. zogi manqana Savia, zogi ki _ TeTri. Tu TeTr manqanaSi Cajdebi, nela ivli. Savi<br />

manqanebi ufro did siCqares aviTareben, gansakuTrebiT isini, antenebze almebi rom aqvT<br />

damagrebuli. moZraoben agreTve misabmeliani manqanebic. arsebobs moZraobis amkrZalavi<br />

niSnebic, romlebic sxvadasxva droiT amuxruWeben moZra obas. avtomanqanebis Sejaxebebi<br />

da avariebi rom ar moxdes, gzebi monakveTebad aris dayofi li da moZraobis wesebs sagzao<br />

policia akontrolebs. avtostrada amJamad Caketilia. gaixsneba mxolod maSin, rodesac<br />

SuqniSani ainTeba. gaveSuroT manqanebis bazrobisaken da manqanebi da sagzao niSnebi<br />

davaTvalieroT, _ vTavazobT maT.<br />

„bazrobaze“ bavSvebi xvdebian, rom xuTgziani avtostrada SeniRbuli sanoto sistemaa,<br />

xolo sagzao niSnebi sanoto sistemis niSnebia.<br />

vacnobT TamaSis pirvel pirobas: avtostrada gaixsneba da Tqveni manqanebi amoZravdeba im<br />

SemTxvevaSi, Tu yoveli Tqvengani „marTvis uflebas“ moipovebs. amisaTvis saxelmZRvaneloSi<br />

dasmul kiTxvebs unda upasuxoT.<br />

moswavleebs vyofT 6­8­kacian jgufebad. jgufis TiToeuli wevri kiTxvebze pasuxs<br />

samuSao rveulSi Cawers.<br />

* ix. damxmare saxelmZRvanelo `ganviTarebisa da swavlis Teoriebi~, gv. 173, gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2008 w.<br />

ix. saiti www.tpdc.ge _ maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centri.


1. _ ra hqvia avtostradis am SuqniSans?<br />

2. ra hqvia Sveul xazs, romelic gzebs Tanabar monakveTebad yofs? (pasuxi: taqtis xazi)<br />

am kiTxvaze pasuxi rom gascen, maT yuradRebas saxelmZRvaneloSi daxazul sanoto<br />

sistemisken mivapyrobT.<br />

3. _ raze miuTiTebs es niSani? wesrigis damcveli trasaze? (pasuxi: metrze, anu<br />

taqtis zomaze).<br />

4. _ ra hqvia am TeTr manqanas anteniT? (pasuxi: naxevari noti).<br />

5. _ es Tqveni nacnobi TeTri manqanaa misabmeliT. ramdens matebs wertili am notis<br />

grZliobas. (pasuxi: notis grZliobis naxevars).<br />

6. _ ras daarqmevT am Sav manqanas anteniT? (pasuxi: meoTxedi noti).<br />

7. es ki, rogorc ukve xvdebiT Savi manqanaa, antenaze mimagrebuli almiT. ra hqvia am<br />

manqanas? (pasuxi: mervedi noti).<br />

8. ra hqvia moZraobis Semaferxebel niSnebs da ramdeni xniT ayovneben moZraobas<br />

isini trasaze? (pasuxi: pauzebi _ mTeli, naxevari, meoTxedi, mervedi).<br />

axla ki gamotovebul adgilebSi intervalebis dasaxeleba unda Caiweros.<br />

8. ra hqvia intervals, romelic Seicavs umcires manZils, bgera erTsa da imave safexurze<br />

meordeba? (pasuxi: prima)<br />

9. ra hqvia orsafexurian intervals? (pasuxi: sekunda)<br />

10. ra hqvia samsafexurian intervals? (pasuxi: tercia)<br />

vinc gamocda Caabara, _ mivmarTavT TiToeuli jgufis wevrebs, _ manqanis „marTvis<br />

ufleba“ aqvT. jgufis wevrebi, romlebmac es ufleba ver moipoves, manqanebSi Casxdebian,<br />

magram manqanebs ver „waiyvanen“.<br />

II etapi<br />

meore pirobis Tanaxmad, jgufis wevrebma xalxuri simRera „JuJuna wvima“ unda icod nen<br />

da misi gamocnoba unda SeZlon ritmuli marcvlebis mixedviT. dafaze ori xalxuri sim Reris<br />

melodiis Canaweri Tavsdeba ritmuli marcvlebiT _ „Wrelo pepela“ da „JuJuna wvima“.<br />

romelia maT Soris „JuJuna wvima“?<br />

iwyeba Zieba, varaudebis gamoTqma. vaZlevT miTiTebas: rigrigobiT imReron orive simRera<br />

sityvebTan erTad taSTan Sewyobilad, aRniSnon taqtis Zlieri dro. daakvirdnen Canawers:<br />

TiTo ritmul erTeuls sasimRero teqstis TiTo marcvali Seesatyviseba. dafaze iwereba am<br />

simRerebis damarcvluli sityvebi:<br />

1. Ju­Ju­na wvi­ma mo­vi­da di­di min­do­ri da­na­ma.<br />

2. Wre­lo pe­pe­la gaf­rin­di ne­la, de­li­a ra­nu­ni.<br />

17


18<br />

II gakveTili<br />

gakveTilis tipi: praqtikuli.<br />

gakveTilis mizani: melodiis Caweris unar­Cvevebis ganviTareba.<br />

wina gakveTiTlze simRera „JuJuna wvima“ ritmuli marcvlebis mixedviT amovicaniT. axla<br />

TamaSis bolo pirobis Sesrulebaze unda gadavideT _ simReris melodia notebiT unda<br />

Caiweros.<br />

misaRwevi Sedegi: mus. V.5<br />

miTiTeba maswavlebels:<br />

TamaSis am bolo pirobis Sesasruleblad, jgufebis dakompleqtebisas inkluziuri<br />

ganaTlebis strategiebi * unda gaviTvaliswinoT: movaxdinoT moswavleebis jgufebis Sida<br />

dawyvileba, anu bavSvi davawyviloT iseT bavSvTan, romelic ukeT kiTxulobs notebs.<br />

gakveTilis msvleloba:<br />

simReris „JuJuna wvima“ melodia sanoto sistemaze unda moTavsdes. es imas niSnavs,<br />

rom ritmulma erTeulebma simaRle unda SeiZinos da notebad iqcnen. rogor CavweroT<br />

melodia? metri gansazRvrulia, TiToeuli notis grZlioba cnobilia, viciT, ramdeni noti<br />

avsebs TiTo taqts. melodiis mimarTuleba isrebiT aris miniSnebuli. problema TiToeuli<br />

ritmuli marcvlis simaRlis dadgenaa. amisaTvis movuxmobT intervalebs, isini mogveSveleba<br />

melodiis CaweraSi.<br />

vixsenebT (Tu ukve Seswavlilia) an vTavazobT intervalebis cifrul aRniSvnebs:<br />

prima aRiniSneba cifriT 1.<br />

sekunda aRiniSneba cifriT 2.<br />

tercia aRiniSneba cifriT 3. da a. S.<br />

sawyisi bgeraa „sol“ sanoto sistemis meore xazze, romelic violinos gasaRebSi<br />

imyofeba. saWiro notebis dasadgenad gaimRereben intervalebs. maTi safexurebis raodenoba<br />

cifrebiTaa aRniSnuli, melodiis mimarTulebas isrebi gviCvenebs. iwyeba sawyisi bgeridan<br />

safexurebis gamoTvla da Sesatyvisi notis Cawera. maT ukve ician am notis grZlioba<br />

gamRerebuli ritmuli marcvlebis mixedviT. drodadro vumowmebT Canaweris siswores.<br />

TiToeuli jgufi simReris melodiis Caweris Tavis versias warmoadgens. Semdeg xdeba<br />

maT mier Cawerili melodiis Sedareba.<br />

gakveTilis am bolo etapze unda moxdes maT mier Cawerili melodiis wakiTxva, note biT<br />

gamRereba. amis Semdeg moswavleebs dafaze vaCvenebT simReris sanoto Canawers da vTxovT,<br />

moZebnon gansxvaveba.<br />

gansxvaveba, romelsac gvinda, rom maT yuradReba miaqcion, unda iyos is, rom simReris<br />

melodias damarcvluli sityvebi aqvs miwerili. moswavles vTavazobT, maT mier Caweril<br />

melodias miuweron sityvebi. axla ukve SeiZleba, veubnebiT maT, Tqvens Canawers simRera<br />

vuwodoT.vTxovT, gadaweris dros iyvnen yuradRebianebi, rom ar dauSvan Secdoma.<br />

*. ix. damxmare saxelmZRvanelo `swavleba da Sefaseba~, gv. 150, gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2008 w.


vsvamT kiTxvas: dRes, rodesac melodiis da, saerTod, nebismieri musikis Casawerad<br />

uamravi teqnikuri saSualeba arsebobs, sad, ra viTarebaSi SeiZleba gamoiyenon codna,<br />

romelic maT melodiis Casawerad SeiZines?<br />

msjelobis safuZvelze moswavleebs saTanado daskvnis gamotanaSi vexmarebiT.<br />

resursi: audioCanawerSi: xalxuri simRera „JuJuna wvima movida“, sanoto rveuli, samuSao<br />

rveuli an furclebi, fanqrebi, saSleli.<br />

simReris „JuJuna wvima“ sanoto Canaweri.<br />

II Tema. `sakravebi gviamboben…~<br />

`Semodgomis peizaJi Tu ganwyobileba?~ (2 sT.)<br />

(me-10 gakveTili)<br />

gakveTilis tipi: Teoriuli.<br />

gakveTilis mizani: <strong>musika</strong>luri nawarmoebis mosmena­Sefasebis Cvevis ganviTareba.<br />

misaRwevi Sedegi: mus. V.2. 9. 12.<br />

gakveTilis msvleloba:<br />

I etapi (moswavleTa gaaqtiureba, daintereseba mosasmeni piesiT)<br />

mivmarTavT bavSvTa warmosaxvis gaaqtiurebas: warmoidgineT, rom Semodgomis tyeSi<br />

seirnobT. ras geeubnebaT tyis ferebi? pasuxi mravalgvari iqneba. Cveni mizania, isini<br />

im ganwyobilebamde miviyvanoT, rom wiTel­yviTel saRebavebiT moxatuli tye zafxuls<br />

emSvidobeba, buneba zamTris ZilisaTvis emzadeba, amitom zamTrispiris ganwyobileba<br />

gveufleba da a. S. erTi wuTiT rom SeCerdeT da yuri daugdoT tyis xmaurs, ra xmebs gaigonebT?<br />

savaraudo paxuxebi: drodadro daqrolili niavi foTlebs aaSrialebs da Camoy ris,<br />

fexqveS xmeli foTlebi xmauroben, gamxmar balaxSi raRac gafaCundeba da gairindeba… Tbil<br />

soros eZebs, nakadulic TiTqos laRad da mxiarulad aRar Cxrialebs da sxva amgvari.<br />

II etapi (<strong>musika</strong>luri Txzulebis mosasmenad ganwyoba, smeniTi yuradRebis mobilizeba ZiebiTi<br />

samuSaoebis dasaxviT da piesis mosmena)<br />

kompozitorma p. Caikovskim `Semodgomis simRera~ uwoda nawarmoebs, romelsac axla<br />

moismenT. pasuxobs piesa im ganwyobilebas, Tqven rom tyeSi dageuflaT? moismineT da<br />

vimsjeloT. musikis mosmenamde moswavleebs vyofT jgufebad da vaZlevT davalebas:<br />

dafiqrdnen da gvipasuxon, saxelmZRvaneloSi mocemuli strofebidan romeli ufro Seefereba<br />

im ganwyobilebas, romelic piesaSi iqneba gadmocemuli?<br />

`Cadis daRlili mze,<br />

amodis kvamli buxris,<br />

mosdevs saurme gzebs<br />

orRobeebSi mwuxri.~<br />

(murman lebaniZe)<br />

`xaverdiviT mwvane balaxs<br />

abibinebs sio nazad,<br />

TiTqo unda daefinos<br />

im yvavilebs fiandazad.~<br />

(akaki)<br />

nawarmoebis mosmenis Semdeg, unda vifiqroT, rom moswavleebi arCevans poet murman<br />

lebaniZis striqonebze SeaCereben.<br />

III etapi (mosmenili nawarmoebis gaazreba, wvdoma, gansja-gaanalizeba <strong>musika</strong>lur-gamomsaxvelobiTi<br />

xerxebis gamovlena)<br />

mosmenis Semdeg bavSvebs vTxovT, dafiqrdnen da gagviziaron STabeWdilebebi:<br />

1. ra ganwyobilebisaa es piesa?<br />

19


ganwyobilebis dasaxasiaTeblad maT unda amoirCion da samuSao rveulSi CainiSnon saxelmZRvaneloSi<br />

mocemuli CamonaTvalidan saWiro sityvebi; esenia: minoruli, gulTbili.<br />

2. ratom uwoda kompozitorma am piesas simRera? simRera xom sityvebTan erTad imRereba<br />

_ veubnebiT maT. moswavleebi migvyavs im azramde, rom fortepianos Tavisi gabmuli, mReradi<br />

bgerebiT SeuZlia `imReros~. radgan fortepiano `mReris~, mas mxolod usityvod SeuZlia<br />

imReros. bavSvebs gamoaqvT daskvna, rom `Semodgomis simRera~ mReradi piesaa, usityvo<br />

simReraa.<br />

3. kompozitorma piesis xasiaTis gadmosacemad musikis rogor gamomsaxvelobiT xerxebs<br />

mimarTa? dafaze Camoiwereba musikis gamomsaxvelobiT xerxebi, moswavleebs evalebaT,<br />

SearCion da daasabuTon Tavisi arCevani.<br />

• rogori melodia SearCia kompozitorma? (aRmavali, daRmavali, mdovre, naxtomiseburi).<br />

• ra temps mimarTa? (Cqari, neli, zomieri).<br />

• romeli registrebi gamoiyena? (maRali, dabali, saSualo) da sxva.<br />

klasis winaSe vayenebT problemas: Tqven kompozitorebi xarT da Semodgomis <strong>musika</strong>luri<br />

suraTi unda SeqmnaT. vTxovT, ifiqron da gadawyviton, musikis rogor gamomsaxvelobiT<br />

xerxebs SearCevdnen, Tu gamosaxati eqnebodaT xvaviani, dovlaTiani Semodgoma, rTveli,<br />

xalisiani Sromis simRerebiT?<br />

dafaze rCeba Camowerili musikis gamomsaxvelobiTi xerxebi. maTgan SeirCeva is xerxebi,<br />

romlebsac isini scnoben saWirod.<br />

moswavleebi iyofian jgufebad. TiToeuli jgufis movaleobaa, daasabuTos arCevani da<br />

warmoadginos Tavisi versia. es misia jgufis liderebs ekisrebaT.<br />

informacia maswavlebels:<br />

orientacia azrovnebaze da fiqrze dagvexmareba ganaTlebis miznebis (codnis SenarCuneba,<br />

misi gageba­gaazreba da codnis aqtiuri gamoyeneba) miRwevaSi (perkinsis Teoria * ). bunebis<br />

Sesaxeb codnis gamoyeneba moxdeba <strong>musika</strong>luri peizaJis (p. Caikovskis `Semodgomis simRera~)<br />

daxasiaTebis dros, rac moswavleTa naturalisturi inteleqtis ganviTarebis xelSemwyobi<br />

saSualebaa (h. gardneris Teoria ** ).<br />

resursi: audioCanawerSi _ p. Caikovskis safortepiano piesa `Semodgomis simRera~ (12 piesidan<br />

`weliwadis droni~ _ `oqtomberi~) saweri furclebi, kalmistrebi.<br />

20<br />

me-11 gakveTili<br />

(me-10 gakveTilis gagrZeleba)<br />

gakveTilis tipi: praqtikuli.<br />

gakveTilis mizani: <strong>musika</strong>luri nawarmoebis ganwyobilebisTvis sityvieri ekvivalentis<br />

moZebnis Cvevebis ganviTareba, orxmianobaze muSaoba Sebanebis principis dacviT.<br />

misaRwevi Sedegi: mus. V.2. 9. 12.<br />

gakveTilis msvleloba:<br />

(wina gakveTilze dawyebuli aqtivobebis dasruleba)<br />

IV etapi (refleqsia. nawarmoebis xelaxla mosmena. nawarmoebisadmi damokidebulebis gamomuSaveba)<br />

moswavleebs vTxovT, daakvirdnen saxelmZRvaneloSi mocemuli ferweruli tilos<br />

ilustracias. es Semodgomis peizaJia. Cven gvainteresebs, moswavleTa azriT, risi gadmocema<br />

ver SeZlo mxatvarma, rac `moaxerxa~ <strong>musika</strong>m? SeigrZeniT am tiloze naRvlianoba, uxalisoba,<br />

igive ganwyobileba, rac `Semodgo mis simReraSia~? ras daamatebdiT? _ vekiTxebiT maT.<br />

* ix. damxmare saxelmZRvanelo `ganviTarebisa da swavlis Teoriebi~, gv. 119, 200, gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2008 w.<br />

** ix. damxmare saxelmZRvanelo `ganviTarebisa da swavlis Teoriebi~, gv. 134, gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2008 w.


informacia maswavlebels:<br />

dadgenilia, rom vidre moswavle sityvebiT ar gamoxatavs Tavis azrs, musi kis mosmeniT<br />

miRebuli STabeWdilebebi misTvis savsebiT gasagebi da naTeli ar iqneba. imis ga mo, rom<br />

maTi leqsika Raribia, <strong>musika</strong>luri terminologiis arasakmarisi codna aqvT, xSirad unari<br />

ar SeswevT, miagnon saWiro sityvebs mosmenili nawarmoebis gasaanalizeblad. amitom,<br />

<strong>musika</strong>luri nawarmoebis xasiaTis gansazRvrisaTvis, winaswar mivawvdiT kontrastuli<br />

mniSvnelobis `daxasiaTebebs~. magaliTad: `mxiaruli­sevdiani~, `sazeimo­samgloviaro~ da<br />

SevTavazebT erT­erTis SerCevas. Semdeg TandaTan mivexmarebiT verbaluri leqsikonis<br />

gasafarToeblad gamoiyenon Semdegi daxasiaTebebi: mxne, Tamami, laRi, unaRvlo, ficxi,<br />

mgznebare, udardeli, kekluci, molxenili, didebuli, sazeimo, nazi, alersiani, mReradi,<br />

pirquSi, mRelvare, saxumaro da a. S.<br />

piesis mosmenaze muSaobis dasasruls vusvamT kiTxvebs:<br />

• ra saxis <strong>musika</strong>a? vokaluri Tu instrumentuli? (varkvevT, ician Tu ara am terminebis<br />

ganmarteba.<br />

• es piesa mcire, myudro darbazSi unda aJRerdes Tu operis scenaze? sad SeiZleba Sesruldes<br />

es nawarmoebi?<br />

axla ki davubrundeT qarTul `iavnanas~, _ vTavazobT moswavleebs, _ xom ar dagaviwydaT,<br />

wina gakveTilze misi Seswavla or xmaSi rom gadavwyviteT?<br />

informacia maswavlebels:<br />

saswavlo wlis manZilze moswavleebs Sesaswavlad vTavazobT qarTul xalxur simRerebs,<br />

sagaloblebs, erT­ da orxmian simRerebs klasikuri da Tanamedrove sabavSvo repertuaridan.<br />

imis gamo, rom mxatvrulad Rirebuli qarTuli xalxuri simRerebis udidesi nawili<br />

mravalxmiania, swavlebis am etapze moswavleebs vTavazobT SedarebiT martivi struqturis<br />

mqone xalxuri simRerebis or xmaSi Seswavlas, xolo wina wlebSi Seswavlili simRerebis<br />

melodiuri xazisaTvis meore xmis mierTebas. amasTan, mizanSewonili iqneba, Tu qarTuli<br />

xalxuri sakravebis daxmarebiT (mxolod erTi _ bani simis gamoyenebiT) harmoniul fons<br />

SevqmniT, miT umetes, rom simReraTa umravlesoba burdonul (gabmul) bans moiTxovs. am<br />

xerxiT TandaTanobiT SevaCvevT bavSvis smenas mravalxmian JReradobas da movamzadebT<br />

niadags mravalxmiani mReris Cvevebis gamomuSavebisTvis.<br />

daviwyebT im savarjiSoebis Sesrulebas, romlebic `iavnanas~ or xmaSi daswavlaSi<br />

dagvexmareba. amgvarad, muSaobas ukve Seswavlili melodiuri xazisTvis SebanebiT viwyebT.<br />

muSaoba wyvilebSi:<br />

pirveli umartivesi savarjiSo burdonuli (gabmuli, gaWimuli) tonis aTvisebas ukav­<br />

Sirdeba. burdonuli tonis Sesruleba Rrma da farTo sunTqvas moiTxovs. amitom<br />

pirveldawyebiTi savarjiSoebi mTeli grZliobis mqone tonis unisonur Sesrulebas<br />

ukavSirdeba. Semdeg TandaTanobiT vzrdiT tonis grZliobas da, Sesabamisad, misi JReradobis<br />

xangrZliobas.<br />

davaleba 1.<br />

wyvilebi rigrigobiT gaimRereben mTeli grZliobis nots `o~ xmovanze. meore da mesame<br />

savarjiSoSi tonis grZlioba gaizrdeba, Sesabamisad unda gaizardos misi JReradobis<br />

xangrZliobac.<br />

21


davaleba 2.<br />

wina savarjiSo sxvadasxva xmovani bgerebis monacvleobiT Sesruldeba.<br />

davaleba 3.<br />

dawyvilebuli bavSvebidan erTi gaimRerebs `iavnanas~ melodias, meore ki me­7 taqtSi<br />

banSi SeuerTdeba.<br />

savarjiSoebze muSaobas Semdeg gakveTilebze gavagrZelebT.<br />

vubrundebiT `iavnanas~. vagrZelebT wina gakveTilze dawyebul savarjiSoebze muSaobas.<br />

bavSvebs davawyvilebT.<br />

rogorc iciT, wina gakveTilze melodiebs banebi me­7 taqtidan SeuerTdnen. axla ki,<br />

banis Semsruleblebis mier `mopovebuli~ `re~ toniT daviwyebT gamRerebas.<br />

melodiebs banis Semsruleblebi am toniT ahyvebian (romelime xmovan bgeraze), mxolod<br />

me­7 taqtidan `re~ tons `do~ Seenacvleba (ori taqtis ganmavlobaSi) da isev `re~ tonze<br />

dasruldeba gamRereba:<br />

rodesac darwmundebiT, rom banis Semsruleblebma sirTule daZlies, gadaxvalT Semdegi<br />

savarjiSos Sesrulebaze. banis Semsruleblebi Tavis partias teqstis marcvlebis warmoTqmiT<br />

Seasruleben.<br />

yvela savarjiSos daZlevis Semdeg SesaZlebeli gaxdeba, simRera `iavnana~ or xmaSi Sesruldes.<br />

informacia maswavlebels:<br />

Sebanebis procesis aTviseba umniSvnelovanesi safexuria, romlis Semdeg samxmianobisaTvis<br />

damaxasiaTebeli winaaRmdegobebis daZleva did sirTules aRar warmoadgens. melodi isa<br />

da banis SeerTebiT simRera Camoyalibebuli orxmianobis saxes iZens. bolo, mesame etap ze<br />

(ufros klasebSi) banze oqtavuri, aseve kvinturi daSenebiT axali xma warmoiqmneba. maRali<br />

banis (anu pirveli xmis) melodiisa da banis partiebis SeerTeba araviTar siZneles Tan<br />

aRar iqneba dakavSirebuli xalxuri simRerebis srulyofilad Sesasruleblad. vokalur<br />

savarjiSoebze muSaobas epizoduri xasiaTi ar unda hqondes.<br />

axla ki `<strong>musika</strong>lur koleqciaze~ visaubroT, _ vTavazobT moswavleebs. maTTan saubarSi<br />

gairkveva, ucdiaT Tu ara raime koleqciis (safosto markebis, herbariumisaTvis gamxmari<br />

22


foTlebis, yvavilebis, peplebis da a. S.) Segroveba. Tu xmis Camweri teqnika aqvT, xom ar ake­<br />

Te ben audioCanawerebs. saubari migvyavs iqiTken, rom gakveTilebze <strong>musika</strong>luri `eqsponatebis~<br />

Segroveba daviwyoT da `<strong>musika</strong>luri koleqcia~ SevqmnaT, romel Sic gakveTilebze da<br />

Tavisufal dros mosmenili <strong>musika</strong>luri nawarmoebebis dasaxelebas Sevi tanT. drodadro<br />

koleqcionerTa jgufebs Soris viqtorina­Sejibri gaimarTeba. koleqcione re bi erTmaneTs<br />

Seejibrebian, vin meti eqsponati daagrova da uSecdomod SeuZliaT gamoic non <strong>musika</strong>,<br />

romelic maTi koleqciidanaa.es imas niSnavs, rom yoveli `koleqcioneri~ Tavi si koleqciidan<br />

usvams kiTxvas koleqcionerTa sxva jgufis warmomadgenlebs. yovel koleqci as eyoleba<br />

`mcveli~, romelic jgufis wevrebis mier `Segrovil~ masalas mouyris Tavs da Tavis<br />

`zardaxSaSi~ Seitans.<br />

informacia maswavlebels:<br />

vfiqrobT, es erT­erTi xerxia imisaTvis, rom ara marto musikiT, aramed xelovnebis sxva<br />

dargebiTac davainteresoT bavSvebi. maTi erT­erTi saSinao davaleba iqneba gakveTilidan<br />

gakveTilamde (an kviraSi erTxel) televiziiT da sxva saSualebebiT mosmenili <strong>musika</strong>luri<br />

nawarmoebebis an speqtaklis, koncertis, gamofenis Sesaxeb STabeWdilebaTa dagroveba<br />

da gaziareba. xandaxan swored am STabeWdilebebis urTierTgaziarebiT daiwyeba gakveTili.<br />

SeZlebisdagvarad, yvela moswavles movusmenT. Tavdapirvelad maT mosmenili <strong>musika</strong>luri<br />

nawarmoebebis an nanaxi speqtaklis dasaxelebas movTxovT, SemdgomSi maTi azriT<br />

davinteresdebiT musikos­Semsruleblis, diriJoris, mxatvrisa da xelovnebis sxva dargebis<br />

cnobili warmomadgenlebis Sesaxeb. azrTa aseTi urTierTgaziarebisTvis dro ar unda<br />

SeizRudos.<br />

aseTi aqtivobebiT, Tqveni megzurobiTa da rCeviT Tqven daadgenT bavSvTa aqtualuri<br />

ganviTarebis zonas da masze dafuZnebiT, aagebT codnas uaxloesi ganviTarebis zonis<br />

farglebSi (l. vigodski, d. uznaZe).<br />

gakveTilis dasasruls maT vTxovT, Semdegi gakveTilisaTvis iqonion boTli, Wiqa, sabavSvo<br />

sakravebidan raime saCxaruno, samkuTxedi da eJvani. maT vpirdebiT, rom siurprizi eliT.<br />

resursi: audioCanawerSi p. Caikovskis safortepiano piesa `Semodgomis simRera~ (12<br />

piesidan `weliwadis droni~ _ `oqtomberi~), xalxuri `iavnana~.<br />

me-12 gakveTili `rogor moviyvaneT wvima?~<br />

gakveTilis tipi: praqtikuli.<br />

gakveTilis mizani: ansambluri Sesrulebis Cvevebis ganviTareba (dakvra, simRera).<br />

misaRwevi Sedegi: mus. V.1. 12.<br />

gakveTilis msvleloba:<br />

saubars amindis mixedviT warvmarTavT. Tu gareT mzea da wina dReebSic aseve mziani<br />

amindi iyo, SeiZleba bavSvebs mivmarToT: wvima ar mogenatraT? Sxapuna da mxiaruli?<br />

Tu gareT acivda, wvims kidec, magram zafxulis wvima ki ar modis, Semodgomis wvimaa,<br />

civi, gabmuli, sevdiani. gindaT, bavSvebo, xalisiani wvima `moviyvanoT~? _ vTavazobT maT.<br />

xom mogismeniaT wvimis wveTebis xmaurisaTvis, saxlis saxuravebze, fanjris minebze rom<br />

wkapunoben? iciT, rom wvimis wveTebi SeiZleba notebad iqces? rogor? _ ikiTxavT Tqven, es<br />

xom ara<strong>musika</strong>luri xmebia, maT simaRle ar gaaCniaT. sanoto xazebze ki mxolod is bgerebi<br />

Tavsdeba da notis saxes iRebs, romlebsac simaRle aqvT. `nots~, romelsac simaRle ar<br />

gaaCnia da Cven gvinda, rom wvimis wveTis xma gamoxatos, aseTi saxe eqneba da erT sanoto<br />

striqonze daiwereba: an<br />

23


avSvebs vTxovT, Semohkran wkiri boTls an Wiqas. aba scadeT da fortepianoze<br />

gaimeoreT es xma. araferi gamovida, ara? SeuZlebeli gaxda am xmis mikvleva. es imitom,<br />

rom es xma <strong>musika</strong>luri bgera ar aris _ es Tqven ukve iciT. axla scadeT da am ritmuli<br />

naxazis mixedviT aaxmianeT boTli an Wiqa:<br />

dafaze Semdegi ritmuli naxazi Tavsdeba.<br />

rogorc xedavT, taqtis zoma ¾­ia, veubnebiT maT da am ritmuli naxazis mixedviT vTxovT,<br />

wkiri Semohkran boTls. es rom yvelam erTdroulad SeZlos, maswavlebeli idiriJorebs da<br />

taqtis yovel Zlier droze moswavleebma wkiri Zalumad unda Semohkran, sust droze ki _<br />

sustad. rodesac es naxazi ritmulad zustad Sesruldeba, moswavleebs vyofT jgufebad<br />

(jgufSi 4­6 kaci). yvela jgufs Tavisi ritmuli naxazi eZleva da romelime `sakravi~. yovel<br />

jgufSi bavSvTa raodenobis mixedviT TiTo bavSvze TiTo boTli, Wiqa, doli, samkuTxedi,<br />

saCxaruno. Tu nivTebisa da `sakravebis~ raodenoba sakmarisi ar aRmoCndeba, jgufSi mcire<br />

raodenobis bavSvebi gaerTiandebian da `damkvrelebi~ erTmaneTs Seenacvlebian.<br />

Tavdapirvelad yoveli jgufi asrulebs Tavis `partias~. maswavlebeli `diriJorobs~ da<br />

ritms icavs. Semdeg or­ori jgufi erTiandeba, Semdeg ki, TandaTan, yvela jgufi gaerTiandeba,<br />

maswavleblis diriJorobiT dakvra erTdroulad daiwyeba da damTavrdeba. mTava ria,<br />

SenarCunebul iqnas ritmuli sizuste. maswavlebels SeuZlia, Tavisi Sexedulebisa mebr<br />

daamatos esa Tu is JRaruna da wkaruna nivTi, rom TamaSSi yvela bavSvma miiRos monawi leoba.<br />

TamaSi `wvima~ Semdeg gakveTilze ufro daixveweba (TamaSis avtori _ kompozitori g.<br />

si xaruliZe). TamaSis `partitura~ ase gamoiyureba:<br />

samkuTxedi<br />

samkuTxedi<br />

Wiqebi<br />

boTlebi<br />

doli<br />

saCxaruno<br />

vecnobiT simfoniuri orkestris yvelaze ufro miniaturul sakravs _ samkuTxeds.<br />

sjobs sakravis saxelwodeba Tavidanve ar gavamxiloT da nawarmoebis mosmenis Semdeg<br />

davusvaT SekiTxva, ecnoT Tu ara es sakravi. bavSvebs veubnebiT, rom es sakravi, romelic<br />

wvimis `moyvanaSi~ iRebda monawileobas, simfoniuri orkestris yvelaze ufro miniaturuli<br />

sakravia da vTxovT, mousminon, rogor aacekvebs igi arab gogonas, romelsac anitra hqvia.<br />

kompozitor edvard grigs, am nawarmoebis avtors, isini kidev araerTxel Sexvdebian, axla<br />

cekvas mousminon.<br />

24


musikis mosmenis Semdeg irkveva, rom es sakravi samkuTxedia. bavSvebs jgufebad vyofT<br />

da davusvamT kiTxvebs:<br />

1. rogori xasiaTisaa cekva? saxelmZRvaneloSi moiZieben swor pasuxs (nazi, faqizi Tu<br />

mediduri, vaJkacuri, SemarTuli).<br />

2. vTxovT, gaimeoron cekvis mTavari melodia, xolo cekvis xelmeored mosmenisas<br />

daakvirdnen, ramdenjer gameorda mTavari melodia.<br />

es davaleba maT eZlevaT ara imisaTvis, rom nawarmoebis forma gansazRvron (es jer maTTvis<br />

adrea), aramed imisaTvis, rom nawarmoebis mosmenis mimarT yuradReba ar moadunon.<br />

informacia maswavlebels:<br />

musikis mosmenisas saklaso garemoSi maswavleblis winaSe dgeba koleqtiuri smeniTi<br />

yuradRebis organizebis problema. bavSvTa yuradRebis simyare am asakobriv jgufSi Sez­<br />

Rudulia, 3­5 wuTs Seadgens. Cveni mizania, TandaTan gavzardoT maTi yuradRebis mo culoba.<br />

umniSvnelovanesi pirobaa mosmenili musikis mimarT interesis aRZvra. amitomaa sa­<br />

Wiro musikis mosmenamde iseTi kiTxvebis dasma, romelic <strong>musika</strong>sTan `Sexvedris~ daZabul<br />

molodins Seqmnis. kiTxvebi unda SeirCes konkretul nawarmoebTan mimarTebaSi. zogadad es<br />

kiTxvebi musikis mosmenamde aseT saxes miiRebs:<br />

1. rogor daasaTaurebdiT nawarmoebs da ratom? (nawarmoebis dasaxeleba maTTvis ucnobia.<br />

saWiroa dasaxelebis sakuTari versiis Zebna.)<br />

2. ratom daasaTaura amgvarad kompozitorma es nawarmoebi? Tqven ra dasaxelebas mouZebniT?<br />

(icnoben nawarmoebis dasaxelebas. eZeben dasaxelebis alternatiul variants.)<br />

3. rogor ferebSi daxatavdiT <strong>musika</strong>lur Txzulebas?<br />

4. risi gamoxatva undoda kompozitors? daimaxsovre epizodi, romelic yvelaze metad<br />

mogewona.<br />

5. ra damokidebuleba aqvs kompozitors Tavis gmirebTan? (epyroba simpaTiiT, iumoriT,<br />

TanagrZnobiT da a. S.)<br />

6. es <strong>musika</strong> rom Senze iyos dawerili, ras gagaxsenebda? ris gakeTebas isurvebdi am musikis<br />

mosmenis Semdeg? da a. S.<br />

Semdeg gakveTilze im dasartyam sakravze visaubrebT, romelmac samkuTxedTan erTad<br />

`wvimis moyvanaSi~ miiRo monawileoba _ es dolia. dols yvela icnobT, magram `molaparake~<br />

dols mxolod afrikaSi SexvdebiT _ veubnebiT maT da dolTan Sexvedris molodinis ganwyobas<br />

vqmniT.<br />

gakveTils kompozitor m. merabiSvilis simReris _ `wvima~ gacnobiT daamTavrebT. sim­<br />

Reraze muSaobas momdevno gakveTilebze gaagrZelebT (notebi ix. danarTSi).<br />

resursi: audioCanaweri _ e. grigis `anitras cekva~ suitidan `per giunti~, sabavSvo<br />

saTamaSoebi da sakravebi (saCxaruno 4­6 cali, eJvani 4­6 cali, samkuTxedi 4­6 cali, boTli<br />

da amdenive Wiqa (minis)).<br />

25


26<br />

me-14-me-16 gakveTilebi _ `molaparake~ doli afrikasa da simfoniur orkestrSi<br />

gakveTili SeiZleba daiwyos eqskursiiT Tbilisis Zvel ubanSi <strong>musika</strong>luri instrumentebis<br />

muzeumSi(Tu amis saSualeba ar aris, eqskursia warmosaxviTi iqneba). viwyebT <strong>musika</strong>luri<br />

instrumentebis daTvalierebas da Tavdapirvelad maT yuradRebas mivapyrobT mSvilds,<br />

lerwams, qvebs. ra kavSiri aqvs am sagnebs <strong>musika</strong>sTan? _ vekiTxebiT bavSvebs da mivmarTavT<br />

warmosaxvis gaaqtiurebas. moswavleebi iyofian mcire jgufebad. mosafiqreblad eZlevaT 5<br />

wuTi: rogor aaxmianebda am sagnebs pirvelyofili adamiani? maT unda daasabuTon TavianTi<br />

pozicia.<br />

informacia maswavlebels<br />

ram ubiZga adamians <strong>musika</strong>luri sakravebis Seqmnisaken? rogori iyo pirvelyofili adamianis<br />

<strong>musika</strong>luri azrovneba? musikis warmoSobis sakiTxis garkvevaSi daxmarebas gviwevs<br />

XX saukuneSi Camoyalibebuli SedarebiTi musikismcodneoba. iseve, rogorc xelovnebis sxva<br />

saxeobani, <strong>musika</strong>c warmoiSva ara erT romelime kulturul `keraSi~, erTi romelime xalxis<br />

wiaRSi, aramed msoflios sxvadasxva qveyanaSi. adamianis <strong>musika</strong>luri azrovnebis primitiuli<br />

safexurebis dadgenis erT­erTi safuZvelia amJamindeli `Savi afrikis~, samxreT amerikis<br />

calkeuli regionebis, avstraliis, okeaniisa da a. S. kunZulebze mcxovrebi veluri da naxevrad<br />

veluri tomebis <strong>musika</strong>luri praqtikis Seswavla. Tu pirvel xanebSi adamiani baZavda<br />

Citebis WikWiks, maT galobas, qaris zuzuns da sxva, droTa viTarebaSi SromiTi urTierTobebis<br />

ganviTarebiT <strong>musika</strong> iqca koleqtiuri saqmianobis (nadiroba, meTevzeoba) amsaxvel mxatvrul<br />

movlenad. sagulisxmoa, rom pirvelyofili sazogadoebis <strong>musika</strong> xasiaTdeba sinkretulobiT,<br />

anu sityvis, bgeris, cekvis erTobliobiT. uZveles xanaSive warmoiSva <strong>musika</strong>luri<br />

Janrebi: SromiTi, yofiTi, samxedro, magiur­saritualo, beladebis sadidebeli da sxv.<br />

bavSvebs unda aRmovaCeninoT, rom yvelaze ufro adrindeli sakravi adamianis xelebia. er­<br />

Toblivi taSiscemiT iqmneboda simRera­cekvis erTiani ritmi. bavSvebi migvyavs im daskvnamde,<br />

rom ritmis gaZlierebis mizniT iyenebdnen or did qvas an or joxs, romlebsac erTmaneTze<br />

urtyamdnen. mogvianebiT adamianebma aRmoaCines, rom xis fuRuro, niJarebi dartymisas maT­<br />

Tvis saintereso xmebs gamoscemda. rac ufro viTadeboda adamiani da masTan erTad <strong>musika</strong>,<br />

miT ufro meti instrumenti iqmneboda. kargi iqneba, Tu bavSvebs gavagebinebT,rom sxvadasxvagvarad<br />

daWimuli mSvild­isris Zua gansxvavebul xmebs gamoscems, cxovelis ZvalSi,<br />

lerwmis an bambukis gamoRrutnul ReroSi CaberviT sasiamovno xmebis miReba SeiZleba. ase<br />

warmoiSva uZvelesi sakravebi, romelTa ganviTarebis gziT simebiani, Casaberi da dasartyami<br />

sakravebi miviReT.<br />

saRamoobiT afrikuli tomebi dolis xmaze ikribebian da cekva­TamaSs aCaReben. isini<br />

xmas erTmaneTs ise awvdenen, rom yvela sofeli erTsa da imave simReras mReris. rogor<br />

xdeba es? afrikelebi xmis gansakuTrebuli Zlieri iogebiT gamoirCevian da vokaluri Sesrulebis<br />

Taviseburi xerxebi aqvT. imarTeba erTgvari <strong>musika</strong>luri `kiTxva­pasuxi~. maT xmis<br />

gadawvdena did manZilze SeuZliaT. Tavdapirvelad erT­erTi maTgani gaimRerebs frazas,<br />

danarCenebi ki am frazas gundurad imeoreben. Semdeg sxva axal frazas mReris da gundi<br />

kvlav pasuxobs mas. xandaxan gadaZaxilSi momReralTa ori gundi monawileobs. erTi gundi<br />

unisonSi mReris, meore ki mravalxmianobiT pasuxobs. rogorc ki momRerlebi motivs Secvlian,<br />

mezobeli sofeli im wuTSive aitacebs am cvlilebas. afrikelebs improvizaciuloba<br />

axasiaTebT. isini arasodes imeoreben erTsa da imave Temas. yoveli <strong>musika</strong>luri gadaZaxili<br />

eqspromtad iqmneba.<br />

Tu bavSvebs sainteresod mivawvdiT am informacias, `afrikelobanas~ TamaSSi maT SeiZleba<br />

mravalgvari improvizaciuli SesaZleblobebi gamoavlinon.<br />

TamaSi `<strong>musika</strong>luri eqo~ wyvilebSi Sesruldeba<br />

TamaSis piroba aseTia: is, rasac erTi moTamaSe moimoqmedebs, meore moTamaSe zustad<br />

gaimeorebs. magaliTad, Tu erT­erTma bavSvma guguls mibaZa an mamlis yivils, misma mewyvilem<br />

zustad unda gamoajavros. Tu erT­erTi maTgani popularuli simReridan motivs


gaimRerebs taSTan Sewyobilad, mewyvile zustad gaimeorebs simReris motivsa da ritmul<br />

suraTs. mieciT bavSvebs farTo arCevani: gamoiyenon klasSi arsebuli <strong>musika</strong>luri sakravebi:<br />

doli, daira, diplipito an sxva, aaxmianon am sakravebze saxelmZRvaneloSi mocemuli ritmebi<br />

da gamoexmauron erTmaneTs.<br />

rac Seexeba <strong>musika</strong>lur `kiTxva­pasuxs~, es ar aris TamaSi `eqo~. TamaSi aigeba nacnob <strong>musika</strong>lur<br />

masalaze. TamaSi jgufebSi warimarTeba. erTi moTamaSe iwyebs simReras da wyvets, meore<br />

moTamaSe agrZelebs, isic aseve, simReris garkveuli monakveTis Semdeg Sewyvets simReras, mas<br />

jgufis mesame wevri ahyveba da a. S. imisaTvis, rom TamaSma `kiTxva­pasuxis~ saxe miiRos, sim­<br />

Rera unda Sewydes meryev bgeraze, romelic pasuxis gacemas myar bgeraze moiTxovs.<br />

kompozitor J. iberis piesis `patara TeTri CoCori~ sanoto monakveTi ix. danarTSi.<br />

e. grigma saorkestro suitis erT­erT nawil `mTis mefis gamoqvabulSi~ (suita `per giunti~)<br />

did dolTan erTad, romelic efeqturad xmovanebs, gamoiyena xis Casaberi instrumentis<br />

_ fagotis dabinduli, daxSuli JReradoba. fagoti dolTan erTad, savsebiT Sesaferisi<br />

sakravi gamodga imisaTvis, rom kompozitors daexata avi sulebis, qondriskacebisa da sxva<br />

fantastikuri arsebebis mZime nabijebi. ZiriTadi melodia aq or fagots aqvs dakisrebuli<br />

CeloebTan da kontrabasebTan erTad. imis gamo, rom gvinda, bavSvebis yuradReba ZiriTadad<br />

didi dolis xmovanebaze gadavitanoT, maT ar vtvirTavT am informaciiT. SeiZleba fagoti<br />

vaxsenoT, misi, rogorc Casaberi sakravis, damaxsovrebis gareSe.<br />

III Tema. „banis gasaRebis saidumlo“ (2 sT.)<br />

me-17 gakveTili<br />

gakveTilis tipi: mimdinare.<br />

gakveTilis mizani: damoukidebeli swavlis unar­Cvevebis ganviTareba, saazrovno aqtivobebi<br />

notebis SeTvisebisaTvis banis gasaRebSi.<br />

misaRwevi Sedegi: mus. V. 1. 5.<br />

gakveTilis msvleloba:<br />

I aqtivoba<br />

moswavleebs SevaxsenebT da vuCvenebT simRera „JuJuna wvimas“ sanoto Canawers (m. daviTaSvilis<br />

damuSavebiT), romelsac isini ukve icnoben. maT yuradRebas im ucnob sanoto<br />

niSanze mivapyrobT, romelic qveda sanoto sistemazea moTavsebuli im adgilze, sadac,<br />

Cveulebriv, sagasaRebo niSani iwereba xolme. albaT sagasaRebo niSania _ askvnian moswavleebi.<br />

magram ras gviCvenebs es niSani?<br />

_ modi erTad daviwyoT Zieba am saidumlo niSnis amosacnobad, _ vTavazobT maT.<br />

_ dagiTvliaT, bgeris simaRlis gamomxatveli ramdeni noti Tavsdeba xuTxazian sanoto<br />

sistemaze? _ vekiTxebiT maT da im notebis raodenobis daTvlas vTavazobT, romlebic<br />

saxelmZRvaneloSia mocemuli:<br />

dafaze ixazeba sistema, Tavsdeba notebi xazebze, xazebs Soris, sistemis zeviT da<br />

qveviT.<br />

moswavleebi iTvlian da rwmundebian, rom sanoto sistemas SeuZlia, mxolod TerTmeti<br />

sxvadasxva simaRlis nots miuCinos „bina“.<br />

moswavleebs vTxovT, rigrigobiT miusxdnen fortepianos. wina gakveTilebze maT ukve Seityves,<br />

rom maT win I oqtavaa, xelmarjvniv _ meore oqtavaa, xolo xelmarcxniv _ mcire oqta<br />

vaa. maT eZlevaT davaleba, klaviaturaze moZebnon sanoto sistemaze moTavsebuli TerT­<br />

27


meti noti. bavSvebi rwmundebian, rom sanoto sistemaze bevri bgera darCa „daubinavebeli“.<br />

rogor `davabinaoT~ es bgerebi? ikveTeba problema. am problemis gadasawyvetad iqmneba 6­8kaciani<br />

jgufebi. vaZlevT mosafiqrebel dros. vusmenT yvela mosazrebas. gzadagza vawvdiT<br />

azrs, rom SesaZlebelia zeda da qveda damatebiTi xazebis gamoyenebac, magram moswavleebi<br />

rwmundebian, rom arc damatebiTi xazebi uSvelis am problemis gadawyvetas. Semdeg vTavazobT,<br />

gaixsenon TamaSi „<strong>musika</strong>luri avtostrada“. rogor fiqrobT, yvela bgera rom davabinaoT,<br />

egeb kidev erT xuTxazian sistemas mivmarToT? _ vekiTxebiT maT. magram rogor ganvalagoT<br />

maTze notebi ise, rom yvelasTvis naTeli iyos maTi adgilsamyofeli? aba, vcadoT.<br />

vTavazobT, daxedon sanoto magaliTs saxelmZRvaneloSi.<br />

es ori xuTxaziani sanoto sistema estakadaa anu „orsarTuliani avtostrada“. rogorc<br />

xedavT, orive xuTxaziani sistemisTvis noti „do“ saerToa. is wiTeli feriTaa moniSnuli.<br />

es sazRvaria zeda da qveda sanoto sistemebs Soris. moswavleebi iyofian jgufebad. maTi<br />

liderebi rigrigobiT sxdebian fortepianosTan da „do“­dan qveviT TiTo klaviSiT gadaadgildebian,<br />

Tan asaxeleben bgeras. jgufis wevrebi notebs Caweren rigis mixedviT zevidan<br />

qveviT. yovel sanoto striqonze (xazze) TiTo noti Caiwereba. es maT ukve ician. notebi<br />

Caiwereba agreTve xazebs Sorisac _ visac sad mouwevs rigis mixedviT da isinic dasaxeldeba<br />

(klaviSebis Sesatyvisad). am samuSaos dasrulebis Semdeg moswavleebs vTxovT, Seasrulon<br />

saxaliso savarjiSo da sarkeSi daxedon im gasaRebis gamosaxulebas, romelmac qveda sanoto<br />

sistemas „umaspinZla“. ras gagonebT? TiTqos didi zomis sasveni niSani _ mZimea, magram es<br />

ori wertili raRaa, mZimes rom axlavs? mZimis Semdeg ori wertili arasodes daismis, xom<br />

asea? _ vekiTxebiT maT. daakvirdiT, es niSani meoTxe xazze akeTebs xveuls da qveviT miemarTeba.<br />

misi „kudi“ meore xazamde grZeldeba. or wertilsac swored es meoTxe xazi hyavs<br />

„dapyrobili“ zemodan da qvemodan:<br />

qveda sistemaze, rogorc ukve davadgineT, meoTxe xazze „fa“ mdebareobs. es sanoto<br />

niSani gasaRebia da igi `fa gasaRebis~ saxels atarebs. radgan am gasaRebma dabal, anu banis<br />

bgerebs miuCina „bina“, _ mas `banis gasaRebi~ daerqva. swored am gasaRebSia yvela is noti,<br />

romlis dasaxelebac axlaxans CavwereT.<br />

banis gasaRebSi notebis dasaxelebis damaxsovreba rom gauadvildeT, bavSvebs vTavazobT,<br />

oqtavis TiToeul bgeras cisartyelas Svidi feridan erT­erTi Seusabamon da gaaferadon.<br />

moswavleebma unda Seasrulon savarjiSo da isini aRmoaCenen, rom erTi da imave dasaxelebis<br />

noti SeiZleba orjer SexvdeT. magaliTad, Tu „do“­s wiTlad gaaferadeben, savarjiSos Sesrulebisas<br />

dainaxaven, rom „do“ am gasaRebSi orjer SexvdaT. orive „do“ wiTlad gaferaddeba,<br />

magram maT sxvadasxva adgilmdebareoba eqnebaT. feri erTdroulad ori erTi da imave<br />

dasaxelebis notis adgilmdebareobis damaxsovrebas Seuwyobs xels. dafaze ixazeba sanoto<br />

sistema. Tavsdeba notebi. rogorc ukve aRiniSna, isini cisartyelas Svidi feris Sesabamisad<br />

gaferaddeba. am davalebas TiToeuli moswavle Tavis sanoto rveulSi Seasrulebs.<br />

moswavleebs kvlav vuCvenebT maTTvis ukve nacnob sanoto Canawers („JuJuna wvima“).<br />

amjerad maT yuradRebas banis gasaRebSi Cawerili notebs mivapyrobT.<br />

bavSvebs eZlevaT saSinao davaleba: gadaiweron es notebi banis gasaRebidan sanoto<br />

rveulSi da miuweron dasaxeleba. vinc davalebas kargad Seasrulebs, Semdeg gakveTilze<br />

simRera „JuJuna wvimas“fortepianoze gauwevs Tanxlebas.<br />

gakveTilis dasasruls gavacnobT kompozitor i. gurgulias simReras `karuseli~.<br />

gamomsaxvelad wavukiTxavT teqsts da simReris pirvel kuplets gaimRerebT. vTxovT maT<br />

TqvenTan erTad gaimReron es kupleti. SearCevT ramdenime moswavles da maT rigrigobiT<br />

SevasrulebinebT melodias jer instrumentis tonaluri mxardaWeriT, Semdeg damoukideblad.<br />

gundi mihyveba `solists~ da imeorebs calkeul frazebs, kupletebs. simRera orxmiania.<br />

muSaoba simReraze momdevno gakveTilebze gagrZeldeba.<br />

vidre orxmianobaze gadaxvalT, aucilebelia, bavSvebs SeeZloT sufTad mRera erT xmaSi<br />

_ mwyobri unisonuri simRera. dasawyisSi mimarTeT epizodur orxmianobas da TandaTan<br />

gadadiT srul orxmianobaze, magaliTad, simReraSi `karuseli~ aageT savarjiSoebi im<br />

28


sasimRero masalaze, romlebSic xmebi terciul damokidebulebaSi ar imyofeba (magaliTad,<br />

me­5, me­6, me­7 da me­13­me­14­me­15 taqtebi, agreTve me­17 taqtidan (sityvebidan `trialebs<br />

brunavs~) bolo taqtamde).<br />

mimarTeT amgvar xerxs:<br />

I xmebi mRerian daxuruli piriT.<br />

II xmebi _ sityvebiT. Semdeg erTmaneTs enacvlebian.<br />

orxmianobis sirTule imaSi mdgomareobs, rom moswavlem unda aiTvisos misTvis axali<br />

Cveva _ yuradReba miadevnos erTdroulad or melodiur xazs, romelTaganac TviTon erTerTs<br />

mReris. orxmianobaze muSaobisas araviTar SemTxvevaSi ar unda mivmarToT amgvar<br />

meTods: `imRere Seni xma da yurs nu ugdeb sxvas~. amasTan, didi dro ar unda dauTmoT ori<br />

sagundo partiis (ori xmis) erTmaneTisagan damoukideblad Seswavlas. unda vecadoT, xSirxSirad<br />

SevaerToT xmebi da movsinjoT orxmianoba. zemoT miTiTebuli xerxic am amocanis<br />

Sesrulebas emsaxureba. iman, vinc daxuruli piriT `mReris~ (an mReris `gulSi~) Tavis<br />

partias, Tqveni miniSnebisamebr unda SeZlos simReris gagrZeleba sityvebiT.<br />

resursi: feradi fanqrebi, simRera „JuJuna wvimas“ sanoto Canaweri, klasSi arsebuli<br />

sakravebidan _ fortepiano.<br />

IV Tema. „kompozitoris portreti“ (i. haidni)<br />

me-19-me-20 gakveTilebi _ „kompozitoris xumroba“<br />

gakveTilis tipi: Teoriuli.<br />

gakveTilis mizani: sakravTa amocnoba solo da ansamblSi JReradobis dros.<br />

misaRwevi Sedegi: mus. V. 9. 14. 15.<br />

informacia maswavlebels:<br />

daswavlis socialuri Teoriidan (a. bandura) * cnobilia, rom moswavleebi efeqturad<br />

swavloben sxvaze, anu modelze dakvirvebiT. am mizniT mizanSewonilad vcaniT, moswavleebisaTvis<br />

gamoCenil musikosTa (i. haidnis, e. grigis, v. mocartis, r. Sumanisa da a. S.) cxovrebis<br />

is wlebi gagvecno, rodesac isini maTi Tanatolebi iyvnen. saxaliso mogonebebiT saSualeba<br />

gveZleva, davakvirdeT ara marto am „modelebis“ qcevas, aramed movusminoT maT mier<br />

bavSvobisa da mozardobis xanaSi Seqmnil <strong>musika</strong>lur nawarmoebebs, wavaxalisoT moswavleebi<br />

sakuTari improvizaciebis „SeqmnisaTvis“, vubiZgoT TavianTi unarebis demonstrirebisaken<br />

da a. S. sasurvelia, saklaso oTaxSi moewyos maTi namuSevrebis prezentacia. moswavle ukeT<br />

daimaxsovrebs da gaixsenebs faqtebs ama Tu im xelovanis Sesaxeb, Tuki es faqtebi maT mexsierebaSi<br />

sxvadasxva saxiT iqneba aRbeWdili (sityvierad, vizualurad, JReradobiT). moswavleebs<br />

unda ubiZgoT, Seqmnan klasSi saukeTeso namuSevrebis mudmivi eqspoziciis kuTxe<br />

(romelic drodadro axali eqsponatebiT gamdidrdeba), gaxsnan STabeWdilebis wigni, sadac<br />

Seafaseben erTmaneTis namuSevrebs.<br />

gakveTilis msvleloba:<br />

I etapi (provocireba)<br />

bavSvebTan mcire gasaubrebis Semdeg, vTxovT, estumron `wignis Taros~ (waikiTxon<br />

gakveTilis teqstis nawili am rubrikiT), sadac Seityoben saxaliso ambavs, Tu rogor dawera<br />

gamoCenilma avstrielma kompozitorma iozef haidnma simfonia. bavSvebs simfoniis mosmenas<br />

vTavazobT da winaswar arafers veubnebiT imis Sesaxeb, Tu ratom dainteresda kompozitori<br />

sabavSvo sakravebiT.<br />

* ix. damxmare saxelmZRvanelo `ganviTarebisa da swavlis Teoriebi~, gv. 91, gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2008 w.<br />

29


II etapi (wvdoma)<br />

simfoniis mosmenis dros dgindeba, ra sabavSvo saTamaSoebi da sakravebi SeiZina bazrobaze<br />

komizitorma. bavSvebs 6­8­kacian jgufebad vyofT da vTxovT, yuradRebiT mousminon<br />

simfoniis I nawilidan fragments gamotovebuli adgilebi TanmimdevrobiT Seivseba saTamaSoebisa<br />

da sakravebis saxelebiT: guguli, sayviri, samkuTxedi, Wriala, sastveni, doli<br />

(sakravebis dasaxelebas saxelmZRvaneloSi ar Seitanen).<br />

bavSvebs vacnobebT, rom stumrebma simfonia mTlianad moismines, rom simfonia sami<br />

nawilisagan Sedgeba da TiToeul nawilSi kvlav mxiarulad stvenda bulbuli, yuriswamRebad<br />

da gamayrueblad tkacunebda Wriala da wkarunebda samkuTxedi, iseve ostaturad rTavda<br />

xolme Tavis `gu­gu~­s guguli, da sxva. `es xom yvelasTvis nacnobi saTamaSoebia, romlebic<br />

yvelgan iyideba~, _ ambobdnen stumrebi, _ `magram maTi ase zustad SerCeva da Sexameba mxiarul<br />

<strong>musika</strong>sTan metad maxvilgonivrulia!~` es patara gugulebiani simfonia saxels gaiTqvams!~<br />

_ aseTi iyo maTi azri. Tqven rogor fiqrobT?_ vekiTxebiT moswavleebs.<br />

vusvamT kiTxvebs:<br />

1. ra ganwyoba SegiqmnaT simfoniam, mxiaruli, naRvliani Tu saxumaro?<br />

2. ris gamoxatva undoda kompozitors? man simfonias `sabavSvo~ uwoda. Tqven xom ar<br />

SeurCevdiT sxva dasaxelebas?<br />

3. romeli epizodi mogewonaT yvelaze metad? SegiZliaT, melodia gaimReroT? sabavSvo<br />

sakravebis garda, simfoniaSi saorkestro sakravebic monawileobdnen. moswavleebs kidev<br />

erTxel movasmeninebT fragments (simfoniis dasawyiss) saorkestro JReradobaze maTi yuradRebis<br />

gamaxvilebiT. maT unda amoicnon simebian­xemian sakravTa is ori saxeoba, romlebic<br />

simfonias iwyeben (violinoebi da Celoebi).<br />

III etapi (refleqsia)<br />

dafaze sami ujra ixateba. maTgan mxolod or ujraSi Tavsdeba sakravebis gamosaxulebebi.<br />

a) violino<br />

b)<br />

g) kontrabasi<br />

moswavleebis yuradRebas a) da g) gamosaxulebebze gavamaxvilebT.<br />

rogor daaxasiaTebdiT am ori sakravis JReradobas? rogoria violinosa da kontrabasis<br />

registrebi, tembri? violinos moswavleebi ukeT icnoben, vidre kontrabass. kontrabass<br />

k. sen­sansis „cxovelTa karnavalidan~ movasmeninebT piesiT „mocekvave spilo“. maTi registrebisa<br />

da tembris erTmaneTTan SedarebaSi bavSvebs violinos Sesaxeb arsebuli codna<br />

daexmareba. dafaze a) da g) ujrebs Soris b) cariel ujraSi vaTavsebT Celos gamosaxulebas.<br />

Celos kontrabasze ukeT icnoben. Semdegi kiTxva violinosa da Celos registrul urTierTmimarTebas<br />

Seexeba. moswavleebs movasmeninebT Celos JReradobas (ismenen „geds“ k. sensansis<br />

„cxovelTa karnavalidan“). maT unda gamoitanon daskvna, rom am sam sakravs Soris<br />

violino yvelaze maRalxmovani sakravia, xolo kontrabasi _ yvelaze dabalxmovani dafaze<br />

cxrili ixazeba. vTxovT, es urTierTmimarTebebi cxrilSi isrebiT daakavSiron.<br />

30<br />

sakravebi xmovaneba<br />

Celo maRali<br />

kontrabasi saSualo<br />

violino dabali<br />

amasTan vaZlevT davalebas, samuSao rveulSi Caxaton es sakravebi zomis mixedviT, yvelaze<br />

dididan yvelaze pataramde da Seitanon moculobis Sesatyvisi sakravis saxelwodeba.


yvelaze didi kontrabasi<br />

saSualo Celo<br />

yvelaze patara violino<br />

am davalebas saxumaro elementic axlavs: gamoCenil qarTvel mxatvars, elene axvledians,<br />

zRapar `ciskarasTvis~ ramdenime ilustracia da kostiumebis eskizebi aqvs Seqmnili.<br />

bavSvebs vTxovT, daaTvalieron ilustraciebi da, Tu zRapris gmirebi ecnoT, daasaxelon<br />

isini. amis Semdeg maT dasaxasiaTeblad sakravebi unda SearCion. Tu zRapris gmirebi ar ecnoT,<br />

sagangaSo araferia. personaJebis garegnobas bavSvebi TviTon Seusatyviseben saTanado<br />

sakravs da ixaliseben. es sakravebia Celo da violino.<br />

moswavleebs vpirdebiT, rom isini momaval gakveTilze gaecnobian kompozitoris bavSvobas<br />

da simfonias „udiriJoreben“.<br />

SeniSvna: simebian­xemian sakravTa kidev erT warmomadgenels _ alts moswavleebs gavacnobT<br />

mogvianebiT, rodesac am sami sakravis amocnoba ansamblSi JReradobis dros ar<br />

gauWirdebaT.<br />

resursi: i. haidnis „sabavSvo simfonia“, „gedi“, „mocekvave spilo“ (k. sen­sansis „cxovelTa<br />

karnavalidan“,audioCanaweri).<br />

21-e-22-e gakveTilebi _ `vdiriJorobT~ simfonias<br />

modi gavicnoT, vin iyo es kapelmeisteri, mxiaruli simfoniis Semqmneli, _ vTavazobT<br />

bavSvebs da maTTan erTad `wignis Taros~ mivmarTavT. aq bavSvebi didi avstrieli kompozitoris,<br />

iozef haidnis bavSvobis wlebs gaicnoben.<br />

Tu bavSvebi interess gamoTqvamen, maT SeiZleba ramdenime epizodic uamboT:<br />

haidnis ojaxSi muzicirebis dros, stumrebma bavSvis <strong>musika</strong>luri niWiereba SeniSnes da<br />

mSoblebs misi skolaSi mibareba urCies. uxaria xuTi wlis iozefs _ skolaSi namdvil violinoze<br />

daukravs da iwyeba musikis mosawyeni gakveTilebi. notebi xuT xazze iwereba. rac<br />

ufro zeviTaa noti, miT ufro wvrili xmiT mReris. rac ufro fafuki kudi aqvs, miT ufro<br />

Cqara imRereba (igulisxmeba mervedebi, meTeqvsmetedebi da a. S.), ukudo notebi ki mTeli<br />

notebia _ yvelaze ufro grZeli _ imaxsovrebs iozefi. sol gasaRebi xom lokokinas saxliviTaa,<br />

xveula meore xazs exveva, sadac noti `sol~ binadrobs. notebis damaxsovrebas ra<br />

unda! iozefi yovel nots sufTad mReris. dReebi erTmaneTs misdeven, musikis gakveTilebs<br />

eklesiSi wirva cvlis, Semdeg isev gakveTilebi, romlebsac Tan axlavs maswavleblebisagan<br />

wkipurtebi, TavSi xelis wamortyma. marto klavesinze dakvris swavlis dros ramdenjer<br />

xvdeba TiTebze saxazavi: `ra patara TiTebi gaqvs!~, buzRunebs maswavlebeli. `gana saxazavis<br />

dartymiT TiTebi gamezrdeba?~ _ fiqrobs iozefi. ra uRimRamoa aseTi yofa. kviradResac ki<br />

aq aravin erToba. aravin mReris, ar ukravs, ar cekvavs mdeloze, Tumca am qalaqSi mdeloc<br />

ar aris, mxolod mtvriani quCebia. rogor menatreba sofeli. ara uSavs, namdvil violinoze<br />

davukrav da yvelaze ufro mxiarul <strong>musika</strong>s Sevqmni _ Tavidan icilebs kaeSnian fiqrebs<br />

iozefi da patara dols da eJvans iRebs. xan erTs Semohkravs xels, xan orives. <strong>musika</strong> iseTi<br />

mxiaruli gamouvida, rom acekvdebiT.<br />

rogori <strong>musika</strong> SeeZlo Seeqmna am ori sakraviT patara iozefs? aba, scadeT. bavSvebs<br />

davawyvilebT. erTs doli aqvs, meores _ eJvani. TiToeuli wyvili Tavis improvizacias<br />

warmoadgens rigrigobiT. Semdeg, Tu fortepianoze dakvra SegiZliaT, SeiZleba i. haidnis<br />

romelime safortepiano piesa moasmeninoT (ix. danarTSi).<br />

Tu romelime moswavle fortepianoze dakvras swavlobs da ukravs i. haidnis piesebs,<br />

SeiZleba mas SevTavazoT erT­erTi maTganis aJRereba, romelsac misi Tanaklaselebi ritmuli<br />

sakravebiT ahyvebian (samwuxarod, i. haidnis piesebis audioCanawerebi TiTqmis ar moipoveba).<br />

patara iozefi venaSi sxvenis qveS, patara, minebCamtvreul senakSi daabinaves. misi fanjridan<br />

mxolod cis patara nagleji Cans. Tu wvims, mis oTaxsac awvims, Tu qari qris,<br />

31


oTaxSic uberavs. Weri iseTi daferdebulia, Tu frTxilad ar moiqcevi, Tavsac miartyam.<br />

kuTxeSi patara, JRriala, Zveli xis klavesini dgas, romelsac iozefma `JRaruna invalidi~<br />

Searqva da simRerac uZRvna.<br />

simReris melodia saxelmZRvaneloSia. sTxoveT bavSvebs, gaimReron es melodia (samwuxarod,<br />

sityvebs Cvenamde ar mouRwevia) da sityvebi TviTon SeurCion. Tan etyviT maT, rom<br />

Cven marto is viciT, rom haidni am sakravs `moxuc, keTil klavesins~ da `roialebis babuas~<br />

uwodebda.<br />

Tu bavSvebi melodias teqsts moargeben, am simReras fortepianos TanxlebiT aaJRerebT<br />

(ix. danarTSi). Tu es davaleba rTulad mogeCvenebaT, SeiZleba simReris melodiis vokalizeba<br />

xmovan marcvlebze.<br />

Tu simfoniis `diriJoroba~ surT, veubnebiT maT metris gamoxatva unda iswavlon xelis<br />

moZraobiT. sanoto magaliTebze muSaobis dros, moswavleebs davyofT 3 jgufad:<br />

I jgufi imRerebs;<br />

II jgufi `idiriJorebs~ xeliT moZraobiT;<br />

III jgufi `gaacocxlebs~ simReras (nabijiT, sirbiliT, fexmidgmiT) gadmoscems or an samwilad<br />

metrs.<br />

yoveli momdevno simReris Sesrulebisas `rolebi~ gaicvleba.<br />

32<br />

V Tema. „vimReroT xmaSewyobilad“<br />

23-e-24-e gakveTilebi<br />

informacia maswavlebels:<br />

moswavleebTan vokalur aRzrdaSi mecadineobebis am etapisTvis maswavlebeli ukve kargad<br />

unda icnobdes TiToeulis saxmo aparats da Taviseburebebs.<br />

musikis swavlebisTvis gamoyofili saaTebis raodenoba saSualebas ar gvaZlevs, farTod<br />

gavSaloT vokalur­sagundo Cvevebze muSaoba. es ufro klasgareSe muSaobis procesSia SesaZlebeli<br />

(Tu skolas sagundo koleqtivi hyavs). amitom unda davicvaT ZiriTadi mo Txovna _<br />

moswavleebma SeZlon simRera bunebrivi bgeriT, radgan am asakSi xmis aRzrda niSnavs saTuT<br />

damokidebulebas saxmo aparatisadmi, msubuqi xmovanebis SenarCunebas da mis dacvas forsirebisagan.<br />

aucilebelia am asakobrivi jgufis xmebis diapazonebis codna.<br />

I xmebi do 1 _ mi 2 (fa 2 )<br />

II xmebi do 1 (si mc) _ do 2 (re 2 )<br />

sistematuri mecadineobebis Sedegad, zogjer TviT bavSvis bunebrivi monacemebis gamo<br />

diapazoni ufro farToc SeiZleba iyos: qveviT si (mc.)­mde an la (mc.)­mde, zeviT II oqtavis<br />

fa­mde an sol­mde. magram es ar niSnavs imas, rom am bgerebis aReba bavSvs Tavisuflad da<br />

xmisTvis uvneblad SeuZlia. amitom mxolod im bgeraze SeiZleba dayrdnoba, romelic ramdenjerme<br />

gameorebis dros ar kargavs Tavis elfers, ar iZens daZabulobas. ufro didi<br />

diapazoni am asakSi biWebs aqvT. amiT aixsneba, rom swored biWebi asruleben profesiul<br />

gundebSi rTul da maRal partiebs baxis, hendelis, haidnis da sxvaTa mier Seqmnil nawarmoebebSi.<br />

sunTqva simReris erT­erTi mTavari faqtoria. sasimRero da sasicocxlo sunTqva erTmaneTisgan<br />

gansxvavdeba. Cveulebriv, sasicocxlo sunTqvas axasiaTebs Tanabari CasunTqva<br />

da amosunTqva. CasunTqva araRrmaa. simReris dros ki saWiroa aqtiuri, Rrma CasunTqva da<br />

neli, TandaTanobiTi amosunTqva. amitom swor sasimRero sunTqvaze muSaoba garkveuli savarjiSoebiT<br />

unda mimdinareobdes.


savarjiSo 1.<br />

korpusis mdgomareoba swori, fexebi odnav ganze, fexis wverebi ganze. xelebi doinjiT.<br />

tuCebi rbiladaa moxuruli. Tvlaze `erTi~ xdeba TiTis wverebze aweva da cxviridan SesunTqva,<br />

Tvlaze `ori~ _ quslebze daSveba da piridan amosunTqva.<br />

TandaTanobiT, gakveTilebis manZilze savarjiSos gaarTulebT, amosunTqvis procesis<br />

gaxangrZlivebiT. quslebze daSveba moxdeba ufro nela Tvlaze `ori~ da `sami~ (mogvianebiT<br />

Tvlaze `oTxi~), xolo xelebis mdgomareoba icvleba _ nacvlad doinjisa, xelebi kiserzea.<br />

savarjiSo 2.<br />

sunTqvis am SeZenil Cvevebs ganamtkicebT sxvadasxva grZliobis frazebis SesrulebiT.<br />

unda SeirCes iseTi teqsti, romelic azrobrivi mTlianobis gamo erT sunTqvaze moiTxovs<br />

Sesrulebas.<br />

Tavdapirvelad bavSvebs teqsts wavakiTxebT, anu erT sunTqvaze warmoTqvamen teqsts.<br />

bavSvebi mixvdebian, rom am teqstis gamRerebisas SuaSi arsad ar SeiZleba sunTqvis `aReba~<br />

(anu CasunTqva). savarjiSoebi maT mier Sesasrulebeli simReris nawili unda iyos. magali­<br />

Tad:<br />

ocdaxuTsa dekembersa,<br />

qriste iSva beTlemsao (da),<br />

es rom, es rom mwyemsebma gaiges,<br />

mividnen da Tayvani sces mas. da a. S.<br />

am teqstSi sunTqvas yoveli mZimis Semdeg aiReben.<br />

savarjiSoebi simReris Sesrulebis win Sesruldeba. moswavleebi mzadyofnaSi moiyvanen<br />

saxmo aparats.<br />

simRera `alilos~ inscenirebam <strong>musika</strong>luri TamaSis, anu ritmuli moZraobebis, saxe unda<br />

miiRos. es simRera­TamaSia, romlis Sinaarss simReris teqsti gansazRvravs. <strong>musika</strong>luri<br />

TamaSi garkveul wesebs eqvemdebareba da Semdegi saxis Cvevebis SeZeniskenaa mimarTuli:<br />

1. moZraoba daiwyon da daamTavron <strong>musika</strong>sTan erTad.<br />

2. moZebnon gamomsaxveli moZraobebi simReris xasiaTis Sesatyvisad.<br />

3. gaiTamaSon martivi scenebi (JestiT, mimikiT) siuJetTan kavSirSi.<br />

TamaSs viwyebT simReris Seswavlis Semdeg. bavSvebs eZlevaT davaleba, damoukideblad<br />

imoZraon da SearCion moZraobebi simReris xasiaTis Sesatyvisad. mivmarTavT ramdenime savarjiSos,<br />

raTa yvela zemoT CamoTvlili Cveva SeZlebisdagvarad iqnes SeTvisebuli. Tu<br />

bavSvebi musikis xasiaTs SeigrZnoben, Sesatyvisi moZraobebis moZebna ar gauWirdebaT. inscenirebuli<br />

simRera ramdenjerme gaTamaSdeba. bavSvebis is nawili, romlebic msaxiobebi<br />

da Semsruleblebi iyvnen, meored gaTamaSebisas `scenas~ dauTmoben bavSvebs, romlebic<br />

mayurebel­Semfaseblebi iyvnen, e. i. moxdeba rolebis urTierTSenacvleba. simReris srulyofilad<br />

gaTamaSebisTvis erTi gakveTili ar kmara. pedagogis Sexedulebisamebr `alilo~<br />

momdevno gakveTilebzec gaTamaSdeba iqamde, vidre bavSvebi simRerasTan moZraobis Serwymisa<br />

da `rolebis~ gamomsaxvelad gadmocemis unar­Cvevebs gamoavlenen da ganaviTareben.<br />

informacia maswavlebels<br />

sityva alilo Zveli ebraulidan momdinareobs (aliluia) da `aqebdeT ufals niSnavs~.<br />

aliloba qristianuli tradiciaa, romelic dasabams Cv.w. pirveli saukuneebidan iRebs.<br />

`Sen xar venaxi~ _ qarTuli himnografiis Sedevri _ demetre (damianes) ekuTvnis (1150 w.).<br />

`Sen xar venaxi~ RvTismSoblis sadidebelia. mtevnebiani vazi RvTismSobelsa da macxovars<br />

ga moxatavs. RvTismSobelia `venaxi~ da RvTismSobelia `mzec~. `mtevani sitkboebisa~ _ RvTismSoblisgan<br />

Sobili Ze RvTisaa (r. siraZe `qristianuli kultura da qarTuli mwerloba~ Tbilisi,<br />

1992 w.).<br />

33


34<br />

VI Tema. `gilocavT damdeg Soba-axal wels~ (4 sT.)<br />

25-e gakveTili _ „gvepatiJeba baleti-zRapari“<br />

gakveTilis tipi: gasvliTi (an warmosaxviTi eqskursia).<br />

gakveTilis mizani: sabaleto Janris gacnoba. xelovnebis dargebis urTierTkavSiris dadgena<br />

am sinTezur JanrSi. valtornis JReradobis gacnoba.<br />

misaRwevi Sedegi: mus. V. 1. 9. 10. 11. 13. 14. 15.<br />

gvaqvs gakveTilis ori varianti. erTi maTTvis, visac Soba­axali wlis dReebSi SeuZlia<br />

p. Caikovskis baleti `maknatuna~ Tbilisis operisa da baletis Teatris scenaze ixilos da<br />

meore varianti, rodesac vatarebT warmosaxviT eqskursias TeatrSi saxelmZRvaneloSi moTavsebuli<br />

ilustraciebiT, klasSi aJRerebuli am sabaleto musikiT da baletis Sinaarsis<br />

gacnobiT.<br />

I varianti<br />

bavSvebi unda davainteresoT am sabaleto speqtakliT da Tu surT, gaigon, ra xdeba<br />

zRaparSi, vTxovT, gaeSuron operisa da baletis Teatrisaken. amasTan, mizanSewonilad<br />

migvaCnia, bavSvebs winaswar gavacnoT TeatrSi qcevis wesebi (rac saxelmZRvaneloSi aqvT<br />

Camowerili).<br />

erTad gaveSurebiT Teatrisaken da STabeWdilebebs erTmaneTs antraqtebSi gavuziarebT.<br />

II varianti<br />

maTTvis, vinc TeatrSi wasvlas ver axerxebs, vawyobT warmosaxviT eqskursias.<br />

gakveTili SeiZleba Sesavali saubriT daiwyos.<br />

giyvarT Teatri? _ SevekiTxebiT moswavlebs da albaT pasuxi erTsulovani iqneba, rom<br />

uyvarT. magram baleti Tu giyvarT? SesaZlebelia, moswavleTa erT nawils nanaxi hqondes<br />

romelime sabaleto speqtakli, nawili ki ar icnobdes xelovnebis am Janrs. amitom maTTan<br />

am Janrze mcire saubari mogviwevs.<br />

_ rogor iqceviT, rodesac wigns kiTxulobT? _ vekiTxebiT maT, _ warmoidgenT am ambavs,<br />

rac wignSia moTxrobili?asevea <strong>musika</strong>Sic. yovel Tqvengans SeuZlia <strong>musika</strong>luri nawarmoebis<br />

gageba, Tu mas seriozulad CauRrmavdeba da moismens. Tqven albaT fiqrobT, rom sacekvao<br />

<strong>musika</strong>s CaRrmaveba sulac ar sWirdeba da misi mosmena nebismieri saqmianobis dros SeiZleba.<br />

sulac ara! ai, Cven klasSi vapirebT baletis `naxvas~. rogor unda movaxerxoT es? _ vekiTxebiT<br />

moswavleebs. iciT, rom imaze, rac baletSi xdeba, <strong>musika</strong> mogviTxrobs? marTalia,<br />

baleti sacekvao xelovnebaa, magram arsebobs cekva musikis gareSe? sWirdeba `xorums~ an<br />

cekva `qarTuls~ sityvebi? magram <strong>musika</strong> aucileblad sWirdeba. musikis gareSe cekva ver<br />

iarsebebs, ver iarsebebs baletic. mocekvaveebi sacekvao moZraobebiT, JestebiT, mimikiT<br />

`esaubrebian~ erTmaneTs. es xom speqtaklia, usityvo dialogebiT, masobrivi scenebiT, dekoraciebiT,<br />

yvelaferi isea, rogorc dramatul TeatrSi. amitomaa saWiro ara marto cekvebis<br />

yureba, aramed sabaleto warmodgenaze yofnis dros musikis yuradRebiT mosmenac.<br />

maS ase, iwyeba baletis I moqmedeba.<br />

I moqmedeba<br />

es ambavi patara germanul qalaqSi xdeba. zamTris saRamoa. saSobao naZvis xesTan dapatiJebul<br />

stumrebs elian. maspinZlis Svilebi mari da frici Tanatolebs elodebian. ai,<br />

gaisma sazeimo marSis xmebi, gaiRo darbazis kari da bavSvebi jadosnur naZvis xesTan aRmoCndnen.<br />

iqve awyvia lamazad SefuTuli saSobao saCuqrebic. gaxarebuli bavSvebi naZvis<br />

xis garSemo xtian, cekvaven da erTobian. saaTebis jadoqarma xelosanma ucnauri mosamarTi<br />

Tojinebi moitana, romlebic cocxali arsebebiviT moZraoben. erT­erTi maTgani, am zRapris<br />

gmiri maknatunaa. maris gansakuTrebiT moswons es Tojina da xelidan ar uSvebs. sxvebi


abuCad igdeben maknatunas, dascinian, uxeSad eqcevian da Tojina tydeba. cremlmoreuli<br />

mari moxuc mesaaTesTan garbis Tojinis saSvelad da gaxarebuli imiT, rom maknatuna „gamojanmrTelda“,<br />

masTan erTad dasaZineblad miemarTeba. stumrebi iSlebian. abrdRvialebuli<br />

naZvis xec nel­nela qreba. saxlSi myudroeba isadgurebs. saaTma Tormeti dahkra, magram<br />

maris ar sZinavs. ucbad faCuni Semoesmeba da ras xedavs! sardafidan Tagvebi amodian da<br />

naZvis xisken miiparebian. da ai, saocreba _ mayureblis Tvalwin scenaze saSobao naZvis xe<br />

amoizrdeba da aTasfrad akiafdeba. Cven zRaprul samyaroSi gadavdivarT. naZvis xis saTamaSoebi<br />

cocxldebian, maknatunac cocxldeba da misi winamZRolobiT samkvdro­sasicocxlo<br />

brZola imarTeba Tagvebis armiasTan. did savarZelSi mokalaTebuli mari gulisfancqaliT<br />

adevnebs Tvals brZolas. ai, Tagvebi saTamaSoebis Seviwroebas iwyeben, xolo maTi xelmwife<br />

_ maknatunaze iwevs. mari fexsacmels waiZrobs da Tagvebis xelmwifes esvris. maknatuna<br />

gadarCenilia, Tagvebi _ mogeriebulni. gancvifrebuli maris Tvalwin didTava da didpira<br />

maknatuna mSvenier princad gadaiqceva, TviTon mari ki ulamazes princesad. mTvaris Suqze<br />

mocimcime Tovlis fantelebis valsis TanxlebiT princi vardisfer mdinareze jadosnuri<br />

naviT gaseirnebas sTavazobs princesas feria draJes samefosken.<br />

antraqti<br />

is, vinc sabaleto speqtakls daeswro, Tavis STabeWdilebebs gagviziarebs. riT migizidaT<br />

baletma? rac scenaze naxeT, gasagebi iyo TqvenTvis? _ vekiTxebiT maT. sabaleto<br />

<strong>musika</strong> gviyveba yvelaferze, rac scenaze xdeba. igi baletis gmirebTan erTad xarobs an<br />

moiwyens. moswavleebs vTxovT, upasuxon kiTxvebs (airCion swori pasuxi).<br />

jgufuri samuSao:<br />

1. xelovnebis romeli dargebia Serwymuli baletSi?<br />

<strong>musika</strong>, mxatvruli sityva, cekva, simRera, mxatvroba.<br />

(SeirCeva <strong>musika</strong>, cekva, mxatvroba)<br />

2. cekvis garda, kidev ras mimarTavs baletis msaxiobi?<br />

mReris, ukravs instrumentze, gamomsaxvelad moZraobs, kiTxulobs leqss, xatavs, gancdas<br />

gamosaxavs JestiT da mimikiT.<br />

(SeirCeva gamomsaxveli moZraoba, mimika, Jesti)<br />

vidre am kiTxvas dausvamT, unda ganumartoT, ras niSnavs mimika da Jesti. es sityvebi<br />

ganmartebulia „<strong>musika</strong>lur zardaxSaSi“.<br />

baletis II moqmedebaze Semdeg gakveTilze visaubrebT.<br />

gakveTilis dasasruls vajamebT jgufebis muSaobas da yvelas erT kiTxvas vusvamT: Tqven<br />

iciT, rom sabaleto <strong>musika</strong>s orkestri asrulebs. erT patara gogonas uTqvams: „orkestri<br />

isaa, rodesac bevri xalxi erTad ukravs“. ras daumatebdiT gogonas naTqvams? orkestri instrumentebis<br />

didi ojaxia, magram am ojaxis TiToeuli wevri sxvadasxva nawarmoebs ukravs,<br />

Tu isini yvelani erTad erT <strong>musika</strong>lur nawarmoebs asruleben? ifiqreT amaze.<br />

erToblivi ZalisxmeviT dgindeba, ra aris baleti, ras ewodeba orkestri. zardaxSaSi<br />

Semdegi informaciaa.<br />

baleti _ cekvis xelovneba; speqtakli, romelic sruldeba cekviT, usityvo moZraobebiT<br />

(pantomima, musikis TanxlebiT.<br />

antraqti _ Sesveneba warmodgenis moqmedebebs Soris.<br />

mimika _ saxis kunTebis moZraobiT gancdisa da grZnobis gamoxatva.<br />

Jesti _ sxeulis romelime nawilis, umTavresad, xelis, moZraobiT azris, gancdis gamosaxva.<br />

orkestri _ musikosebis didi koleqtivi, romlebic sxvadasxva sakravebze erTad asru leben<br />

<strong>musika</strong>lur nawarmoebs.<br />

resursebi: audioCanawerSi: p. Caikovskis „marSi“ baletidan „maknatuna“; saxatavi furclebi,<br />

feradi fanqrebi, flomasterebi, pasteli.<br />

35


36<br />

26-e gakveTili<br />

antraqti damTavrda. Cven ukve feria draJes samefoSi varT. es tkbileulobis, sasusnavis<br />

da saTamaSoebis jadosnuri samyaroa. feria Tavisi amaliTurT gulRiad xvdeba princsa da<br />

princesas. stumrebi tkbileuliT, aromatuli SokoladiT, CaiT da yaviT itkbaruneben pirs.<br />

kanfetebis qalaqSi uamravi stumaria. yvela iRebs cekvebSi monawileobas.<br />

baletis es moqmedeba calkeuli cekvebisagan Sedgeba, anu es sabaleto divertismentia<br />

valsebiT, galopebiT, tarantelebiT da yvela samejliso cekviT.<br />

bavSvebs SeiZleba ganvumartoT, rom, iseTi klasikuri cekvebis garda, rogorebicaa solo<br />

klasikuri cekva (variacia) an mocekvaveTa dueti (pa­de­de) da sxva, arsebobs saxasiaTo<br />

cekvebic. isini umTavresad xalxuri cekvebia da mocekvaveebs, amgvari cekvebis Semsruleblebs,<br />

sulac ar sWirdebaT specialuri sabaleto fexsacmlis, anu puantebis Cacma da TiTis<br />

wverebze dadgoma. amgvarad, veubnebiT maT, baleti Sedgeba calkeuli cekvebisagan. cekvebs<br />

erTmaneTTan baletis Sinaarsi akavSirebs.<br />

Cven saklaso koncertisaTvis saxasiaTo cekvebi SevarCieT da ara klasikuri cekvebi,<br />

radgan klasikuri cekva xelovnebis gansakuTrebuli saxea, romelsac Tavisi kanonebi da<br />

tradiciebi aqvs. mas bavSvobidan swavloben da Semdeg mTel cxovrebas uZRvnian.<br />

am sabaleto divertismentidan bavSvebs movasmeninebT: Cinur cekvas, arabul cekvas, patara<br />

mwyemsebis cekvas, feria draJes cekvas, yvavilebis valss.<br />

27-e-28-e gakveTilebi<br />

cekvebis mosmenisa da STabeWdilebebis gamoxatvis Semdeg bavSvebs SevTavazebT saSobao<br />

koncertis mowyobas da feria draJes samefos `gacocxlebas~. bavSvebi airCeven cekvebs. maT<br />

dasadgmelad SeiZleba ufrosklaselebi daixmaroT. Tu skolaSi qoreografiuli wrea, mizanSewonilia,<br />

dasaxmareblad maT xelmZRvanelsac mivmarToT. saklaso koncerti SeiZleba<br />

sabaleto marSiT daiwyos da `yvavilebis cekviT~ damTavrdes, romelSic yvela mocekvave miiRebs<br />

monawileobas. miT umetes, rom marSiT svla da valsis cekva, albaT, yvelas SeuZlia,<br />

gaanawileT `rolebi~, daasaqmeT patarebi da SeagulianeT koncertis mosawyobad.<br />

saxelmZRvaneloSi liTonis Casaberi sakravis _ valtornis gamosaxulebaa. swored valtornebis<br />

kvartetiT, anu oTxi valtornis JReradobiT iwyeba „yvavilebis valsi“. moswavleebs<br />

gavacnobT, rom valtornis winapari monadireTa bukia. misi xma momwodebluri,<br />

momxmobia. amitom axmianebdnen buks nadirobis, Sejibrebebis, sxvadasxva sazeimo Sekrebebis<br />

dros.<br />

Zveleburi valtornis liTonis mili Zalian grZeli iyo. zogierTi maTgani 6 metrs aRwevda.<br />

aseTi instrumentis xelSi daWera SeuZlebeli iyo. amitom mili moRunes da mas niJaris<br />

forma misces. dRes orkestrSi valtorna liTonis Casaber sakravTa ojaxis wevria.<br />

bavSvebs vTxovT, Seadaron erTmaneTs ori sakravis _ valtornisa da fleitis JReradoba.<br />

ra aqvT saerTo da ganmasxvavebeli am sakravebs? dafaze venis diagramas vxazavT da<br />

vTxovT, centralur wreSi Seitanon is, rac am sakravebs aaxlovebs, xolo ganapira wreebSi<br />

_ maTi ganmasxvavebeli Tvisebebi. dafaze Camowerili Tvisebebidan unda amokribon da gadaanawilon<br />

wreebSi Semdegi maxasiaTeblebi: xis Casaberi sakravi, liTonis Casaberi sakravi,<br />

mJReri xmovaneba, gamWvirvale JReradoba.<br />

rogorc irkveva, am or sakravs mxolod erTi ram aaxloebs _ orive Casaberi sakravia.<br />

am gakveTilebze a. basilaias mxiaruli simRera Seiswavleba or jujaze (sanoto Canaweri<br />

ix. danarTSi.) simReraze muSaobisas SeCerdebiT misamRerze. aq moswavleebs avarjiSebT<br />

xmovani marcvlebis sxvadasxva tempSi warmoTqmaze, es erTgvari enis gasatexicaa. avarjiSeT<br />

misamRerze Cqara _ nela, xmamaRla _ xmadabla.


VII Tema `riT gagaxaroT?~ (3 sT.)<br />

31-33-e gakveTilebi (Semajamebeli)<br />

am gakveTilebis mizania, warmovaCinoT sagnobrivi standartiT gansazRvruli Sedegebis<br />

miRwevis done samive mimarTulebaSi. aqtivobebi mimarTulia SeZenili unarebisa da Cvevebis,<br />

SeTvisebuli codnis xarisxis gamosavlenad.<br />

moswavleebs SevTavazebT viqtorinas.<br />

viqtorina or turad Catardeba.<br />

I turis davalebebi saxelmZRvaneloSi or gakveTilzea gadanawilebuli.<br />

viqtorinis kiTxvebze swori pasuxebis gasacemad bavSvTa orientirebisaTvis SegiZliaT<br />

dafaze ujrebi daxazoT, swor pasuxSi Semavali asoebis raodenobis Sesatyvisad. mag., I<br />

kiTxvaze swori pasuxia _ salamuri. dafaze 8 ujra daixazeba:<br />

viqtorinis I turis davalebebis swori pasuxebia: 1. salamuri; 2. samaia; 3. trio; 4. gudastviri;<br />

5. Conguri; 6. simebiani; 7. violino, salamuri; 8. dueti; 9. mTiuluri; 10. kvarteti;<br />

11. baleti.<br />

II turis mosasmeni masala da davalebebi SegiZliaT, Tqven TviTon SearCioT ganvlili<br />

masalidan qvemoT mocemuli kiTxvebis gaTvaliswinebiT.<br />

viqtorinas erTgvari Sejibris, <strong>musika</strong>luri konkursis saxe unda mianiWoT. moswavleebi<br />

or jgufad daiyofian. TiToeul jgufs Tavisi saxeli erqmeva da eyoleba lideri (erT­erTi<br />

moswavle). dadgindeba qulaTa gamoTvlis wesi. arbitris rols Tqven SeasrulebT. TamaSis<br />

dasasruls dadebiT qulaTa raodenobis mixedviT gamovlindeba gamarjvebuli jgufi. viqtorina<br />

SeTvisebuli codnis gamovlenas Seuwyobs xels, Sedegebis gansja­ganxilvaSi moswavleTa<br />

monawileoba ki sagrZnoblad gaaumjobesebs maTi urTierT­ da TviTSefasebis xarisxs.<br />

saorientacio kiTxva-davalebebi aseTia:<br />

1. moswavleebi audioCanaweriT moismenen nawarmoebis fragments. maT unda daasaxelon<br />

<strong>musika</strong>luri Txzulebis avtori (pasuxis wamoyvireba dauSvebelia. moswavleebi TaTbiroben,<br />

pasuxs lideri acxadebs).<br />

2. <strong>musika</strong>luri nawarmoebis JReradobisas sakravebis amocnoba.<br />

(orive jgufis yvela monawile CainiSnavs sakravebs, romelTa JReradobac amoicnes.<br />

Semdeg isini moiTaTbireben da lideri gamoacxadebs maT gadawyvetilebas. gaimarjvebs<br />

is jgufi, ronelmac meti sakravi amoicno).<br />

3. simReris (an instrumentuli piesis) gamocnoba dasawyisis mixedviT<br />

(orive jgufis yvela monawile asaxelebs nawarmoebs. qulebis raodenoba dgindeba swori<br />

pasuxebis raodenobis mixedviT).<br />

4. nacnobi simReris ritmuli naxazis gadmocema taSiT<br />

(personaluri davaleba TiToeuli jgufis nebismieri sami wevrisTvis).<br />

5. Sesrulebuli nawarmoebis xasiaTis gansazRvra (jgufebs urigdebaT muyaos firfitebi.<br />

TiToeul firfitaze TiTo pasuxia. jgufis wevrebi Tavis mosazrebas liders uziareben.<br />

lideri SearCevs firfitebs da warudgens arbitrs. saWiroa firfitebis ori kompleqti.<br />

TiToeul firfitaze nawarmoebis xasiaTis gamnsazRvreli TiTo sityvaa. magaliTad:<br />

mxiaruli, naRvliani, sazeimo, saxumaro, nazi, gulTbili, mxne, vaJkacuri, uzrunveli,<br />

unaRvlo da a. S.).<br />

6. rogor daasaTaurebdiT nawarmoebs?<br />

(audioCanawerSi JRers bavSvebisaTvis ucnobi mcire formis nawarmoebi. jgufis wevrebi<br />

eTaTbirebian liders, romelic maT mier mofiqrebul saTaurs werilobiT gadascems<br />

arbitrs).<br />

37


7. vin ukeT mReris? (TiToeuli jgufi SearCevs sam `momRerals~. gaimarTeba `momRerlebis~<br />

konkursi Seswavlili an nebismieri, maT mier SerCeuli, simReris Sesrulebaze).<br />

8. vin icis cekvis meti ileTi? (audioCanaweriT ismenen maT mier Seswavlili qarTuli xalxuri an<br />

nebismieri cekvis melodias. jgufebis monawileebi rig­rigobiT warmoadgenen TavianT SesaZleblobebs.<br />

mizanSewonilia, es moxdes maTi survilis gaTvaliswinebiT, daZalebis gareSe).<br />

9. vin gauwevs melodias Tanxlebas? (audioCanawerSi ismenen melodias. TiToeuli jgufis<br />

wevrebi SearCeven ritmul Tanxlebas elementarul dasartyam sakravebze).<br />

10. `vdiriJorobT~ (personaluri davaleba jgufis liderebs. vin flobs sadiriJoro Jestebs<br />

yvelaze ukeT: `yuradReba~, `dawyeba~, `damTavreba~, metris gamoxatva xelis moZraobiT,<br />

jgufis mier winaswar momzadebuli simReris diriJoroba).<br />

amgvarad, am RonisZiebaze Sejamdeba saswavlo wlis mocemuli monakveTis ganmavlobaSi<br />

moswavleTa mier SeZenili unar­Cvevebi da codna Semdegi maxasiaTeblebis mixedviT:<br />

1. SemoqmedebiTi azrovneba, komunikaciisa da TviTSefasebis unari.<br />

2. praqtikuli unar­Cvevebi da ideebis gamoxatva xelovnebaSi.<br />

am gakveTilidan safuZveli eyreba simReris melodiis sanoto CanaweriT Seswavlis Cvevas.<br />

gaacnobT kompozitor r. sebiskveraZeis simReris `Cemi samSoblo, Cemi RmerTia~ sanoto<br />

Canawers (ix. danarTSi).<br />

38<br />

VIII Tema `kompozitoris portreti~ (nikolo paganini) (4 sT.)<br />

34-e-35-e gakveTilebi _ `paganinis erTguli Tanamgzavri~<br />

informacia maswavlebels:<br />

nikolo paganini 1782 wels daibada italiis qalaq genuaSi, gardaicvala 1840 wels safrangeTSi,<br />

ni caSi. dakrZalulia italiaSi, parmis sasaflaoze, sadac misi biustia aRmarTuli. imaze,<br />

Tu rogor uk ravda paganini, Cven SegviZlia vimsjeloT mis TanamedroveTa gamoxmaurebebis<br />

mixedviT. paga niniT aRfrTovanebuli iyvnen goeTe, rosini, Sumani, haine, balzaki. misma dakvram<br />

SeZ ra da Zlier aaRelva berliozi da listi. es iyo artisti _ fenomeni, romlis xelovneba<br />

msmenels aocebda fantastikuri teqnikiT, virtuozulobiT. koncertis Semdeg yvela gaognebuli<br />

rCeboda. paganinim adre daiwyo sakoncerto gamosvlebi, ukravda mefeebisa da<br />

didebulebis darbazebSi. triumfaluri aRmoCnda misi gastrolebi evropis qalaqebSi: vena Si,<br />

berlinSi, varSavaSi, parizSi. igi yovelTvis aocebda msmenelebs Tavisi virtuozuli dak vriT,<br />

`molaparake~ violinoTi. paganinis didebas yvelaferi uwyobda xels: `jadoqris~ ga regnoba,<br />

idumalebiT mosili cxovreba, saswaulebrivi <strong>musika</strong>luri niWiereba, cecxlovani temperamenti,<br />

zeadamianuri, virtuozuli ostatoba. msmenelebs uWirdaT imis axsna, Tu rogor axerxebda es<br />

saocari adamiani maT monusxvas da dapyrobas. iqmneboda legendebi, rom paganini satanasTan<br />

aris dakavSirebuli, rom man eSmaks mihyida suli jadosnuri violinos sanac vlod da sxv.<br />

paganini <strong>musika</strong>luri romantizmis erT­erTi fuZemdebelia. man Semoitana violinoze<br />

dakvris axali xerxebi, romlebmac instrumentis kolorituli SesaZleblobebi gaamdidra.<br />

safuZveli Cauyara violinize dakvris Tanamedrove teqnikas. am mxriv gamorCeulia misi<br />

`24 kaprisi~ solo violinosaTvis. igi avtoria popularuli saviolino koncertebisa da<br />

uamravi saxasiaTo piesisa.<br />

moswavleebs SeiZleba davusaxeloT kompozitorebi, romlebmac musikis istoriaSi brwyinvale<br />

meviolinis saxeli datoves: antonio vivaldi, henrik veniavski, pablo sarasate da sxv.<br />

gavacnoT im meviolineTa saxelebi da gvarebi, romelTa xelovneba msoflio saganZurSi Sevida:<br />

iehudi menuhini, aizek sterni, oleg kagani, leonid kogani, qarTveli meviolineebi: marine<br />

iaSvili, liana isakaZe da sxv. bolo xanebSi saxeli gaiTqva meviolinem liza baTiaSvilma.<br />

moswavleebs kidev erTxel SevaxsenebT TamaSs `avtostrada~ da a. basialaias simReris<br />

`cisartyelebi, aTasferebi~ sanoto Canawers mivapyrobT maT yuradRebas (ix. danarTSi).<br />

avarjiSeT moswavleebi intervalebis gamRerebaze.


36-e-37-e gakveTilebi _ `ostatebi da sakravebi~<br />

damatebiTi informaciis saxiT moswavleebs SeiZleba uamboT, rom es ambavi 300­ze meti<br />

wlis win moxda italiis qalaq kremonaSi. cnobilma violinoebis ostatma nikola amatim<br />

quCidan Segirdad aiyvana oboli biWi, romlis mSoblebi Savma Wirma imsxverpla. bevri<br />

ram aswavla amatim patara Segirds da bevr saidumlosac aziara: rogor aerCia naZvisa da<br />

nekerCxlis masala, romelic 200 gramze sul cotaTi mets iwonis da rogor gamoeSro igi;<br />

rogor ganesazRvra winaswar, imRerebs Tu ara violino, eqneba Tu ara lamazi da savse bgera,<br />

uzado sisufTavis toni da sxva amgvarebi. es Segirdi aRmoCnda antonio stradivariusi,<br />

romelmac pirveli violino damoukideblad 13 wlisam Seqmna, ukanaskneli ki _ 92 wlisam.<br />

Tavisi xangrZlivi cxovrebis manZilze stradivariusma 1000­mde instrumenti daamzada,<br />

romlebic mTel msoflioSia mimofantuli. erT­erT ukanasknel qmnilebas ase ewera: antonio<br />

stradivariusi. damzadebulia kremonaSi 1736 wels, 92 wlis asakSi.<br />

`paganinis qvrivi~ Seqmna simebian­xemiani instrumentebis damzadebis cnobili gvaris<br />

warmomadgenelma barTolomeo gvarnerim. isic amatis moswavle iyo. gvarneris violinoebma,<br />

rogorc TviTon stradivariusma aRiara, JReradobis siZlieriT dajabnes misi nazad<br />

momRerali violinoebi. am SesaniSnavi ostatis mier damzadebul violinoebsac mTel<br />

msoflioSi SexvdebiT, magram maTi raodenoba TandaTan klebulobs. amitom TiToeuli<br />

maTgani ganZia.<br />

rogorc amboben, erTxans paganini ise gaRaribebula, rom violinoc ki aRar hqonia<br />

koncertze gamosasvlelad da fulis saSovnelad. maSin mas erTi vaWrisagan unaTxovria<br />

violino. vaWari ise moxiblula paganinis xelovnebiT, rom is violino didostatisaTvis<br />

aRar gamourTmevia _ uCuqebia. swored es violinoa `paganinis qvrivi~ _ didi maestros<br />

cxovrebis erTguli Tanamgzavri, romelic dRes genuaSi minis zarxufis qveS inaxeba.<br />

krosvordis pasuxebi:<br />

1. Conguri<br />

2. sayviri<br />

3. qnari<br />

4. zurna<br />

5. Cangi<br />

6. klavesini<br />

7. JRaruna<br />

8. daira<br />

violinos RerZSi gamuqebul ujrebSi Sveulad amoikiTxeba: gvarneri.<br />

krosvordis pasuxebi, rogorc ukve iciT, saxelmZRvaneloSi ar Caiwereba. krosvordis<br />

kiTxvebs moswavleebi samuSao rveulSi upasuxeben. daxazeT dafaze ujrebi, romelebSic<br />

swori pasuxebi Caiwereba.<br />

IX Tema `kanoni _ mibaZva Tu gamojavreba~ (2 sT.)<br />

38-e gakveTili<br />

rogorc iciT, V klasis standarti kanonis tipis simRerebis Seswavlas iTvaliswinebs.<br />

cxadia, rTulia, am asakSi moswavles ganvumartoT kanoni, rogorc <strong>musika</strong>luri forma.<br />

amitom rubrika `<strong>musika</strong>luri TamaSis~ aqtivobebis daxmarebiT, isini jer nabij­nabij<br />

migvyavs kanonis tipis simRerebis `aRmoCenisaken~, xolo Semdeg vcdilobT, rom aseTi wesiT<br />

agebul simReras saxeli Tavad mouZebnon. saerTo gadawyvetilebiT dadgindeba, rom aseTi<br />

simRera `gamojavrebaa~, `mibaZvaa~, `daumTavrebeli melodiaa~.<br />

vidre am daskvnas gamovitandeT, maT saubarSi CavabamT:<br />

gimReriaT aseTi simRera? riT gansxvavdeba igi TqvenTvis cnobili sxva simRerebisgan?<br />

`Tu swor pasuxs ver miageniT, mogexmarebiT~, _ eubnebiT maT. `Tqven xom iciT, rom<br />

arqiteqtorebi sxvadasxva formis Senobebs ageben, moqandakeebi _ sxvadasxvanair qandakebebs<br />

qmnian, mwerlebi _ sxvadasxvagvar literaturul nawarmoebebs. maT Soris zogi leqsia, zogi<br />

moTxroba, zogi ki _ didtaniani romani. <strong>musika</strong>Sic xom asea? zogi nawarmoebi simfoniaa,<br />

39


zogi _ opera an baleti, zogic ufro momcroa _ simRera an piesa. yovel Senobas Tavisi<br />

forma aqvs. Senoba agurebiT da blokebiT Sendeba. gaixseneT Tqveni nacnobi simRerebi.<br />

erTad davadginoT, ra masaliT `aSenda~ es simRerebi?<br />

Tavdapirvelad is simRerebi gaixseneT da gaimRereT, romlebic fortepianos an sxva<br />

sakravis TanxlebiT, anu akompanementiT sruldeba, Semdeg ki `iavnana~ gavimReroT, sul<br />

axlaxans or xmaSi rom SeviswavleT,~ _ vTavazobT maT.<br />

simRerebs rom imRereben, bavSvebs vTxovT, isini frangul saxumaro simReras Seadaron.<br />

`rogorc xedavT, _ veubnebiT maT, _ am saxumaro simReras ramdenime `moTamaSe~mReris.<br />

TiToeuli maTgani erTsa da imave melodias asrulebs, magram Tavisi `sityvis~ damTavrebas<br />

ver aswrebs, ise `CamoarTmevs mas sityvas~ meore moTamaSe da iwyebs `laparaks~ da a. S.<br />

saxelmZRvaneloSi mocemuli TamaSi ori nawilisagan Sedgeba. I nawili ise gaTamaSdeba,<br />

rogorc `<strong>musika</strong>luri eqo~. bavSvebma unda Sekran wre da ritmulad daiwyon taSis kvra. wres<br />

erTi moTamaSe gamoeyofa da wreze Camovlas daiwyebs quslebis dabakunebiT, xtunva­xtunviT<br />

an CabuqvniT _ rogorc surs. wreze Camovlas rom daasrulebs, Tavis adgils daubrundeba.<br />

wres meore moTamaSe gamoeyofa da zustad gaimeorebs damwyebis yvela moZraobas. SesTavazeT<br />

TiToeul maTgans, moifiqros sacekvao ileTi, raime saintereso moZraoba. es xom Sejibricaa,<br />

vin ukeT mibaZavs da `gamoajavrebs~ erTmaneTs.<br />

TamaSis piroba aseTia: TamaSis damwyebis yvela moZraobas zustad imeorebs meore<br />

moTamaSe. TamaSSi yvela CaerTveba rigrigobiT. Tu romelime moTamaSe moZraobis xasiaTs<br />

Secvlis, Semdegi moTamaSe zustad gaimeorebs am moZraobas.<br />

TandaTan TamaSis pirobas gaarTulebT. TamaSis damwyebi winaswar gagvimxels, ra aqvs<br />

Cafiqrebuli, gviCvenebs, ras moimoqmedebs. meore moTamaSe TamaSSi CaerTveba im dros,<br />

rodesac TamaSis damwyebs jer ar eqneba damTavrebuli Tavisi `saTqmeli~ da daiwyebs mis<br />

`gamojavrebas~ (am dros TamaSis damwyebi TamaSs ar wyvets, mas Tavisi `saTqmeli~ bolomde<br />

`miaqvs~ da kvlav Tavidan iwyebs). amgvari wesis dacviT TamaSSi mesame, meoTxe da a. S. moTamaSe<br />

CaerTveba. yoveli maTgani wina moTamaSes `gamoajavrebs~. wridan aravin gadis, radgan,<br />

bolomde miiyvanen Tu ara Tavis moZraobas, yvelaferi Tavidan iwyeba. TamaSi dasruldeba<br />

maSin, rodesac TamaSis damwyebi moisurvebs da wridan gasvliT TamaSs datovebs.<br />

amis Semdeg moswavleebi upasuxeben kiTxvebs, romlebic saxelmZRvaneloSia mocemuli.<br />

Tu klasis momzadebis done amgvari msjelobis saSualebas ar iZleva, agrZelebT kanonis tipis<br />

<strong>musika</strong>lur nawarmoebTa gacnobas sxvadasxva <strong>musika</strong>lur­ritmuli TamaSobebis Tanxle biT.<br />

40<br />

39-e gakveTili<br />

sulxan nasiZis safortepiano piesas, romelsac bavSvebs vTavazobT, `TamaSi~ hqvia, kanonis<br />

forma aqvs da SegviZlia, <strong>musika</strong>lur­ritmuli TamaSobis saxiT mivawodoT bavSvebs. `kanonis~<br />

ganmeorebiT mosmenisas bavSvebi taSiT gamoxataven ritmul suraTs da adgenen, `kanoni~<br />

rom `amoZravdes~, anu <strong>musika</strong>lur­moZrav TamaSobad iqces, fexis ra moZraobas Seufardeben<br />

mervedi da meoTxedi grZliobis notebs (mervedebi Sesruldeba cocxali nabijebiT,<br />

meoTxedebze gveqneba fexmidgma). ikvreba moTamaSeTa wre. wres fexis win wadgmiT ori<br />

moTamaSe gamoeyofa. maTgan erTi daiwyebs wreze <strong>musika</strong>sTan fexSewyobil moZraobas, meore<br />

pirvelive taqtis II naxevarSi uerTdeba mas. TamaSi eqvsi taqtis ganmavlobaSi mimdinareobs.<br />

damTavrebisTanave TamaSs meore wyvili uerTdeba da a. S. TamaSSi monawileobis miReba<br />

wreSi gaerTianebul yvela bavSvs SeuZlia.<br />

Tu klasSi sanoto Canawers kargad kiTxuloben, bavSvebs SeiZleba s. nasiZis kidev erTi<br />

kanoni SevTavazoT. mas `molodini~ hqvia. jgufis wevrebs eZlevaT davaleba, moifiqron,<br />

rogor daasruleben am piesas. `aba, Tqven iciT, veubnebiT maT, Tqveni Tanaklaselebi<br />

moTminebiT dagelodebian, piesas xom `molodini~ hqvia~! (ix. danarTSi.)<br />

wyvili fortepianoze ukravs piesas, aqvT ori arCevani, sruldeba Svidi taqti. piesa me­8<br />

an 21­e taqtze unda dasruldes.


`axla qarTuli xalxuri `orovela~ gavicnoT~, _ vTavazobT bavSvebs (ix. danarTSi).<br />

orovela _ qarTuli xalxuri Sromis simReraa da ukavSirdeba miwaTmoqmedebis RvTaebis, miwis<br />

keTili RmerTis, orovelis kults. orovelas mRerodnen guTniT miwis xvnis, kaloze puris lewvis<br />

da ganiavebis dros.; agreTve mzisa da kargi amindis sadideblad. xvna­Tesvis, bara qis, kaloobis es<br />

RvTaeba warmarTul qarTul miTologiaSi bunebis stiqiebis gamgebelic iyo.<br />

moswavleebs ganvumartavT, rom orovela guTnisdedisa da mexreebis simReraa. guTani<br />

Zvelad miwis saxnavi iaraRi iyo. guTnisdeda erqva miwis muSas, guTans xvnis dros rom<br />

misdevda. mexre _ xarebis gamreks, dRis mexre ki _ patara biWs, romelic dRisiT guTnis xarkameCs<br />

aZovebda, xvnis dros ki uRelze ijda da maT erekeboda.<br />

informacia maswavlebels:<br />

erTxmiani simRerebi qarTul folklorSi Zalze mcire raodenobiT moipoveba. erTxmiani<br />

simRera SeiZleba iyos sami saxisa: solo, unisoni da instrumentuli TanxlebiT.<br />

solo erTxmiani gvxvdeba qarTl­kaxur Sromis simRerebSi, agreTve aRmosavleT saqar­<br />

Tve los mTaSi (xevsureTi, fSavi). qarTl­kaxuri erTxmianoba melodiurad maRalganviTarebu<br />

lia (`urmuli~, `orovela~). erTxmianoba simReris specifikiTaa gamowveuli. is xom<br />

individualuri Sromis procesSi sruldeboda _ Sromis win an Semdeg. am simRerebs mdore<br />

ritmi, Sesrulebis improvizaciuli manera axasiaTebs.<br />

xalxuri simRera `orovelas~ es nimuSi, romelsac Cven gTavazobT, dimitri arayiSvilis<br />

mier aris damuSavebuli da or xmaSia mocemuli. Seicavs kanonis elementebs. moasmenineT<br />

moswavleebs fortepianosTvis gadamuSavebuli es nimuSi. Cveni mizania, moswavleebs<br />

ganvuviTaroT erTdroulad ori xmis mosmenis unari, rac xels Seuwyobs polifoniuri smenis<br />

ganviTarebas. SearCieT romelime xmovani marcvali da avarjiSeT moswavleebi melodiis<br />

gamRerebaSi.<br />

X Tema `kompozitoris portreti~ (edvard grigi) (3 sT.)<br />

me-40-42-e gakveTilebi<br />

e. grigis samSoblo norvegiaa, miudgomeli kldeebis, xeobebis, fiordebis qveyana.<br />

bergeni, sadac grigi daibada, Zveleburi qalaqia erT­erTi fiordis siRrmeSi. kompozitoris<br />

winaprebi Sotlandielebi yofilan. kompozitoris mamas, Rrmad ganswavlul adamians,<br />

britaneTis konsulis Tanamdeboba ekava, ukravda roialze da violinoze. misi meuRle ki<br />

Cinebuli pianisti iyo da mSvenivrad mReroda kidec. maT saxlSi xSirad ewyoboda <strong>musika</strong>luri<br />

saRamoebi. patara, cisferTvala, qeraTmiani edvardi xSirad midioda roialTan, exeboda<br />

klaviSebs, usmenda terciis, kvintis, samxmovanebis TanaJReradobebs, Semdeg ki orive xeliT<br />

erTdroulad xuTbgerian akords iRebda da mis sixaruls sazRvari ar hqonda. roialTan<br />

miaxloebisas sul aviwydeboda savaldebulo savarjiSoebis, teqnikuri etiudebis Sesruleba<br />

da Tavisufali improvizaciiT irTobda Tavs. 12 wlisas ukve SeeZlo Tavisi Txzulebis<br />

Cawera. 15 wlis edvardis bedi mamamisis megobarma, gamoCenilma norvegielma meviolinem,<br />

ule bulma gadawyvita. man erT­erT saojaxo <strong>musika</strong>lur saRamoze edvardis Txzulebebis<br />

gacnobisTanave gadawyvita, rom biWunas germaniaSi, laifcigis konservatoriaSi unda<br />

gaegrZelebina swavla...<br />

`Cvenc aq vemSvidobebiT e. grigs, warmatebul swavlas vusurvebT konservatoriaSi, mas<br />

kidev araerTxel SevxvdebiT~, _ veubnebiT moswavleebs. saxelmZRvaneloSi isini e. grigis<br />

bavSvobis erT epizods ecnobian. maT SeiZleba damatebiTi informaciis saxiT movuTxroT imis<br />

Sesaxeb, rom fortepianoze dakvris pirveli safexurebi momavalma kompozitorma dedasTan<br />

erTad gaiara. saxlSi bevrs ukravdnen da saubrobdnen <strong>musika</strong>ze. patara edvards ukve hyavda<br />

sayvareli kompozitorebi, upirveles yovlisa, mocarti, rogorc TviTon uwodebda _<br />

41


`guluxvi da yovlismomcveli~, beThoveni _ `yovlismZle da udreki~, i. s. baxi, romelic<br />

Tavdapirvelad mkacr, pirquS musikosad eCveneboda da rom wamoizarda, wuxda, rom baxis<br />

dRemde SemorCenili portreti sulac ar asaxavda mis bunebas, Sinagan samyaros. `albaT es<br />

mxatvari ar icnobda i. s. baxis <strong>musika</strong>s~, _ fiqrobda edvardi. sadac ar unda yofiliyo,<br />

romel qveyanaSic ar unda ecxovra, gamoCenil kompozitors mudmivad enatreboda norvegia<br />

_ burusSi gaxveuli, CrdiloeTis mkacri bunebis mxare, TiTqos mudmivad mdumare, magram es<br />

erTi SexedviT, `radgan aq siCumec JRers, mxolod yuris migdebaa saWiro~, _ ambobda grigi.<br />

norvegielebs uyvarT maTi samSoblos pirquSi buneba, romelic didi SromiTa da garjiT<br />

daimorCiles. zamTris grZel RameebSi dabadebuli legendebi da zRaprebi mogviTxroben, rom<br />

es qveyana sulebiTaa dasaxlebuli. aq binadroben rogorc keTili (magaliTad, elfebi), ise<br />

boroti (trolebi, koboldebi _ frTosani, kudiani arsebebi) sulebi. swored am legendebma<br />

da xalxurma wes­Cveulebebma STaagones e. grigi, Seeqmna <strong>musika</strong> norvegieli dramaturgis<br />

henrik ibsenis poemisaTvis `per giunti~. es grigis erT­erTi saukeTeso nawarmoebia.<br />

bavSvebi ukve icnoben `anitras cekvas~da `mTis mefis mRvimes~am saorkestro suitidan, am<br />

gakveTilze ki `dilas~, mzis amosvlis SesaniSnavad daxatul suraTs _ <strong>musika</strong>lur peizaJs<br />

_ gaecnobian.<br />

informacia maswavlebels:<br />

bavSvebs uTuod gauCndebaT survili, gaicnon, vin iyo per giunti. cxadia, zRapars ver<br />

uambobT, _ is Zalian grZelia. maT SeiZleba ganvumartoT, rom zRapris mTavari gmiri _ per<br />

giunti _ mdidari warmosaxvis mqone axalgazrdaa. is mdidaria ara saZovrebiT, qonebiT,<br />

aramed fantaziis unariT, gamogonili ambebis Txrobis niWiT. daxeuli, dakemsili SarvliT<br />

daiareba da aTas mogonil ambavs yveba, fantaziorobs. per giunti ukve moxuci brundeba<br />

Tavis samSobloSi, magram iq mas yvela zurgs aqcevs solveigis garda. solveigi, misi sacole,<br />

mTeli sicocxlis ganmavlobaSi elodeboda per giunts. bavSvebs SeiZleba `solveigis simRera~<br />

movasmeninoT, romelic dRes norvegiul xalxur simRerad iqca. `anitras cekvas~ isini<br />

ukve icnoben. amjerad, bavSvebs SeiZleba ganumartoT, rom anitra arabi mxedarTmTavris<br />

qarafSuta qaliSvilia, romelmac per giunti moxibla. `mTis mefis mRvimeSi~ ki, romelic maT<br />

aseve adre moismines, dafrinaven trolebi da koboldebi _ frTosani kudiani avi sulebi,<br />

mTis mefis Svilebi da SviliSvilebi.<br />

per giunti aris adamiani, romelmac Tavi dakarga. bunebam igi niWiT uxvad daajildova,<br />

magram man araferi sasargeblo ar Seqmna. am zRapridan norvegielma dramaturgma ibsenma<br />

Seqmna piesa.<br />

`me wavikiTxe Tqveni ibseni~, _ uTqvams f. lists e. grigisaTvis. _ naTlad warmovidgine<br />

norvegia, misi buneba, adamianebi, magram yovelive ise pirquSad da daundoblad momeCvena!<br />

TqvenTan ki (igulisxmeba ibsenis dramisaTvis e. grigis mier Seqmnili saorkestro suita<br />

`per giunti~) yvelaferi mziTaa ganaTebuli, savsea sicocxliT da bednierebiT. nuTu es<br />

Tqveni sikeTe asxivebs da avsebs yvelafers Tbili sxivebiT?~<br />

f. listma grigs uwinaswarmetyvela, rom droTa ganmavlobaSi igi `CrdiloeTis Sopenis~<br />

saxels daimkvidrebda.<br />

TviT ibsenma suitis mosmenis Semdeg grigs uTxra: ` Tu raime gaugebaria Cems nawarmoebSi,<br />

yvelafers <strong>musika</strong> hfens naTels. me Sevadare sityvisa da musikis xelovneba erTmaneTs da<br />

vifiqre, rom sityvebi xandaxan <strong>musika</strong>s saWiroebs, <strong>musika</strong>s ki araferi ar sWirdeba…~.<br />

***<br />

e. grigis lirikuli piesebis aTive rveuli Taviseburi erovnuli koloritiTaa Seferadebuli.<br />

maTgan moswavleebs amjerad gavacnobT safortepiano piesas, romelsac hqvia<br />

`samSob loSi~.<br />

aq erTmaneTs enacvleba ori kontrastuli hangi _ ori ganwyobileba. orives naTeli<br />

gadahkravs. pirveli idumal fiqreSia wasuli, meore hangi (me­8 taqtidan iwyeba) ki,<br />

pirvelisgan gansxvavebiT, TiTqos naRvliani ar aris, magram odnav daZabulia. amitom piesis<br />

mosmenis dros maT yuradRebas swored am xasiaTebis cvlisken mivmarTavT. yuradRebis<br />

42


mobilizebisTvis SeiZleba mivceT davaleba _ taSi Semohkran iq, sadac pirveli hangi<br />

aJRerdeba, xolo meore hangis aJRerebisas uxmaurod aswion xeli. amasTan, SeiZleba<br />

daimaxsovron, ramdenjer gaJRerda pirveli hangi da ramdenjer _ meore. SegiZliaT, es<br />

davaleba wyvilebs SeasrulebinoT.<br />

bavSvebs `xmovani latariis~ gaTamaSebas SevTavazebT da avuxsniT TamaSis wesebs:<br />

TamaSis TiToeul monawiles Svidi firfita daurigdeba. TiToeul firfitaze TiTo notia<br />

gamosaxuli. magaliTad erT firfitaze `do~, meoreze `re~ da a. S. `sis~ CaTvliT. firfitebi<br />

gadabrunebulia, e.i. notebi ar Cans. erT­erTi mewyvile iRebs meorisgan sam firfitas,<br />

gaimRerebs am notebs da qmnis raime motivs. Semdeg `rolebi~ icvleba. TamaSis yoveli<br />

ganmeorebisas TiTo firfitiT mets aiRebs yoveli moTamaSe. jer oTx firfitas, Semdeg<br />

xuTs da a.S. yovel jerze axali motivi unda Seiqmnas.<br />

XI Tema. `viRebT naxat films~ (3 sT.)<br />

43-e, 44-e, 45-e gakveTilebi _ `vfurclavT da vacocxlebT p. Caikovskis `sabavSvo alboms~<br />

informacia maswavlebels:<br />

gakveTilebi eTmoba p. Caikovskis `sabavSvo albomis~ mosmenas, STabeWdilebebis dagrovebasa<br />

da naxati filmisaTvis ideis momzadebas.<br />

p. Caikovskis `sabavSvo alboms~ kargad icnoben is bavSvebi, romlebic fortepianoze<br />

dakvris xelovnebas euflebian. Tu klasSi gyavT moswavleebi, romlebic <strong>musika</strong>lur skolaSi<br />

swavloben da am piesebs ukraven, SeiZleba sTxovoT, daukran da Tanaklaselebs gaacnon zogierTi<br />

piesa.<br />

rodesac moswavleebs <strong>musika</strong>luri albomis mosmenas SesTavazebT, maTi yuradReba unda<br />

gadaitanoT imaze, rom piesebi unda dasuraTdes da Seiqmnas naxati filmi.<br />

moswavleebs albaT daainteresebT piotr Caikovskis bavSvobis gacnoba. uambeT maT,<br />

rom aTi wlisa momavali kompozitori ukve Zalian kargad ukravda. Tavisufal dros igi<br />

sul fortepianosTan atarebda. biWuna fantaziorobda, xalxur hangebs awyobda, melodiebs<br />

Txzavda. sixarulsa Tu naRvels fortepianos uziarebda da cdilobda, yvela grZnoba<br />

musikiT gadmoeca. mSoblebi mas xSirad xedavdnen fortepianosTan, magram amas seriozulad<br />

ar uyurebdnen, arc ki fiqrobdnen, Tu misgan musikosi gamovidoda. im sazogadoebaSi,<br />

romelsac momavali kompozitoris ojaxi ekuTvnoda, sakmarisad miaCndaT moduri valsis an<br />

popularuli operebidan fantaziebis dakvra, moduri romansis Sesruleba an misTvis akompanementis<br />

gaweva. es yvelaferi ki patara petias SesaniSnavad gamosdioda. rodesac biWi<br />

wamoizarda, mSoblebma igi peterburgSi gagzavnes samarTlis Sesaswavlad. saswavlebelis<br />

daamTavrebis Semdeg man saxelmwifo dawesebulebaSi daiwyo muSaoba, Tumca, kargad xvdeboda,<br />

rom misgan uxeiro moxele gamovida. amasobaSi mis arsebas sul ufro da ufro ipyrobda<br />

<strong>musika</strong>. marto darCenili, uwindeburad <strong>musika</strong>lur ocnebebsa da fantaziebs eZleoda.<br />

imisaTvis, rom peterburgSi daarsebul <strong>musika</strong>lur klasebSi (ase erqva maSin <strong>musika</strong>lur<br />

saswavlebels) Caweriliyo, piotr Caikovskis mamis nebarTva dasWirda. erTxel mis dakvras<br />

rogorRac yuri mohkra am klasebis damaarsebelma, anton rubinSteinma da Tavis klasSi<br />

fortepianoze mecadineobebi SesTavaza, magram p. Caikovskis surda, mTeli Zala da energia<br />

musikis TxzvisTvis moexmarebina. amitom cnobil musikossa da pedagogs am winadadebaze<br />

43


moridebiT uTxra uari. man Tavi daaneba saxelmwifo samsaxurs, daamTaavra peterburgis<br />

konservatoria da moskovSi gadasaxlda, sadac mas mfarvelobas anton rubinSteinis Zma,<br />

nikolozi, uwevda.<br />

ase daiwyo misi gza didi musikisaken.<br />

saxelmZRvaneloSi mocemul ilustraciaze q. klinis ganapiras Zveli parkis siRrmeSi<br />

mdgari orsarTuliani saxlia gamosaxuli. saxlze mimagrebul spilenZis patara dafaze<br />

vkiTxulobT, rom erT dros es saxli p. Caikovskis ekuTvnoda. dRes aq kompozitoris saxlmuzeumia.<br />

yoveldRiurad didebi da patarebi _ musikis moyvarulebi da Caikovskis Semoqmedebis<br />

Tayvanismcemlebi _ modian aq, rom ufro axlo gaicnon kompozitoris <strong>musika</strong>. gansakuTrebuli<br />

gamococxlebaa p. Caikovskis saxelobis saerTaSoriso konkursis dReebSi. oTx<br />

weliwadSi erTxel konkursis laureatebi aq kompozitoris pativsacemad <strong>musika</strong>lur saRamoebs<br />

marTaven.<br />

`sabavSvo albomi~kompozitorma Tavis patara diswuls, valodia davidovs uZRvna. valodia<br />

gatacebiT ukravda fortepianoze, magram saaTobiT imeorebda erTsa da imave piesebs,<br />

radgan imxanad sabavSvo safortepiano repertuari sakmaod Raribi iyo. `r. Sumanis albomisa<br />

da beThovenis solmaJoruli sonatinis garda sawyal bavSvebs araferi aqvT dasakravi, _<br />

wuxda p. Caikovski, _ gana SeiZleba <strong>musika</strong> ewodos gauTavebel etiudebs da uniWo piesebs,<br />

`fortepianoze dakvris skolis~ Semdgenelebi rom sTavazoben maT? amiT xom <strong>musika</strong>Si mecadineobis<br />

survils CavuklavT bavSvebs?~.<br />

kompozitorma gadawyvita, Seeqmna piesebis iseTi albomi, romelic bavSvisaTvis saintereso<br />

da advilad Sesasrulebeli iqneboda; `sabavSvo albomSi~ 24 iolad dasamaxsovrebeli<br />

melodiis mqone piesaa. es bavSvTa mTeli samyaroa. gaacaniT bavSvebs piesebis saTaurebi.<br />

nu dainanebT dros, moasmenineT imaze meti, rasac Cven gTavazobT, Tu maTSi interessa<br />

da piesebis gacnobis survils SeniSnavT. garda amisa, maT SeiZleba damoukideblad gauCndeT<br />

am piesebis personaJebis mibaZvisa da inscenirebis survili. nu SezRudavT maT fantazias.<br />

ar aris gamoricxuli, rom naxati filmis SeqmnasTan erTad, maT moindomon romelime piesis<br />

gaTamaSeba. mieciT saSualeba, gamoxaton TavianTi survilebi da SesaZleblobebi.<br />

rodesac moswavleebi `sabavSvo albomis~ mosmenas daamTavreben, maT SeiZleba naxati<br />

filmisaTvis calkeuli piesebis mixedviT agebuli aseTi suiJeti SevTavazoT:<br />

`gaTenda. mzem fanjridan SemoiWyita da da­Zmas mSvidobis dila usurva. bavSvebi sulac<br />

ar Cqaroben adgomas. fiqroben: `ra gavakeToT, riT gaverToT? win xom mTeli dRea, mxiarulebiTa<br />

da garTobiT savse dRe.~ `cxenobanaTi xom ar daviwyo~? _ ambobs biWuna. `me ki<br />

Cems Tojinas movrTav da cekvas vaswavli~._ pasuxobs gogona. biWuna jer cxenobanas TamaSs<br />

iwyebs, Semdeg ki saTamaSo jariskacebs atarebs marSiT, TviTon ki cdilobs, saomari sayviris<br />

xmebs mihbaZos...<br />

is aris, gogona sayvareli Tojinas morTva­mokazmvas apirebs, rom hoi, mwuxarebav!<br />

Tojina avad xdeba. gogona bevr cremls Rvris, sul male ki axali Tojinas mflobeli xdeba,<br />

aRtacebuli xelSi aitacebs mas da mxiaruli SeZaxilebiT gauCinardeba...<br />

TamaSi rom mobezrdebaT, da­Zma simRerasa da cekvas iwyebs: polka, valsi, mazurka…<br />

italiuri, germanuli, neapoluri simRerebi bavSvebs xan amxiarulebs, xan ki naRvels hgvris.<br />

dRe SeumCnevlad gadis. mosaRamovdeba da Zilis droc modis. moxuci gadia bavSvebs zRapars<br />

uambobs cocxze Semomjdar kudian dedaberze, keTil jadoqrebze da Zilic SeumCnevlad<br />

moipareba. xval axali dRe eliT axali TavgadasavlebiT…<br />

rogorc xedavT _ veubnebiT maT _ es moTxroba patar­patara suraTebisgan Sedgeba,<br />

romlebsac Tqven ukve icnobT. swored es suraTebi qmnis <strong>musika</strong>lur alboms. sulac ar aris<br />

aucilebeli albomis erT kino­moTxrobad warmodgena. bavSvebs SeuZliaT, Tavisi arCevani<br />

albomis calkeul personaJebze SeaCeron.<br />

wigns darTuli aqvs `sabavSvo albomis~ piesebis: `cxenobanas TamaSis~, `Tojinas avadmyofobas~,<br />

`axali Tojinas~, `Zveli franguli simReris~, `neapoluri simRe ris~, `xis jariskacebis<br />

marSis~, `kudiani dedabris~, `valsis~ audioCanawerebi.<br />

44


XII Tema. `gazafxuls ara hyavs badali...~<br />

46-e, 47-e gakveTilebi<br />

sasurvelia, r. laRiZis sabavSvo simRera `Srialebs jejili~ SeiswavloT gazafxulze,<br />

rodesac midamo amwvandeba.<br />

bavSvebs simRera moasmenineT, Semdeg ki Seswavlas SeudeqiT (2­3 gakveTili). amas ramdenime<br />

etapi dasWirdeba, kerZod:<br />

1. mosmenis procesSi bavSvebi simReras jer taSiT ahyvebian (anu qmnian simReris `ritmul<br />

akompanements~).<br />

2. Semdeg melodias akompanementis gareSe asruleben.<br />

3. melodias frazebad gaimRereben saSualo tempiT, romelSic SeiZleba frazis erT normalur<br />

sunTqvaSi Cateva.<br />

4. Tavidanve miaqcieT yuradReba simReris dinamikuri niSnebiT (xmamaRla, xmadabla) Sesrulebas.<br />

5. orxmianobaze sagangebod imuSaveT. gamoiyeneT savarjiSoebi, romlebic intervalebis gam­<br />

RerebasTanaa dakavSirebuli.<br />

moswavleebs ori davaleba SesTavazeT:<br />

1. gaimReron simReris is melodiuri monakveTi, romelic saxelmZRvaneloSia mocemuli,<br />

rigrigobiT _ Cqar da nel tempSi, Semdeg _ xmamaRla da xmadabla. sTxoveT gansazRvron,<br />

ra Seicvala? I SekiTxvis pasuxia _ tempi, II SekiTxvisa _ xmovanebis xasiaTi.<br />

2. mas Semdeg, rac bavSvebi Seecdebian, rom melodia sevdiani iyos, SeusruleT maT es intonacia<br />

fortepianoze, an gaimRereT maJorSi da minorSi. sTxoveT, gansazRvron, rogor<br />

Seicvala melodiis xasiaTi _ rodis iyo melodia mxiaruli da rodis _ naRvliani, anu rodis<br />

hqonda melodias maJoruli xasiaTi da rodis _ minoruli (simReris sanoto Canaweri<br />

ix. danarTSi).<br />

mosasmenad SesTavazeT ori fragmenti n. rimski­korsakovis opera `Tovlis qalidan~:<br />

`Citebis simRera da cekva~ da `Tovlis qalis dnobis scena~. fragmentebi ar daasaTauroT.<br />

miawodeT zogadi informacia imis Sesaxeb, rom opera `Tovlis qali~ gazafxulis zRaparia.<br />

Tovlis qali gazafxulis mosvlasTan erTad dneba da uCinardeba. bavSvebis yuradReba gaamaxvileT<br />

bunebis suraTebis ostaturad gadmocemaze, saorkestro JReradobis feradovnebaze.<br />

sTxoveT, miRebuli STabeWdilebebi gadmoscen sityvierad an naxatiT, Semdeg ki <strong>musika</strong>luri<br />

fragmenti ganwyobilebis mixedviT daasaTauron.<br />

48-e, 49-e gakveTilebi<br />

simRera `odelia, delaze~ muSaobisas yuradReba gaamaxvileT mkafio, gamomsaxvel diqciaze,<br />

ritmuli naxazis sizustesa da frazebis gamRerebaze.<br />

simRera orxmiania da xmebze damoukidebel muSaobas moiTxovs. gamoiyeneT intervalebis<br />

gamRerebis (fuZe­mwvervali) SesaZleblobani. (simReris sanoto Canaweri ix. danarTSi)<br />

50-e, 51-e gakveTilebi _ `amovicnoT karnavalis niRbebi~<br />

informacia maswavlebels:<br />

robert Sumani 1810 wels daibada germaniis patar qalaq cvikauSi (saqsonia). mamam Caunerga<br />

siyvaruli poeziisa da literaturis mimarT. misi gataceba poeziiT SemdgomSi aisaxa simRerebis<br />

ciklSi germaneli poetebis heines, Samisos da sxv. leqsebis mixedviT. r. Sumani laipcigis<br />

universitetis iuridiul fakultetze swavlobda. paralelurad igi fortepianoze dakvris<br />

45


xelovnebaSi ostatdeboda klara vikis _ cnobili pianistis _ mamis xelmZRvanelobiT. TviT<br />

pianisti ki SemdgomSi kompozitoris cxovrebis Tanamgzavri gaxda.<br />

rogorc Sumanma mogvianebiT aRniSna, Tavis `karnavalTan~ dakavSirebiT, am ciklSi gaer­<br />

Tianebuli piesebi Tavidan mas ar dausaTaurebia. SesaZloa, kompozitori arc apirebda niRbebis<br />

`gamJRavnebas~ _ TviT <strong>musika</strong> xom SesaniSnavad gvixasiaTebs da naTlad gvixatavs karnavalis<br />

personaJebs.<br />

ciklSi 20 saxasiaTo piesaa gaerTianebuli:<br />

46<br />

1. Sesavali<br />

2. piero<br />

3. arlekini<br />

4. keTilSobili valsi<br />

5. evsebi<br />

6. florestani<br />

7. kekluci<br />

8. saubari<br />

9. peplebi<br />

10. mocekvave anbani<br />

`karnavalSi~ kompozitorma <strong>musika</strong>luri portretebi sityvisa da scenuri moqmedebebis gareSe<br />

Seqmna. karnavalis TiToeul portrets gamomsaxveli, damaxasiaTebeli, uCveulo intonaciebi<br />

da ritmebi aqvs. am ciklis urTulesi piesa paganinis eZRvneba. robert Sumani paganinis<br />

mosmenisas misma pirvelive hangebma daatyveva. mevioline TiTqos misi sulis daWimul simebze<br />

atarebda violinos xems. amitomacaa ciklis es piesa datvirTuli virtuozuli pasaJebiT,<br />

romlebic violinos xemis elvisebur moZraobas gamoxatavs. am rTuli ciklis mTlianad mosmena<br />

musikis aRqmis ganviTarebis am safexurisTvis mizanSewonili ar aris. bavSvebs SeiZleba<br />

mxolod piesebis CamonaTvali gaacnoT da Tu survili gauCndebaT, erTi an ori piesa damatebiT<br />

moasmenineT.<br />

gadaitaneT dafaze mocemuli cxrili. karnavalis ori niRbis `pierosa~ da `arlekinis~<br />

dasaxasiaTeblad cxrili ase Seivseba:<br />

musikis gamomsaxvelobiTi xerxebi piero arlekini<br />

melodia (mdovre, naxtomiseburi)<br />

metri (orwiladi, samwiladi)<br />

ritmi (marSiseburi, valsiseburi)<br />

tempi (zomierad, cocxlad)<br />

registri (maRali, dabali, saSualo)<br />

I II III<br />

orwiladi<br />

marSiseburi<br />

zomieri da a. S.<br />

11. kiarina (klara viki)<br />

12. Sopeni<br />

13. estrela<br />

14. madliereba<br />

15. pantalone da kolombina<br />

16. germanuli valsi da paganini<br />

17. aRiareba<br />

18. gaseirneba<br />

19. pauza<br />

20. marSi<br />

nacnobi <strong>musika</strong>luri elementebidan, romelic I svetSia CamoTvlili, mosmenis Semdeg<br />

moswavle SearCevs da samuSao rveulSi II svetSi gadaitans niRbis daxasiaTebas, magaliTad:<br />

pieros <strong>musika</strong> xasiaTdeba orwiladi metriT, marSiseburi ritmiT, zomieri tempiT da a. S.<br />

Sesabamisad, pieros svetSi Caiwereba saTanado daxasiaTebebi.<br />

SesaZloa, Tqven karnavalis da maskaradis ganmasxvavebeli niSnebis ganmarteba mogixdeT:<br />

karnavali _ saxalxo dResaswauli, Ria cis qveS musikiT, cekva­TamaSiT (romelSic<br />

maskaradic Sedis) da sxva gasarTobebiT.<br />

maskaradi _ mejlisi, romelSic monawileebs ukeTiaT niRbebi da acviaT sxvadasxva<br />

zRapruli, fantastikuri, komikuri an istoriuli personaJebis tansacmeli.<br />

piero _ franguli xalxuri komediis personaJi.<br />

arlekini _ xumara, tradiciul Wrel kostiumSi gamowyobili italiuri xalxuri komediis<br />

personaJi.


kolombina _ italiuri xalxuri komediis personaJi, arlekinis satrfo. pantalone _<br />

italiuri komediis personaJi.<br />

karnavalze komediebis am tradiciul personaJebs niRbebi ukeTiaT. `karnavali, anu mocekvave<br />

niRbebi~ mJReri akordebiT iwyeba, romlebic sayvirebis xmovanebas baZaven. es karnavalis<br />

yvela monawilis sazeimo svlaa. sazeimo marSi valsis talRebiT ifareba da galopSi<br />

(swrafi tempis cekvaSi) gadadis.<br />

52-e, 53-e gakveTilebi _ `gaviTamaSoT <strong>musika</strong>~<br />

informacia maswavlebels<br />

r. Sumanisa da p. Caikovskis safortepiano albomebi Seucvlelia bavSvebisaTvis. bav­<br />

Svis fsiqologiis gasaocari wvdomiTaa Seqmnili r. Sumanis `albomi axalgazrdobisaTvis~.<br />

pirveli piesebi am albomisaTvis kompozitorma Tavisi qaliSvilisaTvis Caifiqra da rodesac<br />

maria Svidi wlis gaxda, saCuqrad uZRvna. mogvianebiT ciklSi ufro rTuli, SedarebiT<br />

ufrosi asakisaTvis gamiznuli piesebi Sevida. albomi 1848 wels gamoqveynda. popularoba<br />

alboms gasaocrad naTelma saxeebma, personaJebis maxvilgonivrulma daxasiaTebam, moqnilma<br />

ritmebma, lakonurma enam, meTodikurma mizandasaxulobam moutana.<br />

ar SeiZleba soflad gatarebuli dReebi ar moagonos bavSvebs piesebma `mxiaruli glexi~,<br />

`yurZnis krefis dro~, `momkelTa simRera~ da sxv. `mamaci mxedari~ biWunebs cxenze jiriTs<br />

moandomebs. yvela bavSvi moiwyens `pirveli danakargis~ mosmenisas, ra Seedreba saCuqrebiT<br />

datvirTuli `Tovlis papis~ gamoCenas da sxv.<br />

patara musikosebisaTvis gankuTvnil alboms kompozitorma mcire Sesavali daurTo,<br />

romelsac `musikosebis cxovrebis wesebi~ uwoda. gTavazobT amonarids am Sesavlidan,<br />

waukiTxeT igi moswavleebs da imsjeleT maTTan erTad, moZvelda es wesebi Tu dResac ar<br />

daukargavs Tavisi Rirebuleba.<br />

• fuWad nu gaflangav dros. dro Zvirfasia. eride modur gatacebebs, nu moismen cud<br />

nawarmoebs. asi sicocxle unda hqondes adamians, yovelive imas rom eziaros, rac ki am<br />

qveyanaze saukeTesoa.<br />

• yvelaferi moduri droTa ganmavlobaSi aramoduri xdeba, Tu Sen siberemde mxolod modas<br />

miedevnebi, koxtapruwad iqcevi, romelsac pativs aravin scems.<br />

• samyaro ukideganoa. iyavi Tavmdabali! Sen jer ar aRmogiCenia da arc gamogigonia iseTi<br />

ram, rac Senamde ar iyo cnobili. magram Tu es SeZeli, CaTvale Seni aRmoCena RvTis<br />

saCuqrad, romelic sxvebsac unda gaunawilo.<br />

• nu ifiqreb, rom Zveleburi <strong>musika</strong> moberda. mSvenieri, WeSmariti <strong>musika</strong> iseve ar berdeba,<br />

rogorc mSvenieri, marTali sityva.<br />

• yuri miugde xalxur simRerebs. umSvenieresi melodiebis es saganZuri xalxis xasiaTs<br />

gagacnobs.<br />

• pativi eci warsuls, gulRiad Seegebe momavals.<br />

• nu gansji nawarmoebs pirveli STabeWdilebiT. is, rac Tavidanve mogewoneba, SeiZleba<br />

saukeTeso ar aRmoCndes.bevri ram SenTvis simwifis asakSi gaxdeba naTeli.<br />

• swavla arasodes mTavrdeba.<br />

SeaxseneT moswavleebs, rom isini ukve ramdenime usityvo simReras icnoben (p. Caikovskis<br />

`Zveleburi franguli~, `neapoluri~ simRerebi).<br />

es usityvo simRera, romelsac gakveTilze moasmeninebT,robert Sumans ekuTvnis. mas<br />

Semdeg, rac moswavleebTan erTad daadgenT, rom `momkelTa simRera~ safortepiano piesaa,<br />

daavaleT maT am simReris melodiisTvis sityvebis moZebna. SegiZliaT, SesTavazoT maTTvis<br />

cnobili leqsis strofi:<br />

`izarde mwvane jejilo,<br />

dapurdi, gaxdi yanao,<br />

ixaros imis marjvenam<br />

vinc gTesa, mogiyvanao!~<br />

47


odesac moswavleebi melodias am sityvebiT gaimRereben, aRmoaCenen, rom piesa simRe rad<br />

iqca.<br />

kidev erTxel moasmenineT <strong>musika</strong> da SeecadeT miaxvedroT, rom aq momkelTa ori jgufi<br />

ejibreba erTmaneTs. amis Semdeg moswavleebi gogonebisa da biWebis jgufebad gayaviT.<br />

I­IV taqtebs gogonebi imRereben im sityvebiT, romlebic maT SearCies. biWebi maT simReras<br />

me­5 taqtidan gamoexmaurebian da me­9 taqtamde melodias Sua xmaSi mRerian. me­9 taqtidan<br />

kvlav gogonebi aitaceben simReras (me­9­me­12 taqtebi), me­13 (gare taqtidan) orive<br />

gundi unisonSi mReris da xalisiani ganwyobiT asrulebs simReras.<br />

simReris gaTamaSeba erT gakveTilze ar dasruldeba. momdevno gakveTilze gogonebi da<br />

biWebi erTimeoris miyolebiT damoukideblad gaimRereben melodias. orive jgufma sworad<br />

unda SeZlos reagireba maswavleblis miniSnebebze (Cumad, xmamaRla).<br />

amis Semdeg `momkelTa simReris~ melodiis ritmuli naxazi or jgufs gaunawileT. TiToeulma<br />

jgufma Tavisi ritmuli naxazi taSiT, kakuniT an dasartyami sakraviT unda gadmosces.<br />

Tu dasartyam sakravebs SearCevT, melodia SeiZleba ase gadanawildes:<br />

48<br />

XIV Tema. `xalxuri simRera _ megzuri operaSi~<br />

54-e, 55-e gakveTilebi<br />

Tu moswavleebs ara aqvT saSualeba, `daisi~ operis TeatrSi moisminon, gaacaniT maT operis<br />

Sinaarsi da moasmenineT fragmentebi operidan. operis gmirebis gacnoba siuJetis Semdgomi<br />

ganviTarebis mosmenis survils gaaRviZebs.<br />

`daisis~ siuJeti realuri sinamdvilidan aris aRebuli. moqmedeba daaxloebiT me­18 saukunis<br />

meore naxevarSi xdeba, qarTvelTa da lekTa brZolis dros. libreto cnobil qarTvel<br />

dramaturgsa da msaxiobs, valerian gunias ekuTvnis. libretoSi gamoyenebulia SoTa rusTavelis,<br />

nikoloz baraTaSvilis, akaki wereTlis, vaJa­fSavelas leqsebi.<br />

moqmedebis adgilia taZris ezo, sadac xalxi xatobazea TavSeyrili. moqmedeba iwyeba saRamos,<br />

grZeldeba RamiT da mTavrdeba ganTiadze. operis siuJeti siyvarulisa da eWvianobis<br />

dramazea agebuli: maros uyvars Wabuki malxazi, magram qaliSvili, misi neba­survilis winaaRmdeg,<br />

mxedarTmTavar kiazozea daniSnuli. Seyvarebulebs ar ZaluZT TavianTi grZnobebis<br />

damalva. xatobis dros kiazo cangalasgan Seityobs marosa da malxazis siyvarulis ambavs. am<br />

dros cnobili xdeba, rom saqarTvelos moulodnelad mteri Semoesia. kiazos xalxi winamZRolad<br />

irCevs. am mZime momentSi eWvianobis niadagze kiazo orTabrZolaSi iwvevs da klavs malxazs.<br />

xalxi gmobs kiazos saqciels da Semoseuli mtris winaaRmdeg sabrZolvelad miemarTeba.<br />

opera, romelic saxalxo mxiarulebiT iwyeba, datirebiT mTavrdeba. sasiyvarulo dramis<br />

tragikuli dasasrulis Semdeg operas sazeimo, maJoruli akordebiT amTavrebs simfoniuri<br />

epilogi, romelic optimizmis gamomxatvelia.<br />

siuJetis ganviTarebis kvaldakval moswavleebs Semdegi saopero nomrebis mosmena SeiZleba<br />

SevTavazoT:


1.<br />

2.<br />

3.<br />

4.<br />

cekva `qarTuli~ (erovnuli qoreografiuli literaturis erT­erTi ubrwyinvalesi<br />

nimuSi. koloritis xazgasasmelad kompozitori iyenebs qarTul dols).<br />

cangalas mxiaruli kupletebi `Rvinov, kaxuro~ gundTan erTad.<br />

saferxulo simRera `cangala da gogona~.<br />

kiazos ariozo `damisxi, damalevine~.<br />

uvertiuridan (operis Sesavlidan):<br />

1. sawyisi motivi _ hobois solo (lirikul­pastoraluri melodia ganTiadisa da sofluri<br />

yofis suraTs xatavs) TandaTan, xisa da simebianTa jgufebis CarTviT, naTel<br />

kolorits iZens.<br />

2. meore Temas (simebiani sakravebi) safuZvlad edeba malxazis sikvdiliswina ariozos<br />

(`gSordebi turfav~) naRvliani melodia.<br />

ar aris aucilebeli, operis fragmentebis bavSvebisaTvis gacnoba uvertiuriT daiwyoT.<br />

SeiZleba is bolos moasmeninoT. am SemTxvevaSi maTTvis ufro gasagebi gaxdeba operasTan<br />

Tematurad dakavSirebuli uvertiuris <strong>musika</strong>, misi xasiaTi.<br />

SeaswavleT bavSvebs z. faliaSvilis simRera `zamTari~ vaJa­fSavelas leqsze (ix. sanoto<br />

danarTi).<br />

viqtorinis pasuxebia: 1. scena; 2. uvertiura; 3. parteri; 4. loJa; 5. antraqti; 6. diri­<br />

Jori; 7. aria; 8. dueti; 9. kvarteti; 10. soprano; 11. tenori.<br />

viqtorinis pasuxebis mosaZebnad dafaze TiToeuli pasuxisaTvis saWiro ujrebis raodenobas<br />

daxazavT.<br />

XV Tema. `kompozitoris portreti~ (v. mocarti)<br />

56-e, 57-e gakveTilebi _ `kameruli <strong>musika</strong>~, anu mogzauroba me-18 saukuneSi (3 sT.)<br />

informacia maswavlebels:<br />

volfgang mocarti meSvide Svili iyo ojaxSi. igi 1756 wels daibada zalcburgSi. misi da,<br />

ana­maria, oTx­naxevari wliT iyo volfgangze ufrosi. mSoblebs ar sWirdebodaT, SeexsenebinaT<br />

gogonasTvis, rom instruments samecadinod misjdomoda. mas klavesins ver moswyvetdi. sul<br />

ufro xSirad midioda instrumentTan volfgangic. mamis gaocebas sazRvari ar hqonda, roca<br />

samwlinaxevris bavSvi smeniT, uSecdomod imeorebda yvela piesas, romelsac misi da swavlobda.<br />

4 wlisaTvis volfgangs ukve aRar akmayofilebda misTvis mamis mier sagangebod SeTxzuli patara<br />

advili piesebi. man TviTon iswavla notebi da 5 wlisam daiwyo patara piesebis SeTxzva,<br />

romlebsac mama didi mzrunvelobiT iwerda specialur rveulSi. volfgangis mama _ leopoldi<br />

unariani pedagogi da musikosi iyo. man didi roli iTamaSa Svilis araCveulebrivi niWierebis<br />

ganviTarebaSi da misTvis gzis gakafvaSi.<br />

1762 wlis ianvarSi, rodesac volfgangs eqvsi weli, xolo mis das 10 weli Seusrulda,<br />

mamam gadawyvita, bavSvebTan erTad sakoncerto mogzauroba daegegma. pirvelive sakoncerto<br />

gamosvlebs qalaq venaSi sensaciuri xasiaTi hqonda. bavSvebi ukravdnen didebulebisaTvis, TviT<br />

mefis ojaxisaTvis. imdroindeli afiSa gvamcnobs: `...ukve samjer miipyres publikis yuradReba<br />

Tavisi koncertebiT samefo karis kapelmeistris leopold mocartis saucxoo Svilebma. dRes,<br />

30 agvistos, saRamos 6 saaTze bolo koncerti Sedgeba. 10 wlis gogona da 6 wlis biWi klavesinze<br />

daukraven didi kompozitorebis urTules nawarmoebebs. garda amisa, patara virtuozi bi­<br />

Wuna violinoze Seasrulebs sakoncerto piesas, simfonias gauwevs Tanxlebas, TavSalgadafare­<br />

49


ul klaviaturaze sruliad Tavisuflad Seasrulebs ramdenime fugas da preludiebs. Semdeg<br />

daasaxelebs yovelnair instrumentze aRebul tonebsa da akordebs. amasTan, gamoicnobs maT<br />

sastvenis xmaSi, dezebis JRarunsa da amdagvar xmebSi. amis Semdeg is improvizaciiT SeTxzavs<br />

klavesinze...~<br />

sul male da­Zma mocartebi evropis qalaqebis <strong>musika</strong>luri cxovrebis mTavar siaxled<br />

iqcnen.<br />

biWunas piupitrze win udeben notebs ucnobi piesebiT. is maT iqve, rogorc musikosebi<br />

ityvian, `furclidan kiTxulobs~.<br />

_ ai, melodia, romelic me axlaxans Sevqmeni, ambobs erT­erTi msmeneli da volfgangs<br />

notebs awodebs. Sexede am menuets, bani aklia. SegiZlia, megobaro, banis partia SeTxza da<br />

Cawero?<br />

menueti sulac ar erTula volfgangs. msgavs piesebs igi iolad Txzavda. batis frTiT<br />

SeiaraRebulba biWunam iqve, Tavdajerebulad miuwera melodias banis partia ise, rom<br />

klavesinis daxmareba ar dasWirvebia (volfgangi am droisaTvis ukve 8 wlisaa).<br />

_ SegiZlia, smeniT gaukeTo Tanxleba arias, romelsac me vimRereb? _ ar eSvebian msmenelebi.<br />

_ Sevecdebi, _ pasuxobs volfgangi.<br />

qalbatonma italiuri ariis motivi gaimRera. momReralma aria samjer imRera da yovel<br />

jerze volfgangi cvlida da amravalferovnebda Tanxlebis xasiaTs.<br />

gancvifrebuli msmenelebi Semdgom yvelas uambobdnen am saocrebaze: misi Sesrulebis<br />

maneraze, sxvadasxva sakravebze dakvris sakvirvel ostatobaze, iprovizaciis gasaocar<br />

unarze, dauSretel fantaziaze, mis mier SeTxzuli melodiebis mSvenierebaze da a. S. es<br />

yvelaferi imdenad gansacvifrebeli iyo, rom mis Sesaxeb legendebi dadioda da swrafad<br />

vrceldeboda sxvadasxva qalaqebsa da qveynebSi. didgvarovnebi TavianT sasaxleebsa da darbazebs<br />

uTmoben patara volfgangs. mas yvela eTayvaneboda. yvelas aocebda misi adamianuri<br />

Tvisebebi _ Wkua, mxiaruleba, sikeTe da ubraloeba. yuradRebiTa da TayvaniscemiT usazRvrod<br />

ganebivrebul volfgangs arasodes daukargavs Tavisi ubraloeba da mxiaruli xasiaTi.<br />

patara mocartTan dideba iolad movida, magram 12 wlisas, rodesac igi venis sazogadoebis<br />

winaSe warsdga ukve ara rogorc vunderkindi, aramed rogorc damwyebi saopero kompozitori,<br />

mas ukve sakmaod daZabulad Sexvdnen. misi genialoba SiSs hgvrida venis didebulTa<br />

karze miRebul kompozitorebs. isini mozard biWunas, rogorc Tanaswors, ise eqceodnen da<br />

saSiS konkurentad miiCnevdnen.<br />

volfgangi ukve ise flobda kompoziciis teqnikas, rom bevr Tavis Tanamedrove saxelovan<br />

kompozitors ar udebda tols da sjobnida kidec maT. 8 wlis geniosis <strong>musika</strong>luri Txzulebebi<br />

pirvelad parizSi daibeWda, 12 wlis volfgangma ki ukve venis saopero TeatrisaTvis SeTxza<br />

Tavisi pirveli opera. milanis saopero TeatrSi Sedga 14 wlis mocartis meore operis (`miTridate<br />

_ pontos mefe~) premiera.<br />

am droisaTvis igi ukve 18 simfoniis, 22 instrumentuli sonatis da kvartetis, ramdenime<br />

koncertisa da sxva nawarmoebebis avtori iyo. rodesac mocarts 18 weli Seusrulda,<br />

misi 7 operidan sami ukve milanSi, evropis erT­erT saukeTeso saopero TeatrSi iyo<br />

dadgmuli.<br />

kompozitori mudmivad ganicdida materialur gaWirvebas. ulmobeli brZola arsebobisaTvis<br />

tragikulad dasrulda. man 36 welsac ver miaRwia. dRes venis sasaflaos SesasvlelSivea<br />

mocartis SesaniSnavi Zegli, magram misi neSti iq ar aris. mocarti gardaicvala 1791 wlis 5<br />

dekembers. igi RaribTa saerTo sasaflaoze dakrZales. mravali wlis Semdeg mcdeloba, epovaT<br />

genialuri kompozitoris neSti, uSedego aRmoCnda...<br />

moasmenineT bavSvebs v. mocartis piesa, romelsac maTTan SeTanxmebiT `klasobana~ davarqviT.<br />

meored mosmenisas maT Tvali unda adevnon sanoto Canawers. ferebiT ukve moniSnulia, ramdenjer<br />

meordeba melodia.<br />

50


davaleba 1.<br />

gogonebs daavaleT, sam­samad dajgufdnen da `klasobana~ gaiTamaSon. daarqviT maT `fa~_<br />

wiTeli, `do~_ yviTeli da `mi~ _ cisferi moTamaSeebi. TiToeuli moTamaSe Tavis melodias<br />

airCevs. isini ahyvebian <strong>musika</strong>s, romelic TviTon `miuTiTebs~ maT, rodis unda Seenacvlon<br />

erTmaneTs.<br />

TamaSs pirveli moTamaSe `fa~­dan iwyebs. `do~­dan mas meore moTamaSe Seenacvleba, mesame ki<br />

`mi~­dan ebmeba TamaSSi mcire xniT, Semdeg mas iniciativas kvlav I moTamaSe arTmevs (`fa~­dan)<br />

da TamaSs aboloebs.<br />

piesis mixedviT TamaSs gamarjvebuli pirveli moTamaSe agvirgvinebs, magram am piesis gaTamaSebisas,<br />

TamaSis wesis mixedviT, gamarjvebulia is, vinc droulad (Tavisi melodiis aJRerebisTanave)<br />

CaerTveba TamaSSi da Tavis `partias~ daasrulebs.<br />

moswavleebs SeaxseneT, rom mervedi da meTeqvsmetedi notebi `xtomebiT~ Sesruldeba (calcali<br />

fexiT), xolo meoTxedebze iqneba fexmidgma.<br />

moswavleebs moasmenineT mocartis Zilispiruli simRera. am SesaniSnavi melodiis Seqmnas<br />

sxvasac miaweren, amitom mas orive avtoris gvari aweria xolme _ v. mocarti (flisi).<br />

bavSvebi melodias teqstTan erTad Seiswavlian mcire frazebiT, winadadebebiT. Tavidanve<br />

yuradReba miaqcieT gamomsaxvelad simReras, dinamikuri niuansebis dacviT (Cumad,<br />

xmamaRla). simReris SeswavlisTvis erTi da ori gakveTili ar kmara, amitom amas Semdeg<br />

gakveTilze kidev daubrundebiT da axal Temaze muSaobis paralelurad gaagrZelebT simReris<br />

srulyofas.<br />

davaleba 2.<br />

imisaTvis, rom piesa `tamburini~ dasartyami sakravebis akompanementiT Sesruldes, fortepianos<br />

partia Tqven unda SeasruloT (an im moswavleebma, romlebsac fortepianoze dakvra<br />

SeuZliaT).<br />

XVI Tema. `qriste aRdga~<br />

59-e, me-60 gakveTilebi<br />

moswavleebs mokled mouTxrobT aRdgomis _ qristianTa udidesi da ubrwyinvalesi<br />

dResaswaulis Sesaxeb. maT SeiZleba waukiTxoT i. gogebaSvilis saRmrTo istoriidan Tavebi<br />

`qristes aRdgoma~ da `qristes amaRleba da suliwmidis mofena~ an `axali aRTqmidan~ Sesabamisi<br />

Tavebi.<br />

sagalobeli `qriste aRdga~, romelic saxelmZRvaneloSi gamartivebuli saxiTaa or xmaSi<br />

mocemuli, cal­calke xmebis mixedviT SeaswavleT, mesame xma, Tu SegiZliaT, Tqven TviTon<br />

SeasruleT maTTan erTad, rodesac sagaloblis I da II xma kargad ecodinebaT.<br />

sagaloblis Seswavlis Semdeg kargi iqneba, Tu moswavleebs gaacnobT ramdenime amonarids<br />

uwmindesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikos­patriarqis ilia II­is<br />

damoZRvridan, romelic ymawvilebisavis gankuTvnil `cxovrebis wigns~ aqvs wamZRvarebuli<br />

da Semdeg mis mier Seqmnil ramdenime sagalobels moasmeninebT.<br />

• gaxsovdeT, romel dResac ver SeZlebT sikeTis qmnas, is dRe dakargulia.<br />

• giyvardeT samSoblo, Cveni mravalWirnaxuli saqarTvelo, radgan `samSoblo, rogorc<br />

ufali, erTia qveyanazeda~.<br />

• giyvardeT RmerTi, giyvardeT adamiani, giyvardeT wigni, radgan siyvaruli saTavea<br />

sixarulisa da adamianis bednierebisa.<br />

51


avSvebs uTxariT, rom sulieri mama, ilia II, sagaloblebis avtoricaa. moasmenineT sagalobeli:<br />

`wmidao RmerTo, wmidao Zliero, wmidao ukvdavo, Segviwyalen Cven~. asrulebs<br />

yovladwmida samebis sakaTedro taZris sapatriarqos gundi (xelmZRvaneli _ s. jangulaSvili,<br />

g. donaZe. es sagalobeli z. bolqvaZis, p. cecxlaZisa da n. memaniSvilis mieraa damuSavebuli).<br />

meore sagalobels, `ufalo Segviwyalen~, asrulebs latviis saxelmwifo kapela g. far­<br />

CukiZis diriJorobiT, romelic amasTanave sagaloblis aranJirebis avtoricaa.<br />

moswavleebs sTxoveT, Seadaron mosmenili sagaloblebi erTmaneTs; imsjelon, ra gansxvavebaa<br />

maT Soris, sityvierad gamoxaton an naxatiT gadmoscen STabeWdilebebi.<br />

Semdeg gakveTilze moswavleebi agrZeleben sagaloblis or xmaSi Seswavlas. amave dros,<br />

maT acnobT kidev erT sagalobels _ `gvacxovnen Cven~.<br />

`rekviemi~ samgloviaro mesaa. kaTolikuri liturgikis tradiciul Semadgenel nawilebs<br />

(`kirie eleison~, `gloria~, `kredo~, `sanqtus benediqtus~, `agnus dei~) emateba `diezire~<br />

da sxva samgloviaro xasiaTis nawilebi. erT­erTi maTgani, romelsac bavSvebs mosasmenad<br />

SevTavazebT, rekviemis me­7 nawilia _ `lakrimoza~. mosmenis Semdeg sTxoveT, daaxasiaTon<br />

saerTo ganwyobileba, xasiaTi. gamohkiTxeT, igrZnes Tu ara is siTbo, adamianebis mimarT<br />

Rrma siyvarulis grZnoba, romliTac es nawarmoebia gamsWvaluli.<br />

gakveTils daamTavrebT `osanas~ mosmeniT endriu loid ueberis rok­operidan `ieso<br />

qriste _ supervarskvlavi~.<br />

uTxariT bavSvebs, rom rokze Semdeg klasebSi isaubrebT, rodesac rok­musikis nimuSebs<br />

gaecnobian.<br />

amjerad mxolod uCveneT gansxvaveba eleqtromusikis tonsa da nebismieri (araeleqtro)<br />

sakravis mier gamocemul bgerebs Soris.<br />

52<br />

XVII Tema. `sxva saqarTvelo sad aris~<br />

61-e, 63-e gakveTilebi<br />

saqarTveloSi Znelad ipoviT kompozitors, gulgrili rom darCeniliyo cekva `xorumisadmi~.<br />

am cekvaSi vaJkacuri SemarTeba da didi sulieri energiaa aris gamoxatuli, rasac<br />

amZafrebs cekvis sinkopirebuli ritmi. es cekva axal mxatvrul momxibvlelobas iZens a. balanCivaZis<br />

baletSi `mTebis guli~, romelsac audioCanawerSi moismenen.. ix. sanoto nimuSi.<br />

umTavres siZneles warmoadgens zoma 5/8, romelic unda ganixiloT, rogorc 3/8­isa da 2/8is<br />

Serwyma.


imisaTvis, rom bavSvebma zustad gadmoscen ritmuli naxazi, jer martivi naxazi SeasrulebineT<br />

ritmis dacviT; maxvilebis gamoyofiT:<br />

moswavleebs gaacaniT kompozitor s. sebiskveraZis simRera `sayvarelo mamulo~ (ix. sanoto<br />

danarTSi). martivi akompanementis Sesruleba ar gagiWirdebaT.<br />

XVIII Tema. `<strong>musika</strong>luri Sejibri~<br />

64-e, 65-e gakveTilebi (Semajamebeli)<br />

saswavlo wlis dasawyisSi moswavleebs SevTavazeT <strong>musika</strong>luri `koleqciis~ Segroveba.<br />

bavSvebs Seswavlili masalidan TavianTi neba­surviliT unda SeerCiaT <strong>musika</strong>luri `eqsponatebi~,<br />

rom lebsac koleqciaSi Seitandnen: piesebi bunebis suraTebis asaxviT, <strong>musika</strong>luri<br />

zRaprebi da ma Ti personaJebi, fragmentebi operebidan da baletebidan, Tanamedrove<br />

gasarTobi <strong>musika</strong> da a. S.<br />

am daskvniT gakveTilebze bavSvebs SevTavazebT <strong>musika</strong>luri Sous mowyobas, sadac erTmaneTs<br />

Seejibrebian <strong>musika</strong>luri koleqciebis Semgrovebeli gogonebi da biWebi. gavaxsenebT<br />

satelevizio <strong>musika</strong>lur Sous `qalebi Tu kacebi~, rac, vfiqrobT, erTgvari stimuli iqneba<br />

maTTvis klasis pirobebSi saxaliso <strong>musika</strong>luri konkursis mosawyobad.<br />

Jiuris Tavmjdomareobas ikisrebT Tqven da gverdSi amoiyenebT or `mrCevels~ gogonebisa<br />

da biWebis jgufebidan. sakonkurso repertuari, romelsac Cven gTavazobT, ZiriTadad<br />

emyareba ganvlil masalas da gamdidrebulia popularuli <strong>musika</strong>luri nawarmoebebiT. yvela<br />

Cven mier miTiTebul <strong>musika</strong>lur masalas axlavs audioCanaweri.<br />

Tu klasSi kompiuteri ar gaqvT, simRerebis sityvebi dafaze daiwereba. sanoto masala<br />

saxelmZRvaneloSi SevitaneT im pirobebis gaTvaliswinebiT, Tu maTi Cveneba monitorze ar<br />

moxerxdeba. simRerebis teqstebs sakonkurso davalebebis kvaldakval SemogTavazebT.<br />

konkursi or turad Catardeba. am TamaSs gulSematkivrebi dasWirdeba. amitom SesaZlebelia,<br />

TamaSSi orma Semadgenlobam miiRos monawileoba da `rolebi~ erTmaneTs gaucvalos: vinc<br />

TamaSSi iRebda monawileobas, TamaSis gameorebisas gulSematkivarTa rigebs Seavsebs. amgvari<br />

pirobiT TamaSis wayvana Tqven mier Casatarebel samuSaos datvirTavs, radgan saWiro gaxdeba<br />

pirveli gaTamaSebis dros gamoyenebuli <strong>musika</strong>luri masalis Secvla­gadaxaliseba. Cven<br />

mier miTiTebuli <strong>musika</strong>luri nawarmoebebi SegiZliaT, Tqveni survilisamebr da `mrCevelTa~<br />

neba­survilis gaTvaliswinebiT SecvaloT, magram davalebebis Sinaarsi ZalaSi unda datovoT,<br />

radgan isini wlis bolos misaRwev Sedegebzea orientirebuli, rac am Semajamebeli<br />

gakveTilebis mizans Seadgens.<br />

qulaTa gamoTvlis wesi SegiZliaT bavSvebTan SeTanxmebiT daadginoT. mizanSewonilia Sejameba­Sefaseba,<br />

yoveli davalebis SesrulebisTanave.<br />

53


I turis davalebebi:<br />

davaleba 1.<br />

audioCanawerSi Sesruldeba kompozitor r. laRiZis popularuli `simRera Tbilis ze~<br />

(fragmenti). gTavazobT simReris teqsts:<br />

54<br />

`netav sad aris kidev ca,<br />

uZirod lurji, xalasi,<br />

swored iseTi, rogorc Senia.<br />

naiarevi warsulis,<br />

nangrevi nariyalasi<br />

WaRarasaviT SemogrCenia.<br />

Tbiliso, mzis da vardebis mxareo,<br />

uSenod sicocxlec ar minda,<br />

sad aris sxvagan axali varazi,<br />

sad aris WaRara mTawminda.~<br />

davaleba 2.<br />

cangalas simRera z. faliaSvilis operidan `daisi~<br />

`Rvinov kaxuro,<br />

var Seni msmeli,<br />

gind TeTri iyo,<br />

ginda _ wiTeli.<br />

Sena xar Cemi<br />

Sveba da lxena<br />

Sengan ar maxsovs<br />

namceci wyena...<br />

davaleba 3.<br />

`suliko~ a. wereTlis teqstze<br />

`sayvarlis saflavs veZebdi<br />

ver vnaxe, dakarguliyo!<br />

gulamoskvnili vCiodi<br />

`sada xar, Cemo suliko!~<br />

ekalSi vardi SevniSne<br />

oblad rom amosuliyo<br />

gulis fancqaliT vkiTxavdi:<br />

`Sen xom ara xar, suliko?~<br />

davaleba 4.<br />

Seswavlili simRerebidan da popularuli melodiebidan xmiT, fortepianize dakvriT SeasruleT<br />

frazis Svidbgeriani monakveTi. Semdeg davaleba gaarTuleT _ gadadiT eqvs­ da xuTbgerian<br />

monakveTze, romlis mixedviTac jgufebma unda gaixsenon da daasaxelon simRera.<br />

II turis davalebebi:<br />

davaleba 1.<br />

Sav yuTSi aTavsebT firfitas dudukisa da dolis gamosaxulebiT.


davaleba 2.<br />

Sav yuTSi aTavsebT firfitas Celos gamosaxulebiT.<br />

davaleba 6.<br />

koleqcionerTa jgufebis liderebis konkursis warmarTva TviT liderebs miandeT. Ti­<br />

Toeuli maTgani sam <strong>musika</strong>lur fragments SearCevs Tavis koleqciidan (jgufTan moTaTbirebis<br />

Semdeg) da mowinaaRmdege jgufis liders SesTavazebs gamosacnobad. man unda daasaxelos,<br />

ra Janris nawarmoebia da miuTiTos kompozitori.<br />

davaleba 7.<br />

kompozitor z. laliaSvilis saxumaro simRera `mwvane ocnebis~ teqsti:<br />

Cemi mwvane ocneba cisken gafrinda,<br />

alublebis quCaze isev gawvimda.<br />

zooparkis daraji buStebs uSvebda,<br />

yvavilebiT vaWrobda cicinaTela.<br />

jadosnur qalaqSi mivfrinavT<br />

jadosnur qalaqSi.<br />

fisos cugo megobrad aurCevia,<br />

futkars Tafli daTvisTvis miurTmevia.<br />

spilo saqanelaze laRad qanaobs,<br />

melakuda batebTan tbaSi banaobs.<br />

jadosnur qalaqSi mivfrinavT<br />

jadosnur qalaqSi.<br />

SeajameT Sedegebi `mrCevlebTan~ erTad da gamoavlineT gamarjvebuli jgufi.<br />

66-e, 72-e gakveTilebi<br />

es aris sarezervo gakveTilebi, romlebsac saWiroebisamebr gamoiyenebT saswavlo procesis<br />

srulyofisTvis. isini SegiZliaT gamoiyenoT, rogorc Semajamebeli gakveTilebi.<br />

Semajamebeli gakveTilebi naxevarwliuri angariSis analogiurad Catardeba. maTi mizania<br />

standartis samive mimarTulebiT miRweuli Sedegebis donis warmoCena. aqtivobebi mimarTulia<br />

SeZenili unarebisa da Cvevebis, SeTvisebuli codnis xarisxis dasadgenad.<br />

gakveTilebi moicavs:<br />

1. viqtorinas (am aqtivobiT vavlenT Seswavlil <strong>musika</strong>lur nawarmoebTa codnas, <strong>musika</strong>lur<br />

mexsierebas, mosazrebulobas, elementaruli terminebis codnas da a. S.). saTanado monacemebi<br />

Segvaqvs monacemTa bankSi. vaanalizebT miRweul Sedegebs.<br />

2. gakveTil­koncerts (repertuari moicavs Seswavlil simRerebs, simRerebisa da zRaprebis<br />

inscenirebebs <strong>musika</strong>lur­ritmuli moZraobebiTa da cekvis umartivesi ileTebiT).<br />

3. saCvenebel gakveTils (Semajamebeli tipisaa. unda warmoCindes: mReris unar­Cvevebi; ganwyobilebis<br />

gamoxatvis sxvadasxva formebi (Jesti, mimika, naxati); mosmenili nawarmoebisadmi<br />

damokidebulebis gamoxatva (sityvierad, naxatiT); <strong>musika</strong>luri sakravebis amocnoba<br />

formisa da JReradobis mixedviT (solo, ansambli); muzicirebis Cvevebi; sanoto teqstis<br />

wakiTxvisa da musikis mosmenis procesSi sanoto CanaweriT sargeblobis unar­Cvevebi da a.<br />

S.).<br />

4. saklaso zeims (zeimis programas individualurad adgens yvela maswavlebeli moswavleTa<br />

interesebisa da SesaZleblobebis gaTvaliswinebiT).<br />

55


56<br />

V. Sefasebis sistema<br />

Sefaseba swavlisa da swavlebis procesis mniSvnelovani nawilia. Sefaseba, erTi mxriv,<br />

iZleva informacias moswavleebis winsvlis Sesaxeb, meore mxriv ki, konkretuli meTodikis<br />

efeqtianobis Semowmebisa da srulyofis saSualebas gvaZlevs.<br />

dRes, rodesac saganmanaTleblo procesis centrSi dgas moswavle da miRweuli Sedegi,<br />

Sefasebis mTavari orientiri aris ara codnis odenoba, aramed xarisxi. axali midgomis<br />

Sesabamisad, fasdeba ara marto informaciis floba moswavlis mier, aramed SeZenili unar­<br />

Cvevebi, sagakveTilo procesSi CarTuloba, praqtikuli samuSaos Sesruleba, TanamSromloba<br />

jgufuri muSaobis dros, msjelobaSi monawileoba, SemoqmedebiTi unarebis demonstrireba,<br />

prezentacia da a. S.<br />

Tu musikis maswavlebeli saswavlo wlis ganmavlobaSi sistematurad akvirdeboda<br />

moswavleebs da dakvirvebis Sedegad miRebuli informacia Sehqonda Cven mier SemoTavazebul<br />

`monacemTa bankSi~ (moswavlis individualur anketaSi), monitoringisa da Semowmebis Sedegebis<br />

gansjis safuZvelze mas ar gauWirdeba moswavleTa ganviTarebis damadasturebeli daskvnis<br />

gamotana.<br />

maswavlebeli Semowmebis Semdeg formebs, xerxebsa da saSualebebs mimarTavs:<br />

formebi: zepiri, werilobiTi.<br />

xerxebi: dakvirveba, saubari, gamokiTxva, konsultacia, CaTvla.<br />

saSualebebi: testebi, kiTxvebi, dakvirvebis Sedegad portfolioSi (individualur<br />

anketaSi) dagrovili monacemebi da a. S.<br />

Sefaseba oTxi sxvadasxva wonis mqone komponentisgan Sedgeba. esenia: praqtikuli<br />

muSaoba, romlis xvedriTi wona Semajamebel SefasebaSi 40%­ia, msjeloba klasSi, romlis<br />

xvedriTi wonaa 20%, SemoqmedebiToba 30% da moswavlis mier SerCeuli komponenti _ 10%.<br />

diagramidan Cans, rom Sefasebis mniSvnelovani elementi moswavlis praqtikuli unarC­<br />

Cvevebi da zogadi unarebia.<br />

praqtikul muSaobaSi igulisxmeba:<br />

1. konkretuli praqtikuli samuSaos Sesruleba (ritmul­intonaciuri savarjiSoebis<br />

Sesru leba, simReris, rolis, cekvis Seswavla).<br />

• organizebuloba (mosmena, CarTuloba procesSi, adekvaturoba kiTxva­pasuxis<br />

dros).<br />

• sxeulis, xmis, mimikis floba.<br />

• SemoqmedebiToba (gadawyvetilebis damoukideblad miReba, sakuTari xedvis, xelweris<br />

demonstrireba).<br />

• TanamSromloba jgufuri muSaobis dros.<br />

msjeloba klasSi<br />

1. sakuTari da sxvisi Semoqmedebis ganxilvaSi monawileoba.<br />

2. garkveuli epoqis, Semoqmedis an xelovnebis nimuSis analizSi an mis Sesaxeb msjelobaSi<br />

mo nawileoba.<br />

• aqtiuri monawileoba.<br />

• sakuTari azris dasabuTebulad warmoCena.<br />

• sxvisi azris pativiscemis demonstrireba.<br />

SemoqmedebiToba<br />

1. sakuTari da sxvebis Semoqmedebis prezentacia (auditoriisTvis wardgena).<br />

2. RonisZiebis mowyoba.<br />

3. garkveuli epoqis, Semoqmedis an xelovnebis nimuSis analizi (moxseneba­referati).


• auditoriasTan kontaqti.<br />

• SemoqmedebiTi unarebis da teqnikis demonstrireba (speqtakli, koncerti).<br />

• saTqmelis naTlad da gasagebad gadmocema _ proeqti, moxseneba (pasuxi, TvalsaCinoebis<br />

moZieba).<br />

sami trimestruli Sefasebis safuZvelze gamoiyvaneba wliuri Sefaseba moswavlis<br />

progresis Tu CamorCenis gaTvaliswinebiT.<br />

swavlebis procesSi Sefasebis ori forma gamoiyeneba: ganmaviTarebeli da ganmsaz­<br />

Rvreli.<br />

ganmaviTarebeli Sefasebis formebia: zepiri da werilobiTi komentarebi. aseTi saxis<br />

Sefasebisas ar aris savaldebulo qulis dawera.<br />

ganmsazRvreli Sefasebis mizania moswavleTa miRwevebis donis quliT gansazRvra<br />

saswavlo gegmasTan da saswavlo miznebTan mimarTebaSi.<br />

Sefasebis am orive formis gamoyenebisas ganmaviTarebeli Sefasebis wili meti unda<br />

iyos,radgan is Sedegebis gaumjobesebazea orientirebuli.<br />

dakvirveba ganmaviTarebeli Sefasebis nawilia. ganmaviTarebeli Sefasebis formaa<br />

agreTve komentarebi, romlebsac trimestris ganmavlobaSi mivmarTavT. es formac Sedegis<br />

gaumjobesebiskenaa mimarTuli. komentari SeiZleba iyos zepiric da werilobiTic. misi<br />

mizania, moswavles zomierad, taqtianad movawodoT rCevebi, SevaqoT, CavunergoT sakuTari<br />

Tavis rwmena, movuwodoT dafiqrebisken, azris gamoxatvisken. komentari gamoxmaurebaa<br />

Sesrulebuli samuSaos xarisxze.<br />

gamovyofdiT ganmaviTarebeli Sefasebis or saxes: yoveldRiuri sagakveTilo davalebebis<br />

Sesrulebas, gakveTilze CarTulobas da a. S. mimdinare­ganmaviTarebeli Sefaseba<br />

miesadageba, xolo raime Temis dasrulebisas, Semajamebeli gakveTilebisa da gakveTilkoncertebis<br />

Sedegebis gaanalizebisas,aseve trimestris bolos miRwevebis donis gansazRvrisas<br />

mizanSewonilia Semajamebel­ganmsazRvreli Sefaseba. TvalsaCinoebisaTvis<br />

aRniSnuls warmogidgenT sqemis saxiT:<br />

Sefasebis tipebi Sefasebis tipebis<br />

gamoyeneba drois<br />

mixedviT<br />

mimdinareganmaviTarebeli<br />

SemajamebelganmsazRvreli<br />

trimestris<br />

ganmavlobaSi<br />

yovelkvireul<br />

sagakveTilo procesSi<br />

Temaze muSaobis<br />

dasrulebisas,<br />

Semajamebel<br />

aqtivobebze<br />

(gakveTili­viqtorina,<br />

gakveTili­koncerti),<br />

trimestris bolos<br />

Sefasebis xerxebi<br />

(meTodebi)<br />

Sefasebis tipebis<br />

daniSnuleba<br />

dakvirveba­komentari orientirebulia<br />

moswavlis<br />

ganviTarebasa<br />

da Sedegebis<br />

gaumjobesebaze<br />

qula orientirebulia<br />

Sedegze, miRwevebis<br />

donis gansazRvraze<br />

saswavlo gegmasTan da<br />

saswavlo miznebTan<br />

mimarTebaSi<br />

interaqtiuri gakveTilis struqtura saSualebas iZleva, gakveTilze ganxorcieldes<br />

ara marto maswavleblis mier moswavlis Sefaseba, aramed Seafsebis iseTi formebi, rogoricaa:<br />

moswavleebis mier urTierTSefaseba, moswavlis mier TviTSefaseba.<br />

yvela skola adgens Sefasebis ZiriTad principebs da maswavlebeli winaswar acnobs<br />

moswavleebs Sefasebis kriteriumebs.<br />

57


58<br />

sanoto danarTi


notebis anbanuri aRniSvna<br />

akordebi<br />

akordebi damatebiTi banis bgeriT<br />

67


78<br />

ga ­ viT ­ va ­ loT,


e. grigi<br />

81


90<br />

v. mocarti (flisi)


100<br />

sarekomendacio literatura<br />

1. brius benvardi, gari uaiti `<strong>musika</strong> Teoriasa da sinamdvileSi~, 2 wignad, 4 nawilad.<br />

Tbilisis sax. konservatoriis gamomcemloba, Tbilisi, 1977.<br />

2. T. mesxi, T. gabisonia `qarTuli xalxuri <strong>musika</strong>~ (konservatoriisa da <strong>musika</strong>luri<br />

saswavleblebis studentebisaTvis), Tbilisis saxelmwifo konservatoriis gamomcemloba,<br />

Tbilisi, 2001 w.<br />

3. l. samsoniZe `fsiqologia~ (leqciebis kursi musikosi­pedagogebis, moswavleebisa<br />

da studentebisaTvis), Tbilisi, 1988 w.<br />

4. `ganviTarebisa da swavlis Teoriebi~, `swavleba da Sefaseba~, `saswavlo da profesiuli<br />

garemo~ (damxmare saxelmZRvaneloebi) maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis<br />

centri, Tbilisi, gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2008 w.<br />

5. r. TayaiSvili<br />

`zogadsaganmanaTleblo reforma _ siaxleebi musikis saswavlo gegmaSi~, `sazrisi~,<br />

Sromebis krebuli. 2005, #15.<br />

`integraciis SesaZleblobebi zogadsaganmanaTleblo skolaSi musikis swavlebis<br />

dros~, `sazrisi~ Sromebis krebuli, 2005, #16.<br />

`klasikuri da eleqtronuli <strong>musika</strong> zogadsaganmanaTleblo skolaSi~, `sazrisi~,<br />

Sromebis krebuli, 2006, #21.<br />

6. Кларин М. В. «Инновации в мировой педагогике», Педагогический центр «Эксперимент»,<br />

Рига, 1995.<br />

7. Выгодский А. С. «Психология искусства», М., 1987.<br />

8. Теплов Б. М. «Психология музыкальных способностей», М., 1985.<br />

9. Асафьев Б. «Музыкальная форма как процесс», М., 1971.<br />

10. Музыкальное образование и подготовка учителей музыки «Взгляд в XXI век». (Материалы III<br />

международной научно-практической конференции 16-18 мая, 1996 г.) М., 1996.<br />

11. Искусство в жизни детей (Книга для учителя), М., «Просвещение», 1991.<br />

12. К. П. Португалов «Серьезная музыка в школе» (Пособие для учителей), М., «Просвещение»,<br />

1980.<br />

13. Добровольская Н. Н., Орлова Н. Д. «Что надо знать учителю о детском голосе», М., «Музыка»,<br />

1982.<br />

14. В. В. Алеев., Т. И. Науменко «Музыкальний словарь для учителя», Санкт-Петербург, Гос.<br />

университет педагогического мастерства, 1995 г.<br />

literatura moswavleTaTvis:<br />

1. ra wavikiTxoT <strong>musika</strong>ze (Semdgeneli m. omiaZe), gamomcemloba `nakaduli~, 1982 w.<br />

2. <strong>musika</strong> (saymawvilo enciklopedia), gamomcemloba `diogene~, 2009.<br />

3. К. Хитц «Петер в стране музыкальных инструментов», М., «Музыка», 1990.<br />

4. В. П. Россихина «Беседы о классической музыке», М., «Просвещение», 1980.<br />

5. Г. Левашева «Музыка и музыканты», Л., «Детская литература», 1989.<br />

6. Кника о музыке (Рассказы для школьников), сост. О. Очаковская, М., «Музыка», 1981.<br />

7. Л. Михеева «Музыкальный словарь в рассказах», М., «Сов. композитор», 1988.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!