musika 5 - Ganatleba
musika 5 - Ganatleba
musika 5 - Ganatleba
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
qeTevan cagareli<br />
<strong>musika</strong> 5<br />
maswavleblis wigni
qeTevan cagareli<br />
<strong>musika</strong><br />
V klasi<br />
maswavleblis wigni<br />
redaqtori lali baqraZe<br />
© gamomcemloba `diogene~, 2009<br />
yvela ufleba daculia<br />
ISBN 9941-11-144-0<br />
gamomcemloba `diogene~, Tbilisi, kekeliZis q. 6, telefoni 95 63 94, tel./faqsi 96 79 71<br />
www.diogene.ge
maswavleblis wignis struqtura<br />
I. Sesavali;<br />
II. erovnuli saswavlo gegma. sagnobrivi programa da standarti <strong>musika</strong>Si;<br />
III. Sinaarsisa da miznebis ruka;<br />
IV. sanimuSo gakveTilebis scenarebi (gasvliTi, mimdinare, Teoriuli, praqtikuli, Sema jamebeli);<br />
gakveTilebi meTodikuri komentarebiT (moswavlis saxelmZRvanelos mixedviT);<br />
V. Sefasebis sistema;<br />
VI. damatebiTi masala maswavleblisTvis:<br />
a) sanoto danarTi;<br />
b) ori audiodiski Canawerebis CamonaTvaliTurT gakveTilebis mixedviT.<br />
I. Sesavali<br />
maswavleblis wigni Seicavs:<br />
• informacias, romelic xels uwyobs saswavlo procesis organizebas moswavlis<br />
saxelmZRvaneloSi miTiTebul saswavlo Temebze muSaobisTvis.<br />
• damatebiT informacias, rac moswavlis saxelmZRvaneloSi ar Tavsdeba da gamiznulia<br />
saswavlo procesisadmi maswavleblis SemoqmedebiTi midgomis stimulirebisaTvis.<br />
moswavlis saxelmZRvaneloze orientirebiT (romelic iTavsebs Semdeg ZiriTad funqciebs:<br />
codnis gadacemis; unarCvevebis ganviTarebis; codnis ganmtkicebis; codnis Sefasebis;<br />
codnis integrirebis; socialuri da kulturuli aRzrdis) maswavleblis wigni<br />
xel mZRvanelobs im struqturiT, romelic iTvaliswinebs: motivacias, sakiTxis dasmas, amocanis<br />
gansazRvras, sawyis da damagvirgvinebel etapze Sesasrulebeli savarjiSoebisa da<br />
damoukidebeli samuSaoebis warmarTvis meTodikas.<br />
SeniSvna: savarjiSoebis Sesruleba, krosvordebis Sevseba, kiTxvebze pasuxebi, musikis<br />
mosmenis Sedegad miRebuli STabeWdilebis Cawera saxelmZRvaneloSi dauSvebelia. avarjiSeT<br />
moswavleebi sanoto rveulebSi.<br />
<strong>musika</strong>luri ganaTlebis swori warmarTvisa da organizaciisTvis saWiroa ganviTarebisa<br />
da swavlis procesis fsiqologiur kanonzomierebaTa codna. yoveli asakobrivi periodi<br />
spe cifikuri TvisebriobiT xasiaTdeba. V klasis moswavleebi, romlebTanac mTeli saswavlo<br />
wlis manZilze mogiwevT urTierToba, Sua da gviani bavSvobis xanaSi (611 weli) imyofebian,<br />
anu konkretul operaciul stadiaSi, rac imas niSnavs, rom maT jer kidev ar gaaCniaT<br />
abstraq tuli azrovnebis unari, SeuZliaT logikuri azrovneba konkretul situaciaSi. e.<br />
i. azrovneba konkretulsagnobriv xasiaTs atarebs da azrovnebiT operaciebs TvalsaCino<br />
masalaze axdens, rasac angariSi unda gaewios swavlebis procesSi. am asakobriv periodSi<br />
bavSvebi gansakuTrebul grZnobierebas iCenen musikis dinamikuri momentebisadmi, ritmis,<br />
bgeraTa siZlieris kontrastuli dapirispirebis mimarT, izidavT Sinaarsis `siWrele~.<br />
aRniSnulis gaTvaliswinebiT mizanSewonilad vcaniT, erovnul da ucxour <strong>musika</strong>sTan<br />
ziareba `epoqaTa dialogis~ gziT wargvemarTa da ara `qronologiuri principis~ dac viT, romlis<br />
Tanaxmad musikis Secnobis gza Seesabameba misi ganviTarebis istoriul Tanmim dev robas.<br />
swavlebis orientirebam moswavlis pirovnebaze, misi TviTrealizaciis uzrunvelyofaze,<br />
gamokveTa imis aucilebloba, rom maswavlebels warmodgena hqondes moswavleze, mis<br />
interesebze, <strong>musika</strong>lur SesaZleblobebze. TiToeuli moswavlepartnioris yovelmxrivi<br />
Seswavla saswavlo procesis efeqturad wamarTvis winapirobaa. kiTxvaris daxmarebiT<br />
iqmneba moswavleTa `monacemTa banki~, ixsneba TiToeulze `piradi baraTi~, sadac fiqsirdeba<br />
moswavlis ganviTarebis dinamika standartis yvela mimarTulebiT. monacemTa<br />
bankSi moswavleebze dakvirvebis Sedegad miRebuli STabeWdilebebi Segvaqvs. moswavleebs<br />
vakvirdebiT im mizniT, rom gamovkveToT, ra aris gasakeTebeli Sedegebis gaumjobesebisTvis.<br />
dakvirvebis Canawerebi mokle, konkretuli, informaciuli unda iyos. maswavlebeli dReSi<br />
akvirdeba saSualod 35 moswavles da Segrovebuli informacia moswavlis individualur<br />
anketaSi Seaqvs. ix. `monacemTa bankis~ nimuSi:<br />
3
gakveTilebis tipebia:<br />
I. mimdinare;<br />
II. Semajamebeli;<br />
III. gasvliTi;<br />
IV. Teoriuli;<br />
V. praqtikuli.<br />
gakveTilebis es tipebi gulisxmobs gakveTilsaubars, gakveTileqskursias, kino (video)<br />
gakveTils, gakveTilviqtorinas da sxv. gamoiyeneba da stimulirdeba ZiebiTi, problemuri<br />
swavleba, swavleba rogorc TamaSi, saswavlo procesi, rogorc diskusia da sxv.<br />
moswavleze orientirebuli midgomis maxasiaTeblebia:<br />
• moswavlis aqtiuri roli;<br />
• maswavleblis xelSemwyobi roli;<br />
• jgufuri aqtivobani;<br />
• msjelobis SesaZlebloba;<br />
• yofacxovrebasTan dakavSirebuli Sinaarsi;<br />
• moswavlis interesebis gaTvaliswineba;<br />
• dasjis, gamocdis, dazuTxvis ararseboba;<br />
• Sinagani disciplinis stimulacia;<br />
• aRmoCenisa da damoukideblad swavlis stimulacia;<br />
saxelmZRvaneloSi mocemuli meTodika (savarjiSoebi, aqtivobebi, davalebebi) swavla/<br />
swavlebis Semdeg strategiebs iTvaliswinebs:<br />
• axali masala ganvlil masalas efuZneba. axal Temaze saubris dawyebamde moswavleebs<br />
eZlevaT davaleba, CamoTvalon (Camoweron), ra ician, ras fiqroben, ras ganicdian am TemasTan<br />
dakavSirebiT (`gonebrivi ieriSi~). moswavlebi konkretul Temaze sxvadasxva mosazrebebs<br />
gamoTqvamen. aqtiuri mosmenis gamoyenebiT maT evalebaT, erTmaneTs gauziaron mosazrebebi<br />
(wyviluri, jgufuri aqtivobebi). gakveTilze gamomJRavnebuli es codna aTvlis wertilia<br />
Semdegi aqtivobebisTvis.<br />
• moswavleebs vaZlevT saSualebas, praqtikulad, yoveldRiur cxovrebaSi gamoiyenon<br />
miRebuli codna da SeZenili unar Cvevebi.<br />
• moswavleTa interess vaRviZebT da metis gagebis survils aRvuZravT nebismier<br />
movlenasTan dakavSirebiT sxvadasxva ambisa da informaciis moZiebiT.<br />
• problemis (amocanis) micemis Semdeg moswavleebs vacnobT am amocanis gadasawyvetad<br />
saWiro axal cnebas. maswavlebeli akvirdeba maT muSaobas, kiTxvebze pasuxebsa da gakveTilSi<br />
CarTulobas. dasmul SekiTxvebs bavSvebi erTmaneTTan TanamSromlobiT, gaerTianebuli<br />
ZaliT scemen pasuxs. amitom, saxelmZRvaneloSi mocemuli davalebebi jgufuri muSaobis<br />
aucileblobas Seicavs. jgufuri, wyviluri aqtivobebi Tan axlavs swavlebisa da ganviTarebis<br />
mTel process. wyvilebSi an patara jgufebSi muSaobisas maT unda ganixilon, axsnan,<br />
gaaanalizon, miagnon problemis gadawyvetis gzebs, gaecnon Tanatolebis gansxvavebul<br />
Sexedulebebs, ikamaTon. wyviluri, jgufuri aqtivobebi is gzaa, rodesac moswavleebi<br />
maswavleblis megzurobiTa da rCevebiT ageben codnas uaxloesi ganviTarebis zonis<br />
farglebSi. jgufebs eZlevaT davaleba da mivmarTavT Semdeg aqtivobebs:<br />
a) vaZlevT konkretul miTiTebebs davalebis Sesasruleblad;<br />
b) aRvuZravT davalebis warmatebiT Sesrulebis survils (vaZlevT stimuls,<br />
vamxnevebT);<br />
g) vawvdiT kiTxvebs (savaraudo pasuxebiTurT), romlebic maT amocanis gadaWris gzebs<br />
moaZebninebs.<br />
saxelmZRvaneloSi mocemul kiTxvebze marTebuli pasuxis mosamzadeblad moswavleebi<br />
68kacian jgufebad daiyofian. erTmaneTTan moTaTbirebis, gansjagaanalizebis Semdeg<br />
TiToeuli lideri jgufis gadawyvetilebas gacnobs klass. dafaze (monitorze) daiwereba<br />
kiTxvebze gacemuli swori pasuxebi.<br />
imis gamo, rom klasSi sxvadasxva <strong>musika</strong>luri monacemebisa da SesaZleblobebis<br />
bavSvebi arian, unda mivmarToT inkluziuri ganaTlebis strategiebs, rac imas niSnavs, rom<br />
5
moswavleTa nawilTan gamovlenilma siZneleebma swavlebis mTlian procesebze ar unda<br />
imoqmedos. sxvadasxva aqtivobebis ganxorcielebis dros 56kacian jgufebSi, Cveulebriv,<br />
sxvadasxva tipis bavSvebi arian, xolo wyvilebis SerCeva konkretuli amocanebidan unda<br />
gamomdinareobdes. magaliTad, sanoto sistemis Seswavlis an sanoto Canawerze muSaobis<br />
dros sjobs iseTi bavSvebi davawyviloT, romelTagan erTi ukeT kiTxulobs notebs da sxva<br />
amgvari. maswavlebelma unda daaxarisxos siZneleebi, ipovos gzebi yvela monacemis mqone<br />
bavSvis dasaxmareblad. gamocdileba gviCvenebs, rom maswavleblis operatiuli regireba<br />
TiToeuli bavSvis siZneleebze efeqtiani swavleba/swavlis saukeTeso winapirobaa.<br />
gakveTilis dagegmvis Tanamimdevroba SeiZleba ase warmovidginoT:<br />
1. mizani Sedegebze unda iyos orientirebuli, anu gakveTilis ganmavlobaSi ras unda<br />
miaRwion moswavleebma, ra konkretuli codna da unarCvevebi unda SeiZinon (ganaviTaron):<br />
a) codna (<strong>musika</strong>luri cnebebi, faqtebi, kavSirebi maT Soris da a. S.);<br />
b) unarCvevebi (moswavleTa aqtivobis sxvadasxva tipebi musikis aRqmisa da daxasiaTebis,<br />
simReris, <strong>musika</strong>lurritmuli moZraobis, muzicirebis procesSi);<br />
g) damokidebulebani (sxvadasxva midgoma, Tvalsazrisebi, qcevis normebi da a. S.)<br />
2. Sinaarsi (aRwera)<br />
ra Sinaarsi eqneba gakveTilis msvlelobas (provocireba, siRrmiseuli wvdoma,<br />
refleqsia, anu gaazreba), riT SevZlebT moswavleTa dainteresebas, swavlebis romeli done<br />
iqneba gaTvaliswinebuli blumis taqsonomiis mixedviT:<br />
a) informaciis codna (moswavleebma gonebaSi unda aRidginon informacia, romelic am<br />
konkretuli gakveTilis Temas ukavSirdeba, daasaxelon, CamoTvalon, gaixsenon da miusadagon<br />
Seswavlili masala da a. S.).<br />
b) gageba (wyviluri, jgufuri aqtivobebis gziT moswavle aRwers, Seajamebs, axsnis,<br />
daaxasiaTebs, gamoTqvams varauds, gaukeTebs interpretacias da a. S.), e. i. moswavle<br />
komunikaciis gziT Seimecnebs axal masalas, iZens codnas.<br />
g) gamoyeneba (moswavle iyenebs miRebul codnas, amJRavnebs axal da konkretul<br />
situaciebSi misi gamoyenebis unars).<br />
d) analizi (moswavle nawilebad Slis miRebul codnas Sedarebis, gansxvavebis,<br />
Semadgeneli nawilebis gamorCevis, danawevrebis da a. S. gziT).<br />
e) sinTezi (moswavle amTlianebs elementebs da nawilebs, qmnis, aawyobs, miusadagebs,<br />
SeaTavsebs da a. S.)<br />
v) Sefaseba (msjelobis, gansjis, daskvnebis gamotanis safuZvelze moswavle afasebs<br />
masalas, aqtivobebs, romlebic gamoyenebuli iyo gakveTilze dasaxuli miznis misaRwevad).<br />
amgvarad, gakveTilis dagegmvisas maswavlebeli xelmZRvanelobs sqemiT:<br />
aqtivobebTan, moswavleebis organizebis saxeebTan unda mieTiTos drois ganawileba da<br />
saWiro resursebi: kalmistrebi, fanqrebi, flomasterebi, markerebi, Tabaxisa Tu sanoto<br />
furclebi, audioCanawerebi, saWiro sakravi da sxva<br />
6<br />
swavlebis miznebi da<br />
Sinaarsi<br />
swavlebis<br />
meTodebi Sefaseba
II. erovnuli saswavlo gegma<br />
(sagnobrivi programa da standarti <strong>musika</strong>Si me-5 klasisTvis)<br />
praqtikuli unarCvevebi da ideebis<br />
gamoxatva<br />
moswavle<br />
mus.V.1.<br />
iyenebs <strong>musika</strong>lur elementebs da<br />
sakravebs improvizaciuli savarjiSoebis<br />
dros<br />
mus.V.2.<br />
mReris marto da sxvebTan SeTanxmebulad<br />
mus.V.3.<br />
gansazRvravs da gamoxatavs misTvis<br />
saintereso ganwyobilebas, ideas,<br />
siuJets, Temas...<br />
mus.V.4.<br />
asrulebs gansxvavebuli stilis<br />
cekvebs<br />
mus.V.5.<br />
amoikiTxavs da Cawers martiv ritmul<br />
naxazs, melodias<br />
mus.V.6.<br />
organizebas uwevs saswavlo saqmianobas<br />
mus.V.7.<br />
TanamSromlobs sxvebTan<br />
mus.V.8.<br />
awyobs klasis RonisZiebebs<br />
komunikacia, interpretacia <strong>musika</strong>luri nawarmoebis<br />
aRqma konteqstSi<br />
moswavle<br />
mus.V.9.<br />
usmens da afasebs <strong>musika</strong>lur<br />
nawarmoebs<br />
mus.V.10.<br />
monawileobs sxvadasxva saxis<br />
RonisZiebaSi<br />
mus.V.11.<br />
kulturul RonisZiebebze daswrebisas<br />
icavs qcevis normebs<br />
mus.V.12.<br />
esmis da warmoaCens, rom xe lov neba<br />
ideaTa gamoxatvis saSualebaa<br />
V klasis standarti <strong>musika</strong>Si<br />
wlis bolos misaRwevi Sedegebi da maTi indikatorebi<br />
mimarTuleba: praqtikuli unar-Cvevebi da ideebis gamoxatva<br />
moswavle<br />
mus.V.13.<br />
ganixilavs xelovnebis<br />
dargebs<br />
mus.V.14.<br />
ganixilavs mosmenil<br />
nawarmoebebs<br />
mus.V.15.<br />
ganasxvavebs da ajgufebs<br />
<strong>musika</strong>lur sakravebs<br />
mus.V.1. moswavle iyenebs <strong>musika</strong>lur elementebs da sakravebs improvizaciuli savarjiSoebis<br />
dros.<br />
Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />
• xmis, taSis saSualebiT, <strong>musika</strong>lur instrumentebTan SexebiT (dakvriT) gamoxatavs <strong>musika</strong>lur<br />
elementebs _ bgeras, xmovanebis siZlieres, ritms, temps, metrs, tembrs<br />
•<br />
gamoxatavs <strong>musika</strong>lur elementebs kontrastulad: nacnob melodias mReris nela _ Cqa ra<br />
(tempi), xmamaRla _ xmadabla (xmovaneba), sxvadasxva tonalobaSi, sxvadasxva sakravis tembriT.<br />
• TanaklaselTan mier gabmulad Sesrulebul erT tons, martiv ritmul figuras uxamebs<br />
sakuTar an sxva (sakravi, ritmuli improvizacia, ...) xmas, melodiur saqcevs, ritmul<br />
figuras.<br />
• nacnob simReras ucvlis teqsts.<br />
• amoicnobs RiRiniT, an sxva teqstze Sesrulebul nacnob simReras.<br />
• xelT arsebuli <strong>musika</strong>luri instrumentebis da sxvadasxva sagnebis meSveobiT<br />
TanaklaselebTan erTad qmnis “ansambls”, “orkestrs” da asrulebs ritmul da melodiur<br />
saqcevebs.<br />
7
mus.V.2. moswavle mReris marto da sxvebTan SeTanxmebulad.<br />
Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />
• mReris erTxmian da orxmian simRerebs xalxuri, klasikuri da Tanamedrove repertuaridan<br />
• mReris wyvilSi<br />
• mReris intervalebs TanaklaselebTan erTad<br />
• TanaklaselebTan erTad <strong>musika</strong>lurad aformebs Teatralur warmodgenebs<br />
• mReris kanonis tipis simRerebs<br />
• asrulebs miTiTebul dinamiur niSnebs<br />
mus.V.3. moswavle gansazRvravs da gamoxatavs misTvis saintereso ganwyobilebas, ideas, siuJets,<br />
Temas...<br />
Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />
• pantomimiT gamoxatavs garkveul ganwyobilebas<br />
• gaiTamaSebs damoukideblad an sxvebTan erTad martiv scenebs konkretuli <strong>musika</strong>luri<br />
nawarmoebis ganwyobilebis saCveneblad<br />
• sxvebTan erTad gaiTamaSebs martiv scenebs konkretul siuJetTan, personaJTan kavSirSi<br />
• SearCevs simReras<br />
• Txzavs scenis, personaJis Sesaferis teqsts<br />
• personaJis xasiaTs gadmoscems mimikiT, xmis tembriT, moZraobiT<br />
• scenis Sesabamisad icvlis garegnul iersaxes, irgebs kostums<br />
mus.V.4. moswavle asrulebs gansxvavebuli stilis cekvebs.<br />
Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />
• imeorebs cekvis zogad naxazs<br />
• cekvavs wyvilSi, ansamblSi<br />
• ar arRvevs xazs, mwkrivs<br />
mus.V.5. moswavle amoikiTxavs da Cawers martiv ritmul naxats, melodias.<br />
Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />
• kiTxulobs da wers notebs violinos, banis gasaRebSi<br />
• asaxelebs zogierT oqtavas (mcire, pirveli, meore)<br />
• iyenebs sanoto teqsts nawarmoebis daswavlis dros<br />
• nawarmoebis, misi fragmentis gadaweris dros ar uSvebs Secdomebs<br />
mus.V.6. moswavle organizebas uwevs saswavlo saqmianobas.<br />
Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />
• calkeuli amocanis gadasaWrelad gegmavs Sesasrulebeli samuSaos Tanmimdevrobas<br />
• aqtiuradaa Cabmuli gakveTilis msvlelobaSi<br />
• svams kiTxvebs<br />
• monawileobs gamokiTxvaSi<br />
mus.V.7. moswavle TanamSromlobs sxvebTan.<br />
Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />
• muSaobs sxvebTan erTad problemis gadasaWrelad<br />
• saWiroebis SemTxvevaSi iTxovs daxmarebas da exmareba sxvebs<br />
• anawilebs samuSao funqciebs da movaleobebs<br />
mus.V.8. moswavle awyobs klasis RonisZiebebs.<br />
Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />
• moiZiebs da qmnis warmodgenisaTvis saWiro rekvizits<br />
• monawileobs resursis _ afiSis, mosawvevis, dekoraciis, kostumis SeqmnaSi<br />
• monawileobs RonisZiebis <strong>musika</strong>lur gaformebaSi<br />
• reklamas uwevs RonisZiebas (akravs afiSebs, arigebs mosawvevebs)<br />
8
mimarTuleba: komunikacia da interpretacia<br />
mus.V.9. moswavle usmens da afasebs <strong>musika</strong>lur nawarmoebs.<br />
Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />
• gadmoscems STabeWdilebas sityvierad, naxatiT<br />
• axasiaTebs SemsrulebelTa Semadgenlobas<br />
• musikis mosmenis, simReris dros gamoarCevs nacnob <strong>musika</strong>lur elementebs da axasiaTebs maT<br />
• iyenebs <strong>musika</strong>lur terminebs saubris dros<br />
•<br />
mus.V.10. moswavle monawileobs sxvadasxva saxis RonisZiebaSi.<br />
Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />
• monawileobs klasis speqtaklSi, karnavalSi<br />
• monawileobs da eswreba skolis saangariSo koncerts<br />
• eswreba SexvedrasaRamoebs: kompozitorTan, SemsrulebelTan...<br />
• TanaklaselebTan erTad eswreba sajaro koncerts, speqtakls<br />
• dadis eqskursiebze xelovanTa saxlmuzeumSi<br />
• monawileobs da warmarTavs viqtorinas<br />
• warsdgeba auditoriis winaSe Semsruleblis, avtoris an konferansies rolSi<br />
mus.V.11. moswavle kulturul RonisZiebebze daswrebisas icavs qcevis normebs.<br />
Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />
• ar xmaurobs warmodgenis, koncertis, kinofilmis msvlelobis dros, gamofenaze, muze umSi<br />
• miRebuli wesebis Tanaxmad gamoxatavs damokidebulebas nawarmoebis dasrulebis Semdeg<br />
• koreqtulia azris gamoTqmis, nawarmoebis ganxilvis dros.<br />
• tolerantulia gansxvavebuli poziciis mimarT<br />
mus.V.12. moswavles esmis da warmoaCens, rom xelovneba ideaTa gamoxatvis saSualebaa.<br />
Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />
• ramdenime SeTavazebuli saxelwodebidan SearCevs erTerTs mosmenili <strong>musika</strong>luri<br />
nawarmoebisTvis<br />
• saubrobs <strong>musika</strong>luri nawarmoebis mosmeniT gamowveul STabeWdilebebze da im ideaze,<br />
romelsac gamoxatavs es nawarmoebi<br />
• ixsenebs xelovnebis nawarmoebebs, sadac msgavsi ideaa gamoxatuli<br />
mimarTuleba: <strong>musika</strong>luri nawarmoebis aRqma konteqstSi<br />
mus.V.13. moswavle ganixilavs xelovnebis dargebs.<br />
Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />
• axasiaTebs xelovnebis dargebs da asaxelebs maTTan dakavSirebul profesias/ profesiebs<br />
• asaxelebs xelovnebis sxvadasxva dargis cnobil warmomadgenlebs<br />
• ixsenebs speqtakls, koncerts, gamofenas, romelsac daswrebia<br />
• asaxelebs Teatrs, kinoTeatrs, sakoncerto darbazs, sagamofeno darbazs, saswavlo<br />
dawesebulebas, sadac RonisZiebas daeswro<br />
• CamoTvlis umaRles saswavleblebs, sadac aRizrdebian xelovnebis ama Tu Tu im dargis<br />
warmomadgenlebi<br />
9
mus.V..14. moswavle ganixilavs mosmenil nawarmoebebs.<br />
Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />
• ganasxvavebs qarTul xalxur da profesiul nawarmoebebs<br />
• saubrobs naswavli nawarmoebebis avtorebis Sesaxeb<br />
• adarebs naswavl nawarmoebebTan dakavSirebul informacias _ Janri, programa...<br />
mus.V.15. moswavle asxvavebs da ajgufebs <strong>musika</strong>lur sakravebs.<br />
Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />
• amoicnobs sakravebs solo, ansamblSi JReradobis dros<br />
• ajgufebs sakravebs bgeris miRebis wesis, masalis mixedviT<br />
• xatavs an Zerwavs sakravebs<br />
10<br />
V klasis saswavlo programis Sinaarsi<br />
improvizaciuli savarjiSoebi:<br />
• <strong>musika</strong>luri elementebisa da sakravebis gamoyenebiT<br />
• simReris teqstis da musikis Secvla<br />
simRera:<br />
• erTxmiani da orxmiani simRerebis Sesruleba gundSi<br />
• individualurad da ansamblSi<br />
• TanxlebiT da mis gareSe<br />
cekva:<br />
• qarTuli, istoriulyofiTi, sxva xalxTa cekvebi<br />
• cekvis monaxazis Seswavla, Sesruleba<br />
• cekva partniorTan da ansamblSi<br />
kompozicia, speqtakli:<br />
• ganwyobilebis gadmocema _ pantomima<br />
• scenebis gaTamaSeba<br />
sanoto sistema:<br />
• notebis amocnoba da Cawera violinos, banis gasaRebSi mcire, pirvel, meore oqtavaSi<br />
• <strong>musika</strong>luri fragmentis gadawera<br />
• <strong>musika</strong>luri Canaweris gamoyeneba nawarmoebis daswavlis dros<br />
<strong>musika</strong>luri nawarmoebebi:<br />
• sxvadasxva epoqis cnobili nawarmoebebis mosmena, amocnoba, Sedareba<br />
• qarTuli xalxuri musikis mosmena, amocnoba<br />
RonisZiebebi:<br />
• skolis koncerti<br />
• klasis speqtakli, karnavali, Sexvedra _ saRamoebi<br />
• viqtorina<br />
•<br />
sajaro koncertze, speqtaklze daswreba, eqskursia saxlmuzeumSi
<strong>musika</strong>luri nawarmoebis aRqma konteqstSi:<br />
• informacia: Seqmnis istoria, siuJeti, avtoris pirovneba...<br />
• ganwyobilebis amocnoba, saubari STabeWdilebebze<br />
• xelovnebis dargebis kavSiri xelovnebis sinTezur dargebSi: kino, Teatri... am dargebTan<br />
konkretuli profesiebis, adamianebis da nimuSebis dakavSireba<br />
• informacia nawarmoebis da avtoris Sesaxeb _ siuJeti (programa, libreto), Janri,<br />
biografiuli cnobebi...<br />
praqtikuli unar-Cvevebi da<br />
ideebis gamoxatva<br />
moswavle<br />
mus.V.1.<br />
iyenebs <strong>musika</strong>lur elementebs<br />
da sakravebs improvizaciuli<br />
savarjiSoebis dros<br />
mus.V.2.<br />
mReris marto da sxvebTan Se<br />
Tanxmebulad<br />
mus.V.3.<br />
gansazRvravs da gamoxatavs<br />
misTvis saintereso ganwyobilebas,<br />
ideas, siuJets, Temas...<br />
mus.V.4.<br />
asrulebs gansxvavebuli stilis<br />
cekvebs<br />
mus.V.5.<br />
amoikiTxavs da Cawers martiv<br />
ritmul naxazs, melodias<br />
mus.V.6.<br />
organizebas uwevs saswavlo<br />
saqmianobas<br />
mus.V.7.<br />
TanamSromlobs sxvebTan<br />
mus.V.8.<br />
awyobs klasis RonisZiebebs<br />
V klasis standarti<br />
wlis bolos misaRwevi Sedegebi<br />
komunikacia, interpretacia<br />
moswavle<br />
mus.V.9.<br />
usmens da afasebs <strong>musika</strong>lur<br />
nawarmoebs<br />
mus.V.10.<br />
monawileobs sxvadasxva saxis<br />
RonisZiebaSi<br />
mus.V.11.<br />
kulturul RonisZiebebze<br />
daswrebisas icavs qcevis<br />
normebs<br />
mus.V.12.<br />
esmis da warmoaCens, rom xelovneba<br />
ideaTa gamoxatvis<br />
saSualebaa<br />
<strong>musika</strong>luri nawarmoebis aRqma<br />
konteqstSi<br />
moswavle<br />
mus.V.13.<br />
ganixilavs xelovnebis<br />
dargebs<br />
mus.V.14.<br />
ganixilavs mosmenil nawarmoebebs<br />
mus.V.15.<br />
ganasxvavebs da ajgufebs<br />
<strong>musika</strong>lur sakravebs<br />
11
12<br />
Tema gakveTili praqtikuli<br />
unar-Cvevebi<br />
da ideebis<br />
gamoxatva<br />
I Tema (6 sT)<br />
`ra SegviZlia, ra<br />
viciT~ (ganvlili<br />
masalis gameoreba)<br />
III. Sinaarsisa da miznebis ruka<br />
komunikacia da<br />
interpretacia<br />
<strong>musika</strong>luri<br />
nawarmoebis<br />
aRqma<br />
konteqstSi<br />
Sedegis kodi Sedegis kodi Sedegis kodi<br />
Sefasebis forma<br />
1 2 3 4 5<br />
1-li-me-2<br />
gakveTilebi<br />
`zafxu lis <strong>musika</strong> lu <br />
ri STabeW dile be bi~<br />
me-3-me-4<br />
gakveTilebi<br />
`SeamowmeT Tqveni<br />
codna~<br />
me-5-me-6<br />
gakveTilebi<br />
TamaSi `<strong>musika</strong>luri<br />
avtostrada~<br />
II Tema (10 sT)<br />
`sakravebi gviamboben~<br />
me-7 gakveTili<br />
`fortepianos<br />
warmoSoba~<br />
me-8-me-9<br />
gakveTilebi<br />
`rogor `daCagra~<br />
fortepianom Tavisi<br />
winaprebi~<br />
me-10-me-11<br />
gakveTilebi<br />
`Semodgomis peizaJi<br />
Tu ganwyobileba~<br />
me-12-me-13<br />
gakveTilebi<br />
`rogor `moviyvaneT~<br />
wvima~<br />
me-14-me-15-me-16<br />
gakveTilebi<br />
`molaparake<br />
doli~ afrikasa<br />
da simfoniur<br />
orkestrSi~<br />
moswavleTa interesebisa da momzadebis donis<br />
gamovlena (monacemTa bankis Seqmna);<br />
wyvilSi da gundSi erTxmiani da orxmiani mReris<br />
Cvevis gamovlena;<br />
simRerisa da moZraobis Serwymis unarCvevis<br />
gamovlena (metris gamoxatva moZraobis saSualebiT;<br />
Zlieri dros gamoyofa aqcentebiT; moZraoba<br />
wyvilebSi, ansamblSi, manZilebis dacva mwyobrSi;<br />
ganwyobilebebis gamoxatva moZraobis xasiaTiT).<br />
codnis gamovlena krosvordis daxmarebiT; sakravebis<br />
amocnoba vizualurad, solo da erToblivi<br />
JReradobis dros, xalxuri da klasikuri<br />
<strong>musika</strong>luri instrumentebis JReradobis gansxvaveba;<br />
instrumentis mimarT damokidebulebis<br />
gamoxatva; popularuli musikosebis amocnoba maTi<br />
nawarmoebebis mixedviT.<br />
TamaSis daxmarebiT informaciis gamovlena sanoto<br />
sistemis codnasTan dakavSirebiT; axali codnis<br />
(melodiis Cawera) ageba uaxloesi ganviTarebis<br />
zonaze orientirebiT<br />
mus. V. 5<br />
sakravebis dajgufeba bgeris miRebis wesis, masalis<br />
mixedviT; oqtavebis gacnoba (mcire, pirveli,<br />
meore).<br />
mus. V. 5<br />
bgeris daxasiaTeba xmovanebis xasiaTis mixedviT;<br />
dinamikuri niuansebis dakavSireba mxatvruli<br />
gamomsaxvelobis miznebTan.<br />
mus. V. 5 mus. V. 15<br />
<strong>musika</strong>luri nawarmoebis mosmenaSefasebis (na warmoebis<br />
ganwyobilebisTvis sityvieri ekviva lentis<br />
moZebnis) Cvevis gamomuSaveba; orxmianobaze muSaoba<br />
Sebanebis principis dacviT.<br />
mus. V. 2 mus. V. 9, 12<br />
ansambluri Sesrulebis Cvevebis ganviTareba (dakvra,<br />
simRera);<br />
smeniTi yuradRebis gamomuSaveba.<br />
mus.V. 1 mus. V. 12<br />
codnis miReba aRmoCenis gziT; intonaciuri savarjiSoebis<br />
Sesruleba myari da meryevi bgerebis<br />
SegrZnebisaTvis; SemoqmedebiTi fantaziis<br />
ganviTareba improvizaciuli savarjiSoebiT (<strong>musika</strong>luri<br />
`kiTxvapasuxi~)<br />
mus. V. 1 mus. V. 9 mus. V. 15<br />
kiTxvari, testi,<br />
cxrili,<br />
konkretuli<br />
praqtikuli samuSaos<br />
Sesruleba (simRera,<br />
<strong>musika</strong>, moZraoba).<br />
konkretuli<br />
praqtikuli samuSaos<br />
Sesruleba (melodiis<br />
Cawera)<br />
konkretuli<br />
praqtikuli samuSaos<br />
Sesruleba<br />
konkretuli<br />
praqtikuli samuSaos<br />
Sesruleba<br />
(sanoto teqstebze)<br />
praqtikuli muSaoba,<br />
<strong>musika</strong>luri<br />
savarjiSoebis<br />
Sesruleba<br />
konkretuli praq tikuli<br />
samuSaos Ses ruleba<br />
(m u zi ci rebis unari)<br />
voka luri savar ji So ebis<br />
Sesruleba (Seba neba)<br />
praqtikuli muSaoba,<br />
intonaciuri<br />
savarjiSoebis<br />
Sesruleba<br />
(improvizaciis unari)
III Tema (2 sT)<br />
`banis gasaRebis<br />
saidumlo~<br />
me-17-me-18<br />
gakveTilebi<br />
IV Tema (4 sT)<br />
`kompozitoris<br />
portreti~<br />
(i. haidni)<br />
me-19-me-20 gakve-<br />
Tilebi<br />
`kom po zitoris xumroba~<br />
21-e-22-e<br />
gakveTilebi<br />
`vudiriJorebT~<br />
simfonias~<br />
V Tema (2 sT)<br />
`vimReroT<br />
xmaSewyobilad~<br />
23-e-24-e<br />
gakveTilebi<br />
VI Tema (6 sT)<br />
`gilocavT damdeg<br />
Sobaaxal wels!~<br />
25-e-26-e<br />
gakveTilebi<br />
`gvepatiJeba baletizRapari~<br />
27-e-28-e<br />
gakveTilebi<br />
29-e-30-e<br />
gakveTilebi<br />
`vacocxlebT<br />
saSobao zRapars~<br />
VII Tema (3 sT)<br />
`riT gagaxaroT?~<br />
31-e-33-e<br />
gakveTilebi<br />
VIII Tema (4 sT.)<br />
`kompozitoris<br />
portreti~<br />
(n. paganini)<br />
34-e-35-e gakve Tilebi<br />
`paga ninis erTguli<br />
Tanamgzavri~<br />
damoukidebeli swavlis unarCvevis ganviTareba;<br />
saazrovno aqtivobebi notebis SeTvisebisaTvis<br />
banis gasaRebSi.<br />
mus. V. 1, 5<br />
sakravTa amocnoba solo da ansamblSi JReradobis<br />
dros<br />
mus. V. 9 mus. V. 14, 15<br />
xelT arsebuli sagnebiT da elementaruli sakravebiT<br />
ansambluri Sesrulebis Cvevebis ganviTareba,<br />
ritmuli saqcevebis Sesruleba<br />
mus. V. 1 mus. V. 13<br />
sanoto teqstis gamoyenebis Cvevebis gamomuSaveba<br />
nawarmoebis daswavlis dros. vokalursagundo<br />
Cvevebis ganviTareba sunTqviTi savarjiSoebiT.<br />
<strong>musika</strong>lurritmuli savarjiSoebis unaris ganviTareba.<br />
STabeWdilebis sityvierad da naxatiT<br />
gamoxatvis Cvevebis ganviTareba.<br />
mus. V.2, 4, 5 mus. V. 9<br />
sabaleto Janrebis gacnoba, xelovnebis dargebis<br />
urTierTkavSiris dadgena am sinTezur JanrSi.<br />
<strong>musika</strong>luri sakravebis amocnoba, JReradobis<br />
daxasiaTeba da dajgufeba bgeris miRebis wesis mixedviT;<br />
kulturul RonisZiebebze daswrebisas qcevis normebis<br />
dacva.<br />
mus. V. 1 mus. V. 9, 10, 11 mus. V. 13, 14, 15<br />
musikis mosmenis dros nacnobi <strong>musika</strong>luri<br />
elementebis, sakravebis gamorCeva da daxasiaTeba.<br />
sakravebis dajgufeba masalisa (xis, liTonis) da<br />
bgeris miRebis wesis mixedviT.<br />
mus. V. 9 mus. V. 15<br />
TanamSromlobis unarCvevis ganviTareba saklaso<br />
RonisZiebis mowyobisaTvis (monawileoba resursis<br />
SeqmnaSi, <strong>musika</strong>lur gaformebaSi, saWiro rekvizitis<br />
moZiebaSi; samuSao funqciebis ganawileba da<br />
movaleobebis Sesruleba)<br />
mus. V. 3, 7, 8 mus. V. 10<br />
SeZenili unarebisa da Cvevebis, SeTvisebuli codnis<br />
gamovlena; standartis samive mimarTulebiT<br />
saSualedo Sedegebis miRwevis donis warmoCineba.<br />
mus. V. 15 mus. V. 9, 10, 12 mus. V. 14, 15<br />
<strong>musika</strong>luri nawarmoebis mosmenisa da Sefasebis<br />
Cvevebis ganviTareba, STabeWdilebis sityvierad da<br />
naxatiT gadmocemis unaris gaRviveba.<br />
mus. V. 9, 12<br />
konkretuli<br />
praqtikuli samuSaos<br />
Sesruleba (banis<br />
gasaRebSi notebis<br />
SeTviseba)<br />
praqtikuli muSaoba,<br />
organizebuloba,<br />
mosmena, CarTuloba<br />
praqtikuli muSaoba,<br />
SemoqmedebiToba,<br />
muzicirebis unari<br />
konkretuli<br />
praqtikuli samuSaos<br />
(intonaciuri<br />
savarjiSoebis)<br />
Sesruleba<br />
msjeloba klasSi<br />
xelovnebis<br />
sinTezuri dargis<br />
Sesaxeb, msjelobaSi<br />
monawileoba<br />
konkretuli<br />
praqtikuli samuSaos<br />
Sesruleba (cxrili,<br />
kiTxvari)<br />
praqtikuli muSaoba,<br />
SemoqmedebiToba,<br />
TanamSromloba,<br />
monawileoba<br />
RonisZiebebSi<br />
viqtorinaSi<br />
monawileoba,<br />
kiTxvadavalebebis<br />
Sesruleba<br />
msjeloba klasSi<br />
13
36-e-37-e<br />
gakveTilebi<br />
`ostati da<br />
sakravebi~<br />
IX Tema (2 sT)<br />
`kanoni _ mibaZva Tu<br />
gamojavreba~<br />
38-e-39-e<br />
gakveTilebi<br />
X Tema (3 sT)<br />
`kompozitoris<br />
portreti~ (ed. grigi)<br />
me-40-41-e gakveT-ebi<br />
`pir veli<br />
impro vizacia~<br />
42-e gakveTili<br />
`uRrublo cis<br />
melodia~<br />
XI Tema (7 sT)<br />
`viRebT naxat<br />
films~<br />
43-e-44-e<br />
gakveTilebi<br />
`vfurclavT<br />
<strong>musika</strong>lur alboms~<br />
45-e gakveTili<br />
`vacocxlebT<br />
<strong>musika</strong>lur<br />
14<br />
suraTebs~<br />
XII Tema (4 sT)<br />
`gazafxuls ara<br />
hyavs badali~<br />
46-e-47-e<br />
gakveTilebi<br />
48-e-49-e<br />
gakveTilebi<br />
`gazafxulis<br />
<strong>musika</strong>luri peizaJi~<br />
xelovnebis dargebisa da maTTan dakavSirebuli<br />
profesiebis daxasiaTebis unaris ganviTareba;<br />
sakravTa amocnoba solo da ansamblSi JReradobis<br />
dros, maTi daxasiaTeba bgeris sxvadasxva Seferilobis<br />
mixedviT.<br />
mus. V. 13, 15<br />
improvizaciuli savarjoSoebis Sesruleba <strong>musika</strong>luri<br />
elementebisa da sakravebis gamoyenebiT<br />
(<strong>musika</strong>luri `eqo~); kanonis tipis simRerebis<br />
Sesruleba; personaJis xasiaTis gadmocemis unaris<br />
ganviTareba mimikiT, xmis tembriT.<br />
mus. V. 1, 2, 3<br />
<strong>musika</strong>luri nawarmoebis mosmenisa da ganwyobis<br />
gamoxatvis Cvevis ganviTareba; sakuTari versiis<br />
(nawarmoebis `gaorkestreba~) dasabuTebis Cvevebis<br />
gamomuSaveba.<br />
mus. V. 9 mus. V. 15<br />
musikis mosmenisa da Sefasebis Cvevis ganviTareba,<br />
ganwyobilebis gansazRvra (maJoriminori), <strong>musika</strong>lurgamomsaxvelobiTi<br />
xerxebis daxasiaTeba;<br />
po eturi nimuSis SerCeva <strong>musika</strong>luri nawarmoebis<br />
daxasiaTebisTvis, STabeWdilebis naxatiT gadmocema,<br />
sakravebis amocnoba; improvizaciuli savarjiSoebi<br />
<strong>musika</strong>luri elementebis gamoyenebiT.<br />
mus. V. 1 mus. V. 9, 12 mus. V. 15<br />
vokalizaciis Cvevebis ganviTareba (instrumentuli<br />
melodiis gamRereba xmovan marcvlebze), me lodiisaTvis<br />
sityvebis SerCevagamRereba; mos menil nawarmoebze<br />
STabeWdilebebis gadmocemis Cvevis ganviTareba,<br />
SemsrulebelTa Semadgenlobis gansazRvra; mosmenis<br />
Cvevebis ganviTareba sanoto Canaweris gamoyenebiT;<br />
wyvilSi cekvis Cvevis ganviTareba.<br />
mus. V. 1, 4 mus. V. 9 mus. V. 15<br />
saqmianobis organizebis, TanamSromlobis Cvevebis<br />
ganviTareba saklaso RonisZiebis mosawyobad.<br />
mus. V. 6, 7, 8<br />
xmis, taSis saSualebiT <strong>musika</strong>luri elementebis kontrastulad<br />
gamoxatvis unarCvevis ganviTareba (mRera<br />
xmamaRlaxmadabla, Cqaranela, maJorSiminorSi), orxmiani<br />
mReris Cvevis gamomuSaveba, intervalebis gam<br />
Rereba, melodiis ganwyobilebis Secvla (maJoriminori).<br />
mosmenili nawarmoebisaTvis saxelwodebis SerCeva.<br />
STabeWdilebis gadmocema sityvierad da naxatiT.<br />
mus. V. 1, 2 mus. V. 9, 12<br />
mosmenili <strong>musika</strong>luri nawarmoebis gaanalizebis<br />
Cvevis ganviTareba musikis gamomsaxvelobiTi sa<br />
Sualebebis gamovleniT; safortepiano nawarmoebisTvis<br />
saorkestro sakravebis SerCeva, piesis<br />
warmosaxviTi `gaorkestreba~, SerCeuli Semadgenlobis<br />
daxasiaTeba da arCevanis dasabu Teba;<br />
instrumentuli melodiisTvis sasimRero teqstis<br />
SerCeva; mosmenis Cvevebis ganviTareba sanoto<br />
Canaweris gamoyenebiT.<br />
mus. V. 1, 5 mus. V. 9, mus. V. 15<br />
konkretuli<br />
praqtikuli samuSaos<br />
Sesruleba da<br />
msjeloba klasSi<br />
praqtikuli muSaoba,<br />
intonaciuri<br />
savarjiSoebis Sesruleba<br />
polifoniis<br />
elementebiT.<br />
msjeloba klasSi<br />
msjeloba klasSi<br />
da konkretuli<br />
praqtikuli samuSaos<br />
Sesruleba<br />
msjeloba klasSi<br />
da konkretuli<br />
praqtikuli samuSaos<br />
Sesruleba.<br />
konkretuli<br />
praqtikuli samuSaos<br />
Sesruleba.<br />
konkretuli<br />
praqtikuli samuSaos<br />
Sesruleba da<br />
msjeloba klasSi<br />
konkretuli<br />
praqtikuli samuSaos<br />
Sesruleba, msjeloba<br />
klasSi
XIII Tema (4 sT.)<br />
`kompozitoris<br />
portreti~<br />
(r. Sumani)<br />
50-e-51-e<br />
gakveTilebi<br />
`amovicnoT<br />
karnavalis niRbebi~<br />
52-e-53-e<br />
gakveTilebi<br />
`gaviTamaSoT piesa~<br />
XIV Tema (2 sT.)<br />
`xalxuri simRera _<br />
megzuri operaSi~<br />
54-e-55-e<br />
gakveTilebi<br />
XV Tema (3 sT.)<br />
`kompozitoris portreti~<br />
(v. mo car ti)<br />
56-e-57-e-58-e<br />
gakveTilebi<br />
`kameruli <strong>musika</strong>~,<br />
anu mogzauroba me<br />
18 saukuneSi~<br />
XVI Tema (2 sT.)<br />
`qriste aRdga!~<br />
59-e-me-60<br />
gakveTilebi<br />
XVII Tema (3 sT.)<br />
`sxva saqarTvelo<br />
sad aris...~<br />
61-e-63-e<br />
gakveTilebi<br />
XVIII Tema (2 sT.)<br />
`<strong>musika</strong>luri<br />
Sejibri~<br />
64-e-65-e<br />
gakveTilebi<br />
musikis gamomsaxvelobiTi xerxebis gamovlenadaxasiaTebis<br />
Cvevis ganviTareba musikis mosmenis procesSi;<br />
ganwyobilebis gamoxatva mimikiT, Jes tiT,<br />
cekviT; STabeWdilebis gadmocema naxatiT; xmis,<br />
taSis saSualebiT, <strong>musika</strong>lur instrumentebze dak <br />
vriT; improvizaciuli savarjoSoebis Sesru leba kontrastuli<br />
<strong>musika</strong>luri intonaciebis gamosa xatad.<br />
mus. V. 1, 3, 4 mus. V. 9<br />
improvizaciuli savarjiSoebis Sesruleba; instrumentuli<br />
melodiis Sesatyvisi poeturi teqstis<br />
SerCeva gamRerebisTvis; instrumentuli piesis<br />
ganwyobilebis <strong>musika</strong>lurritmuli moZraobebiT<br />
gadmocemis Cvevis ganviTareba (moZraoba<br />
wyvilebSi, ansamblSi).<br />
mus. V. 1, 3, 4<br />
xalxuri da profesiuli <strong>musika</strong>luri Semoqmedebis<br />
ganmasxvavebeli niSnebis moZieba, Janris gansazRvra<br />
(vokaluri, instrumentuli); operis, rogorc<br />
xelovnebis sinTezuri Janris gaanalizebis Cvevis<br />
ganviTareba.<br />
mus. V. 10, 12 mus. V. 14<br />
mosmenili instrumentuli piesisTvis<br />
saxelwodebis SerCeva, piesis xasiaTis <strong>musika</strong>lurinstrumentuli<br />
moZraobiT gadmocemis unaris<br />
gaRviveba; xelmisawvdomi sakravebiT ritmuli<br />
saqcevebis Sesruleba; sanoto teqstis gamoyenebis<br />
Cvevis ganviTareba nawarmoebis daswavlis dros.<br />
koleqtiuri muzicirebis Cvevebis ganviTareba.<br />
kameruli musikis Janris gansazRvra.<br />
mus. V. 1, 3, 5 mus. V. 12 mus. V. 14<br />
orxmianobaze muSaobis Cvevis ganviTareba (wyvilebSi<br />
simRera); sanoto teqstze muSaobis Cvevis<br />
ganviTareba nawarmoebis daswavlis dros;<br />
fragmentis uSecdomod gadaweris Cvevis gamomuSaveba;<br />
<strong>musika</strong>luri sakravebis amocnoba ansamblSi<br />
JReradobis dros, maTi dajgufeba bgeris miRebis<br />
wesis mixedviT.<br />
mus. V. 2, 5 mus. V. 9 mus. V. 15<br />
ritmuli saqcevebis Sesruleba dasartyam sakravze;<br />
koleqtiuri muzicirebis Cvevis gamomuSaveba;<br />
sanoto teqstis gamoyenebis Cvevis ganviTareba<br />
nawarmoebis daswavlis dros.sakravebis amocnoba<br />
saorkestro JReradobis dros.<br />
improvizaciuli savarjiSoebis Sesruleba<br />
<strong>musika</strong>luri elementebis gamoyenebiT.<br />
mus. V. 1, 5 mus. V. 15<br />
komunikaciisa da diskusiis kulturis<br />
ganviTareba (<strong>musika</strong>luri Sejibris formis<br />
gamoyenebiT); SeZenili unarebisa da Cvevebis,<br />
SeTvisebuli codnis gamovlena standartis samive<br />
mimarTulebiT. saboloo Sedegebis miRwevis donis<br />
warmoCineba.<br />
mus. 1, 2, 5, 6,<br />
7, 8<br />
mus. V. 9, 10 mus. V. 15<br />
konkretuli<br />
praqtikuli samuSaos<br />
Sesruleba.<br />
konkretuli<br />
praqtikuli samuSaos<br />
Sesruleba<br />
msjeloba klasSi<br />
konkretuli<br />
praqtikuli samuSaos<br />
Sesruleba<br />
konkretuli<br />
praqtikuli samuSaos<br />
Sesruleba da<br />
msjeloba klasSi.<br />
konkretuli<br />
praqtikuli samuSaos<br />
Sesruleba.<br />
konkretuli<br />
praqtikuli samuSaos<br />
Sesruleba,<br />
monawileoba<br />
SejibrSi,<br />
msjeloba klsSi.<br />
15
16<br />
IV.sanimuSo gakveTilebis scenarebi; gakveTilebi meTodikuri komentarebiT<br />
(moswavlis saxelmZRvanelos mixedviT)<br />
I Tema. „ra SegviZlia, ra viciT“ (2 sT.)<br />
TamaSi „<strong>musika</strong>luri avtostrada“<br />
(me-5-me-6 gakveTilebi)<br />
gakveTilis tipi: Semajamebeli.<br />
gakveTilis mizani: TamaSis daxmarebiT moswavleTa unarCvevebis, codnis Semowmeba, melodiis<br />
Caweris unarebis gamovlena.<br />
misaRwevi Sedegi: mus. V.5<br />
informacia maswavlebels:<br />
TamaSi „<strong>musika</strong>luri avtostrada“ sami etapisgan Sedgeba da or gakveTils moicavs.<br />
I gakveTili oretapiania. I etapi iTvaliswinebs informacias, romelic maT sanoto sistemis<br />
niSnebis codnasTan dakavSirebiT ukve aqvT. II etapze arsebul codnas iyeneben ritmuli<br />
marcvlebiT Cawerili simReris amosacnobad.<br />
II gakveTili mTlianad moicavs TamaSis III etaps. jgufuri aqtivobebiT, maswavleblis<br />
megzurobiTa da rCeviT codnas ageben uaxloesi ganviTarebis zonaze orientirebiT.<br />
moswavleebi axal codnas (melodiis Cawera) miiReben arsebul codnaze dafuZnebiT.<br />
I gakveTili<br />
„<strong>musika</strong>luri avtostrada“ saxaliso da, amave dros, saganmanaTleblo aqtivobaa. moswavleebs<br />
sanoto sistemis sasiamovno grZnobebTan asocirebaSi daexmareba. maswavlebe li<br />
SeZlebs biheviorizmis * erTerTi principis _ movlenaTa asociaciis _ gatarebas. saxaliso<br />
saqmianobaSi monawileobam naklebad sasiamovno davalebis _ sanoto sistemis codnis<br />
Semowmebis _ warmatebiT Sesruleba unda uzrunvelyos.<br />
gakveTilis msvleloba:<br />
I etapi<br />
moswavleebma gonebaSi unda aRidginon informacia, romelic am konkretuli gakveTilis<br />
Temas ukavSirdeba. unaxavT Tu ara avtostrada _ mravalxaziani gzebiT, swrafmavali<br />
eqspresebiT, manqanebiT. dafaze xuT paralelur xazs gavavlebT. warmoidgi neT, veubnebiT<br />
maT, rom Tqvens winaSea xuTxaziani saavtomobilo gza, anu xuTgziani avtostradaa. xuTive<br />
gzaze manqanebi erTi mimarTulebiT moZraoben _ marcxnidan marjvniv. manqanebs ovaluri<br />
forma aqvT. zogi manqana Savia, zogi ki _ TeTri. Tu TeTr manqanaSi Cajdebi, nela ivli. Savi<br />
manqanebi ufro did siCqares aviTareben, gansakuTrebiT isini, antenebze almebi rom aqvT<br />
damagrebuli. moZraoben agreTve misabmeliani manqanebic. arsebobs moZraobis amkrZalavi<br />
niSnebic, romlebic sxvadasxva droiT amuxruWeben moZra obas. avtomanqanebis Sejaxebebi<br />
da avariebi rom ar moxdes, gzebi monakveTebad aris dayofi li da moZraobis wesebs sagzao<br />
policia akontrolebs. avtostrada amJamad Caketilia. gaixsneba mxolod maSin, rodesac<br />
SuqniSani ainTeba. gaveSuroT manqanebis bazrobisaken da manqanebi da sagzao niSnebi<br />
davaTvalieroT, _ vTavazobT maT.<br />
„bazrobaze“ bavSvebi xvdebian, rom xuTgziani avtostrada SeniRbuli sanoto sistemaa,<br />
xolo sagzao niSnebi sanoto sistemis niSnebia.<br />
vacnobT TamaSis pirvel pirobas: avtostrada gaixsneba da Tqveni manqanebi amoZravdeba im<br />
SemTxvevaSi, Tu yoveli Tqvengani „marTvis uflebas“ moipovebs. amisaTvis saxelmZRvaneloSi<br />
dasmul kiTxvebs unda upasuxoT.<br />
moswavleebs vyofT 68kacian jgufebad. jgufis TiToeuli wevri kiTxvebze pasuxs<br />
samuSao rveulSi Cawers.<br />
* ix. damxmare saxelmZRvanelo `ganviTarebisa da swavlis Teoriebi~, gv. 173, gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2008 w.<br />
ix. saiti www.tpdc.ge _ maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centri.
1. _ ra hqvia avtostradis am SuqniSans?<br />
2. ra hqvia Sveul xazs, romelic gzebs Tanabar monakveTebad yofs? (pasuxi: taqtis xazi)<br />
am kiTxvaze pasuxi rom gascen, maT yuradRebas saxelmZRvaneloSi daxazul sanoto<br />
sistemisken mivapyrobT.<br />
3. _ raze miuTiTebs es niSani? wesrigis damcveli trasaze? (pasuxi: metrze, anu<br />
taqtis zomaze).<br />
4. _ ra hqvia am TeTr manqanas anteniT? (pasuxi: naxevari noti).<br />
5. _ es Tqveni nacnobi TeTri manqanaa misabmeliT. ramdens matebs wertili am notis<br />
grZliobas. (pasuxi: notis grZliobis naxevars).<br />
6. _ ras daarqmevT am Sav manqanas anteniT? (pasuxi: meoTxedi noti).<br />
7. es ki, rogorc ukve xvdebiT Savi manqanaa, antenaze mimagrebuli almiT. ra hqvia am<br />
manqanas? (pasuxi: mervedi noti).<br />
8. ra hqvia moZraobis Semaferxebel niSnebs da ramdeni xniT ayovneben moZraobas<br />
isini trasaze? (pasuxi: pauzebi _ mTeli, naxevari, meoTxedi, mervedi).<br />
axla ki gamotovebul adgilebSi intervalebis dasaxeleba unda Caiweros.<br />
8. ra hqvia intervals, romelic Seicavs umcires manZils, bgera erTsa da imave safexurze<br />
meordeba? (pasuxi: prima)<br />
9. ra hqvia orsafexurian intervals? (pasuxi: sekunda)<br />
10. ra hqvia samsafexurian intervals? (pasuxi: tercia)<br />
vinc gamocda Caabara, _ mivmarTavT TiToeuli jgufis wevrebs, _ manqanis „marTvis<br />
ufleba“ aqvT. jgufis wevrebi, romlebmac es ufleba ver moipoves, manqanebSi Casxdebian,<br />
magram manqanebs ver „waiyvanen“.<br />
II etapi<br />
meore pirobis Tanaxmad, jgufis wevrebma xalxuri simRera „JuJuna wvima“ unda icod nen<br />
da misi gamocnoba unda SeZlon ritmuli marcvlebis mixedviT. dafaze ori xalxuri sim Reris<br />
melodiis Canaweri Tavsdeba ritmuli marcvlebiT _ „Wrelo pepela“ da „JuJuna wvima“.<br />
romelia maT Soris „JuJuna wvima“?<br />
iwyeba Zieba, varaudebis gamoTqma. vaZlevT miTiTebas: rigrigobiT imReron orive simRera<br />
sityvebTan erTad taSTan Sewyobilad, aRniSnon taqtis Zlieri dro. daakvirdnen Canawers:<br />
TiTo ritmul erTeuls sasimRero teqstis TiTo marcvali Seesatyviseba. dafaze iwereba am<br />
simRerebis damarcvluli sityvebi:<br />
1. JuJuna wvima movida didi mindori danama.<br />
2. Wrelo pepela gafrindi nela, delia ranuni.<br />
17
18<br />
II gakveTili<br />
gakveTilis tipi: praqtikuli.<br />
gakveTilis mizani: melodiis Caweris unarCvevebis ganviTareba.<br />
wina gakveTiTlze simRera „JuJuna wvima“ ritmuli marcvlebis mixedviT amovicaniT. axla<br />
TamaSis bolo pirobis Sesrulebaze unda gadavideT _ simReris melodia notebiT unda<br />
Caiweros.<br />
misaRwevi Sedegi: mus. V.5<br />
miTiTeba maswavlebels:<br />
TamaSis am bolo pirobis Sesasruleblad, jgufebis dakompleqtebisas inkluziuri<br />
ganaTlebis strategiebi * unda gaviTvaliswinoT: movaxdinoT moswavleebis jgufebis Sida<br />
dawyvileba, anu bavSvi davawyviloT iseT bavSvTan, romelic ukeT kiTxulobs notebs.<br />
gakveTilis msvleloba:<br />
simReris „JuJuna wvima“ melodia sanoto sistemaze unda moTavsdes. es imas niSnavs,<br />
rom ritmulma erTeulebma simaRle unda SeiZinos da notebad iqcnen. rogor CavweroT<br />
melodia? metri gansazRvrulia, TiToeuli notis grZlioba cnobilia, viciT, ramdeni noti<br />
avsebs TiTo taqts. melodiis mimarTuleba isrebiT aris miniSnebuli. problema TiToeuli<br />
ritmuli marcvlis simaRlis dadgenaa. amisaTvis movuxmobT intervalebs, isini mogveSveleba<br />
melodiis CaweraSi.<br />
vixsenebT (Tu ukve Seswavlilia) an vTavazobT intervalebis cifrul aRniSvnebs:<br />
prima aRiniSneba cifriT 1.<br />
sekunda aRiniSneba cifriT 2.<br />
tercia aRiniSneba cifriT 3. da a. S.<br />
sawyisi bgeraa „sol“ sanoto sistemis meore xazze, romelic violinos gasaRebSi<br />
imyofeba. saWiro notebis dasadgenad gaimRereben intervalebs. maTi safexurebis raodenoba<br />
cifrebiTaa aRniSnuli, melodiis mimarTulebas isrebi gviCvenebs. iwyeba sawyisi bgeridan<br />
safexurebis gamoTvla da Sesatyvisi notis Cawera. maT ukve ician am notis grZlioba<br />
gamRerebuli ritmuli marcvlebis mixedviT. drodadro vumowmebT Canaweris siswores.<br />
TiToeuli jgufi simReris melodiis Caweris Tavis versias warmoadgens. Semdeg xdeba<br />
maT mier Cawerili melodiis Sedareba.<br />
gakveTilis am bolo etapze unda moxdes maT mier Cawerili melodiis wakiTxva, note biT<br />
gamRereba. amis Semdeg moswavleebs dafaze vaCvenebT simReris sanoto Canawers da vTxovT,<br />
moZebnon gansxvaveba.<br />
gansxvaveba, romelsac gvinda, rom maT yuradReba miaqcion, unda iyos is, rom simReris<br />
melodias damarcvluli sityvebi aqvs miwerili. moswavles vTavazobT, maT mier Caweril<br />
melodias miuweron sityvebi. axla ukve SeiZleba, veubnebiT maT, Tqvens Canawers simRera<br />
vuwodoT.vTxovT, gadaweris dros iyvnen yuradRebianebi, rom ar dauSvan Secdoma.<br />
*. ix. damxmare saxelmZRvanelo `swavleba da Sefaseba~, gv. 150, gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2008 w.
vsvamT kiTxvas: dRes, rodesac melodiis da, saerTod, nebismieri musikis Casawerad<br />
uamravi teqnikuri saSualeba arsebobs, sad, ra viTarebaSi SeiZleba gamoiyenon codna,<br />
romelic maT melodiis Casawerad SeiZines?<br />
msjelobis safuZvelze moswavleebs saTanado daskvnis gamotanaSi vexmarebiT.<br />
resursi: audioCanawerSi: xalxuri simRera „JuJuna wvima movida“, sanoto rveuli, samuSao<br />
rveuli an furclebi, fanqrebi, saSleli.<br />
simReris „JuJuna wvima“ sanoto Canaweri.<br />
II Tema. `sakravebi gviamboben…~<br />
`Semodgomis peizaJi Tu ganwyobileba?~ (2 sT.)<br />
(me-10 gakveTili)<br />
gakveTilis tipi: Teoriuli.<br />
gakveTilis mizani: <strong>musika</strong>luri nawarmoebis mosmenaSefasebis Cvevis ganviTareba.<br />
misaRwevi Sedegi: mus. V.2. 9. 12.<br />
gakveTilis msvleloba:<br />
I etapi (moswavleTa gaaqtiureba, daintereseba mosasmeni piesiT)<br />
mivmarTavT bavSvTa warmosaxvis gaaqtiurebas: warmoidgineT, rom Semodgomis tyeSi<br />
seirnobT. ras geeubnebaT tyis ferebi? pasuxi mravalgvari iqneba. Cveni mizania, isini<br />
im ganwyobilebamde miviyvanoT, rom wiTelyviTel saRebavebiT moxatuli tye zafxuls<br />
emSvidobeba, buneba zamTris ZilisaTvis emzadeba, amitom zamTrispiris ganwyobileba<br />
gveufleba da a. S. erTi wuTiT rom SeCerdeT da yuri daugdoT tyis xmaurs, ra xmebs gaigonebT?<br />
savaraudo paxuxebi: drodadro daqrolili niavi foTlebs aaSrialebs da Camoy ris,<br />
fexqveS xmeli foTlebi xmauroben, gamxmar balaxSi raRac gafaCundeba da gairindeba… Tbil<br />
soros eZebs, nakadulic TiTqos laRad da mxiarulad aRar Cxrialebs da sxva amgvari.<br />
II etapi (<strong>musika</strong>luri Txzulebis mosasmenad ganwyoba, smeniTi yuradRebis mobilizeba ZiebiTi<br />
samuSaoebis dasaxviT da piesis mosmena)<br />
kompozitorma p. Caikovskim `Semodgomis simRera~ uwoda nawarmoebs, romelsac axla<br />
moismenT. pasuxobs piesa im ganwyobilebas, Tqven rom tyeSi dageuflaT? moismineT da<br />
vimsjeloT. musikis mosmenamde moswavleebs vyofT jgufebad da vaZlevT davalebas:<br />
dafiqrdnen da gvipasuxon, saxelmZRvaneloSi mocemuli strofebidan romeli ufro Seefereba<br />
im ganwyobilebas, romelic piesaSi iqneba gadmocemuli?<br />
`Cadis daRlili mze,<br />
amodis kvamli buxris,<br />
mosdevs saurme gzebs<br />
orRobeebSi mwuxri.~<br />
(murman lebaniZe)<br />
`xaverdiviT mwvane balaxs<br />
abibinebs sio nazad,<br />
TiTqo unda daefinos<br />
im yvavilebs fiandazad.~<br />
(akaki)<br />
nawarmoebis mosmenis Semdeg, unda vifiqroT, rom moswavleebi arCevans poet murman<br />
lebaniZis striqonebze SeaCereben.<br />
III etapi (mosmenili nawarmoebis gaazreba, wvdoma, gansja-gaanalizeba <strong>musika</strong>lur-gamomsaxvelobiTi<br />
xerxebis gamovlena)<br />
mosmenis Semdeg bavSvebs vTxovT, dafiqrdnen da gagviziaron STabeWdilebebi:<br />
1. ra ganwyobilebisaa es piesa?<br />
19
ganwyobilebis dasaxasiaTeblad maT unda amoirCion da samuSao rveulSi CainiSnon saxelmZRvaneloSi<br />
mocemuli CamonaTvalidan saWiro sityvebi; esenia: minoruli, gulTbili.<br />
2. ratom uwoda kompozitorma am piesas simRera? simRera xom sityvebTan erTad imRereba<br />
_ veubnebiT maT. moswavleebi migvyavs im azramde, rom fortepianos Tavisi gabmuli, mReradi<br />
bgerebiT SeuZlia `imReros~. radgan fortepiano `mReris~, mas mxolod usityvod SeuZlia<br />
imReros. bavSvebs gamoaqvT daskvna, rom `Semodgomis simRera~ mReradi piesaa, usityvo<br />
simReraa.<br />
3. kompozitorma piesis xasiaTis gadmosacemad musikis rogor gamomsaxvelobiT xerxebs<br />
mimarTa? dafaze Camoiwereba musikis gamomsaxvelobiT xerxebi, moswavleebs evalebaT,<br />
SearCion da daasabuTon Tavisi arCevani.<br />
• rogori melodia SearCia kompozitorma? (aRmavali, daRmavali, mdovre, naxtomiseburi).<br />
• ra temps mimarTa? (Cqari, neli, zomieri).<br />
• romeli registrebi gamoiyena? (maRali, dabali, saSualo) da sxva.<br />
klasis winaSe vayenebT problemas: Tqven kompozitorebi xarT da Semodgomis <strong>musika</strong>luri<br />
suraTi unda SeqmnaT. vTxovT, ifiqron da gadawyviton, musikis rogor gamomsaxvelobiT<br />
xerxebs SearCevdnen, Tu gamosaxati eqnebodaT xvaviani, dovlaTiani Semodgoma, rTveli,<br />
xalisiani Sromis simRerebiT?<br />
dafaze rCeba Camowerili musikis gamomsaxvelobiTi xerxebi. maTgan SeirCeva is xerxebi,<br />
romlebsac isini scnoben saWirod.<br />
moswavleebi iyofian jgufebad. TiToeuli jgufis movaleobaa, daasabuTos arCevani da<br />
warmoadginos Tavisi versia. es misia jgufis liderebs ekisrebaT.<br />
informacia maswavlebels:<br />
orientacia azrovnebaze da fiqrze dagvexmareba ganaTlebis miznebis (codnis SenarCuneba,<br />
misi gagebagaazreba da codnis aqtiuri gamoyeneba) miRwevaSi (perkinsis Teoria * ). bunebis<br />
Sesaxeb codnis gamoyeneba moxdeba <strong>musika</strong>luri peizaJis (p. Caikovskis `Semodgomis simRera~)<br />
daxasiaTebis dros, rac moswavleTa naturalisturi inteleqtis ganviTarebis xelSemwyobi<br />
saSualebaa (h. gardneris Teoria ** ).<br />
resursi: audioCanawerSi _ p. Caikovskis safortepiano piesa `Semodgomis simRera~ (12 piesidan<br />
`weliwadis droni~ _ `oqtomberi~) saweri furclebi, kalmistrebi.<br />
20<br />
me-11 gakveTili<br />
(me-10 gakveTilis gagrZeleba)<br />
gakveTilis tipi: praqtikuli.<br />
gakveTilis mizani: <strong>musika</strong>luri nawarmoebis ganwyobilebisTvis sityvieri ekvivalentis<br />
moZebnis Cvevebis ganviTareba, orxmianobaze muSaoba Sebanebis principis dacviT.<br />
misaRwevi Sedegi: mus. V.2. 9. 12.<br />
gakveTilis msvleloba:<br />
(wina gakveTilze dawyebuli aqtivobebis dasruleba)<br />
IV etapi (refleqsia. nawarmoebis xelaxla mosmena. nawarmoebisadmi damokidebulebis gamomuSaveba)<br />
moswavleebs vTxovT, daakvirdnen saxelmZRvaneloSi mocemuli ferweruli tilos<br />
ilustracias. es Semodgomis peizaJia. Cven gvainteresebs, moswavleTa azriT, risi gadmocema<br />
ver SeZlo mxatvarma, rac `moaxerxa~ <strong>musika</strong>m? SeigrZeniT am tiloze naRvlianoba, uxalisoba,<br />
igive ganwyobileba, rac `Semodgo mis simReraSia~? ras daamatebdiT? _ vekiTxebiT maT.<br />
* ix. damxmare saxelmZRvanelo `ganviTarebisa da swavlis Teoriebi~, gv. 119, 200, gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2008 w.<br />
** ix. damxmare saxelmZRvanelo `ganviTarebisa da swavlis Teoriebi~, gv. 134, gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2008 w.
informacia maswavlebels:<br />
dadgenilia, rom vidre moswavle sityvebiT ar gamoxatavs Tavis azrs, musi kis mosmeniT<br />
miRebuli STabeWdilebebi misTvis savsebiT gasagebi da naTeli ar iqneba. imis ga mo, rom<br />
maTi leqsika Raribia, <strong>musika</strong>luri terminologiis arasakmarisi codna aqvT, xSirad unari<br />
ar SeswevT, miagnon saWiro sityvebs mosmenili nawarmoebis gasaanalizeblad. amitom,<br />
<strong>musika</strong>luri nawarmoebis xasiaTis gansazRvrisaTvis, winaswar mivawvdiT kontrastuli<br />
mniSvnelobis `daxasiaTebebs~. magaliTad: `mxiarulisevdiani~, `sazeimosamgloviaro~ da<br />
SevTavazebT erTerTis SerCevas. Semdeg TandaTan mivexmarebiT verbaluri leqsikonis<br />
gasafarToeblad gamoiyenon Semdegi daxasiaTebebi: mxne, Tamami, laRi, unaRvlo, ficxi,<br />
mgznebare, udardeli, kekluci, molxenili, didebuli, sazeimo, nazi, alersiani, mReradi,<br />
pirquSi, mRelvare, saxumaro da a. S.<br />
piesis mosmenaze muSaobis dasasruls vusvamT kiTxvebs:<br />
• ra saxis <strong>musika</strong>a? vokaluri Tu instrumentuli? (varkvevT, ician Tu ara am terminebis<br />
ganmarteba.<br />
• es piesa mcire, myudro darbazSi unda aJRerdes Tu operis scenaze? sad SeiZleba Sesruldes<br />
es nawarmoebi?<br />
axla ki davubrundeT qarTul `iavnanas~, _ vTavazobT moswavleebs, _ xom ar dagaviwydaT,<br />
wina gakveTilze misi Seswavla or xmaSi rom gadavwyviteT?<br />
informacia maswavlebels:<br />
saswavlo wlis manZilze moswavleebs Sesaswavlad vTavazobT qarTul xalxur simRerebs,<br />
sagaloblebs, erT da orxmian simRerebs klasikuri da Tanamedrove sabavSvo repertuaridan.<br />
imis gamo, rom mxatvrulad Rirebuli qarTuli xalxuri simRerebis udidesi nawili<br />
mravalxmiania, swavlebis am etapze moswavleebs vTavazobT SedarebiT martivi struqturis<br />
mqone xalxuri simRerebis or xmaSi Seswavlas, xolo wina wlebSi Seswavlili simRerebis<br />
melodiuri xazisaTvis meore xmis mierTebas. amasTan, mizanSewonili iqneba, Tu qarTuli<br />
xalxuri sakravebis daxmarebiT (mxolod erTi _ bani simis gamoyenebiT) harmoniul fons<br />
SevqmniT, miT umetes, rom simReraTa umravlesoba burdonul (gabmul) bans moiTxovs. am<br />
xerxiT TandaTanobiT SevaCvevT bavSvis smenas mravalxmian JReradobas da movamzadebT<br />
niadags mravalxmiani mReris Cvevebis gamomuSavebisTvis.<br />
daviwyebT im savarjiSoebis Sesrulebas, romlebic `iavnanas~ or xmaSi daswavlaSi<br />
dagvexmareba. amgvarad, muSaobas ukve Seswavlili melodiuri xazisTvis SebanebiT viwyebT.<br />
muSaoba wyvilebSi:<br />
pirveli umartivesi savarjiSo burdonuli (gabmuli, gaWimuli) tonis aTvisebas ukav<br />
Sirdeba. burdonuli tonis Sesruleba Rrma da farTo sunTqvas moiTxovs. amitom<br />
pirveldawyebiTi savarjiSoebi mTeli grZliobis mqone tonis unisonur Sesrulebas<br />
ukavSirdeba. Semdeg TandaTanobiT vzrdiT tonis grZliobas da, Sesabamisad, misi JReradobis<br />
xangrZliobas.<br />
davaleba 1.<br />
wyvilebi rigrigobiT gaimRereben mTeli grZliobis nots `o~ xmovanze. meore da mesame<br />
savarjiSoSi tonis grZlioba gaizrdeba, Sesabamisad unda gaizardos misi JReradobis<br />
xangrZliobac.<br />
21
davaleba 2.<br />
wina savarjiSo sxvadasxva xmovani bgerebis monacvleobiT Sesruldeba.<br />
davaleba 3.<br />
dawyvilebuli bavSvebidan erTi gaimRerebs `iavnanas~ melodias, meore ki me7 taqtSi<br />
banSi SeuerTdeba.<br />
savarjiSoebze muSaobas Semdeg gakveTilebze gavagrZelebT.<br />
vubrundebiT `iavnanas~. vagrZelebT wina gakveTilze dawyebul savarjiSoebze muSaobas.<br />
bavSvebs davawyvilebT.<br />
rogorc iciT, wina gakveTilze melodiebs banebi me7 taqtidan SeuerTdnen. axla ki,<br />
banis Semsruleblebis mier `mopovebuli~ `re~ toniT daviwyebT gamRerebas.<br />
melodiebs banis Semsruleblebi am toniT ahyvebian (romelime xmovan bgeraze), mxolod<br />
me7 taqtidan `re~ tons `do~ Seenacvleba (ori taqtis ganmavlobaSi) da isev `re~ tonze<br />
dasruldeba gamRereba:<br />
rodesac darwmundebiT, rom banis Semsruleblebma sirTule daZlies, gadaxvalT Semdegi<br />
savarjiSos Sesrulebaze. banis Semsruleblebi Tavis partias teqstis marcvlebis warmoTqmiT<br />
Seasruleben.<br />
yvela savarjiSos daZlevis Semdeg SesaZlebeli gaxdeba, simRera `iavnana~ or xmaSi Sesruldes.<br />
informacia maswavlebels:<br />
Sebanebis procesis aTviseba umniSvnelovanesi safexuria, romlis Semdeg samxmianobisaTvis<br />
damaxasiaTebeli winaaRmdegobebis daZleva did sirTules aRar warmoadgens. melodi isa<br />
da banis SeerTebiT simRera Camoyalibebuli orxmianobis saxes iZens. bolo, mesame etap ze<br />
(ufros klasebSi) banze oqtavuri, aseve kvinturi daSenebiT axali xma warmoiqmneba. maRali<br />
banis (anu pirveli xmis) melodiisa da banis partiebis SeerTeba araviTar siZneles Tan<br />
aRar iqneba dakavSirebuli xalxuri simRerebis srulyofilad Sesasruleblad. vokalur<br />
savarjiSoebze muSaobas epizoduri xasiaTi ar unda hqondes.<br />
axla ki `<strong>musika</strong>lur koleqciaze~ visaubroT, _ vTavazobT moswavleebs. maTTan saubarSi<br />
gairkveva, ucdiaT Tu ara raime koleqciis (safosto markebis, herbariumisaTvis gamxmari<br />
22
foTlebis, yvavilebis, peplebis da a. S.) Segroveba. Tu xmis Camweri teqnika aqvT, xom ar ake<br />
Te ben audioCanawerebs. saubari migvyavs iqiTken, rom gakveTilebze <strong>musika</strong>luri `eqsponatebis~<br />
Segroveba daviwyoT da `<strong>musika</strong>luri koleqcia~ SevqmnaT, romel Sic gakveTilebze da<br />
Tavisufal dros mosmenili <strong>musika</strong>luri nawarmoebebis dasaxelebas Sevi tanT. drodadro<br />
koleqcionerTa jgufebs Soris viqtorinaSejibri gaimarTeba. koleqcione re bi erTmaneTs<br />
Seejibrebian, vin meti eqsponati daagrova da uSecdomod SeuZliaT gamoic non <strong>musika</strong>,<br />
romelic maTi koleqciidanaa.es imas niSnavs, rom yoveli `koleqcioneri~ Tavi si koleqciidan<br />
usvams kiTxvas koleqcionerTa sxva jgufis warmomadgenlebs. yovel koleqci as eyoleba<br />
`mcveli~, romelic jgufis wevrebis mier `Segrovil~ masalas mouyris Tavs da Tavis<br />
`zardaxSaSi~ Seitans.<br />
informacia maswavlebels:<br />
vfiqrobT, es erTerTi xerxia imisaTvis, rom ara marto musikiT, aramed xelovnebis sxva<br />
dargebiTac davainteresoT bavSvebi. maTi erTerTi saSinao davaleba iqneba gakveTilidan<br />
gakveTilamde (an kviraSi erTxel) televiziiT da sxva saSualebebiT mosmenili <strong>musika</strong>luri<br />
nawarmoebebis an speqtaklis, koncertis, gamofenis Sesaxeb STabeWdilebaTa dagroveba<br />
da gaziareba. xandaxan swored am STabeWdilebebis urTierTgaziarebiT daiwyeba gakveTili.<br />
SeZlebisdagvarad, yvela moswavles movusmenT. Tavdapirvelad maT mosmenili <strong>musika</strong>luri<br />
nawarmoebebis an nanaxi speqtaklis dasaxelebas movTxovT, SemdgomSi maTi azriT<br />
davinteresdebiT musikosSemsruleblis, diriJoris, mxatvrisa da xelovnebis sxva dargebis<br />
cnobili warmomadgenlebis Sesaxeb. azrTa aseTi urTierTgaziarebisTvis dro ar unda<br />
SeizRudos.<br />
aseTi aqtivobebiT, Tqveni megzurobiTa da rCeviT Tqven daadgenT bavSvTa aqtualuri<br />
ganviTarebis zonas da masze dafuZnebiT, aagebT codnas uaxloesi ganviTarebis zonis<br />
farglebSi (l. vigodski, d. uznaZe).<br />
gakveTilis dasasruls maT vTxovT, Semdegi gakveTilisaTvis iqonion boTli, Wiqa, sabavSvo<br />
sakravebidan raime saCxaruno, samkuTxedi da eJvani. maT vpirdebiT, rom siurprizi eliT.<br />
resursi: audioCanawerSi p. Caikovskis safortepiano piesa `Semodgomis simRera~ (12<br />
piesidan `weliwadis droni~ _ `oqtomberi~), xalxuri `iavnana~.<br />
me-12 gakveTili `rogor moviyvaneT wvima?~<br />
gakveTilis tipi: praqtikuli.<br />
gakveTilis mizani: ansambluri Sesrulebis Cvevebis ganviTareba (dakvra, simRera).<br />
misaRwevi Sedegi: mus. V.1. 12.<br />
gakveTilis msvleloba:<br />
saubars amindis mixedviT warvmarTavT. Tu gareT mzea da wina dReebSic aseve mziani<br />
amindi iyo, SeiZleba bavSvebs mivmarToT: wvima ar mogenatraT? Sxapuna da mxiaruli?<br />
Tu gareT acivda, wvims kidec, magram zafxulis wvima ki ar modis, Semodgomis wvimaa,<br />
civi, gabmuli, sevdiani. gindaT, bavSvebo, xalisiani wvima `moviyvanoT~? _ vTavazobT maT.<br />
xom mogismeniaT wvimis wveTebis xmaurisaTvis, saxlis saxuravebze, fanjris minebze rom<br />
wkapunoben? iciT, rom wvimis wveTebi SeiZleba notebad iqces? rogor? _ ikiTxavT Tqven, es<br />
xom ara<strong>musika</strong>luri xmebia, maT simaRle ar gaaCniaT. sanoto xazebze ki mxolod is bgerebi<br />
Tavsdeba da notis saxes iRebs, romlebsac simaRle aqvT. `nots~, romelsac simaRle ar<br />
gaaCnia da Cven gvinda, rom wvimis wveTis xma gamoxatos, aseTi saxe eqneba da erT sanoto<br />
striqonze daiwereba: an<br />
23
avSvebs vTxovT, Semohkran wkiri boTls an Wiqas. aba scadeT da fortepianoze<br />
gaimeoreT es xma. araferi gamovida, ara? SeuZlebeli gaxda am xmis mikvleva. es imitom,<br />
rom es xma <strong>musika</strong>luri bgera ar aris _ es Tqven ukve iciT. axla scadeT da am ritmuli<br />
naxazis mixedviT aaxmianeT boTli an Wiqa:<br />
dafaze Semdegi ritmuli naxazi Tavsdeba.<br />
rogorc xedavT, taqtis zoma ¾ia, veubnebiT maT da am ritmuli naxazis mixedviT vTxovT,<br />
wkiri Semohkran boTls. es rom yvelam erTdroulad SeZlos, maswavlebeli idiriJorebs da<br />
taqtis yovel Zlier droze moswavleebma wkiri Zalumad unda Semohkran, sust droze ki _<br />
sustad. rodesac es naxazi ritmulad zustad Sesruldeba, moswavleebs vyofT jgufebad<br />
(jgufSi 46 kaci). yvela jgufs Tavisi ritmuli naxazi eZleva da romelime `sakravi~. yovel<br />
jgufSi bavSvTa raodenobis mixedviT TiTo bavSvze TiTo boTli, Wiqa, doli, samkuTxedi,<br />
saCxaruno. Tu nivTebisa da `sakravebis~ raodenoba sakmarisi ar aRmoCndeba, jgufSi mcire<br />
raodenobis bavSvebi gaerTiandebian da `damkvrelebi~ erTmaneTs Seenacvlebian.<br />
Tavdapirvelad yoveli jgufi asrulebs Tavis `partias~. maswavlebeli `diriJorobs~ da<br />
ritms icavs. Semdeg orori jgufi erTiandeba, Semdeg ki, TandaTan, yvela jgufi gaerTiandeba,<br />
maswavleblis diriJorobiT dakvra erTdroulad daiwyeba da damTavrdeba. mTava ria,<br />
SenarCunebul iqnas ritmuli sizuste. maswavlebels SeuZlia, Tavisi Sexedulebisa mebr<br />
daamatos esa Tu is JRaruna da wkaruna nivTi, rom TamaSSi yvela bavSvma miiRos monawi leoba.<br />
TamaSi `wvima~ Semdeg gakveTilze ufro daixveweba (TamaSis avtori _ kompozitori g.<br />
si xaruliZe). TamaSis `partitura~ ase gamoiyureba:<br />
samkuTxedi<br />
samkuTxedi<br />
Wiqebi<br />
boTlebi<br />
doli<br />
saCxaruno<br />
vecnobiT simfoniuri orkestris yvelaze ufro miniaturul sakravs _ samkuTxeds.<br />
sjobs sakravis saxelwodeba Tavidanve ar gavamxiloT da nawarmoebis mosmenis Semdeg<br />
davusvaT SekiTxva, ecnoT Tu ara es sakravi. bavSvebs veubnebiT, rom es sakravi, romelic<br />
wvimis `moyvanaSi~ iRebda monawileobas, simfoniuri orkestris yvelaze ufro miniaturuli<br />
sakravia da vTxovT, mousminon, rogor aacekvebs igi arab gogonas, romelsac anitra hqvia.<br />
kompozitor edvard grigs, am nawarmoebis avtors, isini kidev araerTxel Sexvdebian, axla<br />
cekvas mousminon.<br />
24
musikis mosmenis Semdeg irkveva, rom es sakravi samkuTxedia. bavSvebs jgufebad vyofT<br />
da davusvamT kiTxvebs:<br />
1. rogori xasiaTisaa cekva? saxelmZRvaneloSi moiZieben swor pasuxs (nazi, faqizi Tu<br />
mediduri, vaJkacuri, SemarTuli).<br />
2. vTxovT, gaimeoron cekvis mTavari melodia, xolo cekvis xelmeored mosmenisas<br />
daakvirdnen, ramdenjer gameorda mTavari melodia.<br />
es davaleba maT eZlevaT ara imisaTvis, rom nawarmoebis forma gansazRvron (es jer maTTvis<br />
adrea), aramed imisaTvis, rom nawarmoebis mosmenis mimarT yuradReba ar moadunon.<br />
informacia maswavlebels:<br />
musikis mosmenisas saklaso garemoSi maswavleblis winaSe dgeba koleqtiuri smeniTi<br />
yuradRebis organizebis problema. bavSvTa yuradRebis simyare am asakobriv jgufSi Sez<br />
Rudulia, 35 wuTs Seadgens. Cveni mizania, TandaTan gavzardoT maTi yuradRebis mo culoba.<br />
umniSvnelovanesi pirobaa mosmenili musikis mimarT interesis aRZvra. amitomaa sa<br />
Wiro musikis mosmenamde iseTi kiTxvebis dasma, romelic <strong>musika</strong>sTan `Sexvedris~ daZabul<br />
molodins Seqmnis. kiTxvebi unda SeirCes konkretul nawarmoebTan mimarTebaSi. zogadad es<br />
kiTxvebi musikis mosmenamde aseT saxes miiRebs:<br />
1. rogor daasaTaurebdiT nawarmoebs da ratom? (nawarmoebis dasaxeleba maTTvis ucnobia.<br />
saWiroa dasaxelebis sakuTari versiis Zebna.)<br />
2. ratom daasaTaura amgvarad kompozitorma es nawarmoebi? Tqven ra dasaxelebas mouZebniT?<br />
(icnoben nawarmoebis dasaxelebas. eZeben dasaxelebis alternatiul variants.)<br />
3. rogor ferebSi daxatavdiT <strong>musika</strong>lur Txzulebas?<br />
4. risi gamoxatva undoda kompozitors? daimaxsovre epizodi, romelic yvelaze metad<br />
mogewona.<br />
5. ra damokidebuleba aqvs kompozitors Tavis gmirebTan? (epyroba simpaTiiT, iumoriT,<br />
TanagrZnobiT da a. S.)<br />
6. es <strong>musika</strong> rom Senze iyos dawerili, ras gagaxsenebda? ris gakeTebas isurvebdi am musikis<br />
mosmenis Semdeg? da a. S.<br />
Semdeg gakveTilze im dasartyam sakravze visaubrebT, romelmac samkuTxedTan erTad<br />
`wvimis moyvanaSi~ miiRo monawileoba _ es dolia. dols yvela icnobT, magram `molaparake~<br />
dols mxolod afrikaSi SexvdebiT _ veubnebiT maT da dolTan Sexvedris molodinis ganwyobas<br />
vqmniT.<br />
gakveTils kompozitor m. merabiSvilis simReris _ `wvima~ gacnobiT daamTavrebT. sim<br />
Reraze muSaobas momdevno gakveTilebze gaagrZelebT (notebi ix. danarTSi).<br />
resursi: audioCanaweri _ e. grigis `anitras cekva~ suitidan `per giunti~, sabavSvo<br />
saTamaSoebi da sakravebi (saCxaruno 46 cali, eJvani 46 cali, samkuTxedi 46 cali, boTli<br />
da amdenive Wiqa (minis)).<br />
25
26<br />
me-14-me-16 gakveTilebi _ `molaparake~ doli afrikasa da simfoniur orkestrSi<br />
gakveTili SeiZleba daiwyos eqskursiiT Tbilisis Zvel ubanSi <strong>musika</strong>luri instrumentebis<br />
muzeumSi(Tu amis saSualeba ar aris, eqskursia warmosaxviTi iqneba). viwyebT <strong>musika</strong>luri<br />
instrumentebis daTvalierebas da Tavdapirvelad maT yuradRebas mivapyrobT mSvilds,<br />
lerwams, qvebs. ra kavSiri aqvs am sagnebs <strong>musika</strong>sTan? _ vekiTxebiT bavSvebs da mivmarTavT<br />
warmosaxvis gaaqtiurebas. moswavleebi iyofian mcire jgufebad. mosafiqreblad eZlevaT 5<br />
wuTi: rogor aaxmianebda am sagnebs pirvelyofili adamiani? maT unda daasabuTon TavianTi<br />
pozicia.<br />
informacia maswavlebels<br />
ram ubiZga adamians <strong>musika</strong>luri sakravebis Seqmnisaken? rogori iyo pirvelyofili adamianis<br />
<strong>musika</strong>luri azrovneba? musikis warmoSobis sakiTxis garkvevaSi daxmarebas gviwevs<br />
XX saukuneSi Camoyalibebuli SedarebiTi musikismcodneoba. iseve, rogorc xelovnebis sxva<br />
saxeobani, <strong>musika</strong>c warmoiSva ara erT romelime kulturul `keraSi~, erTi romelime xalxis<br />
wiaRSi, aramed msoflios sxvadasxva qveyanaSi. adamianis <strong>musika</strong>luri azrovnebis primitiuli<br />
safexurebis dadgenis erTerTi safuZvelia amJamindeli `Savi afrikis~, samxreT amerikis<br />
calkeuli regionebis, avstraliis, okeaniisa da a. S. kunZulebze mcxovrebi veluri da naxevrad<br />
veluri tomebis <strong>musika</strong>luri praqtikis Seswavla. Tu pirvel xanebSi adamiani baZavda<br />
Citebis WikWiks, maT galobas, qaris zuzuns da sxva, droTa viTarebaSi SromiTi urTierTobebis<br />
ganviTarebiT <strong>musika</strong> iqca koleqtiuri saqmianobis (nadiroba, meTevzeoba) amsaxvel mxatvrul<br />
movlenad. sagulisxmoa, rom pirvelyofili sazogadoebis <strong>musika</strong> xasiaTdeba sinkretulobiT,<br />
anu sityvis, bgeris, cekvis erTobliobiT. uZveles xanaSive warmoiSva <strong>musika</strong>luri<br />
Janrebi: SromiTi, yofiTi, samxedro, magiursaritualo, beladebis sadidebeli da sxv.<br />
bavSvebs unda aRmovaCeninoT, rom yvelaze ufro adrindeli sakravi adamianis xelebia. er<br />
Toblivi taSiscemiT iqmneboda simReracekvis erTiani ritmi. bavSvebi migvyavs im daskvnamde,<br />
rom ritmis gaZlierebis mizniT iyenebdnen or did qvas an or joxs, romlebsac erTmaneTze<br />
urtyamdnen. mogvianebiT adamianebma aRmoaCines, rom xis fuRuro, niJarebi dartymisas maT<br />
Tvis saintereso xmebs gamoscemda. rac ufro viTadeboda adamiani da masTan erTad <strong>musika</strong>,<br />
miT ufro meti instrumenti iqmneboda. kargi iqneba, Tu bavSvebs gavagebinebT,rom sxvadasxvagvarad<br />
daWimuli mSvildisris Zua gansxvavebul xmebs gamoscems, cxovelis ZvalSi,<br />
lerwmis an bambukis gamoRrutnul ReroSi CaberviT sasiamovno xmebis miReba SeiZleba. ase<br />
warmoiSva uZvelesi sakravebi, romelTa ganviTarebis gziT simebiani, Casaberi da dasartyami<br />
sakravebi miviReT.<br />
saRamoobiT afrikuli tomebi dolis xmaze ikribebian da cekvaTamaSs aCaReben. isini<br />
xmas erTmaneTs ise awvdenen, rom yvela sofeli erTsa da imave simReras mReris. rogor<br />
xdeba es? afrikelebi xmis gansakuTrebuli Zlieri iogebiT gamoirCevian da vokaluri Sesrulebis<br />
Taviseburi xerxebi aqvT. imarTeba erTgvari <strong>musika</strong>luri `kiTxvapasuxi~. maT xmis<br />
gadawvdena did manZilze SeuZliaT. Tavdapirvelad erTerTi maTgani gaimRerebs frazas,<br />
danarCenebi ki am frazas gundurad imeoreben. Semdeg sxva axal frazas mReris da gundi<br />
kvlav pasuxobs mas. xandaxan gadaZaxilSi momReralTa ori gundi monawileobs. erTi gundi<br />
unisonSi mReris, meore ki mravalxmianobiT pasuxobs. rogorc ki momRerlebi motivs Secvlian,<br />
mezobeli sofeli im wuTSive aitacebs am cvlilebas. afrikelebs improvizaciuloba<br />
axasiaTebT. isini arasodes imeoreben erTsa da imave Temas. yoveli <strong>musika</strong>luri gadaZaxili<br />
eqspromtad iqmneba.<br />
Tu bavSvebs sainteresod mivawvdiT am informacias, `afrikelobanas~ TamaSSi maT SeiZleba<br />
mravalgvari improvizaciuli SesaZleblobebi gamoavlinon.<br />
TamaSi `<strong>musika</strong>luri eqo~ wyvilebSi Sesruldeba<br />
TamaSis piroba aseTia: is, rasac erTi moTamaSe moimoqmedebs, meore moTamaSe zustad<br />
gaimeorebs. magaliTad, Tu erTerTma bavSvma guguls mibaZa an mamlis yivils, misma mewyvilem<br />
zustad unda gamoajavros. Tu erTerTi maTgani popularuli simReridan motivs
gaimRerebs taSTan Sewyobilad, mewyvile zustad gaimeorebs simReris motivsa da ritmul<br />
suraTs. mieciT bavSvebs farTo arCevani: gamoiyenon klasSi arsebuli <strong>musika</strong>luri sakravebi:<br />
doli, daira, diplipito an sxva, aaxmianon am sakravebze saxelmZRvaneloSi mocemuli ritmebi<br />
da gamoexmauron erTmaneTs.<br />
rac Seexeba <strong>musika</strong>lur `kiTxvapasuxs~, es ar aris TamaSi `eqo~. TamaSi aigeba nacnob <strong>musika</strong>lur<br />
masalaze. TamaSi jgufebSi warimarTeba. erTi moTamaSe iwyebs simReras da wyvets, meore<br />
moTamaSe agrZelebs, isic aseve, simReris garkveuli monakveTis Semdeg Sewyvets simReras, mas<br />
jgufis mesame wevri ahyveba da a. S. imisaTvis, rom TamaSma `kiTxvapasuxis~ saxe miiRos, sim<br />
Rera unda Sewydes meryev bgeraze, romelic pasuxis gacemas myar bgeraze moiTxovs.<br />
kompozitor J. iberis piesis `patara TeTri CoCori~ sanoto monakveTi ix. danarTSi.<br />
e. grigma saorkestro suitis erTerT nawil `mTis mefis gamoqvabulSi~ (suita `per giunti~)<br />
did dolTan erTad, romelic efeqturad xmovanebs, gamoiyena xis Casaberi instrumentis<br />
_ fagotis dabinduli, daxSuli JReradoba. fagoti dolTan erTad, savsebiT Sesaferisi<br />
sakravi gamodga imisaTvis, rom kompozitors daexata avi sulebis, qondriskacebisa da sxva<br />
fantastikuri arsebebis mZime nabijebi. ZiriTadi melodia aq or fagots aqvs dakisrebuli<br />
CeloebTan da kontrabasebTan erTad. imis gamo, rom gvinda, bavSvebis yuradReba ZiriTadad<br />
didi dolis xmovanebaze gadavitanoT, maT ar vtvirTavT am informaciiT. SeiZleba fagoti<br />
vaxsenoT, misi, rogorc Casaberi sakravis, damaxsovrebis gareSe.<br />
III Tema. „banis gasaRebis saidumlo“ (2 sT.)<br />
me-17 gakveTili<br />
gakveTilis tipi: mimdinare.<br />
gakveTilis mizani: damoukidebeli swavlis unarCvevebis ganviTareba, saazrovno aqtivobebi<br />
notebis SeTvisebisaTvis banis gasaRebSi.<br />
misaRwevi Sedegi: mus. V. 1. 5.<br />
gakveTilis msvleloba:<br />
I aqtivoba<br />
moswavleebs SevaxsenebT da vuCvenebT simRera „JuJuna wvimas“ sanoto Canawers (m. daviTaSvilis<br />
damuSavebiT), romelsac isini ukve icnoben. maT yuradRebas im ucnob sanoto<br />
niSanze mivapyrobT, romelic qveda sanoto sistemazea moTavsebuli im adgilze, sadac,<br />
Cveulebriv, sagasaRebo niSani iwereba xolme. albaT sagasaRebo niSania _ askvnian moswavleebi.<br />
magram ras gviCvenebs es niSani?<br />
_ modi erTad daviwyoT Zieba am saidumlo niSnis amosacnobad, _ vTavazobT maT.<br />
_ dagiTvliaT, bgeris simaRlis gamomxatveli ramdeni noti Tavsdeba xuTxazian sanoto<br />
sistemaze? _ vekiTxebiT maT da im notebis raodenobis daTvlas vTavazobT, romlebic<br />
saxelmZRvaneloSia mocemuli:<br />
dafaze ixazeba sistema, Tavsdeba notebi xazebze, xazebs Soris, sistemis zeviT da<br />
qveviT.<br />
moswavleebi iTvlian da rwmundebian, rom sanoto sistemas SeuZlia, mxolod TerTmeti<br />
sxvadasxva simaRlis nots miuCinos „bina“.<br />
moswavleebs vTxovT, rigrigobiT miusxdnen fortepianos. wina gakveTilebze maT ukve Seityves,<br />
rom maT win I oqtavaa, xelmarjvniv _ meore oqtavaa, xolo xelmarcxniv _ mcire oqta<br />
vaa. maT eZlevaT davaleba, klaviaturaze moZebnon sanoto sistemaze moTavsebuli TerT<br />
27
meti noti. bavSvebi rwmundebian, rom sanoto sistemaze bevri bgera darCa „daubinavebeli“.<br />
rogor `davabinaoT~ es bgerebi? ikveTeba problema. am problemis gadasawyvetad iqmneba 68kaciani<br />
jgufebi. vaZlevT mosafiqrebel dros. vusmenT yvela mosazrebas. gzadagza vawvdiT<br />
azrs, rom SesaZlebelia zeda da qveda damatebiTi xazebis gamoyenebac, magram moswavleebi<br />
rwmundebian, rom arc damatebiTi xazebi uSvelis am problemis gadawyvetas. Semdeg vTavazobT,<br />
gaixsenon TamaSi „<strong>musika</strong>luri avtostrada“. rogor fiqrobT, yvela bgera rom davabinaoT,<br />
egeb kidev erT xuTxazian sistemas mivmarToT? _ vekiTxebiT maT. magram rogor ganvalagoT<br />
maTze notebi ise, rom yvelasTvis naTeli iyos maTi adgilsamyofeli? aba, vcadoT.<br />
vTavazobT, daxedon sanoto magaliTs saxelmZRvaneloSi.<br />
es ori xuTxaziani sanoto sistema estakadaa anu „orsarTuliani avtostrada“. rogorc<br />
xedavT, orive xuTxaziani sistemisTvis noti „do“ saerToa. is wiTeli feriTaa moniSnuli.<br />
es sazRvaria zeda da qveda sanoto sistemebs Soris. moswavleebi iyofian jgufebad. maTi<br />
liderebi rigrigobiT sxdebian fortepianosTan da „do“dan qveviT TiTo klaviSiT gadaadgildebian,<br />
Tan asaxeleben bgeras. jgufis wevrebi notebs Caweren rigis mixedviT zevidan<br />
qveviT. yovel sanoto striqonze (xazze) TiTo noti Caiwereba. es maT ukve ician. notebi<br />
Caiwereba agreTve xazebs Sorisac _ visac sad mouwevs rigis mixedviT da isinic dasaxeldeba<br />
(klaviSebis Sesatyvisad). am samuSaos dasrulebis Semdeg moswavleebs vTxovT, Seasrulon<br />
saxaliso savarjiSo da sarkeSi daxedon im gasaRebis gamosaxulebas, romelmac qveda sanoto<br />
sistemas „umaspinZla“. ras gagonebT? TiTqos didi zomis sasveni niSani _ mZimea, magram es<br />
ori wertili raRaa, mZimes rom axlavs? mZimis Semdeg ori wertili arasodes daismis, xom<br />
asea? _ vekiTxebiT maT. daakvirdiT, es niSani meoTxe xazze akeTebs xveuls da qveviT miemarTeba.<br />
misi „kudi“ meore xazamde grZeldeba. or wertilsac swored es meoTxe xazi hyavs<br />
„dapyrobili“ zemodan da qvemodan:<br />
qveda sistemaze, rogorc ukve davadgineT, meoTxe xazze „fa“ mdebareobs. es sanoto<br />
niSani gasaRebia da igi `fa gasaRebis~ saxels atarebs. radgan am gasaRebma dabal, anu banis<br />
bgerebs miuCina „bina“, _ mas `banis gasaRebi~ daerqva. swored am gasaRebSia yvela is noti,<br />
romlis dasaxelebac axlaxans CavwereT.<br />
banis gasaRebSi notebis dasaxelebis damaxsovreba rom gauadvildeT, bavSvebs vTavazobT,<br />
oqtavis TiToeul bgeras cisartyelas Svidi feridan erTerTi Seusabamon da gaaferadon.<br />
moswavleebma unda Seasrulon savarjiSo da isini aRmoaCenen, rom erTi da imave dasaxelebis<br />
noti SeiZleba orjer SexvdeT. magaliTad, Tu „do“s wiTlad gaaferadeben, savarjiSos Sesrulebisas<br />
dainaxaven, rom „do“ am gasaRebSi orjer SexvdaT. orive „do“ wiTlad gaferaddeba,<br />
magram maT sxvadasxva adgilmdebareoba eqnebaT. feri erTdroulad ori erTi da imave<br />
dasaxelebis notis adgilmdebareobis damaxsovrebas Seuwyobs xels. dafaze ixazeba sanoto<br />
sistema. Tavsdeba notebi. rogorc ukve aRiniSna, isini cisartyelas Svidi feris Sesabamisad<br />
gaferaddeba. am davalebas TiToeuli moswavle Tavis sanoto rveulSi Seasrulebs.<br />
moswavleebs kvlav vuCvenebT maTTvis ukve nacnob sanoto Canawers („JuJuna wvima“).<br />
amjerad maT yuradRebas banis gasaRebSi Cawerili notebs mivapyrobT.<br />
bavSvebs eZlevaT saSinao davaleba: gadaiweron es notebi banis gasaRebidan sanoto<br />
rveulSi da miuweron dasaxeleba. vinc davalebas kargad Seasrulebs, Semdeg gakveTilze<br />
simRera „JuJuna wvimas“fortepianoze gauwevs Tanxlebas.<br />
gakveTilis dasasruls gavacnobT kompozitor i. gurgulias simReras `karuseli~.<br />
gamomsaxvelad wavukiTxavT teqsts da simReris pirvel kuplets gaimRerebT. vTxovT maT<br />
TqvenTan erTad gaimReron es kupleti. SearCevT ramdenime moswavles da maT rigrigobiT<br />
SevasrulebinebT melodias jer instrumentis tonaluri mxardaWeriT, Semdeg damoukideblad.<br />
gundi mihyveba `solists~ da imeorebs calkeul frazebs, kupletebs. simRera orxmiania.<br />
muSaoba simReraze momdevno gakveTilebze gagrZeldeba.<br />
vidre orxmianobaze gadaxvalT, aucilebelia, bavSvebs SeeZloT sufTad mRera erT xmaSi<br />
_ mwyobri unisonuri simRera. dasawyisSi mimarTeT epizodur orxmianobas da TandaTan<br />
gadadiT srul orxmianobaze, magaliTad, simReraSi `karuseli~ aageT savarjiSoebi im<br />
28
sasimRero masalaze, romlebSic xmebi terciul damokidebulebaSi ar imyofeba (magaliTad,<br />
me5, me6, me7 da me13me14me15 taqtebi, agreTve me17 taqtidan (sityvebidan `trialebs<br />
brunavs~) bolo taqtamde).<br />
mimarTeT amgvar xerxs:<br />
I xmebi mRerian daxuruli piriT.<br />
II xmebi _ sityvebiT. Semdeg erTmaneTs enacvlebian.<br />
orxmianobis sirTule imaSi mdgomareobs, rom moswavlem unda aiTvisos misTvis axali<br />
Cveva _ yuradReba miadevnos erTdroulad or melodiur xazs, romelTaganac TviTon erTerTs<br />
mReris. orxmianobaze muSaobisas araviTar SemTxvevaSi ar unda mivmarToT amgvar<br />
meTods: `imRere Seni xma da yurs nu ugdeb sxvas~. amasTan, didi dro ar unda dauTmoT ori<br />
sagundo partiis (ori xmis) erTmaneTisagan damoukideblad Seswavlas. unda vecadoT, xSirxSirad<br />
SevaerToT xmebi da movsinjoT orxmianoba. zemoT miTiTebuli xerxic am amocanis<br />
Sesrulebas emsaxureba. iman, vinc daxuruli piriT `mReris~ (an mReris `gulSi~) Tavis<br />
partias, Tqveni miniSnebisamebr unda SeZlos simReris gagrZeleba sityvebiT.<br />
resursi: feradi fanqrebi, simRera „JuJuna wvimas“ sanoto Canaweri, klasSi arsebuli<br />
sakravebidan _ fortepiano.<br />
IV Tema. „kompozitoris portreti“ (i. haidni)<br />
me-19-me-20 gakveTilebi _ „kompozitoris xumroba“<br />
gakveTilis tipi: Teoriuli.<br />
gakveTilis mizani: sakravTa amocnoba solo da ansamblSi JReradobis dros.<br />
misaRwevi Sedegi: mus. V. 9. 14. 15.<br />
informacia maswavlebels:<br />
daswavlis socialuri Teoriidan (a. bandura) * cnobilia, rom moswavleebi efeqturad<br />
swavloben sxvaze, anu modelze dakvirvebiT. am mizniT mizanSewonilad vcaniT, moswavleebisaTvis<br />
gamoCenil musikosTa (i. haidnis, e. grigis, v. mocartis, r. Sumanisa da a. S.) cxovrebis<br />
is wlebi gagvecno, rodesac isini maTi Tanatolebi iyvnen. saxaliso mogonebebiT saSualeba<br />
gveZleva, davakvirdeT ara marto am „modelebis“ qcevas, aramed movusminoT maT mier<br />
bavSvobisa da mozardobis xanaSi Seqmnil <strong>musika</strong>lur nawarmoebebs, wavaxalisoT moswavleebi<br />
sakuTari improvizaciebis „SeqmnisaTvis“, vubiZgoT TavianTi unarebis demonstrirebisaken<br />
da a. S. sasurvelia, saklaso oTaxSi moewyos maTi namuSevrebis prezentacia. moswavle ukeT<br />
daimaxsovrebs da gaixsenebs faqtebs ama Tu im xelovanis Sesaxeb, Tuki es faqtebi maT mexsierebaSi<br />
sxvadasxva saxiT iqneba aRbeWdili (sityvierad, vizualurad, JReradobiT). moswavleebs<br />
unda ubiZgoT, Seqmnan klasSi saukeTeso namuSevrebis mudmivi eqspoziciis kuTxe<br />
(romelic drodadro axali eqsponatebiT gamdidrdeba), gaxsnan STabeWdilebis wigni, sadac<br />
Seafaseben erTmaneTis namuSevrebs.<br />
gakveTilis msvleloba:<br />
I etapi (provocireba)<br />
bavSvebTan mcire gasaubrebis Semdeg, vTxovT, estumron `wignis Taros~ (waikiTxon<br />
gakveTilis teqstis nawili am rubrikiT), sadac Seityoben saxaliso ambavs, Tu rogor dawera<br />
gamoCenilma avstrielma kompozitorma iozef haidnma simfonia. bavSvebs simfoniis mosmenas<br />
vTavazobT da winaswar arafers veubnebiT imis Sesaxeb, Tu ratom dainteresda kompozitori<br />
sabavSvo sakravebiT.<br />
* ix. damxmare saxelmZRvanelo `ganviTarebisa da swavlis Teoriebi~, gv. 91, gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2008 w.<br />
29
II etapi (wvdoma)<br />
simfoniis mosmenis dros dgindeba, ra sabavSvo saTamaSoebi da sakravebi SeiZina bazrobaze<br />
komizitorma. bavSvebs 68kacian jgufebad vyofT da vTxovT, yuradRebiT mousminon<br />
simfoniis I nawilidan fragments gamotovebuli adgilebi TanmimdevrobiT Seivseba saTamaSoebisa<br />
da sakravebis saxelebiT: guguli, sayviri, samkuTxedi, Wriala, sastveni, doli<br />
(sakravebis dasaxelebas saxelmZRvaneloSi ar Seitanen).<br />
bavSvebs vacnobebT, rom stumrebma simfonia mTlianad moismines, rom simfonia sami<br />
nawilisagan Sedgeba da TiToeul nawilSi kvlav mxiarulad stvenda bulbuli, yuriswamRebad<br />
da gamayrueblad tkacunebda Wriala da wkarunebda samkuTxedi, iseve ostaturad rTavda<br />
xolme Tavis `gugu~s guguli, da sxva. `es xom yvelasTvis nacnobi saTamaSoebia, romlebic<br />
yvelgan iyideba~, _ ambobdnen stumrebi, _ `magram maTi ase zustad SerCeva da Sexameba mxiarul<br />
<strong>musika</strong>sTan metad maxvilgonivrulia!~` es patara gugulebiani simfonia saxels gaiTqvams!~<br />
_ aseTi iyo maTi azri. Tqven rogor fiqrobT?_ vekiTxebiT moswavleebs.<br />
vusvamT kiTxvebs:<br />
1. ra ganwyoba SegiqmnaT simfoniam, mxiaruli, naRvliani Tu saxumaro?<br />
2. ris gamoxatva undoda kompozitors? man simfonias `sabavSvo~ uwoda. Tqven xom ar<br />
SeurCevdiT sxva dasaxelebas?<br />
3. romeli epizodi mogewonaT yvelaze metad? SegiZliaT, melodia gaimReroT? sabavSvo<br />
sakravebis garda, simfoniaSi saorkestro sakravebic monawileobdnen. moswavleebs kidev<br />
erTxel movasmeninebT fragments (simfoniis dasawyiss) saorkestro JReradobaze maTi yuradRebis<br />
gamaxvilebiT. maT unda amoicnon simebianxemian sakravTa is ori saxeoba, romlebic<br />
simfonias iwyeben (violinoebi da Celoebi).<br />
III etapi (refleqsia)<br />
dafaze sami ujra ixateba. maTgan mxolod or ujraSi Tavsdeba sakravebis gamosaxulebebi.<br />
a) violino<br />
b)<br />
g) kontrabasi<br />
moswavleebis yuradRebas a) da g) gamosaxulebebze gavamaxvilebT.<br />
rogor daaxasiaTebdiT am ori sakravis JReradobas? rogoria violinosa da kontrabasis<br />
registrebi, tembri? violinos moswavleebi ukeT icnoben, vidre kontrabass. kontrabass<br />
k. sensansis „cxovelTa karnavalidan~ movasmeninebT piesiT „mocekvave spilo“. maTi registrebisa<br />
da tembris erTmaneTTan SedarebaSi bavSvebs violinos Sesaxeb arsebuli codna<br />
daexmareba. dafaze a) da g) ujrebs Soris b) cariel ujraSi vaTavsebT Celos gamosaxulebas.<br />
Celos kontrabasze ukeT icnoben. Semdegi kiTxva violinosa da Celos registrul urTierTmimarTebas<br />
Seexeba. moswavleebs movasmeninebT Celos JReradobas (ismenen „geds“ k. sensansis<br />
„cxovelTa karnavalidan“). maT unda gamoitanon daskvna, rom am sam sakravs Soris<br />
violino yvelaze maRalxmovani sakravia, xolo kontrabasi _ yvelaze dabalxmovani dafaze<br />
cxrili ixazeba. vTxovT, es urTierTmimarTebebi cxrilSi isrebiT daakavSiron.<br />
30<br />
sakravebi xmovaneba<br />
Celo maRali<br />
kontrabasi saSualo<br />
violino dabali<br />
amasTan vaZlevT davalebas, samuSao rveulSi Caxaton es sakravebi zomis mixedviT, yvelaze<br />
dididan yvelaze pataramde da Seitanon moculobis Sesatyvisi sakravis saxelwodeba.
yvelaze didi kontrabasi<br />
saSualo Celo<br />
yvelaze patara violino<br />
am davalebas saxumaro elementic axlavs: gamoCenil qarTvel mxatvars, elene axvledians,<br />
zRapar `ciskarasTvis~ ramdenime ilustracia da kostiumebis eskizebi aqvs Seqmnili.<br />
bavSvebs vTxovT, daaTvalieron ilustraciebi da, Tu zRapris gmirebi ecnoT, daasaxelon<br />
isini. amis Semdeg maT dasaxasiaTeblad sakravebi unda SearCion. Tu zRapris gmirebi ar ecnoT,<br />
sagangaSo araferia. personaJebis garegnobas bavSvebi TviTon Seusatyviseben saTanado<br />
sakravs da ixaliseben. es sakravebia Celo da violino.<br />
moswavleebs vpirdebiT, rom isini momaval gakveTilze gaecnobian kompozitoris bavSvobas<br />
da simfonias „udiriJoreben“.<br />
SeniSvna: simebianxemian sakravTa kidev erT warmomadgenels _ alts moswavleebs gavacnobT<br />
mogvianebiT, rodesac am sami sakravis amocnoba ansamblSi JReradobis dros ar<br />
gauWirdebaT.<br />
resursi: i. haidnis „sabavSvo simfonia“, „gedi“, „mocekvave spilo“ (k. sensansis „cxovelTa<br />
karnavalidan“,audioCanaweri).<br />
21-e-22-e gakveTilebi _ `vdiriJorobT~ simfonias<br />
modi gavicnoT, vin iyo es kapelmeisteri, mxiaruli simfoniis Semqmneli, _ vTavazobT<br />
bavSvebs da maTTan erTad `wignis Taros~ mivmarTavT. aq bavSvebi didi avstrieli kompozitoris,<br />
iozef haidnis bavSvobis wlebs gaicnoben.<br />
Tu bavSvebi interess gamoTqvamen, maT SeiZleba ramdenime epizodic uamboT:<br />
haidnis ojaxSi muzicirebis dros, stumrebma bavSvis <strong>musika</strong>luri niWiereba SeniSnes da<br />
mSoblebs misi skolaSi mibareba urCies. uxaria xuTi wlis iozefs _ skolaSi namdvil violinoze<br />
daukravs da iwyeba musikis mosawyeni gakveTilebi. notebi xuT xazze iwereba. rac<br />
ufro zeviTaa noti, miT ufro wvrili xmiT mReris. rac ufro fafuki kudi aqvs, miT ufro<br />
Cqara imRereba (igulisxmeba mervedebi, meTeqvsmetedebi da a. S.), ukudo notebi ki mTeli<br />
notebia _ yvelaze ufro grZeli _ imaxsovrebs iozefi. sol gasaRebi xom lokokinas saxliviTaa,<br />
xveula meore xazs exveva, sadac noti `sol~ binadrobs. notebis damaxsovrebas ra<br />
unda! iozefi yovel nots sufTad mReris. dReebi erTmaneTs misdeven, musikis gakveTilebs<br />
eklesiSi wirva cvlis, Semdeg isev gakveTilebi, romlebsac Tan axlavs maswavleblebisagan<br />
wkipurtebi, TavSi xelis wamortyma. marto klavesinze dakvris swavlis dros ramdenjer<br />
xvdeba TiTebze saxazavi: `ra patara TiTebi gaqvs!~, buzRunebs maswavlebeli. `gana saxazavis<br />
dartymiT TiTebi gamezrdeba?~ _ fiqrobs iozefi. ra uRimRamoa aseTi yofa. kviradResac ki<br />
aq aravin erToba. aravin mReris, ar ukravs, ar cekvavs mdeloze, Tumca am qalaqSi mdeloc<br />
ar aris, mxolod mtvriani quCebia. rogor menatreba sofeli. ara uSavs, namdvil violinoze<br />
davukrav da yvelaze ufro mxiarul <strong>musika</strong>s Sevqmni _ Tavidan icilebs kaeSnian fiqrebs<br />
iozefi da patara dols da eJvans iRebs. xan erTs Semohkravs xels, xan orives. <strong>musika</strong> iseTi<br />
mxiaruli gamouvida, rom acekvdebiT.<br />
rogori <strong>musika</strong> SeeZlo Seeqmna am ori sakraviT patara iozefs? aba, scadeT. bavSvebs<br />
davawyvilebT. erTs doli aqvs, meores _ eJvani. TiToeuli wyvili Tavis improvizacias<br />
warmoadgens rigrigobiT. Semdeg, Tu fortepianoze dakvra SegiZliaT, SeiZleba i. haidnis<br />
romelime safortepiano piesa moasmeninoT (ix. danarTSi).<br />
Tu romelime moswavle fortepianoze dakvras swavlobs da ukravs i. haidnis piesebs,<br />
SeiZleba mas SevTavazoT erTerTi maTganis aJRereba, romelsac misi Tanaklaselebi ritmuli<br />
sakravebiT ahyvebian (samwuxarod, i. haidnis piesebis audioCanawerebi TiTqmis ar moipoveba).<br />
patara iozefi venaSi sxvenis qveS, patara, minebCamtvreul senakSi daabinaves. misi fanjridan<br />
mxolod cis patara nagleji Cans. Tu wvims, mis oTaxsac awvims, Tu qari qris,<br />
31
oTaxSic uberavs. Weri iseTi daferdebulia, Tu frTxilad ar moiqcevi, Tavsac miartyam.<br />
kuTxeSi patara, JRriala, Zveli xis klavesini dgas, romelsac iozefma `JRaruna invalidi~<br />
Searqva da simRerac uZRvna.<br />
simReris melodia saxelmZRvaneloSia. sTxoveT bavSvebs, gaimReron es melodia (samwuxarod,<br />
sityvebs Cvenamde ar mouRwevia) da sityvebi TviTon SeurCion. Tan etyviT maT, rom<br />
Cven marto is viciT, rom haidni am sakravs `moxuc, keTil klavesins~ da `roialebis babuas~<br />
uwodebda.<br />
Tu bavSvebi melodias teqsts moargeben, am simReras fortepianos TanxlebiT aaJRerebT<br />
(ix. danarTSi). Tu es davaleba rTulad mogeCvenebaT, SeiZleba simReris melodiis vokalizeba<br />
xmovan marcvlebze.<br />
Tu simfoniis `diriJoroba~ surT, veubnebiT maT metris gamoxatva unda iswavlon xelis<br />
moZraobiT. sanoto magaliTebze muSaobis dros, moswavleebs davyofT 3 jgufad:<br />
I jgufi imRerebs;<br />
II jgufi `idiriJorebs~ xeliT moZraobiT;<br />
III jgufi `gaacocxlebs~ simReras (nabijiT, sirbiliT, fexmidgmiT) gadmoscems or an samwilad<br />
metrs.<br />
yoveli momdevno simReris Sesrulebisas `rolebi~ gaicvleba.<br />
32<br />
V Tema. „vimReroT xmaSewyobilad“<br />
23-e-24-e gakveTilebi<br />
informacia maswavlebels:<br />
moswavleebTan vokalur aRzrdaSi mecadineobebis am etapisTvis maswavlebeli ukve kargad<br />
unda icnobdes TiToeulis saxmo aparats da Taviseburebebs.<br />
musikis swavlebisTvis gamoyofili saaTebis raodenoba saSualebas ar gvaZlevs, farTod<br />
gavSaloT vokalursagundo Cvevebze muSaoba. es ufro klasgareSe muSaobis procesSia SesaZlebeli<br />
(Tu skolas sagundo koleqtivi hyavs). amitom unda davicvaT ZiriTadi mo Txovna _<br />
moswavleebma SeZlon simRera bunebrivi bgeriT, radgan am asakSi xmis aRzrda niSnavs saTuT<br />
damokidebulebas saxmo aparatisadmi, msubuqi xmovanebis SenarCunebas da mis dacvas forsirebisagan.<br />
aucilebelia am asakobrivi jgufis xmebis diapazonebis codna.<br />
I xmebi do 1 _ mi 2 (fa 2 )<br />
II xmebi do 1 (si mc) _ do 2 (re 2 )<br />
sistematuri mecadineobebis Sedegad, zogjer TviT bavSvis bunebrivi monacemebis gamo<br />
diapazoni ufro farToc SeiZleba iyos: qveviT si (mc.)mde an la (mc.)mde, zeviT II oqtavis<br />
famde an solmde. magram es ar niSnavs imas, rom am bgerebis aReba bavSvs Tavisuflad da<br />
xmisTvis uvneblad SeuZlia. amitom mxolod im bgeraze SeiZleba dayrdnoba, romelic ramdenjerme<br />
gameorebis dros ar kargavs Tavis elfers, ar iZens daZabulobas. ufro didi<br />
diapazoni am asakSi biWebs aqvT. amiT aixsneba, rom swored biWebi asruleben profesiul<br />
gundebSi rTul da maRal partiebs baxis, hendelis, haidnis da sxvaTa mier Seqmnil nawarmoebebSi.<br />
sunTqva simReris erTerTi mTavari faqtoria. sasimRero da sasicocxlo sunTqva erTmaneTisgan<br />
gansxvavdeba. Cveulebriv, sasicocxlo sunTqvas axasiaTebs Tanabari CasunTqva<br />
da amosunTqva. CasunTqva araRrmaa. simReris dros ki saWiroa aqtiuri, Rrma CasunTqva da<br />
neli, TandaTanobiTi amosunTqva. amitom swor sasimRero sunTqvaze muSaoba garkveuli savarjiSoebiT<br />
unda mimdinareobdes.
savarjiSo 1.<br />
korpusis mdgomareoba swori, fexebi odnav ganze, fexis wverebi ganze. xelebi doinjiT.<br />
tuCebi rbiladaa moxuruli. Tvlaze `erTi~ xdeba TiTis wverebze aweva da cxviridan SesunTqva,<br />
Tvlaze `ori~ _ quslebze daSveba da piridan amosunTqva.<br />
TandaTanobiT, gakveTilebis manZilze savarjiSos gaarTulebT, amosunTqvis procesis<br />
gaxangrZlivebiT. quslebze daSveba moxdeba ufro nela Tvlaze `ori~ da `sami~ (mogvianebiT<br />
Tvlaze `oTxi~), xolo xelebis mdgomareoba icvleba _ nacvlad doinjisa, xelebi kiserzea.<br />
savarjiSo 2.<br />
sunTqvis am SeZenil Cvevebs ganamtkicebT sxvadasxva grZliobis frazebis SesrulebiT.<br />
unda SeirCes iseTi teqsti, romelic azrobrivi mTlianobis gamo erT sunTqvaze moiTxovs<br />
Sesrulebas.<br />
Tavdapirvelad bavSvebs teqsts wavakiTxebT, anu erT sunTqvaze warmoTqvamen teqsts.<br />
bavSvebi mixvdebian, rom am teqstis gamRerebisas SuaSi arsad ar SeiZleba sunTqvis `aReba~<br />
(anu CasunTqva). savarjiSoebi maT mier Sesasrulebeli simReris nawili unda iyos. magali<br />
Tad:<br />
ocdaxuTsa dekembersa,<br />
qriste iSva beTlemsao (da),<br />
es rom, es rom mwyemsebma gaiges,<br />
mividnen da Tayvani sces mas. da a. S.<br />
am teqstSi sunTqvas yoveli mZimis Semdeg aiReben.<br />
savarjiSoebi simReris Sesrulebis win Sesruldeba. moswavleebi mzadyofnaSi moiyvanen<br />
saxmo aparats.<br />
simRera `alilos~ inscenirebam <strong>musika</strong>luri TamaSis, anu ritmuli moZraobebis, saxe unda<br />
miiRos. es simReraTamaSia, romlis Sinaarss simReris teqsti gansazRvravs. <strong>musika</strong>luri<br />
TamaSi garkveul wesebs eqvemdebareba da Semdegi saxis Cvevebis SeZeniskenaa mimarTuli:<br />
1. moZraoba daiwyon da daamTavron <strong>musika</strong>sTan erTad.<br />
2. moZebnon gamomsaxveli moZraobebi simReris xasiaTis Sesatyvisad.<br />
3. gaiTamaSon martivi scenebi (JestiT, mimikiT) siuJetTan kavSirSi.<br />
TamaSs viwyebT simReris Seswavlis Semdeg. bavSvebs eZlevaT davaleba, damoukideblad<br />
imoZraon da SearCion moZraobebi simReris xasiaTis Sesatyvisad. mivmarTavT ramdenime savarjiSos,<br />
raTa yvela zemoT CamoTvlili Cveva SeZlebisdagvarad iqnes SeTvisebuli. Tu<br />
bavSvebi musikis xasiaTs SeigrZnoben, Sesatyvisi moZraobebis moZebna ar gauWirdebaT. inscenirebuli<br />
simRera ramdenjerme gaTamaSdeba. bavSvebis is nawili, romlebic msaxiobebi<br />
da Semsruleblebi iyvnen, meored gaTamaSebisas `scenas~ dauTmoben bavSvebs, romlebic<br />
mayurebelSemfaseblebi iyvnen, e. i. moxdeba rolebis urTierTSenacvleba. simReris srulyofilad<br />
gaTamaSebisTvis erTi gakveTili ar kmara. pedagogis Sexedulebisamebr `alilo~<br />
momdevno gakveTilebzec gaTamaSdeba iqamde, vidre bavSvebi simRerasTan moZraobis Serwymisa<br />
da `rolebis~ gamomsaxvelad gadmocemis unarCvevebs gamoavlenen da ganaviTareben.<br />
informacia maswavlebels<br />
sityva alilo Zveli ebraulidan momdinareobs (aliluia) da `aqebdeT ufals niSnavs~.<br />
aliloba qristianuli tradiciaa, romelic dasabams Cv.w. pirveli saukuneebidan iRebs.<br />
`Sen xar venaxi~ _ qarTuli himnografiis Sedevri _ demetre (damianes) ekuTvnis (1150 w.).<br />
`Sen xar venaxi~ RvTismSoblis sadidebelia. mtevnebiani vazi RvTismSobelsa da macxovars<br />
ga moxatavs. RvTismSobelia `venaxi~ da RvTismSobelia `mzec~. `mtevani sitkboebisa~ _ RvTismSoblisgan<br />
Sobili Ze RvTisaa (r. siraZe `qristianuli kultura da qarTuli mwerloba~ Tbilisi,<br />
1992 w.).<br />
33
34<br />
VI Tema. `gilocavT damdeg Soba-axal wels~ (4 sT.)<br />
25-e gakveTili _ „gvepatiJeba baleti-zRapari“<br />
gakveTilis tipi: gasvliTi (an warmosaxviTi eqskursia).<br />
gakveTilis mizani: sabaleto Janris gacnoba. xelovnebis dargebis urTierTkavSiris dadgena<br />
am sinTezur JanrSi. valtornis JReradobis gacnoba.<br />
misaRwevi Sedegi: mus. V. 1. 9. 10. 11. 13. 14. 15.<br />
gvaqvs gakveTilis ori varianti. erTi maTTvis, visac Sobaaxali wlis dReebSi SeuZlia<br />
p. Caikovskis baleti `maknatuna~ Tbilisis operisa da baletis Teatris scenaze ixilos da<br />
meore varianti, rodesac vatarebT warmosaxviT eqskursias TeatrSi saxelmZRvaneloSi moTavsebuli<br />
ilustraciebiT, klasSi aJRerebuli am sabaleto musikiT da baletis Sinaarsis<br />
gacnobiT.<br />
I varianti<br />
bavSvebi unda davainteresoT am sabaleto speqtakliT da Tu surT, gaigon, ra xdeba<br />
zRaparSi, vTxovT, gaeSuron operisa da baletis Teatrisaken. amasTan, mizanSewonilad<br />
migvaCnia, bavSvebs winaswar gavacnoT TeatrSi qcevis wesebi (rac saxelmZRvaneloSi aqvT<br />
Camowerili).<br />
erTad gaveSurebiT Teatrisaken da STabeWdilebebs erTmaneTs antraqtebSi gavuziarebT.<br />
II varianti<br />
maTTvis, vinc TeatrSi wasvlas ver axerxebs, vawyobT warmosaxviT eqskursias.<br />
gakveTili SeiZleba Sesavali saubriT daiwyos.<br />
giyvarT Teatri? _ SevekiTxebiT moswavlebs da albaT pasuxi erTsulovani iqneba, rom<br />
uyvarT. magram baleti Tu giyvarT? SesaZlebelia, moswavleTa erT nawils nanaxi hqondes<br />
romelime sabaleto speqtakli, nawili ki ar icnobdes xelovnebis am Janrs. amitom maTTan<br />
am Janrze mcire saubari mogviwevs.<br />
_ rogor iqceviT, rodesac wigns kiTxulobT? _ vekiTxebiT maT, _ warmoidgenT am ambavs,<br />
rac wignSia moTxrobili?asevea <strong>musika</strong>Sic. yovel Tqvengans SeuZlia <strong>musika</strong>luri nawarmoebis<br />
gageba, Tu mas seriozulad CauRrmavdeba da moismens. Tqven albaT fiqrobT, rom sacekvao<br />
<strong>musika</strong>s CaRrmaveba sulac ar sWirdeba da misi mosmena nebismieri saqmianobis dros SeiZleba.<br />
sulac ara! ai, Cven klasSi vapirebT baletis `naxvas~. rogor unda movaxerxoT es? _ vekiTxebiT<br />
moswavleebs. iciT, rom imaze, rac baletSi xdeba, <strong>musika</strong> mogviTxrobs? marTalia,<br />
baleti sacekvao xelovnebaa, magram arsebobs cekva musikis gareSe? sWirdeba `xorums~ an<br />
cekva `qarTuls~ sityvebi? magram <strong>musika</strong> aucileblad sWirdeba. musikis gareSe cekva ver<br />
iarsebebs, ver iarsebebs baletic. mocekvaveebi sacekvao moZraobebiT, JestebiT, mimikiT<br />
`esaubrebian~ erTmaneTs. es xom speqtaklia, usityvo dialogebiT, masobrivi scenebiT, dekoraciebiT,<br />
yvelaferi isea, rogorc dramatul TeatrSi. amitomaa saWiro ara marto cekvebis<br />
yureba, aramed sabaleto warmodgenaze yofnis dros musikis yuradRebiT mosmenac.<br />
maS ase, iwyeba baletis I moqmedeba.<br />
I moqmedeba<br />
es ambavi patara germanul qalaqSi xdeba. zamTris saRamoa. saSobao naZvis xesTan dapatiJebul<br />
stumrebs elian. maspinZlis Svilebi mari da frici Tanatolebs elodebian. ai,<br />
gaisma sazeimo marSis xmebi, gaiRo darbazis kari da bavSvebi jadosnur naZvis xesTan aRmoCndnen.<br />
iqve awyvia lamazad SefuTuli saSobao saCuqrebic. gaxarebuli bavSvebi naZvis<br />
xis garSemo xtian, cekvaven da erTobian. saaTebis jadoqarma xelosanma ucnauri mosamarTi<br />
Tojinebi moitana, romlebic cocxali arsebebiviT moZraoben. erTerTi maTgani, am zRapris<br />
gmiri maknatunaa. maris gansakuTrebiT moswons es Tojina da xelidan ar uSvebs. sxvebi
abuCad igdeben maknatunas, dascinian, uxeSad eqcevian da Tojina tydeba. cremlmoreuli<br />
mari moxuc mesaaTesTan garbis Tojinis saSvelad da gaxarebuli imiT, rom maknatuna „gamojanmrTelda“,<br />
masTan erTad dasaZineblad miemarTeba. stumrebi iSlebian. abrdRvialebuli<br />
naZvis xec nelnela qreba. saxlSi myudroeba isadgurebs. saaTma Tormeti dahkra, magram<br />
maris ar sZinavs. ucbad faCuni Semoesmeba da ras xedavs! sardafidan Tagvebi amodian da<br />
naZvis xisken miiparebian. da ai, saocreba _ mayureblis Tvalwin scenaze saSobao naZvis xe<br />
amoizrdeba da aTasfrad akiafdeba. Cven zRaprul samyaroSi gadavdivarT. naZvis xis saTamaSoebi<br />
cocxldebian, maknatunac cocxldeba da misi winamZRolobiT samkvdrosasicocxlo<br />
brZola imarTeba Tagvebis armiasTan. did savarZelSi mokalaTebuli mari gulisfancqaliT<br />
adevnebs Tvals brZolas. ai, Tagvebi saTamaSoebis Seviwroebas iwyeben, xolo maTi xelmwife<br />
_ maknatunaze iwevs. mari fexsacmels waiZrobs da Tagvebis xelmwifes esvris. maknatuna<br />
gadarCenilia, Tagvebi _ mogeriebulni. gancvifrebuli maris Tvalwin didTava da didpira<br />
maknatuna mSvenier princad gadaiqceva, TviTon mari ki ulamazes princesad. mTvaris Suqze<br />
mocimcime Tovlis fantelebis valsis TanxlebiT princi vardisfer mdinareze jadosnuri<br />
naviT gaseirnebas sTavazobs princesas feria draJes samefosken.<br />
antraqti<br />
is, vinc sabaleto speqtakls daeswro, Tavis STabeWdilebebs gagviziarebs. riT migizidaT<br />
baletma? rac scenaze naxeT, gasagebi iyo TqvenTvis? _ vekiTxebiT maT. sabaleto<br />
<strong>musika</strong> gviyveba yvelaferze, rac scenaze xdeba. igi baletis gmirebTan erTad xarobs an<br />
moiwyens. moswavleebs vTxovT, upasuxon kiTxvebs (airCion swori pasuxi).<br />
jgufuri samuSao:<br />
1. xelovnebis romeli dargebia Serwymuli baletSi?<br />
<strong>musika</strong>, mxatvruli sityva, cekva, simRera, mxatvroba.<br />
(SeirCeva <strong>musika</strong>, cekva, mxatvroba)<br />
2. cekvis garda, kidev ras mimarTavs baletis msaxiobi?<br />
mReris, ukravs instrumentze, gamomsaxvelad moZraobs, kiTxulobs leqss, xatavs, gancdas<br />
gamosaxavs JestiT da mimikiT.<br />
(SeirCeva gamomsaxveli moZraoba, mimika, Jesti)<br />
vidre am kiTxvas dausvamT, unda ganumartoT, ras niSnavs mimika da Jesti. es sityvebi<br />
ganmartebulia „<strong>musika</strong>lur zardaxSaSi“.<br />
baletis II moqmedebaze Semdeg gakveTilze visaubrebT.<br />
gakveTilis dasasruls vajamebT jgufebis muSaobas da yvelas erT kiTxvas vusvamT: Tqven<br />
iciT, rom sabaleto <strong>musika</strong>s orkestri asrulebs. erT patara gogonas uTqvams: „orkestri<br />
isaa, rodesac bevri xalxi erTad ukravs“. ras daumatebdiT gogonas naTqvams? orkestri instrumentebis<br />
didi ojaxia, magram am ojaxis TiToeuli wevri sxvadasxva nawarmoebs ukravs,<br />
Tu isini yvelani erTad erT <strong>musika</strong>lur nawarmoebs asruleben? ifiqreT amaze.<br />
erToblivi ZalisxmeviT dgindeba, ra aris baleti, ras ewodeba orkestri. zardaxSaSi<br />
Semdegi informaciaa.<br />
baleti _ cekvis xelovneba; speqtakli, romelic sruldeba cekviT, usityvo moZraobebiT<br />
(pantomima, musikis TanxlebiT.<br />
antraqti _ Sesveneba warmodgenis moqmedebebs Soris.<br />
mimika _ saxis kunTebis moZraobiT gancdisa da grZnobis gamoxatva.<br />
Jesti _ sxeulis romelime nawilis, umTavresad, xelis, moZraobiT azris, gancdis gamosaxva.<br />
orkestri _ musikosebis didi koleqtivi, romlebic sxvadasxva sakravebze erTad asru leben<br />
<strong>musika</strong>lur nawarmoebs.<br />
resursebi: audioCanawerSi: p. Caikovskis „marSi“ baletidan „maknatuna“; saxatavi furclebi,<br />
feradi fanqrebi, flomasterebi, pasteli.<br />
35
36<br />
26-e gakveTili<br />
antraqti damTavrda. Cven ukve feria draJes samefoSi varT. es tkbileulobis, sasusnavis<br />
da saTamaSoebis jadosnuri samyaroa. feria Tavisi amaliTurT gulRiad xvdeba princsa da<br />
princesas. stumrebi tkbileuliT, aromatuli SokoladiT, CaiT da yaviT itkbaruneben pirs.<br />
kanfetebis qalaqSi uamravi stumaria. yvela iRebs cekvebSi monawileobas.<br />
baletis es moqmedeba calkeuli cekvebisagan Sedgeba, anu es sabaleto divertismentia<br />
valsebiT, galopebiT, tarantelebiT da yvela samejliso cekviT.<br />
bavSvebs SeiZleba ganvumartoT, rom, iseTi klasikuri cekvebis garda, rogorebicaa solo<br />
klasikuri cekva (variacia) an mocekvaveTa dueti (padede) da sxva, arsebobs saxasiaTo<br />
cekvebic. isini umTavresad xalxuri cekvebia da mocekvaveebs, amgvari cekvebis Semsruleblebs,<br />
sulac ar sWirdebaT specialuri sabaleto fexsacmlis, anu puantebis Cacma da TiTis<br />
wverebze dadgoma. amgvarad, veubnebiT maT, baleti Sedgeba calkeuli cekvebisagan. cekvebs<br />
erTmaneTTan baletis Sinaarsi akavSirebs.<br />
Cven saklaso koncertisaTvis saxasiaTo cekvebi SevarCieT da ara klasikuri cekvebi,<br />
radgan klasikuri cekva xelovnebis gansakuTrebuli saxea, romelsac Tavisi kanonebi da<br />
tradiciebi aqvs. mas bavSvobidan swavloben da Semdeg mTel cxovrebas uZRvnian.<br />
am sabaleto divertismentidan bavSvebs movasmeninebT: Cinur cekvas, arabul cekvas, patara<br />
mwyemsebis cekvas, feria draJes cekvas, yvavilebis valss.<br />
27-e-28-e gakveTilebi<br />
cekvebis mosmenisa da STabeWdilebebis gamoxatvis Semdeg bavSvebs SevTavazebT saSobao<br />
koncertis mowyobas da feria draJes samefos `gacocxlebas~. bavSvebi airCeven cekvebs. maT<br />
dasadgmelad SeiZleba ufrosklaselebi daixmaroT. Tu skolaSi qoreografiuli wrea, mizanSewonilia,<br />
dasaxmareblad maT xelmZRvanelsac mivmarToT. saklaso koncerti SeiZleba<br />
sabaleto marSiT daiwyos da `yvavilebis cekviT~ damTavrdes, romelSic yvela mocekvave miiRebs<br />
monawileobas. miT umetes, rom marSiT svla da valsis cekva, albaT, yvelas SeuZlia,<br />
gaanawileT `rolebi~, daasaqmeT patarebi da SeagulianeT koncertis mosawyobad.<br />
saxelmZRvaneloSi liTonis Casaberi sakravis _ valtornis gamosaxulebaa. swored valtornebis<br />
kvartetiT, anu oTxi valtornis JReradobiT iwyeba „yvavilebis valsi“. moswavleebs<br />
gavacnobT, rom valtornis winapari monadireTa bukia. misi xma momwodebluri,<br />
momxmobia. amitom axmianebdnen buks nadirobis, Sejibrebebis, sxvadasxva sazeimo Sekrebebis<br />
dros.<br />
Zveleburi valtornis liTonis mili Zalian grZeli iyo. zogierTi maTgani 6 metrs aRwevda.<br />
aseTi instrumentis xelSi daWera SeuZlebeli iyo. amitom mili moRunes da mas niJaris<br />
forma misces. dRes orkestrSi valtorna liTonis Casaber sakravTa ojaxis wevria.<br />
bavSvebs vTxovT, Seadaron erTmaneTs ori sakravis _ valtornisa da fleitis JReradoba.<br />
ra aqvT saerTo da ganmasxvavebeli am sakravebs? dafaze venis diagramas vxazavT da<br />
vTxovT, centralur wreSi Seitanon is, rac am sakravebs aaxlovebs, xolo ganapira wreebSi<br />
_ maTi ganmasxvavebeli Tvisebebi. dafaze Camowerili Tvisebebidan unda amokribon da gadaanawilon<br />
wreebSi Semdegi maxasiaTeblebi: xis Casaberi sakravi, liTonis Casaberi sakravi,<br />
mJReri xmovaneba, gamWvirvale JReradoba.<br />
rogorc irkveva, am or sakravs mxolod erTi ram aaxloebs _ orive Casaberi sakravia.<br />
am gakveTilebze a. basilaias mxiaruli simRera Seiswavleba or jujaze (sanoto Canaweri<br />
ix. danarTSi.) simReraze muSaobisas SeCerdebiT misamRerze. aq moswavleebs avarjiSebT<br />
xmovani marcvlebis sxvadasxva tempSi warmoTqmaze, es erTgvari enis gasatexicaa. avarjiSeT<br />
misamRerze Cqara _ nela, xmamaRla _ xmadabla.
VII Tema `riT gagaxaroT?~ (3 sT.)<br />
31-33-e gakveTilebi (Semajamebeli)<br />
am gakveTilebis mizania, warmovaCinoT sagnobrivi standartiT gansazRvruli Sedegebis<br />
miRwevis done samive mimarTulebaSi. aqtivobebi mimarTulia SeZenili unarebisa da Cvevebis,<br />
SeTvisebuli codnis xarisxis gamosavlenad.<br />
moswavleebs SevTavazebT viqtorinas.<br />
viqtorina or turad Catardeba.<br />
I turis davalebebi saxelmZRvaneloSi or gakveTilzea gadanawilebuli.<br />
viqtorinis kiTxvebze swori pasuxebis gasacemad bavSvTa orientirebisaTvis SegiZliaT<br />
dafaze ujrebi daxazoT, swor pasuxSi Semavali asoebis raodenobis Sesatyvisad. mag., I<br />
kiTxvaze swori pasuxia _ salamuri. dafaze 8 ujra daixazeba:<br />
viqtorinis I turis davalebebis swori pasuxebia: 1. salamuri; 2. samaia; 3. trio; 4. gudastviri;<br />
5. Conguri; 6. simebiani; 7. violino, salamuri; 8. dueti; 9. mTiuluri; 10. kvarteti;<br />
11. baleti.<br />
II turis mosasmeni masala da davalebebi SegiZliaT, Tqven TviTon SearCioT ganvlili<br />
masalidan qvemoT mocemuli kiTxvebis gaTvaliswinebiT.<br />
viqtorinas erTgvari Sejibris, <strong>musika</strong>luri konkursis saxe unda mianiWoT. moswavleebi<br />
or jgufad daiyofian. TiToeul jgufs Tavisi saxeli erqmeva da eyoleba lideri (erTerTi<br />
moswavle). dadgindeba qulaTa gamoTvlis wesi. arbitris rols Tqven SeasrulebT. TamaSis<br />
dasasruls dadebiT qulaTa raodenobis mixedviT gamovlindeba gamarjvebuli jgufi. viqtorina<br />
SeTvisebuli codnis gamovlenas Seuwyobs xels, Sedegebis gansjaganxilvaSi moswavleTa<br />
monawileoba ki sagrZnoblad gaaumjobesebs maTi urTierT da TviTSefasebis xarisxs.<br />
saorientacio kiTxva-davalebebi aseTia:<br />
1. moswavleebi audioCanaweriT moismenen nawarmoebis fragments. maT unda daasaxelon<br />
<strong>musika</strong>luri Txzulebis avtori (pasuxis wamoyvireba dauSvebelia. moswavleebi TaTbiroben,<br />
pasuxs lideri acxadebs).<br />
2. <strong>musika</strong>luri nawarmoebis JReradobisas sakravebis amocnoba.<br />
(orive jgufis yvela monawile CainiSnavs sakravebs, romelTa JReradobac amoicnes.<br />
Semdeg isini moiTaTbireben da lideri gamoacxadebs maT gadawyvetilebas. gaimarjvebs<br />
is jgufi, ronelmac meti sakravi amoicno).<br />
3. simReris (an instrumentuli piesis) gamocnoba dasawyisis mixedviT<br />
(orive jgufis yvela monawile asaxelebs nawarmoebs. qulebis raodenoba dgindeba swori<br />
pasuxebis raodenobis mixedviT).<br />
4. nacnobi simReris ritmuli naxazis gadmocema taSiT<br />
(personaluri davaleba TiToeuli jgufis nebismieri sami wevrisTvis).<br />
5. Sesrulebuli nawarmoebis xasiaTis gansazRvra (jgufebs urigdebaT muyaos firfitebi.<br />
TiToeul firfitaze TiTo pasuxia. jgufis wevrebi Tavis mosazrebas liders uziareben.<br />
lideri SearCevs firfitebs da warudgens arbitrs. saWiroa firfitebis ori kompleqti.<br />
TiToeul firfitaze nawarmoebis xasiaTis gamnsazRvreli TiTo sityvaa. magaliTad:<br />
mxiaruli, naRvliani, sazeimo, saxumaro, nazi, gulTbili, mxne, vaJkacuri, uzrunveli,<br />
unaRvlo da a. S.).<br />
6. rogor daasaTaurebdiT nawarmoebs?<br />
(audioCanawerSi JRers bavSvebisaTvis ucnobi mcire formis nawarmoebi. jgufis wevrebi<br />
eTaTbirebian liders, romelic maT mier mofiqrebul saTaurs werilobiT gadascems<br />
arbitrs).<br />
37
7. vin ukeT mReris? (TiToeuli jgufi SearCevs sam `momRerals~. gaimarTeba `momRerlebis~<br />
konkursi Seswavlili an nebismieri, maT mier SerCeuli, simReris Sesrulebaze).<br />
8. vin icis cekvis meti ileTi? (audioCanaweriT ismenen maT mier Seswavlili qarTuli xalxuri an<br />
nebismieri cekvis melodias. jgufebis monawileebi rigrigobiT warmoadgenen TavianT SesaZleblobebs.<br />
mizanSewonilia, es moxdes maTi survilis gaTvaliswinebiT, daZalebis gareSe).<br />
9. vin gauwevs melodias Tanxlebas? (audioCanawerSi ismenen melodias. TiToeuli jgufis<br />
wevrebi SearCeven ritmul Tanxlebas elementarul dasartyam sakravebze).<br />
10. `vdiriJorobT~ (personaluri davaleba jgufis liderebs. vin flobs sadiriJoro Jestebs<br />
yvelaze ukeT: `yuradReba~, `dawyeba~, `damTavreba~, metris gamoxatva xelis moZraobiT,<br />
jgufis mier winaswar momzadebuli simReris diriJoroba).<br />
amgvarad, am RonisZiebaze Sejamdeba saswavlo wlis mocemuli monakveTis ganmavlobaSi<br />
moswavleTa mier SeZenili unarCvevebi da codna Semdegi maxasiaTeblebis mixedviT:<br />
1. SemoqmedebiTi azrovneba, komunikaciisa da TviTSefasebis unari.<br />
2. praqtikuli unarCvevebi da ideebis gamoxatva xelovnebaSi.<br />
am gakveTilidan safuZveli eyreba simReris melodiis sanoto CanaweriT Seswavlis Cvevas.<br />
gaacnobT kompozitor r. sebiskveraZeis simReris `Cemi samSoblo, Cemi RmerTia~ sanoto<br />
Canawers (ix. danarTSi).<br />
38<br />
VIII Tema `kompozitoris portreti~ (nikolo paganini) (4 sT.)<br />
34-e-35-e gakveTilebi _ `paganinis erTguli Tanamgzavri~<br />
informacia maswavlebels:<br />
nikolo paganini 1782 wels daibada italiis qalaq genuaSi, gardaicvala 1840 wels safrangeTSi,<br />
ni caSi. dakrZalulia italiaSi, parmis sasaflaoze, sadac misi biustia aRmarTuli. imaze,<br />
Tu rogor uk ravda paganini, Cven SegviZlia vimsjeloT mis TanamedroveTa gamoxmaurebebis<br />
mixedviT. paga niniT aRfrTovanebuli iyvnen goeTe, rosini, Sumani, haine, balzaki. misma dakvram<br />
SeZ ra da Zlier aaRelva berliozi da listi. es iyo artisti _ fenomeni, romlis xelovneba<br />
msmenels aocebda fantastikuri teqnikiT, virtuozulobiT. koncertis Semdeg yvela gaognebuli<br />
rCeboda. paganinim adre daiwyo sakoncerto gamosvlebi, ukravda mefeebisa da<br />
didebulebis darbazebSi. triumfaluri aRmoCnda misi gastrolebi evropis qalaqebSi: vena Si,<br />
berlinSi, varSavaSi, parizSi. igi yovelTvis aocebda msmenelebs Tavisi virtuozuli dak vriT,<br />
`molaparake~ violinoTi. paganinis didebas yvelaferi uwyobda xels: `jadoqris~ ga regnoba,<br />
idumalebiT mosili cxovreba, saswaulebrivi <strong>musika</strong>luri niWiereba, cecxlovani temperamenti,<br />
zeadamianuri, virtuozuli ostatoba. msmenelebs uWirdaT imis axsna, Tu rogor axerxebda es<br />
saocari adamiani maT monusxvas da dapyrobas. iqmneboda legendebi, rom paganini satanasTan<br />
aris dakavSirebuli, rom man eSmaks mihyida suli jadosnuri violinos sanac vlod da sxv.<br />
paganini <strong>musika</strong>luri romantizmis erTerTi fuZemdebelia. man Semoitana violinoze<br />
dakvris axali xerxebi, romlebmac instrumentis kolorituli SesaZleblobebi gaamdidra.<br />
safuZveli Cauyara violinize dakvris Tanamedrove teqnikas. am mxriv gamorCeulia misi<br />
`24 kaprisi~ solo violinosaTvis. igi avtoria popularuli saviolino koncertebisa da<br />
uamravi saxasiaTo piesisa.<br />
moswavleebs SeiZleba davusaxeloT kompozitorebi, romlebmac musikis istoriaSi brwyinvale<br />
meviolinis saxeli datoves: antonio vivaldi, henrik veniavski, pablo sarasate da sxv.<br />
gavacnoT im meviolineTa saxelebi da gvarebi, romelTa xelovneba msoflio saganZurSi Sevida:<br />
iehudi menuhini, aizek sterni, oleg kagani, leonid kogani, qarTveli meviolineebi: marine<br />
iaSvili, liana isakaZe da sxv. bolo xanebSi saxeli gaiTqva meviolinem liza baTiaSvilma.<br />
moswavleebs kidev erTxel SevaxsenebT TamaSs `avtostrada~ da a. basialaias simReris<br />
`cisartyelebi, aTasferebi~ sanoto Canawers mivapyrobT maT yuradRebas (ix. danarTSi).<br />
avarjiSeT moswavleebi intervalebis gamRerebaze.
36-e-37-e gakveTilebi _ `ostatebi da sakravebi~<br />
damatebiTi informaciis saxiT moswavleebs SeiZleba uamboT, rom es ambavi 300ze meti<br />
wlis win moxda italiis qalaq kremonaSi. cnobilma violinoebis ostatma nikola amatim<br />
quCidan Segirdad aiyvana oboli biWi, romlis mSoblebi Savma Wirma imsxverpla. bevri<br />
ram aswavla amatim patara Segirds da bevr saidumlosac aziara: rogor aerCia naZvisa da<br />
nekerCxlis masala, romelic 200 gramze sul cotaTi mets iwonis da rogor gamoeSro igi;<br />
rogor ganesazRvra winaswar, imRerebs Tu ara violino, eqneba Tu ara lamazi da savse bgera,<br />
uzado sisufTavis toni da sxva amgvarebi. es Segirdi aRmoCnda antonio stradivariusi,<br />
romelmac pirveli violino damoukideblad 13 wlisam Seqmna, ukanaskneli ki _ 92 wlisam.<br />
Tavisi xangrZlivi cxovrebis manZilze stradivariusma 1000mde instrumenti daamzada,<br />
romlebic mTel msoflioSia mimofantuli. erTerT ukanasknel qmnilebas ase ewera: antonio<br />
stradivariusi. damzadebulia kremonaSi 1736 wels, 92 wlis asakSi.<br />
`paganinis qvrivi~ Seqmna simebianxemiani instrumentebis damzadebis cnobili gvaris<br />
warmomadgenelma barTolomeo gvarnerim. isic amatis moswavle iyo. gvarneris violinoebma,<br />
rogorc TviTon stradivariusma aRiara, JReradobis siZlieriT dajabnes misi nazad<br />
momRerali violinoebi. am SesaniSnavi ostatis mier damzadebul violinoebsac mTel<br />
msoflioSi SexvdebiT, magram maTi raodenoba TandaTan klebulobs. amitom TiToeuli<br />
maTgani ganZia.<br />
rogorc amboben, erTxans paganini ise gaRaribebula, rom violinoc ki aRar hqonia<br />
koncertze gamosasvlelad da fulis saSovnelad. maSin mas erTi vaWrisagan unaTxovria<br />
violino. vaWari ise moxiblula paganinis xelovnebiT, rom is violino didostatisaTvis<br />
aRar gamourTmevia _ uCuqebia. swored es violinoa `paganinis qvrivi~ _ didi maestros<br />
cxovrebis erTguli Tanamgzavri, romelic dRes genuaSi minis zarxufis qveS inaxeba.<br />
krosvordis pasuxebi:<br />
1. Conguri<br />
2. sayviri<br />
3. qnari<br />
4. zurna<br />
5. Cangi<br />
6. klavesini<br />
7. JRaruna<br />
8. daira<br />
violinos RerZSi gamuqebul ujrebSi Sveulad amoikiTxeba: gvarneri.<br />
krosvordis pasuxebi, rogorc ukve iciT, saxelmZRvaneloSi ar Caiwereba. krosvordis<br />
kiTxvebs moswavleebi samuSao rveulSi upasuxeben. daxazeT dafaze ujrebi, romelebSic<br />
swori pasuxebi Caiwereba.<br />
IX Tema `kanoni _ mibaZva Tu gamojavreba~ (2 sT.)<br />
38-e gakveTili<br />
rogorc iciT, V klasis standarti kanonis tipis simRerebis Seswavlas iTvaliswinebs.<br />
cxadia, rTulia, am asakSi moswavles ganvumartoT kanoni, rogorc <strong>musika</strong>luri forma.<br />
amitom rubrika `<strong>musika</strong>luri TamaSis~ aqtivobebis daxmarebiT, isini jer nabijnabij<br />
migvyavs kanonis tipis simRerebis `aRmoCenisaken~, xolo Semdeg vcdilobT, rom aseTi wesiT<br />
agebul simReras saxeli Tavad mouZebnon. saerTo gadawyvetilebiT dadgindeba, rom aseTi<br />
simRera `gamojavrebaa~, `mibaZvaa~, `daumTavrebeli melodiaa~.<br />
vidre am daskvnas gamovitandeT, maT saubarSi CavabamT:<br />
gimReriaT aseTi simRera? riT gansxvavdeba igi TqvenTvis cnobili sxva simRerebisgan?<br />
`Tu swor pasuxs ver miageniT, mogexmarebiT~, _ eubnebiT maT. `Tqven xom iciT, rom<br />
arqiteqtorebi sxvadasxva formis Senobebs ageben, moqandakeebi _ sxvadasxvanair qandakebebs<br />
qmnian, mwerlebi _ sxvadasxvagvar literaturul nawarmoebebs. maT Soris zogi leqsia, zogi<br />
moTxroba, zogi ki _ didtaniani romani. <strong>musika</strong>Sic xom asea? zogi nawarmoebi simfoniaa,<br />
39
zogi _ opera an baleti, zogic ufro momcroa _ simRera an piesa. yovel Senobas Tavisi<br />
forma aqvs. Senoba agurebiT da blokebiT Sendeba. gaixseneT Tqveni nacnobi simRerebi.<br />
erTad davadginoT, ra masaliT `aSenda~ es simRerebi?<br />
Tavdapirvelad is simRerebi gaixseneT da gaimRereT, romlebic fortepianos an sxva<br />
sakravis TanxlebiT, anu akompanementiT sruldeba, Semdeg ki `iavnana~ gavimReroT, sul<br />
axlaxans or xmaSi rom SeviswavleT,~ _ vTavazobT maT.<br />
simRerebs rom imRereben, bavSvebs vTxovT, isini frangul saxumaro simReras Seadaron.<br />
`rogorc xedavT, _ veubnebiT maT, _ am saxumaro simReras ramdenime `moTamaSe~mReris.<br />
TiToeuli maTgani erTsa da imave melodias asrulebs, magram Tavisi `sityvis~ damTavrebas<br />
ver aswrebs, ise `CamoarTmevs mas sityvas~ meore moTamaSe da iwyebs `laparaks~ da a. S.<br />
saxelmZRvaneloSi mocemuli TamaSi ori nawilisagan Sedgeba. I nawili ise gaTamaSdeba,<br />
rogorc `<strong>musika</strong>luri eqo~. bavSvebma unda Sekran wre da ritmulad daiwyon taSis kvra. wres<br />
erTi moTamaSe gamoeyofa da wreze Camovlas daiwyebs quslebis dabakunebiT, xtunvaxtunviT<br />
an CabuqvniT _ rogorc surs. wreze Camovlas rom daasrulebs, Tavis adgils daubrundeba.<br />
wres meore moTamaSe gamoeyofa da zustad gaimeorebs damwyebis yvela moZraobas. SesTavazeT<br />
TiToeul maTgans, moifiqros sacekvao ileTi, raime saintereso moZraoba. es xom Sejibricaa,<br />
vin ukeT mibaZavs da `gamoajavrebs~ erTmaneTs.<br />
TamaSis piroba aseTia: TamaSis damwyebis yvela moZraobas zustad imeorebs meore<br />
moTamaSe. TamaSSi yvela CaerTveba rigrigobiT. Tu romelime moTamaSe moZraobis xasiaTs<br />
Secvlis, Semdegi moTamaSe zustad gaimeorebs am moZraobas.<br />
TandaTan TamaSis pirobas gaarTulebT. TamaSis damwyebi winaswar gagvimxels, ra aqvs<br />
Cafiqrebuli, gviCvenebs, ras moimoqmedebs. meore moTamaSe TamaSSi CaerTveba im dros,<br />
rodesac TamaSis damwyebs jer ar eqneba damTavrebuli Tavisi `saTqmeli~ da daiwyebs mis<br />
`gamojavrebas~ (am dros TamaSis damwyebi TamaSs ar wyvets, mas Tavisi `saTqmeli~ bolomde<br />
`miaqvs~ da kvlav Tavidan iwyebs). amgvari wesis dacviT TamaSSi mesame, meoTxe da a. S. moTamaSe<br />
CaerTveba. yoveli maTgani wina moTamaSes `gamoajavrebs~. wridan aravin gadis, radgan,<br />
bolomde miiyvanen Tu ara Tavis moZraobas, yvelaferi Tavidan iwyeba. TamaSi dasruldeba<br />
maSin, rodesac TamaSis damwyebi moisurvebs da wridan gasvliT TamaSs datovebs.<br />
amis Semdeg moswavleebi upasuxeben kiTxvebs, romlebic saxelmZRvaneloSia mocemuli.<br />
Tu klasis momzadebis done amgvari msjelobis saSualebas ar iZleva, agrZelebT kanonis tipis<br />
<strong>musika</strong>lur nawarmoebTa gacnobas sxvadasxva <strong>musika</strong>lurritmuli TamaSobebis Tanxle biT.<br />
40<br />
39-e gakveTili<br />
sulxan nasiZis safortepiano piesas, romelsac bavSvebs vTavazobT, `TamaSi~ hqvia, kanonis<br />
forma aqvs da SegviZlia, <strong>musika</strong>lurritmuli TamaSobis saxiT mivawodoT bavSvebs. `kanonis~<br />
ganmeorebiT mosmenisas bavSvebi taSiT gamoxataven ritmul suraTs da adgenen, `kanoni~<br />
rom `amoZravdes~, anu <strong>musika</strong>lurmoZrav TamaSobad iqces, fexis ra moZraobas Seufardeben<br />
mervedi da meoTxedi grZliobis notebs (mervedebi Sesruldeba cocxali nabijebiT,<br />
meoTxedebze gveqneba fexmidgma). ikvreba moTamaSeTa wre. wres fexis win wadgmiT ori<br />
moTamaSe gamoeyofa. maTgan erTi daiwyebs wreze <strong>musika</strong>sTan fexSewyobil moZraobas, meore<br />
pirvelive taqtis II naxevarSi uerTdeba mas. TamaSi eqvsi taqtis ganmavlobaSi mimdinareobs.<br />
damTavrebisTanave TamaSs meore wyvili uerTdeba da a. S. TamaSSi monawileobis miReba<br />
wreSi gaerTianebul yvela bavSvs SeuZlia.<br />
Tu klasSi sanoto Canawers kargad kiTxuloben, bavSvebs SeiZleba s. nasiZis kidev erTi<br />
kanoni SevTavazoT. mas `molodini~ hqvia. jgufis wevrebs eZlevaT davaleba, moifiqron,<br />
rogor daasruleben am piesas. `aba, Tqven iciT, veubnebiT maT, Tqveni Tanaklaselebi<br />
moTminebiT dagelodebian, piesas xom `molodini~ hqvia~! (ix. danarTSi.)<br />
wyvili fortepianoze ukravs piesas, aqvT ori arCevani, sruldeba Svidi taqti. piesa me8<br />
an 21e taqtze unda dasruldes.
`axla qarTuli xalxuri `orovela~ gavicnoT~, _ vTavazobT bavSvebs (ix. danarTSi).<br />
orovela _ qarTuli xalxuri Sromis simReraa da ukavSirdeba miwaTmoqmedebis RvTaebis, miwis<br />
keTili RmerTis, orovelis kults. orovelas mRerodnen guTniT miwis xvnis, kaloze puris lewvis<br />
da ganiavebis dros.; agreTve mzisa da kargi amindis sadideblad. xvnaTesvis, bara qis, kaloobis es<br />
RvTaeba warmarTul qarTul miTologiaSi bunebis stiqiebis gamgebelic iyo.<br />
moswavleebs ganvumartavT, rom orovela guTnisdedisa da mexreebis simReraa. guTani<br />
Zvelad miwis saxnavi iaraRi iyo. guTnisdeda erqva miwis muSas, guTans xvnis dros rom<br />
misdevda. mexre _ xarebis gamreks, dRis mexre ki _ patara biWs, romelic dRisiT guTnis xarkameCs<br />
aZovebda, xvnis dros ki uRelze ijda da maT erekeboda.<br />
informacia maswavlebels:<br />
erTxmiani simRerebi qarTul folklorSi Zalze mcire raodenobiT moipoveba. erTxmiani<br />
simRera SeiZleba iyos sami saxisa: solo, unisoni da instrumentuli TanxlebiT.<br />
solo erTxmiani gvxvdeba qarTlkaxur Sromis simRerebSi, agreTve aRmosavleT saqar<br />
Tve los mTaSi (xevsureTi, fSavi). qarTlkaxuri erTxmianoba melodiurad maRalganviTarebu<br />
lia (`urmuli~, `orovela~). erTxmianoba simReris specifikiTaa gamowveuli. is xom<br />
individualuri Sromis procesSi sruldeboda _ Sromis win an Semdeg. am simRerebs mdore<br />
ritmi, Sesrulebis improvizaciuli manera axasiaTebs.<br />
xalxuri simRera `orovelas~ es nimuSi, romelsac Cven gTavazobT, dimitri arayiSvilis<br />
mier aris damuSavebuli da or xmaSia mocemuli. Seicavs kanonis elementebs. moasmenineT<br />
moswavleebs fortepianosTvis gadamuSavebuli es nimuSi. Cveni mizania, moswavleebs<br />
ganvuviTaroT erTdroulad ori xmis mosmenis unari, rac xels Seuwyobs polifoniuri smenis<br />
ganviTarebas. SearCieT romelime xmovani marcvali da avarjiSeT moswavleebi melodiis<br />
gamRerebaSi.<br />
X Tema `kompozitoris portreti~ (edvard grigi) (3 sT.)<br />
me-40-42-e gakveTilebi<br />
e. grigis samSoblo norvegiaa, miudgomeli kldeebis, xeobebis, fiordebis qveyana.<br />
bergeni, sadac grigi daibada, Zveleburi qalaqia erTerTi fiordis siRrmeSi. kompozitoris<br />
winaprebi Sotlandielebi yofilan. kompozitoris mamas, Rrmad ganswavlul adamians,<br />
britaneTis konsulis Tanamdeboba ekava, ukravda roialze da violinoze. misi meuRle ki<br />
Cinebuli pianisti iyo da mSvenivrad mReroda kidec. maT saxlSi xSirad ewyoboda <strong>musika</strong>luri<br />
saRamoebi. patara, cisferTvala, qeraTmiani edvardi xSirad midioda roialTan, exeboda<br />
klaviSebs, usmenda terciis, kvintis, samxmovanebis TanaJReradobebs, Semdeg ki orive xeliT<br />
erTdroulad xuTbgerian akords iRebda da mis sixaruls sazRvari ar hqonda. roialTan<br />
miaxloebisas sul aviwydeboda savaldebulo savarjiSoebis, teqnikuri etiudebis Sesruleba<br />
da Tavisufali improvizaciiT irTobda Tavs. 12 wlisas ukve SeeZlo Tavisi Txzulebis<br />
Cawera. 15 wlis edvardis bedi mamamisis megobarma, gamoCenilma norvegielma meviolinem,<br />
ule bulma gadawyvita. man erTerT saojaxo <strong>musika</strong>lur saRamoze edvardis Txzulebebis<br />
gacnobisTanave gadawyvita, rom biWunas germaniaSi, laifcigis konservatoriaSi unda<br />
gaegrZelebina swavla...<br />
`Cvenc aq vemSvidobebiT e. grigs, warmatebul swavlas vusurvebT konservatoriaSi, mas<br />
kidev araerTxel SevxvdebiT~, _ veubnebiT moswavleebs. saxelmZRvaneloSi isini e. grigis<br />
bavSvobis erT epizods ecnobian. maT SeiZleba damatebiTi informaciis saxiT movuTxroT imis<br />
Sesaxeb, rom fortepianoze dakvris pirveli safexurebi momavalma kompozitorma dedasTan<br />
erTad gaiara. saxlSi bevrs ukravdnen da saubrobdnen <strong>musika</strong>ze. patara edvards ukve hyavda<br />
sayvareli kompozitorebi, upirveles yovlisa, mocarti, rogorc TviTon uwodebda _<br />
41
`guluxvi da yovlismomcveli~, beThoveni _ `yovlismZle da udreki~, i. s. baxi, romelic<br />
Tavdapirvelad mkacr, pirquS musikosad eCveneboda da rom wamoizarda, wuxda, rom baxis<br />
dRemde SemorCenili portreti sulac ar asaxavda mis bunebas, Sinagan samyaros. `albaT es<br />
mxatvari ar icnobda i. s. baxis <strong>musika</strong>s~, _ fiqrobda edvardi. sadac ar unda yofiliyo,<br />
romel qveyanaSic ar unda ecxovra, gamoCenil kompozitors mudmivad enatreboda norvegia<br />
_ burusSi gaxveuli, CrdiloeTis mkacri bunebis mxare, TiTqos mudmivad mdumare, magram es<br />
erTi SexedviT, `radgan aq siCumec JRers, mxolod yuris migdebaa saWiro~, _ ambobda grigi.<br />
norvegielebs uyvarT maTi samSoblos pirquSi buneba, romelic didi SromiTa da garjiT<br />
daimorCiles. zamTris grZel RameebSi dabadebuli legendebi da zRaprebi mogviTxroben, rom<br />
es qveyana sulebiTaa dasaxlebuli. aq binadroben rogorc keTili (magaliTad, elfebi), ise<br />
boroti (trolebi, koboldebi _ frTosani, kudiani arsebebi) sulebi. swored am legendebma<br />
da xalxurma wesCveulebebma STaagones e. grigi, Seeqmna <strong>musika</strong> norvegieli dramaturgis<br />
henrik ibsenis poemisaTvis `per giunti~. es grigis erTerTi saukeTeso nawarmoebia.<br />
bavSvebi ukve icnoben `anitras cekvas~da `mTis mefis mRvimes~am saorkestro suitidan, am<br />
gakveTilze ki `dilas~, mzis amosvlis SesaniSnavad daxatul suraTs _ <strong>musika</strong>lur peizaJs<br />
_ gaecnobian.<br />
informacia maswavlebels:<br />
bavSvebs uTuod gauCndebaT survili, gaicnon, vin iyo per giunti. cxadia, zRapars ver<br />
uambobT, _ is Zalian grZelia. maT SeiZleba ganvumartoT, rom zRapris mTavari gmiri _ per<br />
giunti _ mdidari warmosaxvis mqone axalgazrdaa. is mdidaria ara saZovrebiT, qonebiT,<br />
aramed fantaziis unariT, gamogonili ambebis Txrobis niWiT. daxeuli, dakemsili SarvliT<br />
daiareba da aTas mogonil ambavs yveba, fantaziorobs. per giunti ukve moxuci brundeba<br />
Tavis samSobloSi, magram iq mas yvela zurgs aqcevs solveigis garda. solveigi, misi sacole,<br />
mTeli sicocxlis ganmavlobaSi elodeboda per giunts. bavSvebs SeiZleba `solveigis simRera~<br />
movasmeninoT, romelic dRes norvegiul xalxur simRerad iqca. `anitras cekvas~ isini<br />
ukve icnoben. amjerad, bavSvebs SeiZleba ganumartoT, rom anitra arabi mxedarTmTavris<br />
qarafSuta qaliSvilia, romelmac per giunti moxibla. `mTis mefis mRvimeSi~ ki, romelic maT<br />
aseve adre moismines, dafrinaven trolebi da koboldebi _ frTosani kudiani avi sulebi,<br />
mTis mefis Svilebi da SviliSvilebi.<br />
per giunti aris adamiani, romelmac Tavi dakarga. bunebam igi niWiT uxvad daajildova,<br />
magram man araferi sasargeblo ar Seqmna. am zRapridan norvegielma dramaturgma ibsenma<br />
Seqmna piesa.<br />
`me wavikiTxe Tqveni ibseni~, _ uTqvams f. lists e. grigisaTvis. _ naTlad warmovidgine<br />
norvegia, misi buneba, adamianebi, magram yovelive ise pirquSad da daundoblad momeCvena!<br />
TqvenTan ki (igulisxmeba ibsenis dramisaTvis e. grigis mier Seqmnili saorkestro suita<br />
`per giunti~) yvelaferi mziTaa ganaTebuli, savsea sicocxliT da bednierebiT. nuTu es<br />
Tqveni sikeTe asxivebs da avsebs yvelafers Tbili sxivebiT?~<br />
f. listma grigs uwinaswarmetyvela, rom droTa ganmavlobaSi igi `CrdiloeTis Sopenis~<br />
saxels daimkvidrebda.<br />
TviT ibsenma suitis mosmenis Semdeg grigs uTxra: ` Tu raime gaugebaria Cems nawarmoebSi,<br />
yvelafers <strong>musika</strong> hfens naTels. me Sevadare sityvisa da musikis xelovneba erTmaneTs da<br />
vifiqre, rom sityvebi xandaxan <strong>musika</strong>s saWiroebs, <strong>musika</strong>s ki araferi ar sWirdeba…~.<br />
***<br />
e. grigis lirikuli piesebis aTive rveuli Taviseburi erovnuli koloritiTaa Seferadebuli.<br />
maTgan moswavleebs amjerad gavacnobT safortepiano piesas, romelsac hqvia<br />
`samSob loSi~.<br />
aq erTmaneTs enacvleba ori kontrastuli hangi _ ori ganwyobileba. orives naTeli<br />
gadahkravs. pirveli idumal fiqreSia wasuli, meore hangi (me8 taqtidan iwyeba) ki,<br />
pirvelisgan gansxvavebiT, TiTqos naRvliani ar aris, magram odnav daZabulia. amitom piesis<br />
mosmenis dros maT yuradRebas swored am xasiaTebis cvlisken mivmarTavT. yuradRebis<br />
42
mobilizebisTvis SeiZleba mivceT davaleba _ taSi Semohkran iq, sadac pirveli hangi<br />
aJRerdeba, xolo meore hangis aJRerebisas uxmaurod aswion xeli. amasTan, SeiZleba<br />
daimaxsovron, ramdenjer gaJRerda pirveli hangi da ramdenjer _ meore. SegiZliaT, es<br />
davaleba wyvilebs SeasrulebinoT.<br />
bavSvebs `xmovani latariis~ gaTamaSebas SevTavazebT da avuxsniT TamaSis wesebs:<br />
TamaSis TiToeul monawiles Svidi firfita daurigdeba. TiToeul firfitaze TiTo notia<br />
gamosaxuli. magaliTad erT firfitaze `do~, meoreze `re~ da a. S. `sis~ CaTvliT. firfitebi<br />
gadabrunebulia, e.i. notebi ar Cans. erTerTi mewyvile iRebs meorisgan sam firfitas,<br />
gaimRerebs am notebs da qmnis raime motivs. Semdeg `rolebi~ icvleba. TamaSis yoveli<br />
ganmeorebisas TiTo firfitiT mets aiRebs yoveli moTamaSe. jer oTx firfitas, Semdeg<br />
xuTs da a.S. yovel jerze axali motivi unda Seiqmnas.<br />
XI Tema. `viRebT naxat films~ (3 sT.)<br />
43-e, 44-e, 45-e gakveTilebi _ `vfurclavT da vacocxlebT p. Caikovskis `sabavSvo alboms~<br />
informacia maswavlebels:<br />
gakveTilebi eTmoba p. Caikovskis `sabavSvo albomis~ mosmenas, STabeWdilebebis dagrovebasa<br />
da naxati filmisaTvis ideis momzadebas.<br />
p. Caikovskis `sabavSvo alboms~ kargad icnoben is bavSvebi, romlebic fortepianoze<br />
dakvris xelovnebas euflebian. Tu klasSi gyavT moswavleebi, romlebic <strong>musika</strong>lur skolaSi<br />
swavloben da am piesebs ukraven, SeiZleba sTxovoT, daukran da Tanaklaselebs gaacnon zogierTi<br />
piesa.<br />
rodesac moswavleebs <strong>musika</strong>luri albomis mosmenas SesTavazebT, maTi yuradReba unda<br />
gadaitanoT imaze, rom piesebi unda dasuraTdes da Seiqmnas naxati filmi.<br />
moswavleebs albaT daainteresebT piotr Caikovskis bavSvobis gacnoba. uambeT maT,<br />
rom aTi wlisa momavali kompozitori ukve Zalian kargad ukravda. Tavisufal dros igi<br />
sul fortepianosTan atarebda. biWuna fantaziorobda, xalxur hangebs awyobda, melodiebs<br />
Txzavda. sixarulsa Tu naRvels fortepianos uziarebda da cdilobda, yvela grZnoba<br />
musikiT gadmoeca. mSoblebi mas xSirad xedavdnen fortepianosTan, magram amas seriozulad<br />
ar uyurebdnen, arc ki fiqrobdnen, Tu misgan musikosi gamovidoda. im sazogadoebaSi,<br />
romelsac momavali kompozitoris ojaxi ekuTvnoda, sakmarisad miaCndaT moduri valsis an<br />
popularuli operebidan fantaziebis dakvra, moduri romansis Sesruleba an misTvis akompanementis<br />
gaweva. es yvelaferi ki patara petias SesaniSnavad gamosdioda. rodesac biWi<br />
wamoizarda, mSoblebma igi peterburgSi gagzavnes samarTlis Sesaswavlad. saswavlebelis<br />
daamTavrebis Semdeg man saxelmwifo dawesebulebaSi daiwyo muSaoba, Tumca, kargad xvdeboda,<br />
rom misgan uxeiro moxele gamovida. amasobaSi mis arsebas sul ufro da ufro ipyrobda<br />
<strong>musika</strong>. marto darCenili, uwindeburad <strong>musika</strong>lur ocnebebsa da fantaziebs eZleoda.<br />
imisaTvis, rom peterburgSi daarsebul <strong>musika</strong>lur klasebSi (ase erqva maSin <strong>musika</strong>lur<br />
saswavlebels) Caweriliyo, piotr Caikovskis mamis nebarTva dasWirda. erTxel mis dakvras<br />
rogorRac yuri mohkra am klasebis damaarsebelma, anton rubinSteinma da Tavis klasSi<br />
fortepianoze mecadineobebi SesTavaza, magram p. Caikovskis surda, mTeli Zala da energia<br />
musikis TxzvisTvis moexmarebina. amitom cnobil musikossa da pedagogs am winadadebaze<br />
43
moridebiT uTxra uari. man Tavi daaneba saxelmwifo samsaxurs, daamTaavra peterburgis<br />
konservatoria da moskovSi gadasaxlda, sadac mas mfarvelobas anton rubinSteinis Zma,<br />
nikolozi, uwevda.<br />
ase daiwyo misi gza didi musikisaken.<br />
saxelmZRvaneloSi mocemul ilustraciaze q. klinis ganapiras Zveli parkis siRrmeSi<br />
mdgari orsarTuliani saxlia gamosaxuli. saxlze mimagrebul spilenZis patara dafaze<br />
vkiTxulobT, rom erT dros es saxli p. Caikovskis ekuTvnoda. dRes aq kompozitoris saxlmuzeumia.<br />
yoveldRiurad didebi da patarebi _ musikis moyvarulebi da Caikovskis Semoqmedebis<br />
Tayvanismcemlebi _ modian aq, rom ufro axlo gaicnon kompozitoris <strong>musika</strong>. gansakuTrebuli<br />
gamococxlebaa p. Caikovskis saxelobis saerTaSoriso konkursis dReebSi. oTx<br />
weliwadSi erTxel konkursis laureatebi aq kompozitoris pativsacemad <strong>musika</strong>lur saRamoebs<br />
marTaven.<br />
`sabavSvo albomi~kompozitorma Tavis patara diswuls, valodia davidovs uZRvna. valodia<br />
gatacebiT ukravda fortepianoze, magram saaTobiT imeorebda erTsa da imave piesebs,<br />
radgan imxanad sabavSvo safortepiano repertuari sakmaod Raribi iyo. `r. Sumanis albomisa<br />
da beThovenis solmaJoruli sonatinis garda sawyal bavSvebs araferi aqvT dasakravi, _<br />
wuxda p. Caikovski, _ gana SeiZleba <strong>musika</strong> ewodos gauTavebel etiudebs da uniWo piesebs,<br />
`fortepianoze dakvris skolis~ Semdgenelebi rom sTavazoben maT? amiT xom <strong>musika</strong>Si mecadineobis<br />
survils CavuklavT bavSvebs?~.<br />
kompozitorma gadawyvita, Seeqmna piesebis iseTi albomi, romelic bavSvisaTvis saintereso<br />
da advilad Sesasrulebeli iqneboda; `sabavSvo albomSi~ 24 iolad dasamaxsovrebeli<br />
melodiis mqone piesaa. es bavSvTa mTeli samyaroa. gaacaniT bavSvebs piesebis saTaurebi.<br />
nu dainanebT dros, moasmenineT imaze meti, rasac Cven gTavazobT, Tu maTSi interessa<br />
da piesebis gacnobis survils SeniSnavT. garda amisa, maT SeiZleba damoukideblad gauCndeT<br />
am piesebis personaJebis mibaZvisa da inscenirebis survili. nu SezRudavT maT fantazias.<br />
ar aris gamoricxuli, rom naxati filmis SeqmnasTan erTad, maT moindomon romelime piesis<br />
gaTamaSeba. mieciT saSualeba, gamoxaton TavianTi survilebi da SesaZleblobebi.<br />
rodesac moswavleebi `sabavSvo albomis~ mosmenas daamTavreben, maT SeiZleba naxati<br />
filmisaTvis calkeuli piesebis mixedviT agebuli aseTi suiJeti SevTavazoT:<br />
`gaTenda. mzem fanjridan SemoiWyita da daZmas mSvidobis dila usurva. bavSvebi sulac<br />
ar Cqaroben adgomas. fiqroben: `ra gavakeToT, riT gaverToT? win xom mTeli dRea, mxiarulebiTa<br />
da garTobiT savse dRe.~ `cxenobanaTi xom ar daviwyo~? _ ambobs biWuna. `me ki<br />
Cems Tojinas movrTav da cekvas vaswavli~._ pasuxobs gogona. biWuna jer cxenobanas TamaSs<br />
iwyebs, Semdeg ki saTamaSo jariskacebs atarebs marSiT, TviTon ki cdilobs, saomari sayviris<br />
xmebs mihbaZos...<br />
is aris, gogona sayvareli Tojinas morTvamokazmvas apirebs, rom hoi, mwuxarebav!<br />
Tojina avad xdeba. gogona bevr cremls Rvris, sul male ki axali Tojinas mflobeli xdeba,<br />
aRtacebuli xelSi aitacebs mas da mxiaruli SeZaxilebiT gauCinardeba...<br />
TamaSi rom mobezrdebaT, daZma simRerasa da cekvas iwyebs: polka, valsi, mazurka…<br />
italiuri, germanuli, neapoluri simRerebi bavSvebs xan amxiarulebs, xan ki naRvels hgvris.<br />
dRe SeumCnevlad gadis. mosaRamovdeba da Zilis droc modis. moxuci gadia bavSvebs zRapars<br />
uambobs cocxze Semomjdar kudian dedaberze, keTil jadoqrebze da Zilic SeumCnevlad<br />
moipareba. xval axali dRe eliT axali TavgadasavlebiT…<br />
rogorc xedavT _ veubnebiT maT _ es moTxroba patarpatara suraTebisgan Sedgeba,<br />
romlebsac Tqven ukve icnobT. swored es suraTebi qmnis <strong>musika</strong>lur alboms. sulac ar aris<br />
aucilebeli albomis erT kinomoTxrobad warmodgena. bavSvebs SeuZliaT, Tavisi arCevani<br />
albomis calkeul personaJebze SeaCeron.<br />
wigns darTuli aqvs `sabavSvo albomis~ piesebis: `cxenobanas TamaSis~, `Tojinas avadmyofobas~,<br />
`axali Tojinas~, `Zveli franguli simReris~, `neapoluri simRe ris~, `xis jariskacebis<br />
marSis~, `kudiani dedabris~, `valsis~ audioCanawerebi.<br />
44
XII Tema. `gazafxuls ara hyavs badali...~<br />
46-e, 47-e gakveTilebi<br />
sasurvelia, r. laRiZis sabavSvo simRera `Srialebs jejili~ SeiswavloT gazafxulze,<br />
rodesac midamo amwvandeba.<br />
bavSvebs simRera moasmenineT, Semdeg ki Seswavlas SeudeqiT (23 gakveTili). amas ramdenime<br />
etapi dasWirdeba, kerZod:<br />
1. mosmenis procesSi bavSvebi simReras jer taSiT ahyvebian (anu qmnian simReris `ritmul<br />
akompanements~).<br />
2. Semdeg melodias akompanementis gareSe asruleben.<br />
3. melodias frazebad gaimRereben saSualo tempiT, romelSic SeiZleba frazis erT normalur<br />
sunTqvaSi Cateva.<br />
4. Tavidanve miaqcieT yuradReba simReris dinamikuri niSnebiT (xmamaRla, xmadabla) Sesrulebas.<br />
5. orxmianobaze sagangebod imuSaveT. gamoiyeneT savarjiSoebi, romlebic intervalebis gam<br />
RerebasTanaa dakavSirebuli.<br />
moswavleebs ori davaleba SesTavazeT:<br />
1. gaimReron simReris is melodiuri monakveTi, romelic saxelmZRvaneloSia mocemuli,<br />
rigrigobiT _ Cqar da nel tempSi, Semdeg _ xmamaRla da xmadabla. sTxoveT gansazRvron,<br />
ra Seicvala? I SekiTxvis pasuxia _ tempi, II SekiTxvisa _ xmovanebis xasiaTi.<br />
2. mas Semdeg, rac bavSvebi Seecdebian, rom melodia sevdiani iyos, SeusruleT maT es intonacia<br />
fortepianoze, an gaimRereT maJorSi da minorSi. sTxoveT, gansazRvron, rogor<br />
Seicvala melodiis xasiaTi _ rodis iyo melodia mxiaruli da rodis _ naRvliani, anu rodis<br />
hqonda melodias maJoruli xasiaTi da rodis _ minoruli (simReris sanoto Canaweri<br />
ix. danarTSi).<br />
mosasmenad SesTavazeT ori fragmenti n. rimskikorsakovis opera `Tovlis qalidan~:<br />
`Citebis simRera da cekva~ da `Tovlis qalis dnobis scena~. fragmentebi ar daasaTauroT.<br />
miawodeT zogadi informacia imis Sesaxeb, rom opera `Tovlis qali~ gazafxulis zRaparia.<br />
Tovlis qali gazafxulis mosvlasTan erTad dneba da uCinardeba. bavSvebis yuradReba gaamaxvileT<br />
bunebis suraTebis ostaturad gadmocemaze, saorkestro JReradobis feradovnebaze.<br />
sTxoveT, miRebuli STabeWdilebebi gadmoscen sityvierad an naxatiT, Semdeg ki <strong>musika</strong>luri<br />
fragmenti ganwyobilebis mixedviT daasaTauron.<br />
48-e, 49-e gakveTilebi<br />
simRera `odelia, delaze~ muSaobisas yuradReba gaamaxvileT mkafio, gamomsaxvel diqciaze,<br />
ritmuli naxazis sizustesa da frazebis gamRerebaze.<br />
simRera orxmiania da xmebze damoukidebel muSaobas moiTxovs. gamoiyeneT intervalebis<br />
gamRerebis (fuZemwvervali) SesaZleblobani. (simReris sanoto Canaweri ix. danarTSi)<br />
50-e, 51-e gakveTilebi _ `amovicnoT karnavalis niRbebi~<br />
informacia maswavlebels:<br />
robert Sumani 1810 wels daibada germaniis patar qalaq cvikauSi (saqsonia). mamam Caunerga<br />
siyvaruli poeziisa da literaturis mimarT. misi gataceba poeziiT SemdgomSi aisaxa simRerebis<br />
ciklSi germaneli poetebis heines, Samisos da sxv. leqsebis mixedviT. r. Sumani laipcigis<br />
universitetis iuridiul fakultetze swavlobda. paralelurad igi fortepianoze dakvris<br />
45
xelovnebaSi ostatdeboda klara vikis _ cnobili pianistis _ mamis xelmZRvanelobiT. TviT<br />
pianisti ki SemdgomSi kompozitoris cxovrebis Tanamgzavri gaxda.<br />
rogorc Sumanma mogvianebiT aRniSna, Tavis `karnavalTan~ dakavSirebiT, am ciklSi gaer<br />
Tianebuli piesebi Tavidan mas ar dausaTaurebia. SesaZloa, kompozitori arc apirebda niRbebis<br />
`gamJRavnebas~ _ TviT <strong>musika</strong> xom SesaniSnavad gvixasiaTebs da naTlad gvixatavs karnavalis<br />
personaJebs.<br />
ciklSi 20 saxasiaTo piesaa gaerTianebuli:<br />
46<br />
1. Sesavali<br />
2. piero<br />
3. arlekini<br />
4. keTilSobili valsi<br />
5. evsebi<br />
6. florestani<br />
7. kekluci<br />
8. saubari<br />
9. peplebi<br />
10. mocekvave anbani<br />
`karnavalSi~ kompozitorma <strong>musika</strong>luri portretebi sityvisa da scenuri moqmedebebis gareSe<br />
Seqmna. karnavalis TiToeul portrets gamomsaxveli, damaxasiaTebeli, uCveulo intonaciebi<br />
da ritmebi aqvs. am ciklis urTulesi piesa paganinis eZRvneba. robert Sumani paganinis<br />
mosmenisas misma pirvelive hangebma daatyveva. mevioline TiTqos misi sulis daWimul simebze<br />
atarebda violinos xems. amitomacaa ciklis es piesa datvirTuli virtuozuli pasaJebiT,<br />
romlebic violinos xemis elvisebur moZraobas gamoxatavs. am rTuli ciklis mTlianad mosmena<br />
musikis aRqmis ganviTarebis am safexurisTvis mizanSewonili ar aris. bavSvebs SeiZleba<br />
mxolod piesebis CamonaTvali gaacnoT da Tu survili gauCndebaT, erTi an ori piesa damatebiT<br />
moasmenineT.<br />
gadaitaneT dafaze mocemuli cxrili. karnavalis ori niRbis `pierosa~ da `arlekinis~<br />
dasaxasiaTeblad cxrili ase Seivseba:<br />
musikis gamomsaxvelobiTi xerxebi piero arlekini<br />
melodia (mdovre, naxtomiseburi)<br />
metri (orwiladi, samwiladi)<br />
ritmi (marSiseburi, valsiseburi)<br />
tempi (zomierad, cocxlad)<br />
registri (maRali, dabali, saSualo)<br />
I II III<br />
orwiladi<br />
marSiseburi<br />
zomieri da a. S.<br />
11. kiarina (klara viki)<br />
12. Sopeni<br />
13. estrela<br />
14. madliereba<br />
15. pantalone da kolombina<br />
16. germanuli valsi da paganini<br />
17. aRiareba<br />
18. gaseirneba<br />
19. pauza<br />
20. marSi<br />
nacnobi <strong>musika</strong>luri elementebidan, romelic I svetSia CamoTvlili, mosmenis Semdeg<br />
moswavle SearCevs da samuSao rveulSi II svetSi gadaitans niRbis daxasiaTebas, magaliTad:<br />
pieros <strong>musika</strong> xasiaTdeba orwiladi metriT, marSiseburi ritmiT, zomieri tempiT da a. S.<br />
Sesabamisad, pieros svetSi Caiwereba saTanado daxasiaTebebi.<br />
SesaZloa, Tqven karnavalis da maskaradis ganmasxvavebeli niSnebis ganmarteba mogixdeT:<br />
karnavali _ saxalxo dResaswauli, Ria cis qveS musikiT, cekvaTamaSiT (romelSic<br />
maskaradic Sedis) da sxva gasarTobebiT.<br />
maskaradi _ mejlisi, romelSic monawileebs ukeTiaT niRbebi da acviaT sxvadasxva<br />
zRapruli, fantastikuri, komikuri an istoriuli personaJebis tansacmeli.<br />
piero _ franguli xalxuri komediis personaJi.<br />
arlekini _ xumara, tradiciul Wrel kostiumSi gamowyobili italiuri xalxuri komediis<br />
personaJi.
kolombina _ italiuri xalxuri komediis personaJi, arlekinis satrfo. pantalone _<br />
italiuri komediis personaJi.<br />
karnavalze komediebis am tradiciul personaJebs niRbebi ukeTiaT. `karnavali, anu mocekvave<br />
niRbebi~ mJReri akordebiT iwyeba, romlebic sayvirebis xmovanebas baZaven. es karnavalis<br />
yvela monawilis sazeimo svlaa. sazeimo marSi valsis talRebiT ifareba da galopSi<br />
(swrafi tempis cekvaSi) gadadis.<br />
52-e, 53-e gakveTilebi _ `gaviTamaSoT <strong>musika</strong>~<br />
informacia maswavlebels<br />
r. Sumanisa da p. Caikovskis safortepiano albomebi Seucvlelia bavSvebisaTvis. bav<br />
Svis fsiqologiis gasaocari wvdomiTaa Seqmnili r. Sumanis `albomi axalgazrdobisaTvis~.<br />
pirveli piesebi am albomisaTvis kompozitorma Tavisi qaliSvilisaTvis Caifiqra da rodesac<br />
maria Svidi wlis gaxda, saCuqrad uZRvna. mogvianebiT ciklSi ufro rTuli, SedarebiT<br />
ufrosi asakisaTvis gamiznuli piesebi Sevida. albomi 1848 wels gamoqveynda. popularoba<br />
alboms gasaocrad naTelma saxeebma, personaJebis maxvilgonivrulma daxasiaTebam, moqnilma<br />
ritmebma, lakonurma enam, meTodikurma mizandasaxulobam moutana.<br />
ar SeiZleba soflad gatarebuli dReebi ar moagonos bavSvebs piesebma `mxiaruli glexi~,<br />
`yurZnis krefis dro~, `momkelTa simRera~ da sxv. `mamaci mxedari~ biWunebs cxenze jiriTs<br />
moandomebs. yvela bavSvi moiwyens `pirveli danakargis~ mosmenisas, ra Seedreba saCuqrebiT<br />
datvirTuli `Tovlis papis~ gamoCenas da sxv.<br />
patara musikosebisaTvis gankuTvnil alboms kompozitorma mcire Sesavali daurTo,<br />
romelsac `musikosebis cxovrebis wesebi~ uwoda. gTavazobT amonarids am Sesavlidan,<br />
waukiTxeT igi moswavleebs da imsjeleT maTTan erTad, moZvelda es wesebi Tu dResac ar<br />
daukargavs Tavisi Rirebuleba.<br />
• fuWad nu gaflangav dros. dro Zvirfasia. eride modur gatacebebs, nu moismen cud<br />
nawarmoebs. asi sicocxle unda hqondes adamians, yovelive imas rom eziaros, rac ki am<br />
qveyanaze saukeTesoa.<br />
• yvelaferi moduri droTa ganmavlobaSi aramoduri xdeba, Tu Sen siberemde mxolod modas<br />
miedevnebi, koxtapruwad iqcevi, romelsac pativs aravin scems.<br />
• samyaro ukideganoa. iyavi Tavmdabali! Sen jer ar aRmogiCenia da arc gamogigonia iseTi<br />
ram, rac Senamde ar iyo cnobili. magram Tu es SeZeli, CaTvale Seni aRmoCena RvTis<br />
saCuqrad, romelic sxvebsac unda gaunawilo.<br />
• nu ifiqreb, rom Zveleburi <strong>musika</strong> moberda. mSvenieri, WeSmariti <strong>musika</strong> iseve ar berdeba,<br />
rogorc mSvenieri, marTali sityva.<br />
• yuri miugde xalxur simRerebs. umSvenieresi melodiebis es saganZuri xalxis xasiaTs<br />
gagacnobs.<br />
• pativi eci warsuls, gulRiad Seegebe momavals.<br />
• nu gansji nawarmoebs pirveli STabeWdilebiT. is, rac Tavidanve mogewoneba, SeiZleba<br />
saukeTeso ar aRmoCndes.bevri ram SenTvis simwifis asakSi gaxdeba naTeli.<br />
• swavla arasodes mTavrdeba.<br />
SeaxseneT moswavleebs, rom isini ukve ramdenime usityvo simReras icnoben (p. Caikovskis<br />
`Zveleburi franguli~, `neapoluri~ simRerebi).<br />
es usityvo simRera, romelsac gakveTilze moasmeninebT,robert Sumans ekuTvnis. mas<br />
Semdeg, rac moswavleebTan erTad daadgenT, rom `momkelTa simRera~ safortepiano piesaa,<br />
daavaleT maT am simReris melodiisTvis sityvebis moZebna. SegiZliaT, SesTavazoT maTTvis<br />
cnobili leqsis strofi:<br />
`izarde mwvane jejilo,<br />
dapurdi, gaxdi yanao,<br />
ixaros imis marjvenam<br />
vinc gTesa, mogiyvanao!~<br />
47
odesac moswavleebi melodias am sityvebiT gaimRereben, aRmoaCenen, rom piesa simRe rad<br />
iqca.<br />
kidev erTxel moasmenineT <strong>musika</strong> da SeecadeT miaxvedroT, rom aq momkelTa ori jgufi<br />
ejibreba erTmaneTs. amis Semdeg moswavleebi gogonebisa da biWebis jgufebad gayaviT.<br />
IIV taqtebs gogonebi imRereben im sityvebiT, romlebic maT SearCies. biWebi maT simReras<br />
me5 taqtidan gamoexmaurebian da me9 taqtamde melodias Sua xmaSi mRerian. me9 taqtidan<br />
kvlav gogonebi aitaceben simReras (me9me12 taqtebi), me13 (gare taqtidan) orive<br />
gundi unisonSi mReris da xalisiani ganwyobiT asrulebs simReras.<br />
simReris gaTamaSeba erT gakveTilze ar dasruldeba. momdevno gakveTilze gogonebi da<br />
biWebi erTimeoris miyolebiT damoukideblad gaimRereben melodias. orive jgufma sworad<br />
unda SeZlos reagireba maswavleblis miniSnebebze (Cumad, xmamaRla).<br />
amis Semdeg `momkelTa simReris~ melodiis ritmuli naxazi or jgufs gaunawileT. TiToeulma<br />
jgufma Tavisi ritmuli naxazi taSiT, kakuniT an dasartyami sakraviT unda gadmosces.<br />
Tu dasartyam sakravebs SearCevT, melodia SeiZleba ase gadanawildes:<br />
48<br />
XIV Tema. `xalxuri simRera _ megzuri operaSi~<br />
54-e, 55-e gakveTilebi<br />
Tu moswavleebs ara aqvT saSualeba, `daisi~ operis TeatrSi moisminon, gaacaniT maT operis<br />
Sinaarsi da moasmenineT fragmentebi operidan. operis gmirebis gacnoba siuJetis Semdgomi<br />
ganviTarebis mosmenis survils gaaRviZebs.<br />
`daisis~ siuJeti realuri sinamdvilidan aris aRebuli. moqmedeba daaxloebiT me18 saukunis<br />
meore naxevarSi xdeba, qarTvelTa da lekTa brZolis dros. libreto cnobil qarTvel<br />
dramaturgsa da msaxiobs, valerian gunias ekuTvnis. libretoSi gamoyenebulia SoTa rusTavelis,<br />
nikoloz baraTaSvilis, akaki wereTlis, vaJafSavelas leqsebi.<br />
moqmedebis adgilia taZris ezo, sadac xalxi xatobazea TavSeyrili. moqmedeba iwyeba saRamos,<br />
grZeldeba RamiT da mTavrdeba ganTiadze. operis siuJeti siyvarulisa da eWvianobis<br />
dramazea agebuli: maros uyvars Wabuki malxazi, magram qaliSvili, misi nebasurvilis winaaRmdeg,<br />
mxedarTmTavar kiazozea daniSnuli. Seyvarebulebs ar ZaluZT TavianTi grZnobebis<br />
damalva. xatobis dros kiazo cangalasgan Seityobs marosa da malxazis siyvarulis ambavs. am<br />
dros cnobili xdeba, rom saqarTvelos moulodnelad mteri Semoesia. kiazos xalxi winamZRolad<br />
irCevs. am mZime momentSi eWvianobis niadagze kiazo orTabrZolaSi iwvevs da klavs malxazs.<br />
xalxi gmobs kiazos saqciels da Semoseuli mtris winaaRmdeg sabrZolvelad miemarTeba.<br />
opera, romelic saxalxo mxiarulebiT iwyeba, datirebiT mTavrdeba. sasiyvarulo dramis<br />
tragikuli dasasrulis Semdeg operas sazeimo, maJoruli akordebiT amTavrebs simfoniuri<br />
epilogi, romelic optimizmis gamomxatvelia.<br />
siuJetis ganviTarebis kvaldakval moswavleebs Semdegi saopero nomrebis mosmena SeiZleba<br />
SevTavazoT:
1.<br />
2.<br />
3.<br />
4.<br />
cekva `qarTuli~ (erovnuli qoreografiuli literaturis erTerTi ubrwyinvalesi<br />
nimuSi. koloritis xazgasasmelad kompozitori iyenebs qarTul dols).<br />
cangalas mxiaruli kupletebi `Rvinov, kaxuro~ gundTan erTad.<br />
saferxulo simRera `cangala da gogona~.<br />
kiazos ariozo `damisxi, damalevine~.<br />
uvertiuridan (operis Sesavlidan):<br />
1. sawyisi motivi _ hobois solo (lirikulpastoraluri melodia ganTiadisa da sofluri<br />
yofis suraTs xatavs) TandaTan, xisa da simebianTa jgufebis CarTviT, naTel<br />
kolorits iZens.<br />
2. meore Temas (simebiani sakravebi) safuZvlad edeba malxazis sikvdiliswina ariozos<br />
(`gSordebi turfav~) naRvliani melodia.<br />
ar aris aucilebeli, operis fragmentebis bavSvebisaTvis gacnoba uvertiuriT daiwyoT.<br />
SeiZleba is bolos moasmeninoT. am SemTxvevaSi maTTvis ufro gasagebi gaxdeba operasTan<br />
Tematurad dakavSirebuli uvertiuris <strong>musika</strong>, misi xasiaTi.<br />
SeaswavleT bavSvebs z. faliaSvilis simRera `zamTari~ vaJafSavelas leqsze (ix. sanoto<br />
danarTi).<br />
viqtorinis pasuxebia: 1. scena; 2. uvertiura; 3. parteri; 4. loJa; 5. antraqti; 6. diri<br />
Jori; 7. aria; 8. dueti; 9. kvarteti; 10. soprano; 11. tenori.<br />
viqtorinis pasuxebis mosaZebnad dafaze TiToeuli pasuxisaTvis saWiro ujrebis raodenobas<br />
daxazavT.<br />
XV Tema. `kompozitoris portreti~ (v. mocarti)<br />
56-e, 57-e gakveTilebi _ `kameruli <strong>musika</strong>~, anu mogzauroba me-18 saukuneSi (3 sT.)<br />
informacia maswavlebels:<br />
volfgang mocarti meSvide Svili iyo ojaxSi. igi 1756 wels daibada zalcburgSi. misi da,<br />
anamaria, oTxnaxevari wliT iyo volfgangze ufrosi. mSoblebs ar sWirdebodaT, SeexsenebinaT<br />
gogonasTvis, rom instruments samecadinod misjdomoda. mas klavesins ver moswyvetdi. sul<br />
ufro xSirad midioda instrumentTan volfgangic. mamis gaocebas sazRvari ar hqonda, roca<br />
samwlinaxevris bavSvi smeniT, uSecdomod imeorebda yvela piesas, romelsac misi da swavlobda.<br />
4 wlisaTvis volfgangs ukve aRar akmayofilebda misTvis mamis mier sagangebod SeTxzuli patara<br />
advili piesebi. man TviTon iswavla notebi da 5 wlisam daiwyo patara piesebis SeTxzva,<br />
romlebsac mama didi mzrunvelobiT iwerda specialur rveulSi. volfgangis mama _ leopoldi<br />
unariani pedagogi da musikosi iyo. man didi roli iTamaSa Svilis araCveulebrivi niWierebis<br />
ganviTarebaSi da misTvis gzis gakafvaSi.<br />
1762 wlis ianvarSi, rodesac volfgangs eqvsi weli, xolo mis das 10 weli Seusrulda,<br />
mamam gadawyvita, bavSvebTan erTad sakoncerto mogzauroba daegegma. pirvelive sakoncerto<br />
gamosvlebs qalaq venaSi sensaciuri xasiaTi hqonda. bavSvebi ukravdnen didebulebisaTvis, TviT<br />
mefis ojaxisaTvis. imdroindeli afiSa gvamcnobs: `...ukve samjer miipyres publikis yuradReba<br />
Tavisi koncertebiT samefo karis kapelmeistris leopold mocartis saucxoo Svilebma. dRes,<br />
30 agvistos, saRamos 6 saaTze bolo koncerti Sedgeba. 10 wlis gogona da 6 wlis biWi klavesinze<br />
daukraven didi kompozitorebis urTules nawarmoebebs. garda amisa, patara virtuozi bi<br />
Wuna violinoze Seasrulebs sakoncerto piesas, simfonias gauwevs Tanxlebas, TavSalgadafare<br />
49
ul klaviaturaze sruliad Tavisuflad Seasrulebs ramdenime fugas da preludiebs. Semdeg<br />
daasaxelebs yovelnair instrumentze aRebul tonebsa da akordebs. amasTan, gamoicnobs maT<br />
sastvenis xmaSi, dezebis JRarunsa da amdagvar xmebSi. amis Semdeg is improvizaciiT SeTxzavs<br />
klavesinze...~<br />
sul male daZma mocartebi evropis qalaqebis <strong>musika</strong>luri cxovrebis mTavar siaxled<br />
iqcnen.<br />
biWunas piupitrze win udeben notebs ucnobi piesebiT. is maT iqve, rogorc musikosebi<br />
ityvian, `furclidan kiTxulobs~.<br />
_ ai, melodia, romelic me axlaxans Sevqmeni, ambobs erTerTi msmeneli da volfgangs<br />
notebs awodebs. Sexede am menuets, bani aklia. SegiZlia, megobaro, banis partia SeTxza da<br />
Cawero?<br />
menueti sulac ar erTula volfgangs. msgavs piesebs igi iolad Txzavda. batis frTiT<br />
SeiaraRebulba biWunam iqve, Tavdajerebulad miuwera melodias banis partia ise, rom<br />
klavesinis daxmareba ar dasWirvebia (volfgangi am droisaTvis ukve 8 wlisaa).<br />
_ SegiZlia, smeniT gaukeTo Tanxleba arias, romelsac me vimRereb? _ ar eSvebian msmenelebi.<br />
_ Sevecdebi, _ pasuxobs volfgangi.<br />
qalbatonma italiuri ariis motivi gaimRera. momReralma aria samjer imRera da yovel<br />
jerze volfgangi cvlida da amravalferovnebda Tanxlebis xasiaTs.<br />
gancvifrebuli msmenelebi Semdgom yvelas uambobdnen am saocrebaze: misi Sesrulebis<br />
maneraze, sxvadasxva sakravebze dakvris sakvirvel ostatobaze, iprovizaciis gasaocar<br />
unarze, dauSretel fantaziaze, mis mier SeTxzuli melodiebis mSvenierebaze da a. S. es<br />
yvelaferi imdenad gansacvifrebeli iyo, rom mis Sesaxeb legendebi dadioda da swrafad<br />
vrceldeboda sxvadasxva qalaqebsa da qveynebSi. didgvarovnebi TavianT sasaxleebsa da darbazebs<br />
uTmoben patara volfgangs. mas yvela eTayvaneboda. yvelas aocebda misi adamianuri<br />
Tvisebebi _ Wkua, mxiaruleba, sikeTe da ubraloeba. yuradRebiTa da TayvaniscemiT usazRvrod<br />
ganebivrebul volfgangs arasodes daukargavs Tavisi ubraloeba da mxiaruli xasiaTi.<br />
patara mocartTan dideba iolad movida, magram 12 wlisas, rodesac igi venis sazogadoebis<br />
winaSe warsdga ukve ara rogorc vunderkindi, aramed rogorc damwyebi saopero kompozitori,<br />
mas ukve sakmaod daZabulad Sexvdnen. misi genialoba SiSs hgvrida venis didebulTa<br />
karze miRebul kompozitorebs. isini mozard biWunas, rogorc Tanaswors, ise eqceodnen da<br />
saSiS konkurentad miiCnevdnen.<br />
volfgangi ukve ise flobda kompoziciis teqnikas, rom bevr Tavis Tanamedrove saxelovan<br />
kompozitors ar udebda tols da sjobnida kidec maT. 8 wlis geniosis <strong>musika</strong>luri Txzulebebi<br />
pirvelad parizSi daibeWda, 12 wlis volfgangma ki ukve venis saopero TeatrisaTvis SeTxza<br />
Tavisi pirveli opera. milanis saopero TeatrSi Sedga 14 wlis mocartis meore operis (`miTridate<br />
_ pontos mefe~) premiera.<br />
am droisaTvis igi ukve 18 simfoniis, 22 instrumentuli sonatis da kvartetis, ramdenime<br />
koncertisa da sxva nawarmoebebis avtori iyo. rodesac mocarts 18 weli Seusrulda,<br />
misi 7 operidan sami ukve milanSi, evropis erTerT saukeTeso saopero TeatrSi iyo<br />
dadgmuli.<br />
kompozitori mudmivad ganicdida materialur gaWirvebas. ulmobeli brZola arsebobisaTvis<br />
tragikulad dasrulda. man 36 welsac ver miaRwia. dRes venis sasaflaos SesasvlelSivea<br />
mocartis SesaniSnavi Zegli, magram misi neSti iq ar aris. mocarti gardaicvala 1791 wlis 5<br />
dekembers. igi RaribTa saerTo sasaflaoze dakrZales. mravali wlis Semdeg mcdeloba, epovaT<br />
genialuri kompozitoris neSti, uSedego aRmoCnda...<br />
moasmenineT bavSvebs v. mocartis piesa, romelsac maTTan SeTanxmebiT `klasobana~ davarqviT.<br />
meored mosmenisas maT Tvali unda adevnon sanoto Canawers. ferebiT ukve moniSnulia, ramdenjer<br />
meordeba melodia.<br />
50
davaleba 1.<br />
gogonebs daavaleT, samsamad dajgufdnen da `klasobana~ gaiTamaSon. daarqviT maT `fa~_<br />
wiTeli, `do~_ yviTeli da `mi~ _ cisferi moTamaSeebi. TiToeuli moTamaSe Tavis melodias<br />
airCevs. isini ahyvebian <strong>musika</strong>s, romelic TviTon `miuTiTebs~ maT, rodis unda Seenacvlon<br />
erTmaneTs.<br />
TamaSs pirveli moTamaSe `fa~dan iwyebs. `do~dan mas meore moTamaSe Seenacvleba, mesame ki<br />
`mi~dan ebmeba TamaSSi mcire xniT, Semdeg mas iniciativas kvlav I moTamaSe arTmevs (`fa~dan)<br />
da TamaSs aboloebs.<br />
piesis mixedviT TamaSs gamarjvebuli pirveli moTamaSe agvirgvinebs, magram am piesis gaTamaSebisas,<br />
TamaSis wesis mixedviT, gamarjvebulia is, vinc droulad (Tavisi melodiis aJRerebisTanave)<br />
CaerTveba TamaSSi da Tavis `partias~ daasrulebs.<br />
moswavleebs SeaxseneT, rom mervedi da meTeqvsmetedi notebi `xtomebiT~ Sesruldeba (calcali<br />
fexiT), xolo meoTxedebze iqneba fexmidgma.<br />
moswavleebs moasmenineT mocartis Zilispiruli simRera. am SesaniSnavi melodiis Seqmnas<br />
sxvasac miaweren, amitom mas orive avtoris gvari aweria xolme _ v. mocarti (flisi).<br />
bavSvebi melodias teqstTan erTad Seiswavlian mcire frazebiT, winadadebebiT. Tavidanve<br />
yuradReba miaqcieT gamomsaxvelad simReras, dinamikuri niuansebis dacviT (Cumad,<br />
xmamaRla). simReris SeswavlisTvis erTi da ori gakveTili ar kmara, amitom amas Semdeg<br />
gakveTilze kidev daubrundebiT da axal Temaze muSaobis paralelurad gaagrZelebT simReris<br />
srulyofas.<br />
davaleba 2.<br />
imisaTvis, rom piesa `tamburini~ dasartyami sakravebis akompanementiT Sesruldes, fortepianos<br />
partia Tqven unda SeasruloT (an im moswavleebma, romlebsac fortepianoze dakvra<br />
SeuZliaT).<br />
XVI Tema. `qriste aRdga~<br />
59-e, me-60 gakveTilebi<br />
moswavleebs mokled mouTxrobT aRdgomis _ qristianTa udidesi da ubrwyinvalesi<br />
dResaswaulis Sesaxeb. maT SeiZleba waukiTxoT i. gogebaSvilis saRmrTo istoriidan Tavebi<br />
`qristes aRdgoma~ da `qristes amaRleba da suliwmidis mofena~ an `axali aRTqmidan~ Sesabamisi<br />
Tavebi.<br />
sagalobeli `qriste aRdga~, romelic saxelmZRvaneloSi gamartivebuli saxiTaa or xmaSi<br />
mocemuli, calcalke xmebis mixedviT SeaswavleT, mesame xma, Tu SegiZliaT, Tqven TviTon<br />
SeasruleT maTTan erTad, rodesac sagaloblis I da II xma kargad ecodinebaT.<br />
sagaloblis Seswavlis Semdeg kargi iqneba, Tu moswavleebs gaacnobT ramdenime amonarids<br />
uwmindesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos kaTolikospatriarqis ilia IIis<br />
damoZRvridan, romelic ymawvilebisavis gankuTvnil `cxovrebis wigns~ aqvs wamZRvarebuli<br />
da Semdeg mis mier Seqmnil ramdenime sagalobels moasmeninebT.<br />
• gaxsovdeT, romel dResac ver SeZlebT sikeTis qmnas, is dRe dakargulia.<br />
• giyvardeT samSoblo, Cveni mravalWirnaxuli saqarTvelo, radgan `samSoblo, rogorc<br />
ufali, erTia qveyanazeda~.<br />
• giyvardeT RmerTi, giyvardeT adamiani, giyvardeT wigni, radgan siyvaruli saTavea<br />
sixarulisa da adamianis bednierebisa.<br />
51
avSvebs uTxariT, rom sulieri mama, ilia II, sagaloblebis avtoricaa. moasmenineT sagalobeli:<br />
`wmidao RmerTo, wmidao Zliero, wmidao ukvdavo, Segviwyalen Cven~. asrulebs<br />
yovladwmida samebis sakaTedro taZris sapatriarqos gundi (xelmZRvaneli _ s. jangulaSvili,<br />
g. donaZe. es sagalobeli z. bolqvaZis, p. cecxlaZisa da n. memaniSvilis mieraa damuSavebuli).<br />
meore sagalobels, `ufalo Segviwyalen~, asrulebs latviis saxelmwifo kapela g. far<br />
CukiZis diriJorobiT, romelic amasTanave sagaloblis aranJirebis avtoricaa.<br />
moswavleebs sTxoveT, Seadaron mosmenili sagaloblebi erTmaneTs; imsjelon, ra gansxvavebaa<br />
maT Soris, sityvierad gamoxaton an naxatiT gadmoscen STabeWdilebebi.<br />
Semdeg gakveTilze moswavleebi agrZeleben sagaloblis or xmaSi Seswavlas. amave dros,<br />
maT acnobT kidev erT sagalobels _ `gvacxovnen Cven~.<br />
`rekviemi~ samgloviaro mesaa. kaTolikuri liturgikis tradiciul Semadgenel nawilebs<br />
(`kirie eleison~, `gloria~, `kredo~, `sanqtus benediqtus~, `agnus dei~) emateba `diezire~<br />
da sxva samgloviaro xasiaTis nawilebi. erTerTi maTgani, romelsac bavSvebs mosasmenad<br />
SevTavazebT, rekviemis me7 nawilia _ `lakrimoza~. mosmenis Semdeg sTxoveT, daaxasiaTon<br />
saerTo ganwyobileba, xasiaTi. gamohkiTxeT, igrZnes Tu ara is siTbo, adamianebis mimarT<br />
Rrma siyvarulis grZnoba, romliTac es nawarmoebia gamsWvaluli.<br />
gakveTils daamTavrebT `osanas~ mosmeniT endriu loid ueberis rokoperidan `ieso<br />
qriste _ supervarskvlavi~.<br />
uTxariT bavSvebs, rom rokze Semdeg klasebSi isaubrebT, rodesac rokmusikis nimuSebs<br />
gaecnobian.<br />
amjerad mxolod uCveneT gansxvaveba eleqtromusikis tonsa da nebismieri (araeleqtro)<br />
sakravis mier gamocemul bgerebs Soris.<br />
52<br />
XVII Tema. `sxva saqarTvelo sad aris~<br />
61-e, 63-e gakveTilebi<br />
saqarTveloSi Znelad ipoviT kompozitors, gulgrili rom darCeniliyo cekva `xorumisadmi~.<br />
am cekvaSi vaJkacuri SemarTeba da didi sulieri energiaa aris gamoxatuli, rasac<br />
amZafrebs cekvis sinkopirebuli ritmi. es cekva axal mxatvrul momxibvlelobas iZens a. balanCivaZis<br />
baletSi `mTebis guli~, romelsac audioCanawerSi moismenen.. ix. sanoto nimuSi.<br />
umTavres siZneles warmoadgens zoma 5/8, romelic unda ganixiloT, rogorc 3/8isa da 2/8is<br />
Serwyma.
imisaTvis, rom bavSvebma zustad gadmoscen ritmuli naxazi, jer martivi naxazi SeasrulebineT<br />
ritmis dacviT; maxvilebis gamoyofiT:<br />
moswavleebs gaacaniT kompozitor s. sebiskveraZis simRera `sayvarelo mamulo~ (ix. sanoto<br />
danarTSi). martivi akompanementis Sesruleba ar gagiWirdebaT.<br />
XVIII Tema. `<strong>musika</strong>luri Sejibri~<br />
64-e, 65-e gakveTilebi (Semajamebeli)<br />
saswavlo wlis dasawyisSi moswavleebs SevTavazeT <strong>musika</strong>luri `koleqciis~ Segroveba.<br />
bavSvebs Seswavlili masalidan TavianTi nebasurviliT unda SeerCiaT <strong>musika</strong>luri `eqsponatebi~,<br />
rom lebsac koleqciaSi Seitandnen: piesebi bunebis suraTebis asaxviT, <strong>musika</strong>luri<br />
zRaprebi da ma Ti personaJebi, fragmentebi operebidan da baletebidan, Tanamedrove<br />
gasarTobi <strong>musika</strong> da a. S.<br />
am daskvniT gakveTilebze bavSvebs SevTavazebT <strong>musika</strong>luri Sous mowyobas, sadac erTmaneTs<br />
Seejibrebian <strong>musika</strong>luri koleqciebis Semgrovebeli gogonebi da biWebi. gavaxsenebT<br />
satelevizio <strong>musika</strong>lur Sous `qalebi Tu kacebi~, rac, vfiqrobT, erTgvari stimuli iqneba<br />
maTTvis klasis pirobebSi saxaliso <strong>musika</strong>luri konkursis mosawyobad.<br />
Jiuris Tavmjdomareobas ikisrebT Tqven da gverdSi amoiyenebT or `mrCevels~ gogonebisa<br />
da biWebis jgufebidan. sakonkurso repertuari, romelsac Cven gTavazobT, ZiriTadad<br />
emyareba ganvlil masalas da gamdidrebulia popularuli <strong>musika</strong>luri nawarmoebebiT. yvela<br />
Cven mier miTiTebul <strong>musika</strong>lur masalas axlavs audioCanaweri.<br />
Tu klasSi kompiuteri ar gaqvT, simRerebis sityvebi dafaze daiwereba. sanoto masala<br />
saxelmZRvaneloSi SevitaneT im pirobebis gaTvaliswinebiT, Tu maTi Cveneba monitorze ar<br />
moxerxdeba. simRerebis teqstebs sakonkurso davalebebis kvaldakval SemogTavazebT.<br />
konkursi or turad Catardeba. am TamaSs gulSematkivrebi dasWirdeba. amitom SesaZlebelia,<br />
TamaSSi orma Semadgenlobam miiRos monawileoba da `rolebi~ erTmaneTs gaucvalos: vinc<br />
TamaSSi iRebda monawileobas, TamaSis gameorebisas gulSematkivarTa rigebs Seavsebs. amgvari<br />
pirobiT TamaSis wayvana Tqven mier Casatarebel samuSaos datvirTavs, radgan saWiro gaxdeba<br />
pirveli gaTamaSebis dros gamoyenebuli <strong>musika</strong>luri masalis Secvlagadaxaliseba. Cven<br />
mier miTiTebuli <strong>musika</strong>luri nawarmoebebi SegiZliaT, Tqveni survilisamebr da `mrCevelTa~<br />
nebasurvilis gaTvaliswinebiT SecvaloT, magram davalebebis Sinaarsi ZalaSi unda datovoT,<br />
radgan isini wlis bolos misaRwev Sedegebzea orientirebuli, rac am Semajamebeli<br />
gakveTilebis mizans Seadgens.<br />
qulaTa gamoTvlis wesi SegiZliaT bavSvebTan SeTanxmebiT daadginoT. mizanSewonilia SejamebaSefaseba,<br />
yoveli davalebis SesrulebisTanave.<br />
53
I turis davalebebi:<br />
davaleba 1.<br />
audioCanawerSi Sesruldeba kompozitor r. laRiZis popularuli `simRera Tbilis ze~<br />
(fragmenti). gTavazobT simReris teqsts:<br />
54<br />
`netav sad aris kidev ca,<br />
uZirod lurji, xalasi,<br />
swored iseTi, rogorc Senia.<br />
naiarevi warsulis,<br />
nangrevi nariyalasi<br />
WaRarasaviT SemogrCenia.<br />
Tbiliso, mzis da vardebis mxareo,<br />
uSenod sicocxlec ar minda,<br />
sad aris sxvagan axali varazi,<br />
sad aris WaRara mTawminda.~<br />
davaleba 2.<br />
cangalas simRera z. faliaSvilis operidan `daisi~<br />
`Rvinov kaxuro,<br />
var Seni msmeli,<br />
gind TeTri iyo,<br />
ginda _ wiTeli.<br />
Sena xar Cemi<br />
Sveba da lxena<br />
Sengan ar maxsovs<br />
namceci wyena...<br />
davaleba 3.<br />
`suliko~ a. wereTlis teqstze<br />
`sayvarlis saflavs veZebdi<br />
ver vnaxe, dakarguliyo!<br />
gulamoskvnili vCiodi<br />
`sada xar, Cemo suliko!~<br />
ekalSi vardi SevniSne<br />
oblad rom amosuliyo<br />
gulis fancqaliT vkiTxavdi:<br />
`Sen xom ara xar, suliko?~<br />
davaleba 4.<br />
Seswavlili simRerebidan da popularuli melodiebidan xmiT, fortepianize dakvriT SeasruleT<br />
frazis Svidbgeriani monakveTi. Semdeg davaleba gaarTuleT _ gadadiT eqvs da xuTbgerian<br />
monakveTze, romlis mixedviTac jgufebma unda gaixsenon da daasaxelon simRera.<br />
II turis davalebebi:<br />
davaleba 1.<br />
Sav yuTSi aTavsebT firfitas dudukisa da dolis gamosaxulebiT.
davaleba 2.<br />
Sav yuTSi aTavsebT firfitas Celos gamosaxulebiT.<br />
davaleba 6.<br />
koleqcionerTa jgufebis liderebis konkursis warmarTva TviT liderebs miandeT. Ti<br />
Toeuli maTgani sam <strong>musika</strong>lur fragments SearCevs Tavis koleqciidan (jgufTan moTaTbirebis<br />
Semdeg) da mowinaaRmdege jgufis liders SesTavazebs gamosacnobad. man unda daasaxelos,<br />
ra Janris nawarmoebia da miuTiTos kompozitori.<br />
davaleba 7.<br />
kompozitor z. laliaSvilis saxumaro simRera `mwvane ocnebis~ teqsti:<br />
Cemi mwvane ocneba cisken gafrinda,<br />
alublebis quCaze isev gawvimda.<br />
zooparkis daraji buStebs uSvebda,<br />
yvavilebiT vaWrobda cicinaTela.<br />
jadosnur qalaqSi mivfrinavT<br />
jadosnur qalaqSi.<br />
fisos cugo megobrad aurCevia,<br />
futkars Tafli daTvisTvis miurTmevia.<br />
spilo saqanelaze laRad qanaobs,<br />
melakuda batebTan tbaSi banaobs.<br />
jadosnur qalaqSi mivfrinavT<br />
jadosnur qalaqSi.<br />
SeajameT Sedegebi `mrCevlebTan~ erTad da gamoavlineT gamarjvebuli jgufi.<br />
66-e, 72-e gakveTilebi<br />
es aris sarezervo gakveTilebi, romlebsac saWiroebisamebr gamoiyenebT saswavlo procesis<br />
srulyofisTvis. isini SegiZliaT gamoiyenoT, rogorc Semajamebeli gakveTilebi.<br />
Semajamebeli gakveTilebi naxevarwliuri angariSis analogiurad Catardeba. maTi mizania<br />
standartis samive mimarTulebiT miRweuli Sedegebis donis warmoCena. aqtivobebi mimarTulia<br />
SeZenili unarebisa da Cvevebis, SeTvisebuli codnis xarisxis dasadgenad.<br />
gakveTilebi moicavs:<br />
1. viqtorinas (am aqtivobiT vavlenT Seswavlil <strong>musika</strong>lur nawarmoebTa codnas, <strong>musika</strong>lur<br />
mexsierebas, mosazrebulobas, elementaruli terminebis codnas da a. S.). saTanado monacemebi<br />
Segvaqvs monacemTa bankSi. vaanalizebT miRweul Sedegebs.<br />
2. gakveTilkoncerts (repertuari moicavs Seswavlil simRerebs, simRerebisa da zRaprebis<br />
inscenirebebs <strong>musika</strong>lurritmuli moZraobebiTa da cekvis umartivesi ileTebiT).<br />
3. saCvenebel gakveTils (Semajamebeli tipisaa. unda warmoCindes: mReris unarCvevebi; ganwyobilebis<br />
gamoxatvis sxvadasxva formebi (Jesti, mimika, naxati); mosmenili nawarmoebisadmi<br />
damokidebulebis gamoxatva (sityvierad, naxatiT); <strong>musika</strong>luri sakravebis amocnoba<br />
formisa da JReradobis mixedviT (solo, ansambli); muzicirebis Cvevebi; sanoto teqstis<br />
wakiTxvisa da musikis mosmenis procesSi sanoto CanaweriT sargeblobis unarCvevebi da a.<br />
S.).<br />
4. saklaso zeims (zeimis programas individualurad adgens yvela maswavlebeli moswavleTa<br />
interesebisa da SesaZleblobebis gaTvaliswinebiT).<br />
55
56<br />
V. Sefasebis sistema<br />
Sefaseba swavlisa da swavlebis procesis mniSvnelovani nawilia. Sefaseba, erTi mxriv,<br />
iZleva informacias moswavleebis winsvlis Sesaxeb, meore mxriv ki, konkretuli meTodikis<br />
efeqtianobis Semowmebisa da srulyofis saSualebas gvaZlevs.<br />
dRes, rodesac saganmanaTleblo procesis centrSi dgas moswavle da miRweuli Sedegi,<br />
Sefasebis mTavari orientiri aris ara codnis odenoba, aramed xarisxi. axali midgomis<br />
Sesabamisad, fasdeba ara marto informaciis floba moswavlis mier, aramed SeZenili unar<br />
Cvevebi, sagakveTilo procesSi CarTuloba, praqtikuli samuSaos Sesruleba, TanamSromloba<br />
jgufuri muSaobis dros, msjelobaSi monawileoba, SemoqmedebiTi unarebis demonstrireba,<br />
prezentacia da a. S.<br />
Tu musikis maswavlebeli saswavlo wlis ganmavlobaSi sistematurad akvirdeboda<br />
moswavleebs da dakvirvebis Sedegad miRebuli informacia Sehqonda Cven mier SemoTavazebul<br />
`monacemTa bankSi~ (moswavlis individualur anketaSi), monitoringisa da Semowmebis Sedegebis<br />
gansjis safuZvelze mas ar gauWirdeba moswavleTa ganviTarebis damadasturebeli daskvnis<br />
gamotana.<br />
maswavlebeli Semowmebis Semdeg formebs, xerxebsa da saSualebebs mimarTavs:<br />
formebi: zepiri, werilobiTi.<br />
xerxebi: dakvirveba, saubari, gamokiTxva, konsultacia, CaTvla.<br />
saSualebebi: testebi, kiTxvebi, dakvirvebis Sedegad portfolioSi (individualur<br />
anketaSi) dagrovili monacemebi da a. S.<br />
Sefaseba oTxi sxvadasxva wonis mqone komponentisgan Sedgeba. esenia: praqtikuli<br />
muSaoba, romlis xvedriTi wona Semajamebel SefasebaSi 40%ia, msjeloba klasSi, romlis<br />
xvedriTi wonaa 20%, SemoqmedebiToba 30% da moswavlis mier SerCeuli komponenti _ 10%.<br />
diagramidan Cans, rom Sefasebis mniSvnelovani elementi moswavlis praqtikuli unarC<br />
Cvevebi da zogadi unarebia.<br />
praqtikul muSaobaSi igulisxmeba:<br />
1. konkretuli praqtikuli samuSaos Sesruleba (ritmulintonaciuri savarjiSoebis<br />
Sesru leba, simReris, rolis, cekvis Seswavla).<br />
• organizebuloba (mosmena, CarTuloba procesSi, adekvaturoba kiTxvapasuxis<br />
dros).<br />
• sxeulis, xmis, mimikis floba.<br />
• SemoqmedebiToba (gadawyvetilebis damoukideblad miReba, sakuTari xedvis, xelweris<br />
demonstrireba).<br />
• TanamSromloba jgufuri muSaobis dros.<br />
msjeloba klasSi<br />
1. sakuTari da sxvisi Semoqmedebis ganxilvaSi monawileoba.<br />
2. garkveuli epoqis, Semoqmedis an xelovnebis nimuSis analizSi an mis Sesaxeb msjelobaSi<br />
mo nawileoba.<br />
• aqtiuri monawileoba.<br />
• sakuTari azris dasabuTebulad warmoCena.<br />
• sxvisi azris pativiscemis demonstrireba.<br />
SemoqmedebiToba<br />
1. sakuTari da sxvebis Semoqmedebis prezentacia (auditoriisTvis wardgena).<br />
2. RonisZiebis mowyoba.<br />
3. garkveuli epoqis, Semoqmedis an xelovnebis nimuSis analizi (moxsenebareferati).
• auditoriasTan kontaqti.<br />
• SemoqmedebiTi unarebis da teqnikis demonstrireba (speqtakli, koncerti).<br />
• saTqmelis naTlad da gasagebad gadmocema _ proeqti, moxseneba (pasuxi, TvalsaCinoebis<br />
moZieba).<br />
sami trimestruli Sefasebis safuZvelze gamoiyvaneba wliuri Sefaseba moswavlis<br />
progresis Tu CamorCenis gaTvaliswinebiT.<br />
swavlebis procesSi Sefasebis ori forma gamoiyeneba: ganmaviTarebeli da ganmsaz<br />
Rvreli.<br />
ganmaviTarebeli Sefasebis formebia: zepiri da werilobiTi komentarebi. aseTi saxis<br />
Sefasebisas ar aris savaldebulo qulis dawera.<br />
ganmsazRvreli Sefasebis mizania moswavleTa miRwevebis donis quliT gansazRvra<br />
saswavlo gegmasTan da saswavlo miznebTan mimarTebaSi.<br />
Sefasebis am orive formis gamoyenebisas ganmaviTarebeli Sefasebis wili meti unda<br />
iyos,radgan is Sedegebis gaumjobesebazea orientirebuli.<br />
dakvirveba ganmaviTarebeli Sefasebis nawilia. ganmaviTarebeli Sefasebis formaa<br />
agreTve komentarebi, romlebsac trimestris ganmavlobaSi mivmarTavT. es formac Sedegis<br />
gaumjobesebiskenaa mimarTuli. komentari SeiZleba iyos zepiric da werilobiTic. misi<br />
mizania, moswavles zomierad, taqtianad movawodoT rCevebi, SevaqoT, CavunergoT sakuTari<br />
Tavis rwmena, movuwodoT dafiqrebisken, azris gamoxatvisken. komentari gamoxmaurebaa<br />
Sesrulebuli samuSaos xarisxze.<br />
gamovyofdiT ganmaviTarebeli Sefasebis or saxes: yoveldRiuri sagakveTilo davalebebis<br />
Sesrulebas, gakveTilze CarTulobas da a. S. mimdinareganmaviTarebeli Sefaseba<br />
miesadageba, xolo raime Temis dasrulebisas, Semajamebeli gakveTilebisa da gakveTilkoncertebis<br />
Sedegebis gaanalizebisas,aseve trimestris bolos miRwevebis donis gansazRvrisas<br />
mizanSewonilia SemajamebelganmsazRvreli Sefaseba. TvalsaCinoebisaTvis<br />
aRniSnuls warmogidgenT sqemis saxiT:<br />
Sefasebis tipebi Sefasebis tipebis<br />
gamoyeneba drois<br />
mixedviT<br />
mimdinareganmaviTarebeli<br />
SemajamebelganmsazRvreli<br />
trimestris<br />
ganmavlobaSi<br />
yovelkvireul<br />
sagakveTilo procesSi<br />
Temaze muSaobis<br />
dasrulebisas,<br />
Semajamebel<br />
aqtivobebze<br />
(gakveTiliviqtorina,<br />
gakveTilikoncerti),<br />
trimestris bolos<br />
Sefasebis xerxebi<br />
(meTodebi)<br />
Sefasebis tipebis<br />
daniSnuleba<br />
dakvirvebakomentari orientirebulia<br />
moswavlis<br />
ganviTarebasa<br />
da Sedegebis<br />
gaumjobesebaze<br />
qula orientirebulia<br />
Sedegze, miRwevebis<br />
donis gansazRvraze<br />
saswavlo gegmasTan da<br />
saswavlo miznebTan<br />
mimarTebaSi<br />
interaqtiuri gakveTilis struqtura saSualebas iZleva, gakveTilze ganxorcieldes<br />
ara marto maswavleblis mier moswavlis Sefaseba, aramed Seafsebis iseTi formebi, rogoricaa:<br />
moswavleebis mier urTierTSefaseba, moswavlis mier TviTSefaseba.<br />
yvela skola adgens Sefasebis ZiriTad principebs da maswavlebeli winaswar acnobs<br />
moswavleebs Sefasebis kriteriumebs.<br />
57
58<br />
sanoto danarTi
notebis anbanuri aRniSvna<br />
akordebi<br />
akordebi damatebiTi banis bgeriT<br />
67
78<br />
ga viT va loT,
e. grigi<br />
81
90<br />
v. mocarti (flisi)
100<br />
sarekomendacio literatura<br />
1. brius benvardi, gari uaiti `<strong>musika</strong> Teoriasa da sinamdvileSi~, 2 wignad, 4 nawilad.<br />
Tbilisis sax. konservatoriis gamomcemloba, Tbilisi, 1977.<br />
2. T. mesxi, T. gabisonia `qarTuli xalxuri <strong>musika</strong>~ (konservatoriisa da <strong>musika</strong>luri<br />
saswavleblebis studentebisaTvis), Tbilisis saxelmwifo konservatoriis gamomcemloba,<br />
Tbilisi, 2001 w.<br />
3. l. samsoniZe `fsiqologia~ (leqciebis kursi musikosipedagogebis, moswavleebisa<br />
da studentebisaTvis), Tbilisi, 1988 w.<br />
4. `ganviTarebisa da swavlis Teoriebi~, `swavleba da Sefaseba~, `saswavlo da profesiuli<br />
garemo~ (damxmare saxelmZRvaneloebi) maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis<br />
centri, Tbilisi, gamomcemloba `saqarTvelos macne~, 2008 w.<br />
5. r. TayaiSvili<br />
`zogadsaganmanaTleblo reforma _ siaxleebi musikis saswavlo gegmaSi~, `sazrisi~,<br />
Sromebis krebuli. 2005, #15.<br />
`integraciis SesaZleblobebi zogadsaganmanaTleblo skolaSi musikis swavlebis<br />
dros~, `sazrisi~ Sromebis krebuli, 2005, #16.<br />
`klasikuri da eleqtronuli <strong>musika</strong> zogadsaganmanaTleblo skolaSi~, `sazrisi~,<br />
Sromebis krebuli, 2006, #21.<br />
6. Кларин М. В. «Инновации в мировой педагогике», Педагогический центр «Эксперимент»,<br />
Рига, 1995.<br />
7. Выгодский А. С. «Психология искусства», М., 1987.<br />
8. Теплов Б. М. «Психология музыкальных способностей», М., 1985.<br />
9. Асафьев Б. «Музыкальная форма как процесс», М., 1971.<br />
10. Музыкальное образование и подготовка учителей музыки «Взгляд в XXI век». (Материалы III<br />
международной научно-практической конференции 16-18 мая, 1996 г.) М., 1996.<br />
11. Искусство в жизни детей (Книга для учителя), М., «Просвещение», 1991.<br />
12. К. П. Португалов «Серьезная музыка в школе» (Пособие для учителей), М., «Просвещение»,<br />
1980.<br />
13. Добровольская Н. Н., Орлова Н. Д. «Что надо знать учителю о детском голосе», М., «Музыка»,<br />
1982.<br />
14. В. В. Алеев., Т. И. Науменко «Музыкальний словарь для учителя», Санкт-Петербург, Гос.<br />
университет педагогического мастерства, 1995 г.<br />
literatura moswavleTaTvis:<br />
1. ra wavikiTxoT <strong>musika</strong>ze (Semdgeneli m. omiaZe), gamomcemloba `nakaduli~, 1982 w.<br />
2. <strong>musika</strong> (saymawvilo enciklopedia), gamomcemloba `diogene~, 2009.<br />
3. К. Хитц «Петер в стране музыкальных инструментов», М., «Музыка», 1990.<br />
4. В. П. Россихина «Беседы о классической музыке», М., «Просвещение», 1980.<br />
5. Г. Левашева «Музыка и музыканты», Л., «Детская литература», 1989.<br />
6. Кника о музыке (Рассказы для школьников), сост. О. Очаковская, М., «Музыка», 1981.<br />
7. Л. Михеева «Музыкальный словарь в рассказах», М., «Сов. композитор», 1988.