27.03.2013 Views

March 2011(Ainawn) - Zoin.Info

March 2011(Ainawn) - Zoin.Info

March 2011(Ainawn) - Zoin.Info

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

-16-<br />

LAWMTHU<br />

<strong>Ainawn</strong> chanchinbuin duhsakna a dawng zel a. Kan beiseina lah a sang<br />

tual tual. A tira kan ngaihtuah phak bakin lehkha mai ni lo, Computer-a<br />

dahthat (File)-na hial kan nei ve ta. Ram danga kan mizopuite chhiar<br />

theih tura thehdarh a ni ta bawk. Lawmna sawi sen loh kan dawng, kan<br />

lawm tak meuh meuh a ni.<br />

Pu Vanlalthlengliana'n Lalruanga dawi bur ang, chanchin zawng zawng<br />

khung khawmna memory stick 2 GB min pe a. Tv. Zalianthanga'n ram<br />

hrana kan mizopuite chhiar ve turin Internetah min khungsak bawk a.<br />

An chungah kan lawm em em a ni.<br />

A sumpai zawng pawhin tanpuina kan dawng zel a. Pu Vanlalnghaka Ks.<br />

2000/-, Pu Lianhrima Ks. 2000/-, Pu Chawngchhunga Ks. 500/-. In<br />

chungah kan lawm em em a ni.<br />

Tin, vengtina chanchinbu min semsaktute tlawmngaiin min tanpui ta sa<br />

sa, kan nunna hnar in ni a nia. A man lamah khan min han pui leh hram<br />

teh u. Kan innghahna ber in ni si a.<br />

Aw le, min kaihruaitu Pathian leh min tanpuitu zawng zawng te, min<br />

hlutsaktu mipuite chungah kan lawm tak zet zet a ni e. ( Edt)<br />

SAWMNA<br />

<strong>Ainawn</strong>a thu ziah duh nei chuan Editor<br />

hnenah pek theih reng a ni. I hmuh leh hriatte<br />

kha mipuite han share ve teh le.<br />

Editor : Lalrochhara<br />

Joint Editor : Laldingngheti<br />

Board member-te : 1. Rothangpuia<br />

2. Lalthankhuma<br />

3. C. Johana<br />

Estd. <strong>March</strong> 2010<br />

Copies 350<br />

4. Suithanga<br />

Vol. 2 No. 13 Vau thla ( <strong>March</strong> ) <strong>2011</strong><br />

Editorial<br />

<br />

SAMAH SAM LUAT A AWM LO VE<br />

Tahan, Tahan, Aw! Tahan, mizote khawpui zingah i sitawm ber<br />

tawp lo ve, i chhung atang hian khawtlang thatna, ram leh hnam<br />

hmakhawngaia theitawp chhuah duhtute an lo la chhuak zel dawn si a.<br />

Tahan hi mizote khawsah a nih ang ngeiin khawpui bera kan<br />

neih a ni a. Chhiat ni that nia intanpui tawn thei turin Ni 17 August 1955<br />

khan khawtlang Thalai Pawl ( KTP) din a ni a. Nimahsela kum rei lo te<br />

atang khan Mizo Kristian Thalai Pawl ( MKTP) tiin Kristian-naa inzar<br />

phenin hming dang a pu ta a ni. Tin, Tahanah hian Kristian hming pu<br />

tho thalai pawl pakhat, Tahan Christian Youth Fellowship ( TCYF) a<br />

ding bawk. Heng pawl pahniha member-te hi thuhmun vek an ni a.<br />

Pawl pakhatin sakhuana lam hawiin rawng a bawl a, pakhatin mizo<br />

khawtlang nun tlawmngaihna hawiin rawng a bawl thung. Chu vangin<br />

sakhaw lam hawi zawng ni lo, mizo khawtlang nun leh tlawmngaihna<br />

humhalhtu pawl hi chuan hma an lakna ang ngeia mizo hming chawiin<br />

Mizo Khawtlang Thalai Pawl( MKTP) inti ta mai sela. Tin, mizo khaw<br />

hrang hranga thalaite pawhin chu hming chu pu vein mahni khaw hming<br />

theuh kha pawl hming hmaah dah theuh ni bawk sela; Entirnan;<br />

Tahanah chuan Tahan Mizo Khawtlang Thalai Pawl ( TMKTP) tiin. Chuti<br />

anga kan tih theih chuan mizo khua zawng zawng hi kan inpumkhat<br />

lehzual in tun ai hian hma kan sawn zawk lo'ng maw le?.<br />

" SAMAH SAM LUAT A AWM LO VE", an tih kha maw.


-2- -15-<br />

MIZOTE KUTPUI LO THLENG TUR HI<br />

Samuel C.Zaithankhuma<br />

Thu hmatheh:<br />

Vaube vul lai, Vau thla kan lo thleng leh ta reng mai. Rilruah Mizote<br />

kutpui lo thleng tur "Chapchar kut" in rilru a luah tan a. He kutpui hi<br />

keini KalayKabaw phaia mizote pawhin kan lo hmang tawh thin. Hun<br />

eng emaw tichhung harsatna avanga kan hman tawh loh hnuah hruaitute<br />

hmalakna avangin kum 2005 atang khan Tahanah hman tan ni lehin kumin<br />

<strong>2011</strong> ah pawh hian ropui takin Centenary Hall, Methodist kohhran,<br />

Mission vengah kan hmang leh dawn ta a ni. Kan vannei hle mai, he<br />

kutpui hlutna te, tuna Myanmar rama mizote tana hman a tul ziate tlem<br />

tlem chhui kan tum a ni ang chu:<br />

Kut:<br />

Juda hnam ang chiahin Mizote hian<br />

Kut kan nei ve a, kan neih zat erawh<br />

a thuhmun lo. Mizote hian kut chi<br />

thum (3) kan nei : 1.Pawl Kut.<br />

2.Chapchar Kut, 3.Mim kut-te an<br />

ni a. Hmanlai chuan kut hi<br />

khawtlang intihhlimna hun a ni thin<br />

a. A hun pawh lal leh upaten an<br />

puang thin. “Kut ni vang thla” an ti<br />

a, intihhlimna satliah mai pawh ni<br />

lovin tel loh thiang lo va ngaih a ni.<br />

Chuvangin khawtlang lungrualna<br />

tihlanna a lo ni chiang kher mai. Tel<br />

tha duh lova kawhmawh bawl an<br />

awm pawh kan hre ngai lo, tiin<br />

Rev. Dr. Zairema chuan a sawi.<br />

( Rev.Zairema, Pi Pute biak hi<br />

P-177) He context hi hre rengin<br />

mizote kutpui lo thleng turah hian<br />

mizote chu kan tel ngei tur a ni ang.<br />

Kan tel loh chuan kawhmawh bawl<br />

kan ni thei dawn si a..<br />

Chapchar kut:<br />

Mizote kut pathum zinga ropui bera<br />

an lo sawi thin Chapchar kut lo pian<br />

chhuah dan leh an hman dante tlem<br />

chhui ta ila:<br />

Upa titiah chuan Chin Satate-a<br />

mizote an awm lai chuan, (Rev.<br />

Zairema chuan Ralte khua, “Suai”<br />

a ti a) tum khat chu chapchar awllen<br />

laiin an ramchhuak a. An<br />

hlawhchham der a, ina hawn tur<br />

pawh an zakin thlen tuka hah zu zuk<br />

pawh a chakawm loh hle a niawm<br />

e. Mahse an zinga hotu chuan<br />

turin ka han ngensa che u a ni. Tin, pawn lamah mizo hnam hmanrua<br />

( bungrua) chi hrang hrang pho chuah a ni bawk ang.<br />

Lam tur khua leh an lam turte heti ang hi a ni ang;<br />

1. Tahan A Group : Kan zotlangram nuam<br />

2. " B " : Zo tlang sang<br />

3. " C " : Zawl khaw sir<br />

4. " D " : Cheraw kan<br />

5. " E " : Aw khawvel puan ang<br />

6. " F " : Khual lam<br />

7. " G " : Cheraw kan<br />

8. Jehova Jire Children Home : Cheraw kan leh Chheih lam<br />

9. Varpui : Kan zo tlangram nuam<br />

10. Letpanchaung : Khuangchawi leh Kawlngo lam<br />

11. Tamu : Chheih lam<br />

12. Zohmun ; Khual lam<br />

13. Kanaan : Cheraw kan<br />

14. Khampat : Sar lam kai<br />

15. Hmuntha : Zawl khaw sir<br />

16. Pinkhung : Kan zotlang ram nuam<br />

17. Satawm : Cheraw leh chheih lam<br />

18. Myohla : Chibaibuk lam<br />

Kutpui kan ur, chawnban vawrin kan hlim hiau e.<br />

Zofa lanu val rual zaleng zawngte.<br />

Sel sel lovin lo tel ve la, kan lawm tikimtuah.<br />

Min lawmpui ve un, kan sakhming khawvel thang chhuak tur hi.


-14-<br />

a tingui leh tih kan a hriat a tha.<br />

Mut a tichhuak a, mu ila kan mut<br />

a ti tui tak tak chuang lo. Zu ruih<br />

hnathawh awm dan chu sawi sei<br />

lo mai ila.<br />

Zu kan taksaa a luh hian<br />

Alcohol chakna 2% hi kan taksain<br />

a lo do let a, zunah emaw, ekah<br />

emaw a paih chhuak leh thei a, a<br />

dang zawng hi kan taksa<br />

chhungah a chakna a cham bang<br />

ta a ni. Thin a luh tlang hnu hian<br />

a hnathawh tur ang a thawk thei<br />

tawh lova, a zawi ta a ni. Chu chu<br />

a tuar zing a, a thawh tur ang a<br />

.............................................<br />

A HUN A THLENG DAWN TA E<br />

thawk thei lo reng a nih chuan<br />

taksa peng dangin a tuar thin a ni.<br />

Zu hi thatna nei lo hulhual<br />

chu a ni bik lo. Tlem te kan in a nih<br />

chuan thisen kawng a ti hawng a,<br />

thluak thisen zam block te pawh a<br />

siam tha thei. Zir miten an sawi<br />

danin mipa chuan kar khatah zu<br />

Unit 14, (Pava no khat vel) leh<br />

hmeichhia chuan Unit 12 vel in<br />

thin se hriselna tha tak niin an<br />

ngai. ( Unit khat hi 8 gram a ni. ).<br />

Tlem te tea in thiam tum chu thil<br />

har tak a ni. Zir chi a ni lo. I zir a<br />

nih chuan a tawpah luak tho.<br />

Khumbeua<br />

A thleng dawn ta e, kan nghahfak mizote kutpui Chapchar Kut chu.<br />

Rorel pawlin ro an rel a, chanvo insemin mahni hna tur theuh chu<br />

phur takin an thawk sang sang hlawm a. Mizo khua zawng zawng chu<br />

kim taka tel ngei tur a ni. Tin, Mizo hnamzia lam leh thil dangte thawh<br />

chhuahpui theuh tura beisei an nih laiin khaw thenkhatin an neih theih<br />

ve dawn loh avang erawh chuan a pawi hle mai. Mahse tumah<br />

inthlahrung lovin hei bak hi chu mizo hnam huapa inkhawmpui ropui<br />

kan nei lo a ni tih hriain tel i tum theuh ang u.<br />

Kut hmang mipui kal<br />

khawmte chu zai thiam mi<br />

sawmhnih rualin zaiin chhun<br />

zanin min awi ang a, a kar lakah<br />

mizo nula hmeltha leh pian nalh<br />

thlan chhuah mi sawm leh paliin<br />

mit chaw min hlui bawk dawn a<br />

ni.<br />

Mizo nih manah mizo<br />

hnam lam chi hrang hrang en tur<br />

a awm bawk anga, a ropui ber tura<br />

ngaih, mizote lo changkan chhoh<br />

zel dan Cultural show 'D' Group,<br />

Tahan-in an nei dawn a ni.<br />

Thlalakpui duh te kan awm a nih<br />

chuan tun atangin lo inbuatsaih<br />

-3tlangvalho<br />

chu hnemin hlim takin<br />

kan hawng ang a, hah zu pawh kan<br />

zu ngei tur a ni. Kan dam ang a, a<br />

lian tha tha, a ki sei sei kan la kap<br />

dawn alawm a ti ta a. Tichuan an<br />

hawng a, hah zu pawh an zu a. Ni<br />

dang aiin an hlim zawmah a. An<br />

lalpain a hmuh chuan a lawm zawng<br />

tak a nih avangin zu bel a pu chhuak<br />

a, a tel ve ta a, Heti ang hian a hun<br />

ngai velah kum tin an lo hmang ta<br />

a, “Chapchar Kut” chu a lo piang ta<br />

a ni. ( B.Lalthangliana, Pi pu<br />

chhuah tlang, pp, 85,86)<br />

A hman dan thuah chuan kut thlen<br />

hmain in tinin zu an sa lawk a, a then<br />

an ram chhuak a, a thenin thang an<br />

kam a. Kut niah chuan vawk an talh<br />

a, An sa neih dangte nen an ei thin.<br />

Kut ni khatnaah chuan pahovin<br />

nilengin zu an in thin. Nula leh<br />

tlangvalte pawhin an in ve bawk,<br />

tlaiah nuhoin thlengin buh leh sa,<br />

artui chhumte an chawi chhuak a,<br />

an fate nen hlim takin an ei a, tlaiah<br />

chuan pa te, nu te, nula tlangvalte<br />

chu lal mualah an inkaihkuah tlar<br />

put a, an chai ta a ni. Kut hmasa ber<br />

zan hian an lam tlaivar tur a ni a. An<br />

tlaivar loh chuan chai a thiang tawh<br />

lo. Kut hian ni thum atanga ni sarih<br />

a awh tlangpui.<br />

Kan tana Chapchar kut hlutna:<br />

Keini Kawlram (Myanmar)<br />

a cheng mizote min phuar khawm<br />

theitu awm chhun a ni ti ila kan uar<br />

lem lo ang chu. Tlang mi hrim hrim<br />

zingah tun hma chuan Kohhran hian<br />

awmzia a nei thui hle. Tunah erawh<br />

chuan mizote zingah pawh kohhran<br />

chu min phuar khawmtu a ni ta lo.<br />

Kohhran hrang hrang lo piang zel<br />

hian mizote inpumkhatna sadai kha<br />

a rawn thiat a ni. Chu vangin Kaley-<br />

Kabaw phaia mizote min phuar<br />

khawmtu hmanrua tha ber chu tuna<br />

“Chapchar kut” hi a ni ngei ang.<br />

Mizote inpumkhatna hmuna min<br />

hruaitu pawimawh tak a ni.<br />

Han sawi ta zel ila, keini mizote hi<br />

sorkarin min hriat dan ( recognized)-ah<br />

chuan Lushai (vl&Idif;<br />

wdkif;&if;om;) tih a ni a. Mahse, Lushai<br />

tih chuan min huap kim tawk loh<br />

avangin Mizo tia thlak a tul a. Chuti<br />

chuan tlang mi unau dangte pawh<br />

ram dangah chuan Mizo tia huamtir<br />

vek ni mah sela, keini ramah chuan<br />

a la harsa deuh a ni ang e. Mahsela,<br />

“ Eng a” hmang zawng zawngte hi<br />

chuan Mizo nih kan hreh tur a ni<br />

lo. He thuah hian tun hma atangin<br />

harsatna kan tawk tawh thin a.<br />

Lusei Vr Hualngo thu hi kan


-4-<br />

inpumkhatna daltu lian tak a ni.<br />

Lusei, Hualngo awm tawh lovin<br />

Mizo inti thei vek ila chuan Kalay-<br />

Kabaw phaiah hi chuan awmzia thui<br />

tak kan nei dawn a ni.<br />

Kan han sawi tak atang khan<br />

mizoten inpumkhatna hrui vuan a,<br />

hlim taka hma lama ke kan penna<br />

kawngah “ Chapchar kut” hian thui<br />

takin hmun a luah a ni.<br />

A pawimawh zawk chu a ropuina<br />

lam aiin kan tana a hlutna chhut<br />

thiam hi a ni.<br />

Tahan khawtlang bik han zir ta ila,<br />

chhiat ni / that nia thawktu pawl<br />

MKTP chu Group tinah a ding na a,<br />

a hun a lo thlen meuh hi chuan<br />

Kohhran zawnga tlawmngaih<br />

chhuahna hian min luah tan ta mah<br />

zawk. Chu vangin hnam anga min<br />

phuar khawm zel theitu zingah “<br />

Chapchar kut” hman hi a tul hle zel<br />

ang.<br />

He kutpui lo thleng turah hian mizo<br />

zawng zawngte hlim taka tel tum ila,<br />

mizo thuam kan neih apiang<br />

inthuamin rilru hmun khat pua<br />

hman i tum ang u.<br />

Thu kharna:<br />

Pi pute kha Chapchar kut an hman<br />

laiin an puithu hle. Nupa inhauh te,<br />

intihtlan te, intihthinur te, an phal<br />

lo. Hlim tlang taka hman theuh<br />

turah an ngai. Keiniho pawh hian<br />

hnam peng tenau te inkara inhauh<br />

leh intih thinur bansanin kan<br />

inpumkhat zelna tura hmanraw<br />

tangkai tak Chapchar kut hi hlim<br />

takin i hmang ang u. He mizote<br />

kutpui lo thleng tur hian inthliar duh<br />

lohna mizia, inpumkhatna thlarau,<br />

inhriatthiamna rilru leh Mizo hnam<br />

din chhuah duhna thinlung chu min<br />

pe mawlh rawh se.<br />

MEI MAWLH KHA !!!<br />

Suam hmang leh ruk hmangte chuan dah ban an nei a, mei erawh hi<br />

chuan kang vap mai lo chu hnutchhiah a nei ngai lo. Chu vangin<br />

chhungkua leh khawtlang kan himna turin mitinte maiah i fimkhur<br />

theuh ang u.<br />

hmangin, Mizo Bible chu sakhaw<br />

bu pawimawh ber niin Mizo tawnga<br />

ziah kan hmang a ni. A huhoa<br />

khawsa a, tanpui ngaite tanpui chu<br />

kan nunphunga bet tlat a ni.<br />

Chu vangin, keini zawng.<br />

"Mizo kan ni e" pha thei rual kan ni<br />

lo. Sakhmel kimtlanga mizo hmel,<br />

nun leh ziaa mizo nuna nung leh<br />

mizo ziarang keng tlat, mizo tawng<br />

leh literature hmang bawk, tanpui<br />

ngaite tanpui a, chhawmdawl thinte<br />

-13-<br />

Zu atanga hausakna kan<br />

zawng a, zu sakna hmunpui<br />

puitham tak tak a awm nual ta. Zu<br />

chi hrang hrang 100 chuang lai a<br />

awm a, a man pawh a sangtel<br />

atanga za tling lo thlengin a awm.<br />

Zu hi buh leh thei rah chi<br />

khat khat atangin Casein/Caseine<br />

leh chini tha hmangin an chiah<br />

tawih a, an chhuang leh a. Heng<br />

kan hriat larte Beer, Wishky,<br />

Rum,Brandy, Wine, bakah zupui,<br />

rak zu, buhban zu chi hrang hrang<br />

hi mizo hnam tia inchhal thinte chu<br />

kan ni.<br />

Khawvelin remna leh<br />

muanna a zawng a, inpumkhatna<br />

lam a hawi angin keini mizote pawh<br />

hian hnam inpumkhatna lam hawiin<br />

tan i la sauh sauh ang u. Kan<br />

inpumkhat theih nan Mizo-ah hian<br />

lungawi tlang bawk ila. Nang, i mizo<br />

tawh em? "I MIZO ANG U" Min<br />

rawn zawm ve turin kan ngen a che.<br />

..................................<br />

ZU<br />

Suithanga<br />

Kan chhehvelah Tui aiin zu man a lo tlawm tak chinah hian natna<br />

hlauhawm tak tak, tun hmaa kan la hriat ngai loh thil thleng a tam<br />

sawt ta hle. Zu avanga natna chi hrang hrang lo chhuak bakah in<br />

pawisak lohna a hluar a, thubuai mak tak tak a thleng a. Kan thalai zu<br />

in mi an lo pung a, zu seh hlum chhiar tham an ni ta.<br />

te an ni. Heng zu chi hrim hrimah<br />

hian a ruih theihna pawlh tam leh<br />

tam loh a zirin a tak leh tak lo a<br />

awm leh bawk. Chung chu<br />

mithiam ten Ethyl Alcohol (or)<br />

Ethnol ( CH3, CHZ OH) an ti a.<br />

Heng zu-ah hian Alcohol 12% a tel<br />

chuan zu taka ngaih a ni.<br />

Zu kan in chuan kan taksa<br />

peng hrang hrang a kal tlang a,<br />

thluak leh thin a ti danglam a,<br />

ngaihtuahna a danglam a, a<br />

hmasain mi a tiphur a, a hnuah mi


-12-<br />

Tunlai khawvelah pawh<br />

hmeichhiate dinhmun a danglam<br />

chho ve zel a. Hmeichhe rahbehna<br />

leh hnuaichhiahna tawngkam,<br />

“hmeichhe finin tuikhur ral a kai<br />

lo” Hmeichhia leh pal chhia chu<br />

thak tur” Hmeichhe thu chu thu<br />

ni suh, chakai sa, sa ni suh”<br />

Hmeichhia leh chakaiin sakhua an<br />

nei lo” thite chu chanchin tha<br />

engin a um bo zo ta. Zirna sang tak<br />

tak kaiin kohhran khawtlang, ram<br />

leh hnamah pawh dinhmun<br />

pawimawh tak tak chelhtute zingah<br />

an tel ta bawk. Infiamna chi hrang<br />

hrangah pawh mipa nen kan<br />

danglam ta chuang lo. Pathian hian<br />

mipa leh hmeichhiate hi sang zawk,<br />

hniam zawk awm lo, angkhatin min<br />

lo siam reng a ni e.<br />

I MIZO ANG U<br />

Roliana, Satawm.<br />

Hnam nei lo mihring a awm theih loh angin, hnam leh mihring<br />

chu thliar hran theih a ni lo. Hnam chuan (a) Vun rawng leh kimtlang,<br />

pianhmang ( Physical) inangte a huam tel nghal. (b) Nungchang leh zia<br />

( Culture) chikhat hmang ( c) Tawng chikhat hmangte (d) Lehkha hmanga<br />

thu leh hla (Literature) pakhata luangza leh (e) Vantlang nun leh<br />

khawsakho dan (Social Life) thuhmun hmang apiangte chu hnam khat<br />

tia teh a ni.<br />

Chuti chuan Mizo kan han atang te leh vantlang nun leh<br />

tih pawh hi thlahtu bul hming khawsakho dan atang reng hian<br />

sawina lam ai mahin hnam a nihna hnam khat chhul khat kual kan<br />

lam sawina a ni mah mah zawk. nihzia hi a phat theih awm lo ve.<br />

Keini Kalay-Kabaw phaia cheng Nitina kan khawsak danah<br />

Mizo/Luseite hi a chunga kan sawi hian mizo zia a lang chiang hle<br />

tak angin kan Physical a inan thuah bawk. Kan sakhmel leh kimtlangah<br />

te, Culture pakhat hmang kan nih pawh danglamna kan nei loin mizo<br />

thuah te, tawng chikhat (Mizo nun leh ziarang kan nunpui bawk.<br />

tawng) kan hman dan atang te, mizo Vantlang tawng leh sakhaw biaknaah<br />

literature-in min luah hneh zia ngei pawh Mizo tawng kan<br />

-5-<br />

PIPUTE CIVILIZATION<br />

C.L.Dinga<br />

Chhungkaw bil nunah:<br />

Hmeichhe sualin laina an um darh. Nu leh pa mawl biak hi thiang<br />

lo tluk a ni a, an hming pawh sawi sawi suh; Nu leh pa pawisa lo ding<br />

chhuak an vang hle. Nu leh pa thuawih lo chu eng kawngah mah an<br />

hmuingil ngai lo. Nu leh pa rem tih<br />

loha intlanpui/inru chu eng<br />

kawngah mah an hmuingil ngai lo.<br />

Nu leh pa hnen atang chauhin a<br />

thlawnin thil kan dawng. Kawl pawh<br />

vel la nu leh pa tluk i hmu lovang.<br />

Mahni dehchhuh chhungte tel lovin<br />

an ei riral ngai lo. Mahni bul hnai<br />

ngaih hi thil zahthlak tawp a ni e.<br />

Liandovate unau pawhin mim fang<br />

khat an inphel.<br />

Thenawm nena nunhonaah:<br />

Thenawmte mangang thawm hriaa<br />

chhan ngam lo chuan pawnfen feng<br />

rawh se. Mi aia pawng bikin in sa<br />

suh, mi anchhia zawng zawng dawn<br />

ka huam e, i ti a nih loh chuan. Pal<br />

sawn chin hi mi duham hna a ni a,<br />

an thawveng ngai lo. Thenawm do<br />

chu khaw sarih do aiin a tha lo zawk.<br />

Mei alh en pawha thenawmte buh<br />

rut ngam lo chu pa an tling lo.<br />

Ei bar zawnna lam: Lo ri kham<br />

khawih chu hrisel lohna, sawn phei<br />

chu thihna. Mai leng an um ngai lo.<br />

Taimak zirtirna Tha chu tha ngang<br />

ngang. Tha ba leh saihlum a nget<br />

thei lo. Hnathawk peih lo chu<br />

chawkhawnna thleng nen a inmawi.<br />

Mihringpuite en dan tur:<br />

Piangsual nuihsan suh, piansual leh<br />

pharcharin tlailuat a nei lo. Mi<br />

anchhelawh chu mahni chungah a<br />

tla leh duh. Lampui changkhatah mi<br />

an bechhe ngai lo.<br />

Khawtlang nunhona: Ei nei lo an<br />

awmin lalin a hriat chuan a nei<br />

tamte buh inah lutin an buh a<br />

hawlhbunsaka a sem thin. Mi awm<br />

thei leh pasalthaten sial an chhunte,<br />

khuang an chawite hian a khaw<br />

nawtin ruai an theh thin a, michhe<br />

daikilkara awm, hmawng hnuaia<br />

mi, an tihte pawh an hmaih ngai lo.<br />

“ Ei bil thi thi sem sem dam dam”<br />

an ti.


-6-<br />

Hawihawmna: Vantlang kawng tih<br />

danglam emaw, hnawh emaw chu a<br />

thiang lo; ruang a chhuak duh.<br />

Kalkawng tihhnawk an thianfai zel<br />

ngai e. Kawnga kal mi chak zawkin<br />

an umphakin “ nangni ngalchakah<br />

kal hmasa teh u,” an ti a. Ngalchak<br />

zawkin an pelh dawn ve thung chuan<br />

“ Kan hmanhmawh deuha kan lo va<br />

kal hmasa tang nge,” an ti thin.<br />

Tanpuina : Kawng laka mi chau an<br />

hmuhin an pui zel ngai e.<br />

Thenawmte mangang au thawm<br />

hriaa chhan ngam lo chuan pawnfen<br />

feng rawh saw.<br />

Nun dan mawi zirtirna:<br />

Kawng laia ek loh tur,kawng<br />

thlangah zung la kawng chhakah e<br />

rawh. Tuikhur leh kawngkama tui an<br />

ti duhdah ngai lo. ( Chemtatrawta<br />

thawnthua tuikhur hnara ek tum,<br />

pitar pawh kha a thinurzia entir nana<br />

ek tum zawk a nih hmel.)<br />

Rukruk loh zirtirna:<br />

Rukrua khuangchawi an awm ngai<br />

lo. Buh ruk ching an hmuingil ngai<br />

lova hniam lam an pan tawlh tawlh<br />

zawk. Hreipui, tuthlawh leh puan<br />

ruk chin chu mahni thlanlaih nan leh<br />

ruangtuam nan an hmang duh. Mi<br />

ran talh ruk leh phil a thiang lo.<br />

Tualthah:<br />

Tualthah chu mahni chunga a tlak<br />

loh pawhin thlahte chungah a tla<br />

thin.<br />

Ramsa chunga ngilneih:<br />

Rannung nghaisak loh tur, an<br />

chungah ngilneihna lantir zawk tur.<br />

Vapual, kawlhawk leh vahui pa no<br />

nei chawm thah chu tang thenna..<br />

Khawtlang tana inpekna lam:<br />

Dam leh tlang khatah thih leh ruam<br />

khatah, Huai No emaw Nopui leh<br />

thing serh siam thu. Sa leh ralah<br />

khawtlang a him tur a ni. Buh leh<br />

balah kan intodelh tur a ni.<br />

Rinawma thu dik sawi ngam:<br />

Mi awkhrawl an hlawhtling thei,<br />

mahse an tlawm phut thin. Vawih<br />

loh puh mah a nia. Mi tawngkam<br />

tha an um lutuk ngai lo.<br />

Khawtlang tihnawmna: Lungpui<br />

pawh lungtein a kamki loh chuan a<br />

awm thei lo. Tawngkam thain sial<br />

a man. Thil hmingthang tichhia<br />

chuan thla hlei an vei ngai lo.<br />

Nun sang zawk inzirtirna: A tha<br />

lam kawng a chho va, a chhe lam<br />

kawng a phei. Tumna a san chuan<br />

tlakna pawh a sang.<br />

1. Jokebedi:<br />

Mosia nu kha a ni. A thil tih<br />

ropui tak chu Lal Pharoa thu pek<br />

khauh tak, Hebrai nausen mipa<br />

tawh phawt chu tihhlum vek tur tih<br />

a nih laiin, Pathian rinchhanin a<br />

finna, a rem hriatna hmangin a fapa<br />

Mosia chu a thukru ta a. Pharoa<br />

fanu hnen a thlen hnu pawhin amah<br />

ngeiina enkawl thei turin theih<br />

tawp a chhuah a, Pathian thu leh<br />

Hebrai mite chanchin, hnam<br />

nunphung a zirtir a, chumi hnuin<br />

Pharoa fanu hnenah a hlan leh ta a.<br />

Mosia chuan a nu zirtirna chu<br />

theihnghilh lovin a hnampuite chu<br />

Aigupta bawi ata a hruai chhuak ta<br />

a ni. Chuti ang mi ropui zirtirtu chu<br />

Mosia nu Jokebedi kha a ni chiang<br />

mai.<br />

2. Vasti:<br />

Persia ram lal Ahasuera<br />

nupui hmel tha tak a ni. Lal<br />

Ahasuera chuan a ram chhunga mi<br />

lianhote chu a ropuizia leh a ram<br />

ropuizia ni 180 chhung zet mai<br />

entirin ni 7 chhung ruai ropui tak<br />

an theh a. Chutah lal rui lung-puam<br />

chuan a nupui Vasti hmeltha leh<br />

pian nalh, itawm zia chu a mi liante<br />

hmaah chuan pho lan a duh ta a. Chu<br />

chu lalnu Vasti’n a hriat chuan lal<br />

-11-<br />

thu pek mah nise a zahawmna<br />

humhim chu a duh thlan niin a hnial<br />

ta a ni. Lal ber thu pek hlauhawm<br />

tak chu Vasti hian hmeichhe nihna<br />

humhim duha a hnial avangin lalnu<br />

atana ban a ni ta reng a ni, a fakawm<br />

hle mai.<br />

3. Ruthi:<br />

Naomi mo a ni a, hmeichhe<br />

rinawm hmangaihna ngah tak a niin<br />

chhungkaw ropui tak dintu a ni.<br />

Ruthi hi a pasal a thih hnuin a pi<br />

Naomi hian hawng leh turin a tir a.<br />

Mahse Ruthi hian, “Nangmah then<br />

tur leh nangmah zui lova hawng leh<br />

tur chuan min thlem lo hram rawh,<br />

i kalna apiangah ka kal ang a, i<br />

riahna apiangah ka riak ang a, i chite<br />

chu ka chite an ni ang. i thihna<br />

apiangah ka thi ang a, chu tah chuan<br />

minphum ve mai tur a ni, nang leh<br />

kei chu thihna lo chuan thil dangin<br />

min then a nih chuan Lalpan atih<br />

tihin min ti sela, chu aia nasa<br />

pawhin” a ti a. A pi Naomi thurawn<br />

angin lal Boaza pasalah a nei a, lal<br />

Davida thlahtu lo niin Isua Krista<br />

thlahtu zingah a lo tel ve ta a ni.<br />

Ruthi chanchin atang reng hian<br />

mipa leh hmeichhia thliar hrang<br />

lovin chhungkaw ropui tak a din<br />

theih a ni.


-10-<br />

a ni a, duh duh ei theih pawh hi duh<br />

loh zawng ei vatna a ni. Hriselna<br />

pawh hi hrisel laia enkawl that a<br />

nih loh chuan pawi hun a awm thin.<br />

Hun changkannain kan duh<br />

emaw duh lo emaw a hnuhin min<br />

hnuk a ni ber a, chumi kara mahni<br />

Vawk chaw chhum leh pek thlengin<br />

an hna thin. Tukthuan ei pahin nau<br />

chaw an hrai a. Chaw ei khamah<br />

chawfun siamin, tuthlawh leh<br />

hnathawh thawmhnaw zawng<br />

zawngte chu ema phurin lo lam an<br />

pan thin. Tlai lam a lo thlenin ei<br />

rawngbawltu nei lote chu chawlh<br />

hun pawh nei lovin chaw chhum an<br />

siam nghal a. Zanriah ei kham<br />

chuan vawk chaw chhum pahin mei<br />

de set set hnuaiah la an kai a, zing<br />

var ruala tho leh turin an mu<br />

hahchawl ve thin. Chu chu an<br />

hachawlhna hun neih ve chhun chu<br />

HMEICHHE DINHMUN<br />

ngaihdan fahrah te lo then<br />

lungawipui mai mai hi a hun tawh<br />

lo. Hun inher mila khawsak thiam<br />

a pawimawh hle a ni. Mihringte<br />

khawsak leh awm dan kaihruaitu<br />

chu, “ HUN” a ni e.<br />

Lalrammuani<br />

Hmeichhiate hi hmanlai pi pute hun atang reng khan sal emaw,<br />

chhiahhlawh emaw ni lo mahse, an en dan leh hnathawh dante enin mipate<br />

aiin dinhmun chhe zawk an ni thin. Hmanlai chuan hmeichhiate hnapuiber<br />

chu zing takah thoin tui an chawi a, eirawng bawl pahin buh an deng a.<br />

a ni. Mipate erawh chuan an hun<br />

awl titi nan an hmang a, hmeichhie<br />

hna thawhpui chu “ thaibawih” an<br />

ti thin. Chuti ang chu hmanlai<br />

hmeichhiate dinhmun chu a ni.<br />

Bible-a hmeichhe thenkhat<br />

kan hmuh, sakhua, ram leh hnam<br />

tana mi ropui,chu mai ni lo,<br />

hmeichhiate dinhmun zahawmna<br />

humhimtu huaisen tak te, leh rem<br />

hre tak takte i han tar chhuak ve<br />

dawn teh ang hmiang. Chungte<br />

atang ringawt pawh chuan Kristaah<br />

mipa leh hmeichhia intluktlanga<br />

thliar hran kan nih lohzia kan hmu<br />

thei awm e.<br />

-7-<br />

HRE LO VE EM EM DEUH TEH<br />

Zalianthanga<br />

Sawi hawnna: Eng chanchin pawh hi a hre hmasa nih kan inchuh theuh<br />

a. Mi dangte aia hre bik, hre chiang bik, mite rawn leh mamawh nih hi<br />

kan duh theuh a. Mawl nih leh dawha taka mite sawisak nih erawh kan<br />

duh lo theuh mai. Thenkhat chu biak awn awn pawha kum thum hnua<br />

chhang ve tuah tuah an awm laiin, hmui pan satliah kam hlei ve hrim<br />

hrim pawh sawi tur an awm ve bawk. Eng pawh ni se, sawi apiang lo tui<br />

hnih ve thei reng ang hi chu benga thereng khai angin a bengchheng a,<br />

mi nin an hlawh chawk. Chung chu tute nge ni ang le........kan sawi zel<br />

ang chu.<br />

Fuihpawrh nuam:<br />

Bawl nuam tawk hi an lo<br />

awm zel a. Puan zar phen a kheuh<br />

(remote control ) thiam an awm<br />

phei hi chuan a dik a dawk thlu lova<br />

kamsir phuan barh barha phul buah<br />

buah tawk kan awmte hi lehlamah<br />

chuan a kalh an tikim ve viau asin.<br />

Zahmawh rawng kai han hmawr<br />

hmuh chan pawha mitmei veng lek<br />

lova a thling langa sawi zawm thei<br />

loh an awm zel bawk. A chang chu<br />

an min tihlim viau thin nain an<br />

ngeiawm zawmah thin. Chin tawk<br />

hriat hi har viau ni fanmiang.<br />

Tlak duah lo la, mi fel i ni mai:<br />

Ti ti honaa hre thei zul, sawi<br />

dek dek ila chhunzawm ve thei zel<br />

zul, bawhzui leh a saseh huna pha<br />

thiam riau hi an awm thin. Thlansa<br />

phul kaia thawh laia tel ve lem si<br />

lo, a puithu hunah leh ei in awm<br />

huna kawk kuala chu-e, kha e tia<br />

vaivung thinte kan awm a nih chuan<br />

a lehpekah nilenga kawpur hmuam<br />

tirin dak law law tura mawhphurhna<br />

pek chakawm tak a ni. Pumrua ena<br />

fel hmel ve viau si, eng emaw tihtir<br />

dawna phunchiar, zelthel leh phakar<br />

mi hi khawtlang hian a mamawhin<br />

kan ring em le?<br />

Hre lo mai teh:<br />

Miin thu min rawna kan hriat<br />

chian loh chuan hriat loh mai hi a<br />

him zawk. Intih eng lo duh vanga<br />

hria anga lan tum fo hi mualphona<br />

a ni duh chawk. Tute chanchin<br />

emaw an sawi a, pakhatin a thian


-8rinawm<br />

deuh hnenah, “ Nang i ni a,<br />

sawi miah suh aw” tiin a hrilh a. Chu<br />

mi chuan a thian rinawm ve bawk (<br />

Kan rinawm dan hi rinawm tak tak<br />

a nih phiangsen loh hi maw..... sala.)<br />

hnenah a hrilh chhawng leh a, a<br />

tawpah chuan tlang hriat a ni<br />

thawthang ta mai le. Chhui chiang<br />

ta ila a sai sa nuaih mai,<br />

Chemtatrawta thawnthu kan ang zo<br />

thin reng a ni.<br />

Thu uar:<br />

Pa pakhat sangha man pawh<br />

hian a sangha man chu a sawi lian<br />

lutuk a, an awihsak lo va. A tet zel<br />

a, vawi li lai a sawn hnu chuan te<br />

lutuk dawna a hriat avangin, “ Hei<br />

bak chu ka sawhsawh dawn tawh lo”<br />

a ti emaw ni. Thil pakhat kan hre<br />

dek dek a, fanghmir tiat kha sai<br />

bung tiatin kan sawi punlun hluai<br />

thin hi chu, thu intih hriat bik duh<br />

Chapchar<br />

kutah hnam<br />

inthuama<br />

mawi taka<br />

inchei tur a<br />

ni.<br />

vang tho tho a ni. Malaysia-a dam<br />

lo hritlang mai mai pawh Tahanah<br />

chuan kan tit hi ( Boral) lek lek<br />

dawn alawm le. Kan hmui bawr te<br />

reuh hi alawm kan ven sen hlawm<br />

loh le, bei-bui-in. Kan hriat loh<br />

thleng thlengin kan sawi a,<br />

thenkhatte phei hi chu a hmutu aiin<br />

kan hre zawk fo.<br />

Suih bawk ang:<br />

Kei te reuh pawh hi ka<br />

intihre mah mah em aw! Ni e,<br />

khawvel hi khawvel a nih chhung<br />

chuan a khawvel reng dawn. Neuh<br />

neuh, huau huau, luai luai, nuai nuai<br />

kara leng kan nih vang pheng hian<br />

famkim a har a nih hi. A enga pawh<br />

chu lo nise, kam tam hi a hlawk lo<br />

a nia. Mi thu sawi lo tui hnih ve zel<br />

hi a thatna a tam lo hle, tlang huat<br />

hlawhna mai chauh a ni. Mite<br />

mumang thleng thleng hian kan lo<br />

sawipui ang e aw,... Hreberthiau.....<br />

Chapchar kutah<br />

Mizo nun mawi,<br />

tlawmngaihna<br />

pho chhuak<br />

zawngin aw..<br />

Chapchar kut Mandat ropui leh mawi takin an chei mek.<br />

-9-<br />

HUN<br />

B.A Thanga, Satawm<br />

Thing tin par a chuai a, hnah no hring dep rawn chawrte chuan hun leh<br />

kum a hril a. Hmana mi kha tunah chuan a hlui a, tuna mi pawh hi nakinah<br />

chuan a hlui leh dawn a ni. Hun kal tawh koh kir theih a ni lo angin hun<br />

lo la awm tur pawh sawi lawk theih a ni hek lo.<br />

Hun kal tawh chuan min tilungchhia a, hun kan hman mekin min<br />

barakhaih a, hun lo la awm tur chuan min tilungngai a ni. Hun hi mi lian,<br />

mi te, mi hausa leh mi rethei, mi<br />

fing leh mi â, a tar a zur, a pui a<br />

pang pawhin ang khata kan hman<br />

tlan theuh a ni a, hman dan erawh a<br />

inang lo nuk thei bawk. Mahse, hun<br />

chu mitin tana ruat a ni lawi si. Kan<br />

duhthlan ni hauh lo dan rual loh<br />

hunin a her chhuahpui te,<br />

thinlungin a hriat reng tawn leh<br />

chakawm lo tak hunte chu a liam<br />

zo a. Hun lo la awm tur chu sawi sa<br />

theihin awm mah se, kan hmang<br />

ngei ang tih erawh sawi lawk mai<br />

chi a ni lo, kan thunun zawh rual ni<br />

hek lo le.<br />

Eng pawh nise, hun kal tawh<br />

leh lo la awm tur chu tihngaihna<br />

awm lo mah se, kan hman mek<br />

erawh zawng kan kuta awm a ni.<br />

Chu vangin kan hun hman mek hi<br />

duh dana kan thlan a ni em? Mite<br />

hman ve atan kan duhpui em? Hun<br />

kan hman mek hian min tinuam nge,<br />

mi tizak, min tichangkang nge, min<br />

tihreawm i ngaihtuah ve ngai em le?<br />

Ni hnuaia thil awmte lang lo tura<br />

thuhruk theih a ni lo angin tuna kan<br />

thil tihte nakin lawka lang leh mai<br />

tur a ni a, hmuh theihin TV-a lang<br />

mai thei ni sela kan en ngam angem<br />

le?<br />

Hun leh tui luangin tumah a<br />

nghak ngai lo angin tuna kan hun<br />

hman hi nakin lawka thawnthua<br />

chang leh tur a ni. I hun hman danah<br />

i lungawi em? “ Miten min chhiar,<br />

min thlir reng e” tih angin tuna kan<br />

hun hman dan azir hian mi ropui,<br />

mite ngaihsan kan ni thei a, kan hun<br />

hman dan azir vekin mi hlauhawm<br />

leh mi huat zawng, mite hmuhsit<br />

kan ni thei asin.<br />

Hring nun hi nuam kan<br />

tihzawng theuhin hman kan duh a,<br />

mahse a tha ber lo. Duh duha tih<br />

theih hi duh loh zawnga awm vatna

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!