loTonmcodneobis safuZvlebi damwyebTaTvis

loTonmcodneobis safuZvlebi damwyebTaTvis loTonmcodneobis safuZvlebi damwyebTaTvis

01.03.2013 Views

ebi sakmaod didi raodenobiT gvxvdeba liTonSi. idealuri agebulebis kristali iseTive abstraqciaa, rogorc, magaliTad, idealuri sfero geo- metriaSi. nebismieri damaxinjeba da moxvedrili minarevi atomebi cvlian liTonis fizikur da meqanikur Tvisebebs. magaliTad, sakmarisia nikelSi 0,005% gogirdis minarevis moxvedra, rom sufTa mdgomareobaSi es plas- tikuri masala myifed gadaiqces, xolo 0,001% wyalbadis an naxSirbadis moxvedra rkinas gazrdil simyifes aniWebs oTaxis temperaturis maxlob- lobaSi. sufTa rkina ki plastikurobas inarCunebs Txevadi heliumis (-268,8 0 C) temperaturazec ki. germaniumis naxevrad gamtaris Tvisebas cvlis mis gisosSi erT miliard atomze mosuli mxolod erTi ucxo li- Tonis minarevi atomi! amgvarad, kristaluri aRnagobis damaxinjebebi auareseben liTo- nis Tvisebebs, magram, samwuxarod, defeqtebis srulad Tavidan acileba SeuZlebelia. simtkicis gazrdis mizniT mecnierebi cdilobdnen SeeqmnaT udefeqto kristalebi, Tumca am SesaZleblobis maqsimalurad realizaci- is Semdeg mravali maTgani mivida im daskvnamde, rom liTonebis simtkicis gazrdis rezervebi amowuruli iyo. marTlac, XX saukunis ormocian wlebSi liTonis simtkicis maxasiaTeblebis zrdis tempi sagrZnoblad daeca, TiTqos man Tavis zRvars miaRwia. Tumca gavida ramodenime weli da myari tanisa da liTonTa fizikis dargSi miRweulma Sedegebma axali grandiozuli perspeqtivebi dasaxes simtkicis mravaljeradi gazrdis saqmeSi. yvelaferi daiwyo idealuri agebulebis liTonis Teoriuli simt- kicis gamoTvlebidan. imisaTvis, rom kristali daingres, aucilebelia mi- si Semadgeneli atomebis erTdrouli mowyveta erTmaneTisagan. amisaTvis saWiroa atomTSorisi SeWidulobis Zalebis gadalaxva. aqedan gamomdina- re, liTonis simtkice unda iyos proporciuli atomTa Soris kavSiris Za- lebis namravlisa kristalis ganivkveTSi ganlagebuli atomebis ricxvze. am sididis gamoTvliT miRebulma Sedegma mecnierebi ganacvifra: igi aR- _______________ ∗ polikristali – mravali marcvlisgan Sedgenili agregati, romelSic marcvlebi erTmaneTisgan gamoyofilia didi kuTxiT Semobrunebuli sazRvrebiT. 27

moCnda realur simtkicesTan SedarebiT ara ramodenimejer, rogorc amas varaudobdnen, aramed asjer da ufro metad didi. Tavdapirvelad fiqrobdnen, rom gamoTvlebSi an Secdoma iyo daS- vebuli, an mniSvnelovnad iyo gazrdili atomTa Soris urTierTqmedebis Zalebi. Semowmebam ki cxadyo, rom gamoTvlebi sworad iyo Catarebuli. ar gamoiRo Sedegi agreTve mcdelobam, idealur da realur simtkiceebs Soris gansxvaveba aexsnaT ukve CvenTvis cnobil Sigakristalur defeq- tebze dayrdnobiT. marTalia, isini arRveven atomTa Soris kavSiris Za- lebs, magram aseTi xarisxiT kristalis dasusteba maT SeeZloT mxolod im SemTxvevaSi, rodesac defeqtebi liTonis TiTqmis mTel moculobas daikavebdnen, anu Tu igi RrubelTan SedarebiT ufro foriani aRmoCn- deboda – idealur mniSvnelobasTan SedarebiT kristalis simtkicis as- jer Sesamcireblad defeqtebis raodenoba 99%-s unda Seadgendes. maS ra- Sia saqme? pasuxi am kiTxvaze ucbaT ver moiZebna. daZabuli Sromis Semdeg sxvadasxva qveynis fizikosebis ZalisxmeviT dadginda, rom liTonis simt- kicis maxasiaTeblebze arsebiT gavlenas axdens realuri kristalisaTvis damaxasiaTebeli kidev erTi mniSvnelovani defeqti – dislokacia. warmoidgineT, rom kristalur gi- sosSi raRac mizeziT gaCnda zedmeti ato- muri sibrtye (nax. 3), romelsac eqstra- sibrtyes uwodeben. bunebrivia, igi Caso- lili aRmoCndeba kristalur gisosSi, ris Sedegadac damaxinjdeba gisosis swori geometriuli agebuleba da defeqtis moq- medebis zonaSi aRiZvreba daZabulobis ve- li. eqstrasibrtyis 1-1 wibo qmnis xazovan defeqts, romelsac kidura dislokacia ewodeba. dislokacia aRmocenebas ukve kristalis zrdis procesSi iwyebs, deformaciis pirobebSi ki maTi ricxvi ramodenime xarisxiT matulobs. liTonze gare Zalis zemoqmedebiT dislokacia advilad amoZravdeba da iwyebs gadaadgilebas. Zalis mudmivi zemoqmedebis pirobebSi moZraoba atomebis erTi jgufidan meores gadaecema da saboloo jamSi disloka- 28

ebi sakmaod didi raodenobiT gvxvdeba liTonSi. idealuri agebulebis<br />

kristali iseTive abstraqciaa, rogorc, magaliTad, idealuri sfero geo-<br />

metriaSi.<br />

nebismieri damaxinjeba da moxvedrili minarevi atomebi cvlian<br />

liTonis fizikur da meqanikur Tvisebebs. magaliTad, sakmarisia nikelSi<br />

0,005% gogirdis minarevis moxvedra, rom sufTa mdgomareobaSi es plas-<br />

tikuri masala myifed gadaiqces, xolo 0,001% wyalbadis an naxSirbadis<br />

moxvedra rkinas gazrdil simyifes aniWebs oTaxis temperaturis maxlob-<br />

lobaSi. sufTa rkina ki plastikurobas inarCunebs Txevadi heliumis<br />

(-268,8 0 C) temperaturazec ki. germaniumis naxevrad gamtaris Tvisebas<br />

cvlis mis gisosSi erT miliard atomze mosuli mxolod erTi ucxo li-<br />

Tonis minarevi atomi!<br />

amgvarad, kristaluri aRnagobis damaxinjebebi auareseben liTo-<br />

nis Tvisebebs, magram, samwuxarod, defeqtebis srulad Tavidan acileba<br />

SeuZlebelia. simtkicis gazrdis mizniT mecnierebi cdilobdnen SeeqmnaT<br />

udefeqto kristalebi, Tumca am SesaZleblobis maqsimalurad realizaci-<br />

is Semdeg mravali maTgani mivida im daskvnamde, rom liTonebis simtkicis<br />

gazrdis rezervebi amowuruli iyo. marTlac, XX saukunis ormocian<br />

wlebSi liTonis simtkicis maxasiaTeblebis zrdis tempi sagrZnoblad<br />

daeca, TiTqos man Tavis zRvars miaRwia. Tumca gavida ramodenime weli<br />

da myari tanisa da liTonTa fizikis dargSi miRweulma Sedegebma axali<br />

grandiozuli perspeqtivebi dasaxes simtkicis mravaljeradi gazrdis<br />

saqmeSi.<br />

yvelaferi daiwyo idealuri agebulebis liTonis Teoriuli simt-<br />

kicis gamoTvlebidan. imisaTvis, rom kristali daingres, aucilebelia mi-<br />

si Semadgeneli atomebis erTdrouli mowyveta erTmaneTisagan. amisaTvis<br />

saWiroa atomTSorisi SeWidulobis Zalebis gadalaxva. aqedan gamomdina-<br />

re, liTonis simtkice unda iyos proporciuli atomTa Soris kavSiris Za-<br />

lebis namravlisa kristalis ganivkveTSi ganlagebuli atomebis ricxvze.<br />

am sididis gamoTvliT miRebulma Sedegma mecnierebi ganacvifra: igi aR-<br />

_______________<br />

∗ polikristali – mravali marcvlisgan Sedgenili agregati, romelSic<br />

marcvlebi erTmaneTisgan gamoyofilia didi kuTxiT Semobrunebuli<br />

sazRvrebiT.<br />

27

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!