01.03.2013 Views

samuSao rveuli qimia

samuSao rveuli qimia

samuSao rveuli qimia

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>samuSao</strong><br />

<strong>rveuli</strong><br />

<strong>qimia</strong><br />

IX


manana vardiaSvili<br />

<strong>samuSao</strong> <strong>rveuli</strong><br />

<strong>qimia</strong><br />

IX klasi<br />

grifi mieniWa 2012 wels ssip ganaTlebis xarisxis ganviTarebis<br />

erovnuli centris (brZaneba # 375, 18. 05. 2012) mier<br />

gamomcemloba inteleqti<br />

Tbilisi 2012


manana vardiaSvili<br />

<strong>qimia</strong> IX<br />

<strong>samuSao</strong> <strong>rveuli</strong><br />

gamomcemloba inteleqti<br />

Tbilisi 2012<br />

Manana Vardiashvili<br />

cheMistry iX<br />

WorkINg WrItINg-Book<br />

INtELEktI PUBLISHErS<br />

tbilisi 2012<br />

gamomcemloba inteleqti<br />

Tbilisi, ilia WavWavaZis gamziri #5<br />

225-05-22, 5(99) 55-66-54<br />

faqsi: 225-05-22<br />

elfosta: inteleqti@caucasus.net vebgverdi: www.intelekti.ge<br />

ISBN 978-9941-439-29-2<br />

© manana vardiaSvili, 2012<br />

© gamomcemloba `inteleqti~, 2012


1.1-1.2 nivTierebis raodenoba, moli.<br />

� 1. iangariSeT, ramdeni molia 18.10 23 atomi naxSirbadi?<br />

� 2. iangariSeT, ramdeni molekulaa 2 mol niv TierebaSi?<br />

� 3. iangariSeT:<br />

a) ori moli martivi nivTiereba wyalbadis masa<br />

a) ori moli martivi nivTiereba Jangbadis masa<br />

� 4. iangariSeT, ramdeni molia 4,8 g wyali<br />

moluri masa<br />

� 5. CasviT gamotovebuli sityvebi, es sityvebi da maTi Tanmimdevroba<br />

monaxeT savaraudo pasuxebis CamonaTvalSi.<br />

nivTierebis raodenobis erTeuli aris . . . . . . . . . . . ., igi aRricxavs niv­<br />

Tierebis Semadgeneli . . . . . . . . . . . . ricxvs.<br />

erT mol nivTierebaSi . . . . . . . . . . . . struqturuli nawilakia, ramdeni<br />

atomicaa 12 g naxSirbadSi.<br />

a) moli/ nawilakebis/ molekula/<br />

b) grami/ nawilakebis/ molekula/<br />

g) grami/ nawilakebis/ imdenive/<br />

d) moli/ nawilakebis/ imdenive/<br />

� 6. ramdeni atomia 5 mol ozonSi O 3 ?<br />

� 7. daadgineT mole kula Ta ric xvi 5 mol naxSi ro rJangSi.<br />

3


4<br />

SeasruleT paragrafis bolos mocemuli davalebebi


$1.3 airad nivTierebebs Soris<br />

mimdinare reaqciebi<br />

� 1. marTebulia Tu ara gamonaTqvami:<br />

erTi litri qlori urTierTqmedebs erT litr wyalbadTan da miiReba<br />

ori litri qlorwyalbadi.<br />

daasabuTeT Tqveni varaudi, CamoayalibeT werilobiT.<br />

� 2. qlorsa da wyalbads Soris mimdinare reaqcia gamoi saxeba to lobiT,<br />

reaqciis Sedegad miRebuli qlorwyalbadic aira dia:<br />

H 2 +Cl 2 → 2HCl.<br />

wyalbadisa da qloris ramdeni molekulaa saWiro:<br />

a) qlorwyalbadis oTxi mole ku lis warmosaqm nelad?<br />

b) qlorwyalbadis 200 moleku lis warmosaqm nelad?<br />

g) qlorwyalbadis 6.10 23 moleku lis warmosaqmne lad? pasuxi CamoayalibeT<br />

werilobiT.<br />

a) __________________________________________________________________<br />

b) __________________________________________________________________<br />

g) __________________________________________________________________<br />

� 3. airad Co­sa da Jangbads<br />

Soris reaqcias Semdegi toloba<br />

asaxavs: 2Co+o 2 →2Co 2 .<br />

davuSvaT daxSul WurWelSi<br />

moaTavses oci molekula Co, 15<br />

molekula o 2 da Caatares reaqcia.<br />

romeli nivTierebis ramdeni<br />

molekula iqneba sareaqcio areSi<br />

reaqciis damTavrebis Semdeg? pasuxi<br />

CamoayalibeT werilobiT.<br />

5


6<br />

SeasruleT paragrafis bolos mocemuli davalebebi


$1.4 airis moluri moculoba<br />

� 1. daikavebs Tu ara tol moculobas erTnair fizikur pirobebSi<br />

sxvadasxva airis:<br />

a) aTi molekula; b) milioni molekula; g) 6 . 10 23 molekula?<br />

SesaZlebelia Tu ara davaskvnaT, rom erTi moli sxvadasxva airis<br />

moculoba tolia? daasabuTeT Tqveni varaudi, CamoayalibeT werilobiT.<br />

� 2. iangariSeT erTi moli Semdegi airebis moculoba:<br />

a) N b) He g) O d) H .<br />

2<br />

2 2<br />

Tu cnobilia, rom:<br />

ρ(N )=1,25 g/l 2 ρ(He)=0,1784 g/l<br />

ρ(O )=1,429 g/l 2 ρ(H )=0,08988 g/l.<br />

2<br />

emTxveva Tqven mier miRebuli pasuxebi erT maneTs?<br />

gveTanxmebiT Tu ara, rom TiTo moli wyalbadis, Jangbadis, azotis da<br />

heliumis mier dakavebuli moculobebi erTmaneTis tolia?<br />

� 3. erTnair fizikur pi robebSi<br />

wyalbadis, amiakis da Jangbadis<br />

moculobebi ise See fardeba erTmaneTs,<br />

ro gorc 1:2:3.<br />

daadgineT maTi moleku lebis ricxvis<br />

Sefardeba.<br />

� 4. erT WurWelSi Seag roves<br />

22,4l wyalbadi, me oreSi _ 448<br />

ml. iangariSeT orive WurWelSi<br />

Segrovebuli wyalbadis masa da<br />

moculoba.<br />

7


8<br />

SeasruleT paragrafis bolos mocemuli davalebebi


$1.5 romeli airia ufro mZime<br />

� 1. gamosaxeT airadi nivTierebis simkvrive moluri masisa da moluri<br />

moculobis saSualebiT. gamosaxeT, risi tolia am formulis mixedviT<br />

moluri masa M. miRebul formulaSi moluri moculobis nacvlad SeitaneT<br />

misi ricxviTi mniSvneloba 22,4 l/moli.<br />

� 2. Jangbadis simkvrivea 1,43g/l (n.p). iangariSeT misi mo luri masa.<br />

� 3. iangariSeT:<br />

a) Jangbadis<br />

b) naxSirorJangis<br />

g) azotis<br />

d) amiakis fardobiTi simkvrive haeris mimarT.<br />

a) g)<br />

b) d)<br />

� 4. daadgineTთ airadi niv Tierebis moluri masa, Tu misi simkvrive<br />

wyalbadis mimarT aris 32.<br />

� 5. daadgine 40% naxSi rorJangis, 30% naxSirbadis monooqsidisa (Co)<br />

da 30% azotis Semcvel airTa narevis simkvrive wyalbadis mimarT.<br />

am tipis amocanebis amoxsnisas unda gaxsovdeT, rom airTa narevis<br />

saSualo moluri masa iangariSeba formuliT<br />

9


10<br />

SeasruleT paragrafis bolos mocemuli davalebebi


$1.6 ra raodenobrivi TanafardobiT<br />

urTierTqmedebs nivTierebebi<br />

� 1. risi Tqma SeiZleba wyalbadisa da Jangbadis raodenobrivi Tanafardobis<br />

Sesaxeb reaqciis tolobis mixedviT? pasuxi CamoayalibeT werilobiT.<br />

2H 2 +O 2 → 2H 2 O<br />

� 2. iangariSeT, ramdeni grami wyalbadi Seva reaqciaSi:<br />

a) 16 g JangbadTan<br />

b) 0,5 moli JangbadTan<br />

reaqciis tolobidan gamomdinare<br />

reodenobebTan SedarebiT ramdenjer<br />

Semcirda reaqciaSi Sesuli wyalbadis<br />

masa, reaqciis Sedegad warmoqmnili<br />

wylis masa?<br />

g) 64 g JangbadTan<br />

d) 2 mol JangbadTan.<br />

reaqciis tolobidan gamomdinare<br />

reodenobebTan SedarebiT ramdenjer<br />

gaizarda reaq ciaSi Sesuli<br />

wyalbadis masa, reaqciis Sedegad<br />

warmoqmnili wylis masa?<br />

ra daskvna gamoitaneT reaq ciaSi monawile nivTierebaTa rao denobrivi<br />

Tanafardobis Sesaxeb?<br />

� 3. aiReT 5,6g rkina, SeurieT 3,2g gogirdi. moaTavseT winaswar awonil<br />

sinjaraSi da gaaxureT. rogorc ki reaqcia daiwyeba gaxureba SewyviteT. reaqciis<br />

damTavrebisa da sinjaris gacivebis Semdeg kvlav awoneT is SigTavsianad.<br />

masaTa sxvaobiT daadgineT warmoqmnili nivTierebis masa. SeadgineT reaqciis<br />

toloba. gaangariSebiT daadgineT, ra moluri TanafardobiT Sevida reaqciaSi<br />

erTmaneTTan rkina da gogirdi. ra masis rkinis sulfidi unda miiRoT masis<br />

mudmivobis kanonis Sesabamisi gaangariSebiT? ras udris sinamdvileSi reaqciis<br />

Sedegad miRebuli rkinis sulfidis masa, romelic sasworiT gansazRvreT? axseniT,<br />

ratom ar emTxveva zustad Teoriuli gaangariSeba praqtikul Sedegs?<br />

11


12<br />

� 4. ras fiqrobT, iqneba Tu<br />

ara ufro martivi gaangariSebebi<br />

im SemTxvevaSi, Tu reaqciaSi<br />

monawileoben mxolod airadi<br />

nivTie rebebi? ratom fiqrobT<br />

ase?<br />

amoxseniT amocana da varaudi<br />

daasa buTeT gaangariSebiT.<br />

amocana:<br />

ras udris 2 l qlorTan<br />

reaqciaSi Sesuli wyalbadis<br />

da warmoqmnili qlorwyalbadis<br />

raodenoba da moculoba?<br />

SeasruleT paragrafis bolos mocemuli davalebebi


$1.7 rogor amovxsnaT gasaangariSebeli<br />

SeasruleT paragrafis bolos mocemuli davalebebi<br />

amocana <strong>qimia</strong>Si<br />

13


14<br />

SeamowmeT Tqveni codna<br />

� 1. SeavseT sqema. imsjeleT sqemaze mocemuli TiToeuli cnebis da maT Soris<br />

arsebuli urTierTkavSiris Sesaxeb.<br />

avogadros<br />

mudmiva<br />

. . . .<br />

nivTierebis<br />

raodenoba<br />

ν<br />

moli<br />

moluri<br />

moculoba<br />

es strategia dagexmarebaT nivTierebis raodenobrivi maxasiaTeblebis ukeT<br />

gaazrebasa da TvalsaCino xerxiT mocemuli informaciis sityvierad gadmocemis<br />

unaris ganviTarebaSi.<br />

� 2. mocemulia reaqciis toloba:<br />

H 2 S+o 2 → S + H 2 o<br />

gaaTanabreT reaqciis toloba, plastilinis burTulebis gamoyenebiT daamzadeT<br />

reagentebisa da reaqciis produqtebis modelebi da maTi saSualebiT axseniT<br />

masis mudmivoba qimiuri reaqciis dros.<br />

� 3. ra raodenobis wyalbadi da Jangbadi miiReba 0,4 moli wyalbadis<br />

peroqsidis (H 2 O 2 ) daSlisas? reaq cia mimdinareobs Semdegi tolo bis<br />

mixedviT:<br />

2H 2 O 2 → 2H 2 O + O 2 .


� 4. marilmJavaSi 2,6 g TuTiisa da rkinis fxvnilebis narevis gaxsnisas<br />

gamoiyo 1,008 l wyalbadi (n.p). gansazRvreT aRebuli narevis Sedgeniloba.<br />

� 5. gTavazobT specifikur kriteriumebs, romlis gamoyenebiT SeZlebT Tqveni<br />

swavlis procesis ukeT gaazrebasa da Sefasebas.<br />

1. am davalebiT/davalebebiT me viswavle ucnobi nivTierebis gamokvleva<br />

da misi formulis dadgena.<br />

2. am davalebiT/davalebebiT viswavle nivTierebis raodenobis<br />

gaangariSeba.<br />

3. am davalebiT/davalebebiT viswavle avagadros kanonis safuZvelze<br />

airis moculobis gaangariSeba.<br />

4. am davalebiT/davalebebiT viswavle raodenobrivi gaangariSebebi<br />

qimiuri reaqciis tolobis mixedviT.<br />

#<br />

romel gverdzea<br />

Tqvens <strong>samuSao</strong><br />

rveulSi es davaleba<br />

es aris davaleba<br />

romliTac me . . .<br />

ratom migaCniaT ase?<br />

daasabuTeT<br />

1 2 3 4<br />

15

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!