maswavleblis wigni

maswavleblis wigni maswavleblis wigni

01.03.2013 Views

malxaz mayaSvili � revaz quTelia � ia gigiberia � manana boWoriSvili maswavleblis wigni malxaz mayaSvili � revaz quTelia � ia gigiberia � manana boWoriSvili 7 sabunebismetyvelo mecnierebebis safuZvlebi 7

malxaz mayaSvili � revaz quTelia � ia gigiberia � manana boWoriSvili<br />

<strong>maswavleblis</strong> <strong>wigni</strong><br />

malxaz mayaSvili � revaz quTelia � ia gigiberia � manana boWoriSvili<br />

7<br />

sabunebismetyvelo<br />

mecnierebebis<br />

safuZvlebi<br />

7


sarCevi<br />

1. Sesavali ....................................................................................................................................5<br />

2. sabunebismetyvelo mecnierebebis swavlebis mizani da amocanebi .........................7<br />

3. sabunebismetyvelo mecnierebebis safuZvlebi standarti VII klasi ....................8<br />

4. saaTebis ganawilebis savaraudo sqema ..........................................................................13<br />

5. miznebis ruka – gakveTilebis saswavlo miznebis<br />

6. rekomendaciebi ...................................................................................................................21<br />

• rekomendaciebi Temaze – Sefaseba ........................................................................21<br />

• Sefasebis tipebi ........................................................................................................22<br />

• kognituri sqemebis gamoyeneba saswavlo procesSi .........................................27<br />

• rekomendaciebi - rogor movamzadoT proeqti .................................................30<br />

• proeqtis Sefaseba ......................................................................................................31<br />

• informaciuli teqnologiebis gamoyeneba swavlebaSi da misi<br />

saswavlo- meToduri uzrunvelyofa ...................................................................32<br />

• blogis gamoyeneba swavlaSi ....................................................................................33<br />

• blogis gamoyeneba ......................................................................................................33<br />

• ra aris blogi? ............................................................................................................33<br />

7. gakveTilis scenarebi .........................................................................................................34<br />

• Sesavali .........................................................................................................................34<br />

• scenarebi fizikaSi.....................................................................................................44<br />

• scenarebi qimiaSi ........................................................................................................50<br />

• scenarebi biologiaSi ...............................................................................................54<br />

8. Semajamebeli testebi ........................................................................................................60<br />

• fizika ............................................................................................................................60<br />

• qimia ................................................................................................................................62<br />

• biologia .......................................................................................................................64<br />

• testis pasuxebi ...........................................................................................................66<br />

9. moswavlis wignSi mocemuli savarjiSoebis pasuxebi ................................................67<br />

• Sesavali .........................................................................................................................67<br />

• fizika ............................................................................................................................69<br />

• qimia ................................................................................................................................71<br />

• biologia .......................................................................................................................74<br />

gamoyenebuli literatura ..................................................................................................82


1. Sesavali<br />

sabunebismetyvelo sagnebis swavlebisas, erovnuli saswavlo gegmis Tanaxmad, arsebiTi mniSvneloba<br />

eniWeba Semecnebis procesSi moswavlis aqtiurad CarTvas. Ees moswavles saSualebas miscems, miRebuli<br />

codna da SeZenili unar-Cvevebi konkretul situacias miusadagos, praqtikulad gamoiyenos da gadaWras<br />

mis winaSe mdgomi problema. am miznis misaRwevad saWiro codnis miReba da unar-Cvevebis ganviTareba swavlebis<br />

procesis gardaqmnas moiTxovs.<br />

siaxle, sxva mraval aspeqtTa Soris, gulisxmobs yuradRebis gamaxvilebas kvleviTi unar-Cvevebis ganviTarebaze.<br />

Tu aqamde praqtikuli muSaobis dros moswavle, ZiriTadad, damkvirveblis rolSi gamodioda,<br />

xolo Semsrulebeli maswavlebeli iyo, axla TiToeulma moswavlem unda SeZlos praqtikulad muSaoba,<br />

kvlevis Catareba, misi Sedegis aRricxva da gaanalizeba, saTanado daskvnis gamotana.<br />

praqtikuli samuSaoebis Catareba, keTebiT swavleba saTanado materialuri baza skolebis umravlesobas<br />

aqvs rac skolebSi sabunebismetyvelo sagnebis swavlebis donis amaRlebis da am sagnebiT moswavleTa<br />

dainteresebis garantiaa.<br />

VII klasis moswavlis saxelmZRvanelo Sedgenilia axali erovnuli saswavlo gegmis sagnobrivi programis<br />

mixedviT da misi struqtura aseTia:<br />

moswavlis saxelmZRvanelos struqtura<br />

I nawili<br />

Sesavali<br />

II nawili<br />

fizika<br />

III nawili<br />

qimia<br />

gakveTili struqturulad Semdegi nawilebisagan Sedgeba:<br />

ZiriTadi<br />

teqsti<br />

ilustraciebi<br />

teqstis ukeT<br />

aRsaqmelad<br />

sur. 2. magniums xSirad iyeneben<br />

sasignalo maSxalebis<br />

dasamzadeblad, radgan misi<br />

wvis dros warmoqmnili naTeba<br />

Soridanve Cans.<br />

sur. 3. puris cxobisas haer-<br />

RumelSi cecxli rom Caqres,<br />

qimiuri reaqcia Sewydeba.<br />

70<br />

Q23. qimiuri reaqciis<br />

niSnebi da pirobebi<br />

moaxerxebdi Tu vera Saqris naxSirad gardaqmnas<br />

misi daqucmacebis gareSe? gaxurebis gareSe?<br />

daakvirdi suraTs (sur. 1) da gaixsene pirvel<br />

gakveTilSi Catarebuli cda.<br />

sur. 1.<br />

natriumi – movercxlisfro<br />

TeTri liToni, advilad<br />

iWreba daniT<br />

natriumis hidroqsidi –<br />

TeTri feris, sapnisebri<br />

da metad mwvave*<br />

marcxena mxares rbili liToni – natriumia,<br />

marjvniv ki natriumis wyalTan urTierTqmedebis<br />

Sedegad warmoqmnili nivTiereba – natriumis<br />

hidroqsidi. am qimiur reaqcias airisa da siTbos<br />

gamoyofa axlda Tan.<br />

nivTierebebi, arc garegnulad hgvanan erTmaneTs<br />

da, arc TvisebebiT.<br />

qimiuri reaqciebis mimdinareobas davakvirdeT<br />

sxva magaliTebiTac.<br />

Tu sinjaraSi, Caasxam kirian wyals, CauSveb minis<br />

mils da Caberav amonasunTq haers (naxSirorJangs),<br />

xsnari aimRvreva. warmoiqmneba naleqi.<br />

magniumis lenti TvalismomWreli naTebiT iwvis<br />

(sur. 2). gogirdis wvis Sedegad ki mZafri sunis airi<br />

gamoiyofa.<br />

nivTierebis feris da sunis cvlileba, naleqis an<br />

airis warmoqmna, siTbos an sinaTlis gamoyofa,<br />

qimiuri reaqciis garegnuli niSnebia.<br />

Tu movlenas es niSnebi Tan axlavs, masSasadame,<br />

qimiuri gardaqmna – qimiuri reaqcia mimdinareobs.<br />

qimiuri reaqciis dasawyebad, saWiroa garkveuli<br />

pirobebis Seqmna: nivTierebebis erTmaneTTan<br />

Sereva, gaxureba da sxva. magaliTad, zogierTi<br />

reaqciisaTvis saWiroa uwyveti gaxureba.<br />

gaxurebis SewyvetisTanave, qimiuri reaqcia<br />

Sewydeba (sur. 3).<br />

* moqmedebs kanze (awylulebs), qsovilebze, qaRaldsa da<br />

sxva masalebze.<br />

5<br />

IV nawili<br />

biologia<br />

gakveTilis saTauri Temis saTauri<br />

qimiuri reaqcia<br />

zogierT SemTxvevaSi ki qimiur reaqcias aRZravs<br />

naperwkali. is TiTqos biZgs aZlevs reaqcias,<br />

romelic Semdeg TavisTavad mimdinareobs.<br />

magaliTad, bunebrivi airi ar iwvis, vidre masTan<br />

anTebul asanTs ar mivitanT. cecxlis miwodeba am<br />

reaqciis dawyebis aucilebeli pirobaa.<br />

saukuneTa manZilze, adamianebma iswavles qimiuri<br />

reaqciebis marTva, reaqciis mimdinareobis<br />

pirobebis SecvliT, sasurveli procesebis<br />

daCqareba an Seneleba. magaliTad, wvis procesis<br />

dasaCqareblad SeSas nafotebad aqucmaceben,<br />

Jangvis procesis Sesaneleblad ki liTonis<br />

nakeTobebs damcavi safariT – laqiT, saRebaviT<br />

Rebaven.<br />

u amgvarad:<br />

qimiuri reaqciis garegnuli niSnebia<br />

feris, sunis cvlileba naleqis, airis warmoqmna siTbos, sinaTlis gamoyofa<br />

qimiuri reaqciis mimdinareobis pirobebia:<br />

nivTierebebis Sereva; gaxureba da sxva.<br />

u savarjiSo<br />

1. amoarCie swori pasuxi. qimiuri movlenis niSnebia:<br />

a) formis Secvla;<br />

b) siTbos gamoyofa;<br />

g) agregatuli mdgomareobis Secvla;<br />

d) naleqis warmoqmna.<br />

2. romeli gamonaTqvami migvaniSnebs qimiur reaqciebze:<br />

a) sarecxi gaSra;<br />

b) foToli Camovarda;<br />

g) rZisgan mawoni Sededda.<br />

3. daasabuTe, rom namcxvris gamocxobis procesi<br />

fizikuri da qimiuri procesis erTobliobaa.<br />

4. Camowere, romeli fizikuri da qimiuri movlena<br />

ginaxavs cxovrebaSi. aRniSne, ra pirobebSi<br />

mimdinareobs movlena da romeli garegnuli niSniT<br />

asabuTeb, rom is fizikuria an qimiuri. dakvirvebis<br />

monacemebi warmoadgine cxrilis saxiT.<br />

movlena mimdinareobis<br />

piroba<br />

Ggaregnuli<br />

niSani<br />

... ... ... ...<br />

savarjiSoebi (ilustraciebiT,<br />

cxrilebiT, diagramebiT da a. S.)<br />

samizne unar-Cvevebis ganviTarebaze<br />

orientirebuli<br />

daasabuTe, rom movlena<br />

fizikuria an qimiuri<br />

2<br />

teqstis<br />

Semajamebeli<br />

konceptualuri<br />

ruka an daskvna<br />

71


ac Seexeba savarjiSoebs is ori saxisaa:<br />

pirveli meore<br />

savarjiSoebi, romlebic im codnis ganmtkicebas da gaaqtiurebas<br />

emsaxureba rac moswavlis wignSi iswavla moswavlem. Ees<br />

savarjiSoebi maswavlebels saWiroebisamebr SeuZlia gamoiyenos<br />

saklaso da/an saSinao davalebebad.<br />

6<br />

mocemuli laboratoriuli samuSaoebi Tematurad<br />

Seesabameba fizikas, qimias, biologias. isini<br />

kvleviTi unarebis ganviTarebazea orientirebuli.<br />

SeniSvna – biologiis nawilSi savarjiSoebis mravalferovneba imiTaa ganpirobebuli, rom fizikis da<br />

qimiis nawilSi SeZenili codnis da unarebis transferi intensiurad xdeba.<br />

moswavlis wigns Tan axlavs rveuli, romelSi mocemuli mravalferovani laboratoriuli samuSaoebi<br />

daexmareba moswavles Caataros kvleviTi aqtivobebi da gaaanalizos kvlevis Sedegi. rveulSi mocemuli<br />

mravalferovani ilustraciebi, detalurad aRwerili cdebi, diagramebi, cxrilebi da a. S. fizikis, qimiisa<br />

da biologiis swavlebis process ufro sainteresos da saxalisos gaxdis.<br />

moswavlis rveuli struqturulad Semdegi nawilebisagan Sedgeba:<br />

ilustraciebi samuSaos<br />

ukeT aRsaqmelad<br />

cdis mimdinareobis<br />

detaluri axsna<br />

samizne unar-Cvevebis<br />

ganviTarebaze<br />

orientirebuli<br />

savarjiSoebi<br />

moswavlis<br />

CanawerebisTvis<br />

gamoyofili adgili<br />

22<br />

1<br />

Temis saTauri<br />

fizikuri da qimiuri movlenebi<br />

12. nivTierebis<br />

Tvisebebis cvlileba<br />

Saqris kristalebi<br />

kvlevam pasuxi unda gasces kiTxvas:<br />

icvleba Tu ara nivTiereba – Saqari (Saqris<br />

Tvisebebi), Tu mas gavaxurebT.<br />

kvlevis masala da xelsawyoebi:<br />

Saqris kristalebi, spirtqura, Stativi,<br />

sinjara,kovzi, asanTi.<br />

procedura:<br />

1. daakvirdi Saqris kristalebs da monacemebi<br />

Seitane cxrilSi;<br />

2. Saqris danarCeni kristalebi moaTavse sinjaraSi.<br />

sinjara daamagre Stativze da spirtquris<br />

gamoyenebiT gaaxure, vidre ar gadneba da fers ar<br />

Seicvlis. miRebul masas daakvirdi da dakvirvebis<br />

Sedegebi Seitane cxrilSi.<br />

N Ddakvirvebis obieqti feri suni gemo wyalSi xsnadoba<br />

1 Saqris kristalebi<br />

2 Saqris Ddawvis Sedegad miRebuli masa<br />

gaanalize cxrilis mixedviT cdis monacemebi da<br />

upasuxe:<br />

• Seicvleba nivTiereba Saqari gaxurebis Semdeg?<br />

• SegiZlia Tu ara cxrilSi mocemuli monacemebi<br />

Seni pasuxis argumentebad gamoiyeno?<br />

• Saqris gaxureba fizikuri movlenaa Tu<br />

qimiuri?<br />

gaaanalize orive (wina da mimdinare) kvlevis<br />

Sedegi da gaakeTe daskvna: ra SemTxvevaSi gqonda<br />

saqme fizikur movlenasTan, da ra SemTxvevaSi -<br />

qimiur movlenasTan.<br />

saTauri saWiro masalis CamonaTvali<br />

13. qimiuri reaqciis<br />

niSnebi<br />

kvlevam pasuxi unda gasces kiTxvas:<br />

ra niSnebi SesaZlebelia axldes qimiur reaqcias.<br />

kvlevis masala da xelsawyoebi:<br />

Wiqebi, wyali, rZe, limoni, soda, Zmari, asanTi,<br />

kartofilis fqvili, iodi, minis wkiri, kovzi.<br />

procedura:<br />

1. erTi kovzi kartofilis fqvili gaxseni erT Wiqa<br />

wyalSi. Ddaamate ramdenime wveTi iodi. daakvirdi ra<br />

cvlilebiT mimdinareobs reaqcia da dakvirvebis<br />

Sedegebi Seitane cxrilSi;<br />

2. dawvi asanTis Reri. daakvirdi ra cvlilebiT<br />

mimdinareobs reaqcia da dakvirvebis Sedegebi<br />

Seitane cxrilSi;<br />

3. wylian WiqaSi cotaodeni saWmeli soda Cayare<br />

da ramdenime wveTi Zmari daamate; daakvirdi ra<br />

cvlilebiT mimdinareobs reaqcia da dakvirvebis<br />

Sedegebi Seitane cxrilSi;<br />

4. erT Wiqa rZeSi Caasxi cotaodeni limonis wveni.<br />

daakvirdi ra cvlilebiT mimdinareobs reaqcia da<br />

dakvirvebis Sedegebi Seitane cxrilSi.<br />

N procesi feris<br />

cvlileba<br />

1 kartofilis<br />

fqvilis<br />

wyalxsnarze<br />

iodis<br />

moqmedeba<br />

2 asanTis<br />

Reris dawva<br />

3 sodiani<br />

wylis<br />

ZmarTan<br />

Sereva<br />

4 rZis Sereva<br />

limonis<br />

wvenTan<br />

qimiuri reaqcia 2<br />

sinaTlis<br />

cvlileba<br />

sunis<br />

gamoyofa<br />

naleqis<br />

warmoqmna<br />

cxrili cdis Sedegebis<br />

aRricxvisTvis<br />

<strong>maswavleblis</strong> <strong>wigni</strong> – erTgvari gzamkvlevia, romelic Semdegi struqturuli nawilebisagan Sedgeba:<br />

1. Sesavali<br />

2. swavlebis miznebi da amocanebi<br />

3. VII klasi sabunebismetyvelo mecnierebebis safuZvlebi standarti<br />

4. saaTobrivi ganawileba<br />

5. miznebis ruka- gakveTilebis saswavlo miznebis Sesabamisoba standartTan<br />

6. zogadi rekomendacia –rogor vawarmooT Sefaseba<br />

7. zogadi rekomendacia- ra mniSvneloba aqvs kognituri sqemebis gamoyenebas saswavlo procesSi<br />

8. gakveTilis scenarebi: Sesavali, Ffizika, qimia, biologia<br />

9. Semajamebeli testebi pasuxebiT<br />

10. savarjiSoebis pasuxebi<br />

11. Ggamoyenebuli literatura<br />

wyali<br />

Aairis<br />

gamoyofa<br />

iodi<br />

Zmari<br />

Aar<br />

axlavs<br />

niSani<br />

23


2. sabunebismetyvelo mecnierebebis swavlebis mizani da amocanebi<br />

mizani:<br />

sabunebismetyvelo disciplinebis swavlebis mizania aziaros moswavle sabunebismetyvelo mecnierebis<br />

safuZvlebs da ganuviTaros kvlevis unar-Cvevebi, rac mas saSualebas miscems Seicnos da gaiTavisos<br />

samyaro, CaerTos sazogadoebrivi saqmianobis sxvadasxva sferoSi, igrZnos pasuxismgebloba sakuTari<br />

Tavis, sazogadoebisa da garemos mimarT.<br />

amocanebi:<br />

codna:<br />

• cocxali samyaro da sasicocxlo procesebi;<br />

• samyaroSi mimdinare fizikuri da qimiuri movlenebi;<br />

• dedamiwa da garesamyaro;<br />

• garemos mdgradi ganviTarebis principebi.<br />

mecnieruli kvlevis unar-Cvevebi:<br />

• dakvirveba, aRwera;<br />

• kvlevis sagnis gansazRvra;<br />

• kvlevis etapebis gansazRvra;<br />

• aRricxva;<br />

• klasifikacia;<br />

• gazomva;<br />

• komunikacia;<br />

• monacemebis interpretacia;<br />

• ganWvreta/hipoTezis gamoTqma;<br />

• cdis dagegmva;<br />

• cdis Catareba;<br />

• monacemTa analizi da Sefaseba;<br />

• modelis Seqmna da gamoyeneba.<br />

damokidebuleba:<br />

• interesi sabunebismetyvelo disciplinebis mimarT;<br />

• sabunebismetyvelo mecnierebebis mniSvnelobis gaazreba;<br />

• interesi mecnieruli kvlevisa da siaxleebis mimarT;<br />

• TanamSromlobis survili;<br />

• garemoze zrunva da pasuxismgebloba;<br />

• usafrTxo cxovrebis wesis dacvis mniSvnelobis gaazreba.<br />

sabunebismetyvelo sagnebis swavleba sxvadasxva safexurze<br />

sabazo safexuri (VII- IXklasebi)<br />

swavlebis am safexurze moswavles kidev ufro metad uviTardeba SemecnebisaTvis saWiro unar-Cvevebi. is<br />

movlenebis garegnuli aRweridan gadadis movlenaTa arsis wvdomaze, Seimecnebs ZiriTad fizikur, qimiur<br />

kanonebs da biologiur kanon-zomierebebs. moswavle iwyebs empiriuli gziT samyaros aRqmas, Semoqmedebi-<br />

Tad azrovnebas, cdilobs samyaroSi adamianis adgilisa da mniSvnelobis gansazRvras.<br />

sabazo safexurze moswavle iviTarebs specifikur unar-Cvevebs, romelTagan prioritetulia:<br />

• kvlevis zogierTi Tanamedrove meTodis gamoyeneba;<br />

• samecniero literaturis moZieba da gamoyeneba;<br />

• eqsperimentis dagegmva da warmarTva, monacemTa Segroveba-damuSaveba;<br />

• kritikuli analizi, daskvnebis gamotana;<br />

• prezentacia (grafikebis, diagramebis, modelis Seqmna).<br />

7


3. sabunebismetyvelo mecnierebebis safuZvlebi<br />

standarti<br />

VII klasi<br />

wlis bolos misaRwevi Sedegebi mimarTulebebis mixedviT:<br />

mecnieruli<br />

kvleva - Zieba<br />

bun.VII.1. moswavles SeuZlia<br />

gansazRvros kvlevis sagani<br />

da kvlevis etapebi.<br />

bun.VII.2. moswavles SeuZlia<br />

kvleviTi proceduris ganxorcieleba/<br />

monacemebis<br />

aRricxva.<br />

bun.VII.3. moswavles Seu-<br />

Zlia monacemTa warmodgena<br />

sxvadasxva sakomunikacio<br />

saSualebis gamoyenebiT.<br />

bun.VII.4. moswavles Seu-<br />

Zlia monacemTa analizi da<br />

Sefaseba.<br />

cocxali samyaro fizikuri<br />

movlenebi<br />

bun.VII.5.moswavles SeuZlia<br />

imsjelos ujredze, rogorc organizmis<br />

agebulebisa da ganviTarebis<br />

erTeulze.<br />

bun.VII.6. moswavles SeuZlia daaxasiaTos<br />

cxovelTa da mcenareTa<br />

sasicocxlo cikli da daasabuTos<br />

gamravlebis biologiuri mniSvneloba.<br />

bun.VII.7. moswavles SeuZlia<br />

daaxasiaTos cocxali samyaros<br />

mravalferovneba, gamoiyenos klasifikaciis.<br />

principi da imsjelos<br />

sxvadasxva jgufebs Soris msgavseba<br />

gansxvavebaze.<br />

wlis bolos misaRwevi Sedegebi da maTi indikatorebi:<br />

mimarTuleba: mecnieruli kvleva-Zieba<br />

8<br />

bun.VII.8.moswavles<br />

SeuZlia nivTierebis<br />

atomur-molekuluri<br />

struqturis aRwera.<br />

bun.VII.9. moswavles<br />

SeuZlia advilad<br />

dakvirvebadi Zalebis<br />

da maTi moqmedebis<br />

Sedegebis Sesaxeb<br />

msjeloba.<br />

bun.VII.10. moswavles<br />

SeuZlia wnevis daxasiaTeba.<br />

qimiuri movlenebi<br />

bun.VII.11. moswavles<br />

SeuZlia martivi<br />

qimiuri reaqciebis<br />

aRwera.<br />

bun.VII.12. moswavles<br />

SeuZlia fuZeebisa da<br />

mJavebis gansxvaveba<br />

maTi Tvisebebis mixedviT.<br />

bun.VII.13. moswavles<br />

SeuZlia xsnarebis<br />

Taviseburebebis Sesaxeb<br />

msjeloba.<br />

bun.VII.1.moswavles SeuZlia gansazRvros kvlevis sagani da kvlevis etapebi.<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• ayalibebs kvlevis mizans;<br />

• gamoTqvams mosazrebas/varauds;<br />

• arCevs monacemebis mopovebis gzebs (mag., cdiT, savele samuSaos CatarebiT, gamokiTxviT, sakiTxis<br />

irgvliv literaturis moZiebiT);<br />

• ganarCevs mudmiv da cvlad (damokidebul, damoukidebel) parametrebs;<br />

• gansazRvravs kvleviTi aqtivobebis Tanmimdevrobas;<br />

• arCevs saTanado xelsawyoebs/ aRWurvilobas/instrumentebs;<br />

• arCevs monacemebis aRricxvis formebs (cxrilebi, grafikebi, siebi, fotoebi, Canawerebi).<br />

bun.VII.2.moswavles SeuZlia kvleviTi proceduris ganxorcieleba/ monacemebis aRricxva.<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• iyenebs Sesabamis masalas an/da aRWurvilobas da atarebs dagegmil cdas usafrTxoebis wesebis dacviT;<br />

• awarmoebs dakvirvebas an /da gazomvebs, aRricxavs monacemebs;<br />

• akvirdeba, zomavs, iyenebs informaciul-sakomunikacio saSualebebs monacemebis saTanado sizustiT<br />

registrirebisTvis (mag., cvladebis mniSvnelobebis aRricxva qronologiurad);<br />

• iyenebs saTanado wesebs sakuTari da sxvaTa usafrTxoebis uzrunvelsayofad.<br />

bun.VII.3.moswavles SeuZlia monacemTa warmodgena sxvadasxva sakomunikacio saSualebis gamoyenebiT.<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• iyenebs sxvadasxva xerxs (diagramebs, cxrilebs, grafikebs, siebs) monacemTa warmosadgenad;<br />

• iyenebs sainformacio-sakomunikacio teqnologiebs Tvisebrivi da raodenobrivi monacemebis warmosadgenad.<br />

bun.VII.4.moswavles SeuZlia monacemTa analizi da Sefaseba.<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• iyenebs diagramebs, cxrilebs da grafikebs monacemebs an cvladebs Soris damokidebulebis aRsawerad;


• aanalizebs monacemebs da gamoitans daskvnebs;<br />

• adarebs daskvnebs gamoTqmul varauds;<br />

• ganixilavs dakvirvebisa da gazomvebis dros gamovlenil moulodnelobebs, cdilobs maT axsnas.<br />

mimarTuleba: cocxali samyaro<br />

bun.VII.5.moswavles SeuZlia imsjelos ujredze, rogorc organizmis agebulebisa da ganviTarebis<br />

erTeulze.<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• msjelobs ujredze, rogorc organizmis struqturul, funqciur da ganviTarebis elementarul<br />

erTeulze;<br />

• moipovebs informacias ilustraciebidan ujredis formis mravalferovnebis Sesaxeb (erT- da mravalujredian<br />

organizmebSi) da akavSirebs ujredis formas mis funqciasTan;<br />

• amzadebs droebiT preparats, iyenebs sinaTlis mikroskops sxvadasxva dakvirvebisaTvis, Sedegebs<br />

warmoadgens naxatis da/an modelis saxiT, afasebs sakuTari namuSevris Zlier da sust mxareebs;<br />

• mikroskopul preparatSi an mis eleqtronul formatze amoicnobs da iTvlis ujredis sxvadasxva<br />

struqturas (mag., birTvebis, birTvakebis, qloroplastebis raodenobas), Sedegebs warmoadgens cxrilis<br />

saxiT;<br />

• ilustraciebze an eleqtronul formatze ganarCevs prokariotul da eukariotul (mcenareuli,<br />

cxoveluri, sokos) ujredebs, asaxelebs maT msgavs da ganmasxvavebel struqturebs, Sedegebs gamosaxavs<br />

venis diagramis saSualebiT;<br />

• ilustraciaze amoicnobs ujredis ZiriTad struqturul komponentebs da asaxelebs maT funqcias;<br />

• sxvadasxva saSualebiT (mag., sqema) gamosaxavs sicocxlis organizaciis doneebs (ujredi, qsovili,<br />

organo, organizmi) da msjelobs maT Sesaxeb.<br />

bun.VII.6.moswavles SeuZlia daaxasiaTos cxovelTa da mcenareTa sasicocxlo cikli da daasabuTos<br />

gamravlebis biologiuri mniSvneloba.<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• amoicnobs (mikroskopul preparatSi, posterze an eleqtronul formatze) da aRwers cxovelebisa da<br />

mcenareebis sasqeso ujredebs;<br />

• agrovebs informacias mcenaris, cxovelis usqeso da sqesobrivi gamravlebis mravalferovnebis<br />

Sesaxeb; adarebs erTmaneTs gamravlebis formebs (mag., vegetatiuri, TesliT, dakvirtviT, zoosporebiT);<br />

• adarebs erTmaneTs sqesobrivi gamravlebis formebs (mag., gamravleba kvercxiT - qvewarmavali, frinveli;<br />

cocxalmSobiarobiT - ZuZumwovrebi), msjelobs maT Soris msgavseba - gansxvavebaze da mohyavs Sesabamisi<br />

magaliTebi;<br />

• msjelobs gamravlebis gziT organizmebis mier Tavisive msgavsis warmoqmnis biologiur mniSvnelobaze;<br />

• moipovebs informacias da adarebs sxvadasxva organizmis sasicocxlo ciklis xangrZlivobas da etapebs<br />

(mag., erTwlovani da mravalwlovani mcenareebi, mwerebi, amfibiebi);<br />

• mohyavs zogierTi individis sasicocxlo ciklis garemosTan Seguebis magaliTebi (mag., kvercxismdebeli<br />

da ”cocxalmSobiare” qvewarmavali).<br />

bun.VII.7.moswavles SeuZlia daaxasiaTos cocxali samyaros mravalferovneba, gamoiyenos klasifikaciis<br />

principi da imsjelos sxvadasxva jgufebs Soris msgavseba-gansxvavebaze.<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• warmoadgens organizmTa erTi da imave simravlis dajgufebis ramdenime gzas, mis mier SerCeuli kriteriumebis<br />

mixedviT. xsnis ama Tu im jgufis gamoyofis mizezs, akeTebs prezentacias;<br />

• moipovebs informacias erTi da imave saxeobis individebSi ama Tu im organos variaciaze (mag., mcenaris<br />

foTlis sigrZe an sigane, nayofis masa), adarebs maT erTmaneTs da msjelobs variaciebis mravalferovnebaze;<br />

• asaxelebs organizmebis jgufebad (sokoebi, wyalmcenareebi, xavsebi, gvimrebi, yvavilovani mcenareebi)<br />

dayofis mTavar kriteriumebs;<br />

• moipovebs masalas adgilobriv garemoSi mcenareTa da cxovelTa mravalferovnebis Sesaxeb da anawilebs<br />

Sesabamis taqsonomiur erTeulebSi damaxasiaTebeli niSnebis mixedviT (mag., naZvi, fiWvi, cacxvi -<br />

mcenareTa samefo, Sesabamisad SiSvel an farulTeslovani);<br />

• bunebaSi gasvlisas amoicnobs organizmebs savele sarkvevebis/saTanado literaturis daxmarebiT;<br />

• moipovebs informacias da aRwers cocxali samyaros samefoebs, adgens martiv genealogiur xes da<br />

9


warmoadgens sxvadasxva gamomsaxvelobiTi saSualebiT (mag., sqema, naxati);<br />

• msjelobs adamianebisaTvis mikroorganizmebis dadebiT da uaryofiT mniSvnelobaze (mag., sakvebi<br />

produqtebis warmoeba da maTi gafuWeba/lpoba, wylis dabinZureba da gasufTaveba, kompostis warmoqmna,<br />

daavadebis gamowveva);<br />

mimarTuleba: fizikuri movlenebi<br />

bun.VII.8.moswavles SeuZlia nivTierebis atomur-molekuluri struqturis aRwera.<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• aRwers movlenebs, romlebic mianiSnebs nivTierebis atomur-molekulur agebulebas;<br />

• ganasxvavebs myar, Txevad da airad mdgomareobebs maTi Tvisebebisa (moculobisa da formis SenarCuneba)<br />

da atomur-molekuluri struqturis mixedviT, warmoadgens modelis saxiT;<br />

• akavSirebs nivTierebis simkvrives mis praqtikul gamoyenebasTan;<br />

• atarebs cdebs da ikvlevs difuziis movlenas siTxeebSi, gamoitans Sesabamis daskvnebs;<br />

• ikvlevs temperaturis gavlenas difuziis siCqareze, gamoitans Sesabamis daskvnebs;<br />

• akvirdeba difuziis movlenas da msjelobs misi rolis Sesaxeb bunebaSi da yofa - cxovrebaSi, asaxelebs<br />

magaliTebs;<br />

• adekvaturad iyenebs Sesabamis cnebebs da formulebs amocanebis amosaxsnelad.<br />

bun.VII.9. moswavles SeuZlia advilad dakvirvebadi Zalebis da maTi moqmedebis Sedegebis Sesaxeb msjeloba.<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• CamoTvlis moZraobis magaliTebs, romlebic gamowveulia sxeulze uSualo (mag., moqaCva an biZgi) da<br />

arauSualo (mag., dedamiwis miziduloba, magnitebis urTierTqmedeba) moqmedebiT;<br />

• CamoTvlis sxeulebs Soris urTierTqmedebis damadasturebel magaliTebs;<br />

• ganmartavs veqtors da veqtorul fizikur sidides. Zalebis magaliTze ganixilavs erTi wrfis gaswvriv<br />

mimarTuli veqtorebis Sekrebas;<br />

• CamoTvlis bunebaSi arsebuli Zalebis gamovlinebis magaliTebs yoveldRiuri cxovrebidan da saubrobs<br />

maT mniSvnelobaze;<br />

• atarebs cdebs sxvadasxva sxeulis moZraobaze dasakvirveblad, aRwers da sqematurad gamosaxavs masze<br />

moqmed Zalebs (simZimis, xaxunis, drekadobis, amomgdebi Zalebi);<br />

• atarebs cdebs, gamoaqvs Sesabamisi daskvnebi da raodenobrivad ayalibebs hukis kanons;<br />

• cdebis saSualebiT akvirdeba sxeulTa tivtivs, curvas, CaZirvas. Sedegebs aanalizebs da raodenobrivad<br />

ayalibebs arqimedes kanons;<br />

• zomavs sxeulebis moculobasa da simkvrives arqimedes kanonis gamoyenebiT;<br />

• akavSirebs amomgdebi da winaaRmdegobis Zalebis moqmedebas organizmebis curvasTan;<br />

• konkretuli amocanis gadasawyvetad (mag., xaxunis Zalis gazrda an Semcireba, amomgdebi Zalis Secvla)<br />

qmnis da warmoadgens SesaZlo sqemas an models;<br />

• adekvaturad iyenebs Sesabamis cnebebs, kanonebs da formulebs amocanebis amosaxsnelad.<br />

bun.VII.10. moswavles SeuZlia wnevis daxasiaTeba.<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• atarebs cdebs sxeulTa mier warmoebul wnevaze dasakvirveblad, monacemebs aanalizebs da gamoitans<br />

Sesabamis daskvnebs;<br />

• qmnis models da praqtikuli amocanebis gadasaWrelad msjelobs sxeulis mier warmoebuli wnevis<br />

Semcirebis an gazrdis aucileblobaze, CamoTvlis magaliTebs;<br />

• atarebs cdebs (qmnis modelebs) da akvirdeba siTxeebsa da airebSi wnevis ganawilebas. dakvirvebis<br />

Sedegebs aanalizebs da gamoitans Sesabamis daskvnebs;<br />

• CamoTvlis paskalis kanonis gamoyenebis magaliTebs teqnikidan da yofa-cxovrebidan;<br />

• amzadebs martiv models da xsnis ziarWurWlis moqmedebis princips;<br />

• atarebs cdebs atmosferuli wnevis moqmedebis gamosavlenad, aanalizebs da gamoitans Sesabamis<br />

daskvnebs;<br />

• msjelobs wnevis mniSvnelobis Sesaxeb organizmis garemosTan SeguebulobaSi;<br />

• adekvaturad iyenebs Sesabamis cnebebs, kanonebs da formulebs amocanebis amosaxsnelad.<br />

10


mimarTuleba: qimiuri movlenebi<br />

bun.VII.11. moswavles SeuZlia martivi qimiuri reaqciebis aRwera.<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• cdis procesSi akvirdeba fizikuri da qimiuri movlenebis garegnul niSnebs, monacemebs warmoadgens<br />

cxrilis saxiT da msjelobs maT (fizikur da qimiur movlenebs) Soris gansxvavebis Sesaxeb;<br />

• cdebis safuZvelze msjelobs fizikuri movlenebis (mag., nivTierebaTa wyalSi gaxsna, formis Secvla,<br />

agregatuli mdgomareobis Secvla) dros masis ucvlelobis Sesaxeb. gamoitans saTanado daskvnas;<br />

• atarebs cdebs nivTierebebis fizikuri da qimiuri cvlilebebis (mag., agregatuli mdgomareobis<br />

Secvla, formis Secvla, nivTierebis gaxsna, airis gamoyofa, feris Secvla) gamosakvlevad da msjelobs am<br />

cvlilebebis gamomwvev mizezebze (mag., gacxeleba, Sereva, dawva, meqanikuri zemoqmedeba);<br />

• atarebs cdebs da akvirdeba qimiuri reaqciebis Sedegad axali nivTierebebis warmoqmnas;<br />

• ikvlevs mJavaTa monawileobiT mimdinare martiv reaqciebs, romelTa erT-erTi produqti gazia;<br />

• CamoTvlis wvisa da Jangvis magaliTebs yoveldRiuri cxovrebidan da msjelobs maT xelSemwyob faqtorebze;<br />

ikvlevs haeris rols sanTlis wvis procesSi;<br />

• aRwers wvas, rogorc qimiur reaqcias, romelSic monawileobs gazi, haeri an Jangbadi da miiReba wyali<br />

da naxSirorJangi;<br />

• atarebs da aRwers “cisartyelas reaqcias” (sarecxi sodis, natriumis karbonatis xsnarze marilmJavasa<br />

da universaluri indikatoris moqmedeba);<br />

• iyenebs Sesabamis terminologias, CamoTvlis da aRwers fizikuri da qimiuri movlenebis magaliTebs,<br />

qimiur movlenebs gamosaxavs sqematurad/sityvierad (mag., naxSirbadi + Jangbadi = naxSirorJangi);<br />

• icavs qimiuri nivTierebebis ganTavsebis, maTTan muSaobis usafrTxoebis wesebs, amoicnobs gamafrTxilebel<br />

niSnebs (mag., advilad aalebadi, feTqebadi, radioaqtiuri) qimiuri reaqtivis WurWlis etiketze.<br />

bun.VII.12.moswavles SeuZlia fuZeebisa da mJavebis gansxvaveba maTi Tvisebebis mixedviT.<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• asaxelebs laboratoriaSi arsebul mJavebsa da tuteebs (mag., marilmJava, natriumis tute);<br />

• asaxelebs yofa-cxovrebaSi mJavebis gamoyenebis magaliTebs (mag., Zmari, limonmJava, xilis wveni,<br />

wamlebi, sarecxi saSualebebi);<br />

• atarebs martiv cdebs mJavebisa da fuZeebis gamoyenebiT, ganasxvavebs maT Tvisebebs;<br />

• iyenebs indikatorebsa da pH-is skalas fuZe, mJava da neitraluri xsnarebis amosacnobad; aRwers<br />

xsnaris pHH-is cvlilebas neitralizaciis procesSi.<br />

bun.VII.13.moswavles SeuZlia xsnarebis Taviseburebebis Sesaxeb msjeloba.<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• atarebs cdebs da ganasxvavebs nivTierebebs wyalSi xsnadobis mixedviT;<br />

• gansazRvravs zogierTi narevis komponentebs, (mag., zRvis wyali Sedgeba wylisagan, romelSic gaxsnilia<br />

marili da sxva myari nivTiereba);<br />

• aRwers narevisgan komponentebis gamoyofis romelime xerxs (mag., distilireba, aorTqleba/kondensireba,<br />

qromatografia). CamoTvlis wylis bunebrivi gafiltvris magaliTebs;<br />

• agrovebs informacias bunebrivi wylis dabinZurebis Sedegebis Sesaxeb, gamoTqvams varauds wylis<br />

dabinZurebis Tavidan acilebis gzebze;<br />

• CamoTvlis xsnarebis magaliTebs da msjelobs maTi mniSvnelobis Sesaxeb bunebasa da adamianis cxovrebaSi;<br />

• cdebis safuZvelze adgens, rom xsnaris masa gamxsnelisa da gasaxsneli nivTierebebis masebis jamis<br />

tolia (mag., Tu 5 g marils gaxsnian 200g wyalSi, miRebuli xsnaris masa iqneba 205 g);<br />

• ganasxvavebs da amzadebs ujer da najer xsnarebs;<br />

• gegmavs, atarebs cdas da adgens nivTierebaTa gaxsnis procesze moqmed faqtorebs (mag., temperatura,<br />

gamxsnelisa da gaxsnili nivTierebis raoba da masa, nawilakTa zoma, moreva). Sedegebs warmoadgens cxrilis<br />

saxiT.<br />

11


programis Sinaarsi<br />

cocxali samyaro<br />

ujredi<br />

ujredi – elementaruli cocxali sistema. ujredis ZiriTadi komponentebi: citoplazma da birTvi.<br />

organoidebi (mag., plastidebi, qloroplastebi). plazmuri membrana da ujredis kedeli. prokariotuli<br />

da eukariotuli (mcenareuli, cxoveluri da sokos) ujredebi. mikroskopi – optikuri xelsawyo; mikroskopze<br />

muSaobis principi. martivi mikroskopuli preparatebis (mag., mcenareuli masala, sisxli) damzadebis<br />

xerxebi. ujredis gayofa.<br />

organizmTa gamravleba<br />

gamravleba – organizmTa ZiriTadi Tviseba, sicocxlis uwyvetobis uzrunvelyofis procesi. mcenarisa<br />

da cxovelis gamravlebis formebi (usqeso da sqesobrivi) da sasicocxlo cikli (romelime konkretuli<br />

individis magaliTze). ganayofiereba cxovelebSi (sasqeso ujredebis agebuleba).<br />

ganayofiereba yvavilovan mcenareebSi (gamartivebuli sqemiT). cxovelTa ganviTareba (gamartivebuli<br />

sqemiT ganviTarebis embrionuli da postembrionuli periodi).<br />

klasifikacia<br />

cocxal organizmTa dajgufeba (klasifikacia) da taqsonomiur erTeulebSi gaerTianebis safuZvlebi.<br />

virusebi (araujreduli formebi).<br />

monerebi (baqteriebi da cianobaqteriebi). protistebi (umartivesebi; erTujrediani da mravalujrediani<br />

wyalmcenareebi). sokoebi. mcenareebi (xavsnairebi; gvimranairebi; SiSvelTeslovnebi; farulTeslovnebi).<br />

cxovelebi (nawlavRruianebi; Wiebi; moluskebi; fexsaxsrianebi; Tevzebi; amfibiebi; qvewarmavlebi;<br />

frinvelebi; ZuZumwovrebi). saqarTvelos wiTel nusxasa da wiTel wignSi Setanili zogierTi saxeobebi.<br />

fizikuri movlenebi<br />

nivTierebis atomur-molekuluri struqtura.<br />

airebis, siTxeebisa da myari sxeulebis Tvisebebi da atomur-molekuluri struqtura.<br />

difuzia. difuzia airebSi, siTxeebsa da myar sxeulebSi. temperaturis gavlena difuziaze.<br />

brounis moZraoba.<br />

masa, masis erTeuli.<br />

nivTierebis simkvrive, simkvrivis erTeuli.<br />

moculobis gazomva menzuris gamoyenebiT. masis gazomva sasworiT.<br />

sxeulTa urTierTqmedeba: uSualo (moqaCva, biZgi) da manZilze urTierTqmedeba (magnituri da gravitaciuli).<br />

Zala, rogorc veqtori. erTi wrfis gaswvriv moqmedi Zalebis Sekreba.<br />

dinamometri, Zalis gazomva, Zalis erTeuli-niutoni<br />

simZimis, xaxunis, drekadobis Zalebi, hukis kanoni. sixiste.<br />

xaxunis koeficienti.<br />

wneva. wnevis erTeuli. airis wneva. wneva siTxeebSi, paskalis kanoni. hidrostatikuri wneva. ziarWurWeli.<br />

hidravlikuri manqana. atmosferuli wneva, toriCelis cda. barometri, manometri.<br />

amomgdebi Zala, arqimedes kanoni. sxeulTa tivtivi, curva, CaZirva.<br />

qimiuri movlenebi<br />

fuZeebi, mJavebi da maTi gamoyeneba yofa-cxovrebaSi. mJavebisa da fuZeebis amocnoba da maTi Sedareba.<br />

warmodgena neitralizaciis reaqciaze. neitralizaciis reaqciis mniSvneloba yofa-cxovrebaSi (saWmlis<br />

monelebis moSlis mkurnaloba, mJava wvima, niadagis movla da sxv.).<br />

warmodgena qimiur reaqciaze. reaqcia mJavebsa da metalebs Soris. reaqcia mJavebsa da karbonatebs<br />

Soris. wva, haerze an JangbadSi nivTierebaTa wvis Sedegebi, nivTierebebis wvis pirobebi. wiaRiseuli sawvavis<br />

wvis produqtebi. sanTlis wvis procesze dakvirveba.<br />

myari nivTierebebis gaxsna siTxeSi. xsnaris komponentebi. bunebrivi narevebi. ujeri da najeri xsnarebi.<br />

bunebaSi arsebuli marilebi. narevebis dayofa komponentebad: distilireba, aorTqleba/kondensireba,<br />

gafiltvra, warmodgena qromatografiaze.<br />

12


4. saaTebis ganawilebis savaraudo sqema<br />

sabunebismetyvelo mecnierebebis safuZvlebi VII klasi 108 sT<br />

fizika qimia Bbiologia<br />

33+3 33+3 33+3<br />

moswavlis wignSi da rveulSi mocemuli gakveTilebis<br />

saaTobrivi ganawileba<br />

moswavlis wignSi moswavlis rveulSi<br />

fizika 14 gakveTils daeTmos 24sT 9sT<br />

qimia 10 gakveTils daeTmos 20 sT 15sT<br />

biologia 23 gakveTils daeTmos 27 sT 6sT<br />

13


5. miznebis ruka – gakveTilebis saswavlo miznebis<br />

Sesabamisoba standartTan<br />

Sesavali<br />

gakveTili gakveTilis saswavlo mizani standardTan<br />

Sesabamisoba<br />

bunebismetyvelebis<br />

sagani, fizikuri<br />

sidideebi<br />

moswavlem SeZlos bunebaSi mimdinare movlenebze dakvirvebisaas<br />

awarmoos sxvadasxva gazomviTi saqmianobebi,<br />

aRricxos monacemebi da drois, sigrZis da masis<br />

sazomi erTeulebi warmoadginos `SI~ sistemiT.<br />

skalari da veqtori moswavlem SeZlos bunebaSi mimdinare movlenebze dakvirvebisaas<br />

awarmoos sxvadasxva gazomviTi saqmianobebi,<br />

aRricxos monacemebi da drois, sigrZis da masis<br />

sazomi erTeulebi warmoadginos `SI~ sistemiT.<br />

bunebismetyvelebis<br />

laboratoriaSi arsebuli<br />

zogierTi xelsawyo<br />

da muSaobis wesi<br />

moswavlem SeZlos imsjelos dakvirvebisaas rogor<br />

awarmoos sxvadasxva gazomviTi saqmianobebi, aRricxos<br />

monacemebi daicvas xlsawyoebis gamoyenebis da<br />

usafrTxoebis wesebi.<br />

usafrTxoebis dacva moswavlem SeZlos imsjelos Sesabamisi masalis, aRWurvilobis<br />

da masalebis gamoyenebiT Caataros dagegmili<br />

cdebi usafrTxoebis wesebis dacviT<br />

rogor xdeba bunebrivi<br />

movlenebis Seswavla<br />

monacemebis gamosaxva<br />

cxrilis da diagramebis<br />

saxiT<br />

.moswavlem SeZlos kvleviTi proceduris ganxorcieleba/<br />

monacemebis aRricxva. daakvirdes, gazomos, gamoiyenos<br />

informaciul-sakomunikacio saSualebebi monacemebis<br />

saTanado sizustiT registrirebisTvis (mag.,<br />

cvladebis mniSvnelobebis aRricxva qronologiurad);<br />

moswavlem SeZlos kvlevis miznis Camoyalibeba da kvlevis<br />

miznis Sesabamisad mosazrebebis gamoTqma, aqtivobis<br />

dagegmva, saTanado xelsawyoebis SerCeva, monacemTa<br />

Segrovebis gzis arCeva, mudmivi da cvladi parametrebis<br />

garCeva, saTanado aRricxvis formebis SerCeva /<br />

wakiTxva/analizi; SeZlos daskvnis gamotana<br />

venis diagrama moswavlem SeZlos monacemTa analizi da Sefaseba.<br />

gamoiyeneos diagramebi, cxrilebi da grafikebi monacemebs<br />

an cvladebs Soris damokidebulebis aRsawerad<br />

fizika<br />

14<br />

bun.VII.1<br />

bun.VII.2<br />

bun.VII.1<br />

bun.VII.2<br />

bun.VII.2<br />

bun.VII.3<br />

bun.VII.1<br />

bun.VII.2<br />

bun.VII.1<br />

bun.VII.4<br />

bun.VII.4<br />

gakveTili gakveTilis saswavlo mizani erovnuli saswavlo gegmis<br />

sagnobrivi programis mixedviT<br />

nivTiereba Sedgeba<br />

atomebis da<br />

molekulebisagan<br />

nivTierebis myari,<br />

Txevadi da airadi<br />

mdgomareobebi<br />

modelireba.. proeqti<br />

nivTierebis simkvrive;<br />

simkvrivis<br />

praqtikuli mniSvneloba<br />

moswavlem SeZlos imsjelos nivTierebis atomur-molekulur agebulebaze;<br />

ganixilos magaliTebi, romelic molekulebis da atomebis mcire<br />

zomebze miuTiTebs, aRweros sxvadasxva nivTierebis modelebi.ganuvi-<br />

Tardes saazrovno, komunikaciis unar-Cvevebi.<br />

moswavlem SeZlos ganasxvavos myari, Txevadi da airadi mdgomareobebi<br />

maTi Tvisebebisa (moculobisa da formis SenarCuneba) da atomurmolekuluri<br />

struqturis mixedviT ganuviTardes saazrovno, komunikaciis<br />

unar-Cvevebi.<br />

moswavlem SeZlos Seqmnas da warmoadginos molekulis modelebi. ganuviTardes<br />

saazrovno, komunikaciis unar-Cvevebi<br />

moswavlem SeZlos daakavSiros nivTierebis simkvrive mis praqtikul<br />

gamoyenebasTan; adekvaturad gamoiyenos Sesabamisi cnebebi da formulebi<br />

amocanebis amosaxsnelad. ganuviTardes saazrovno, komunikaciis<br />

unar-Cvevebi.<br />

standartTTan<br />

Sesabamisoba<br />

bun.VII.8<br />

bun.VII.8<br />

bun.VII.8<br />

bun.VII.8


difuzia moswavlem SeZlos praqtikul magaliTebze dayrdnobiT ganixilos<br />

difuziis movlena siTxeebSi, gamoitanos Sesabamisi daskvnebi;<br />

gaanalizos temperaturis gavlena difuziis siCqareze, gamoitanos Sesabamisi<br />

daskvnebi;<br />

daakvirdes difuziis movlenas da imsjelos misi rolis Sesaxeb bunebaSi<br />

da yofa - cxovrebaSi, daasaxelos magaliTebi. ganuviTardes saazrovno,<br />

komunikaciis unar-Cvevebi.<br />

Zala da misi<br />

gazomva<br />

simZimis da xaxunis<br />

Zala<br />

drekadobis Zala;<br />

hukis kanoni<br />

wneva; wnevis<br />

gadacema<br />

moswavlem SeZlos CamoTvalos moZraobis magaliTebi, romlebic<br />

gamowveulia sxeulze uSualo (mag., moqaCva an biZgi) da arauSualo<br />

(mag., dedamiwis miziduloba, magnitebis urTierTqmedeba) moqmedebiT;<br />

ganmartos veqtors da veqtorul fizikuri sidide. Zalebis magaliTze<br />

ganixilos erTi wrfis gaswvriv mimarTuli veqtorebis Sekreba. ganuvi-<br />

Tardes saazrovno, komunikaciis unar-Cvevebi.<br />

moswavlem SeZlos CamoTvlis bunebaSi arsebuli Zalebis gamovlinebis<br />

magaliTebi/ yoveldRiuri cxovrebidan/ da saubrobs maT mniSvnelobaze;<br />

Caaataros cdebi sxvadasxva sxeulis moZraobaze dasakvirveblad, aRweros<br />

da sqematurad gamosaxos masze moqmedi Zalebi (simZimis, xaxunis,<br />

drekadobis, amomgdebi Zalebi); ganuviTardes saazrovno, komunikaciis<br />

unar-Cvevebi.<br />

moswavlem SeZlos Caataros cdebi, gamoitanos Sesabamisi daskvnebi da<br />

raodenobrivad Camoayalibos hukis kanoni. ganuviTardes saazrovno,<br />

komunikaciis unar-Cvevebi.<br />

moswavlem SeZlos awarmoos sxeulTa mier warmoebul wnevaze dakvirveba,<br />

monacemebi gaanalizos da gamoitanos Sesabamisi daskvna. adekvaturad<br />

gamoiyenos Sesabamisi cnebebi kanonebi da formulebi amocanebis<br />

amosaxsnelad. ganuviTardes saazrovno, komunikaciis unar-Cvevebi.<br />

paskalis kanoni moswavlem SeZlos CamoTvlis paskalis kanonis gamoyenebis magaliTebi<br />

teqnikidan da yofa-cxovrebidan; ganuviTardes saazrovno, komunikaciis<br />

unar-Cvevebi.<br />

wneva siTxeebSi.<br />

ziarWurWeli<br />

paskalis kanoni<br />

praqtikaSi<br />

siTxisa da airis<br />

moqmedeba maTSi<br />

CaZirul sxeulebze.<br />

Atmosferuli<br />

wneva<br />

arqimedes kanoni.<br />

sxeulebis curva<br />

moswavlem SeZlos daamzados martivi modeli da axsnas ziarWurWlis<br />

moqmedebis principi; adekvaturad gamoiyenos Sesabamisi cnebebi,<br />

kanonebi da formulebi amocanebis amosaxsnelad. ganuviTardes saazrovno,<br />

komunikaciis unar-Cvevebi.<br />

moswavlem SeZlos CamoTvalos paskalis kanonis gamoyenebis magaliTebi<br />

teqnikidan da yofa-cxovrebidan; adekvaturad gamoiyenos Sesabamisi<br />

cnebebi, kanonebi da formulebi amocanebis amosaxsnelad. ganuvi-<br />

Tardes saazrovno, komunikaciis unar-Cvevebi.<br />

moswavlem SeZlos ganixilos atmosferuli wnevis moqmedebis magaliTebi;<br />

gaanalizos da gamoitanos Sesabamisi daskvnebi; imsjelos wnevis<br />

mniSvnelobis Sesaxeb organizmis garemosTan SeguebulobaSi; ganuvi-<br />

Tardes saazrovno, komunikaciis unar-Cvevebi.<br />

moswavlem SeZlos ganixilos magaliTebi: sxeulTa tivtivis, curvis,<br />

CaZirvis da Sedegebi gaanalizos da raodenobrivad Camoayalibos arqimedes<br />

kanoni gazomavs sxeulebis moculobasa da simkvrives arqimedes<br />

kanonis gamoyenebiT; akavSirebs amomgdebi da winaaRmdegobis Zalebis<br />

moqmedebas organizmebis curvasTan; ganuviTardes saazrovno, komunikaciis<br />

unar-Cvevebi.<br />

15<br />

bun.VII.8<br />

bun.VII.9<br />

bun.VII.9<br />

bun.VII.9<br />

bun.VII.10<br />

bun.VII.10<br />

bun.VII.10<br />

bun.VII.10<br />

bun.VII.9<br />

bun.VII.9


moswavlis rveuli (fizikis nawili)<br />

gakveTili cdis saswavlo mizani erovnuli saswavlo gegmis<br />

sagnobrivi programis mixedviT<br />

dakvirveba molekulebs Soris<br />

moqmed mizidvis da ganzidvis<br />

Zalebze<br />

dakvirveba airebSi difuziis<br />

procesze<br />

dakvirveba magnitur Zalaze<br />

dakvirveba xaxunis Zalaze<br />

dakvirveba drekadobis Zalaze<br />

dakvirveba wnevaze<br />

dakvirveba atmosferul wnevaze<br />

`Zunwi boTli”<br />

dakvirveba atmosferul wnevaze<br />

`saSineli xeli~<br />

dakvirveba siTxeSi CaZirul<br />

sxeulze<br />

kvlevam pasuxi unda gasces kiTxvas: ra bunebisaa<br />

sxvadasxva nivTierebebis molekulebs Soris moqmedi<br />

Zalebi<br />

kvlevam pasuxi unda gasces kiTxvas – ra taviseburebebiT<br />

xasiaTdeba difuzia airebSi da siTxeebSi?<br />

kvlevam pasuxi unda gasces kiTxvas: rogor moqmedebs<br />

magnituri Zala sxvadasxva sxeulebze?<br />

kvlevam pasuxi unda gasces kiTxvas:<br />

ra da ra faqtorebzea damokidebuli xaxunis Zala?<br />

kvlevam pasuxi unda gasces kiTxvas:<br />

rogoria gareSe Zalisa da deformaciis sididis<br />

damokidebuleba.<br />

kvlevam pasuxi unda gasces kiTxvas:<br />

rogoraa damokidebuli wneva sayrden farTobze.<br />

kvlevam pasuxi unda gasces kiTxvas:<br />

rogor moqmedebs atmosferuli wneva siTxis zedapirze.<br />

kvlevam pasuxi unda gasces kiTxvas:<br />

rogor moqmedebs daxurul WurWelSi narCeni atmosferuli<br />

wneva.<br />

kvlevam pasuxi unda gasces kiTxvas:<br />

ras udris siTxeSi CaZirul sxeulze moqmedi amomgdebi<br />

Zala?<br />

16<br />

standartTTan<br />

Sesabamisoba<br />

bun.VII.8<br />

bun.VII.8<br />

bun.VII.9<br />

bun.VII.9<br />

bun.VII.9<br />

bun.VII.9<br />

bun.VII.9<br />

bun.VII.9<br />

bun.VII.9


qimia moswavlis <strong>wigni</strong><br />

gakveTili gakveTilis saswavlo mizani erovnuli saswavlo<br />

gegmis sagnobrivi programis mixedviT<br />

qimia – bunebismetyvelebis<br />

nawili<br />

movlenebi<br />

qimiuri reaqciis niSnebi<br />

da pirobebi<br />

wva da Jangva<br />

nivTierebis masis mudmivobis<br />

kanoni<br />

wylis mniSvneloba sicocxlisaTvis<br />

xsnarebi<br />

xsnadoba<br />

mJava,fuZe da indikatori.<br />

neitralizaciis reaqcia<br />

moswavlem SeZlos isaubros ratom aris qimia sabunebismetyvelo<br />

mecniereba; imsjelos nivTierebebze, maT gardaqmnebze da<br />

am gardaqmnebis Tanmxleb movlenebze<br />

moswavlem imsjelos fizikuri movlenebis (mag., nivTierebaTa<br />

wyalSi gaxsna, formis Secvla, agregatuli mdgomareobis<br />

Secvla) Sesaxeb. gamoitanos saTanado daskvna;<br />

praqtikuli magaliTebis safuZvelze imsjelos nivTierebebis<br />

fizikuri da qimiuri cvlilebebi (mag., agregatuli mdgomareobis<br />

Secvla, formis Secvla, nivTierebis gaxsna, airis gamoyofa,<br />

feris Secvla) msjelobs am cvlilebebis gamomwvev mizezebze<br />

(mag., gacxeleba, Sereva, dawva, meqanikuri zemoqmedeba);<br />

moswavlem SeZlos ganixilos fizikuri da qimiuri movlenebis<br />

garegnuli niSnebi, (mag., agregatuli mdgomareobis Secvla,<br />

formis Secvla, nivTierebis gaxsna, airis gamoyofa, feris<br />

Secvla) gaanalizos am cvlilebebis gamomwvevi mizezebi (mag.,<br />

gacxeleba, Sereva, dawva, meqanikuri zemoqmedeba);<br />

moswavlem SeZlos CamoTvlos wvisa da Jangvis magaliTebi<br />

yoveldRiuri cxovrebidan da imsjelos maT xelSemwyob faqtorebze;<br />

gamoikvlios haeris roli sanTlis wvis procesSi;<br />

aRweros wva, rogorc qimiur reaqcia, romelSic monawileobs<br />

gazi, haeri an Jangbadi da miiReba wyali da naxSirorJangi;<br />

moswavlem SeZlos gamoiyenos Sesabamisi terminologia,<br />

CamoTvlios da aRweros fizikuri da qimiuri movlenebis magaliTebi,<br />

qimiuri movlenebi gamosaxos sqematurad/sityvierad<br />

(mag.,wyali �= Jangbadi + wyalbadi; naxSirbadi + Jangbadi<br />

= naxSirorJangi); gaanalizos, rom masis mudmivobis kanoni<br />

samarTliania nebismieri qimiuri reaqciisaTvis<br />

moswavles SeuZlia aRweros narevisgan komponentebis gamoyofis<br />

romelime xerxi (mag., distilireba, aorTqleba/kondensireba,<br />

qromatografia). CamoTvlos wylis bunebrivi gafiltvris<br />

magaliTebi;<br />

moswavlem SeZlos imsjelos xsnarebze -ra aris xsnari, rogor<br />

miiReba xsnari, rogori saxisaa xsnarebi; CamoTvlos xsnarebis<br />

magaliTebi da imsjelos xsnarebis mniSvnelobis Sesaxeb bunebasa<br />

da adamianis cxovrebaSi; aanalizebs, rom xsnaris masa<br />

gamxsnelisa da gasaxsneli nivTierebebis masebis jamis tolia<br />

(mag., Tu 5 g marils gaxsnian 200g wyalSi, miRebuli xsnaris masa<br />

iqneba 205 g);<br />

moswavlem SeZlos imsjelos xsnarebze; ganmartos ra aris<br />

najeri da ujeri xsnarebi, axsnas aris xsnadoba da moiyvanos<br />

magaliTebi xsnadobaze rogor moqmedebs wneva da temperatura<br />

moswavles SeuZlia ganixilos yofa-cxovrebaSi mJavebis gamoyenebis<br />

magaliTebi (mag., Zmari, limonmJava, xilis wveni, wamlebi,<br />

sarecxi saSualebebi);<br />

flobs infirmacias indikatorebisa da pH-is skalis Sesaxeb -<br />

fuZe, mJava da neitraluri xsnarebis amosacnobad;<br />

moswavles SeuZlia ganixilos mJavebsa da fuZeebs Soris mimdinare<br />

neitralizaciis reaqcias. ganixilos sxvadasxva pirobebSi<br />

pHHHH-is<br />

cvlilebaze orientirebuli reaqciebi<br />

17<br />

standartTTan<br />

Sesabamisoba<br />

bun.VII.11.<br />

bun.VII.11.<br />

bun.VII.11.<br />

bun.VII.11.<br />

bun.VII.11.<br />

bun.VII.13<br />

bun.VII.13<br />

bun.VII.13<br />

bun.VII.12.<br />

bun.VII.12


moswavlis rveuli (qimiis nawili)<br />

gakveTili cdis saswavlo mizani erovnuli saswavlo gegmis<br />

sagnobrivi programis mixedviT<br />

nivTierebis cvlileba moswavlem cdisas awarmoos dakvirveba da dakvirvebis Sedegebze<br />

dayrdnobiT gaakeTos daskvna rom nivTierebis Serevas xan<br />

axlavs da xan ar axlavs xiluli niSnebi. iyenebs Sesabamis masalas<br />

an/da aRWurvilobas da atarebs dagegmil cdas usafrTxoebis<br />

wesebis dacviT;<br />

nivTierebis Tvisebebi moswavlem cdisas awarmoos dakvirveba da dakvirvebis Sedegebze<br />

dayrdnobiT gaakeTos daskvna, rom nivTiereba Saqarma<br />

Tvisebebi SeinarCuna. iyenebs Sesabamis masalas an/da aRWurvilobas<br />

da atarebs dagegmil cdas usafrTxoebis wesebis dacviT;<br />

nivTierebis Tvisebebis<br />

cvlileba<br />

moswavlem cdisas awarmoos dakvirveba da dakvirvebis Sedegebze<br />

dayrdnobiT gaakeTos daskvna, rom Saqris dawva aris qimiuri<br />

movlena. iyenebs Sesabamis masalas an/da aRWurvilobas da<br />

atarebs dagegmil cdas usafrTxoebis wesebis dacviT;<br />

Qqimiuri reaqciis niSnebi moswavlem cdisas awarmoos dakvirveba da dakvirvebis Sedegebze<br />

dayrdnobiT gaakeTos daskvna, rom naTeba, feris cvlileba,<br />

sunis gamoyofa, airis gamoyofa, naleqis warmoqmna aris qimiuri<br />

movlenis Tanmxlebi xiluli niSnebi da SeuZlia imsjelos<br />

am cvlilebebis gamomwvev mizezebze (mag., gacxeleba, Sereva,<br />

dawva, meqanikuri zemoqmedeba);<br />

Jangbadi moswavlem cdisas awarmoos dakvirveba da dakvirvebis Sedegebze<br />

dayrdnobiT gaakeTos daskvna, haerSi aris Jangbadi,<br />

romelic xels uwyobs wvasa da Jangvas http://www.youtube.com/<br />

watch?v=WuG5WTId-IY<br />

naxSirorJangi moswavlem cdisas awarmoos dakvirveba da dakvirvebis Sedegebze<br />

dayrdnobiT gaakeTos daskvna, rom naxSirorJangi xels<br />

uSlis wvasiyenebs Sesabamis masalas an/da aRWurvilobas da<br />

atarebs dagegmil cdas usafrTxoebis wesebis dacviT;<br />

sanTlis wva moswavlem cdisas awarmoos dakvirveba da dakvirvebis Sedegebze<br />

dayrdnobiT aRweros wva, rogorc qimiuri reaqcia,<br />

romelSic monawileobs gazi, haeri an Jangbadi da miiReba wyali<br />

da naxSirorJangi<br />

axali nivTierebis miReba moswavlem Caataros cda da daakvirdes qimiuri reaqciebis<br />

Sedegad axali nivTierebebis warmoqmnas;<br />

masis mudmivobis kanoni iyenebs Sesabamis masalas an/da aRWurvilobas da atarebs<br />

dagegmil cdas usafrTxoebis wesebis dacviT;<br />

xsnari moswavlem Catarebuli cdis safuZvelze daaskvnas ra gziT<br />

SeiZleba marilis wyalxsnaridad gamoyos marili da cdis monacemebze<br />

dayrdnobiT daasabuTos xsn masebiiii<br />

gaxsnis procesze moqmedi<br />

faqtorebis gamokvleva<br />

bunebrivi nayenis indikatoruli<br />

Tvisebebis<br />

gamokvleva<br />

moswavlem Catarebuli cdebis da sakuTari gamocdilebis Sedegebze<br />

dayrdnobiT aRweros nivTierebaTa gaxsnis procesze<br />

moqmedi faqtorebi (mag., temperatura, gamxsnelisa da gaxsnili<br />

nivTierebis raoba da masa, nawilakTa zoma, moreva). Sedegebi<br />

warmoadgenos cxrilis saxiT.<br />

moswavlem cdisas awarmoos dakvirveba da dakvirvebis Sedegebze<br />

dayrdnobiT aRweros indikatorebi da pH-is skala fuZe,<br />

mJava da neitraluri xsnarebis amosacnobad; aRweros xsnaris<br />

pH-is cvlileba neitralizaciis procesSi.<br />

PH skalis moswavlem SeZlos indikatorebisa da pH-is skalis fuZe, mJava<br />

da neitraluri xsnarebis amosacnobad; aRwers xsnaris pHH-is<br />

cvlilebas neitralizaciis procesSi.<br />

mJava wvimebi atarebs martiv cdebs mJavebisa da fuZeebis gamoyenebiT,<br />

ganasxvavebs maT Tvisebebs;<br />

mJavis urTierTqmedeba<br />

kalciumis karbonatze<br />

atarebs martiv cdebs mJavebisa da marilebis gamoyenebiT,<br />

ganasxvavebs maT Tvisebebs;<br />

18<br />

standartTTan<br />

Sesabamisoba<br />

bun.VII.11.<br />

bun.VII.11.<br />

bun.VII.11.<br />

bun.VII.11.<br />

bun.VII.11.<br />

bun.VII.11.<br />

bun.VII.11.<br />

bun.VII.11.<br />

bun.VII.11.<br />

bun.VII.11.<br />

bun.VII.11.<br />

bun.VII.11.<br />

bun.VII.11.<br />

bun.VII.11.<br />

bun.VII.11.


iologia B<br />

gakveTili gakveTilis saswavlo mizani erovnuli saswavlo<br />

gegmis sagnobrivi programis mixedviT<br />

erT da mravalujrediani<br />

organizmebi<br />

ujredi – qsovili – organo<br />

– organizmi<br />

ujredi ganapirobebs organizmis<br />

funqcias da ganviTarebas.<br />

moswavlem SeZlos imsjelos ujredze, rogorc organizmis<br />

erTeulze; moipovos informacias ilustraciebidan ujredis<br />

formis mravalferovnebis Sesaxeb (erT- da mravalujredian<br />

organizmebSi)<br />

moswavles SeuZlia imsjelos da sxvadasxva saSualebebiT<br />

gamosaxos sicocxlis organizaciis doneebi: ujredi, qsovili,<br />

organo, organizmi<br />

moswavles SeuZlia imsjelos ujredze, rogorc organizmis<br />

struqturul, funqciur da ganviTarebis elementarul<br />

erTeulze<br />

mcenareuli ujredi mowavlem SeZlos mikrofotografiaze amoicnos da daTvalos<br />

ujredis struqturuli komponentebi; imsjelos ujredis<br />

struqturuli komponentebis funqciebze<br />

sokos da cxoveluri<br />

ujredi<br />

umartivesebi da sxva<br />

protistebi<br />

baqteriebi, arqebaqteriebi,<br />

cianobaqteriebi<br />

samefoebi. araujreduli<br />

agebulebis organizmebi<br />

mowavlem SeZlos ilustraciebze an eleqtronul formatze<br />

ganarCios prokariotul da eukariotul (mcenareuli, cxoveluri,<br />

sokos) ujredebi, daasaxelos maT msgavs da ganmasxvavebeli<br />

struqturebi, Sedegebi gamosaxos venis diagramis saSualebiT;<br />

mowavlem SeZlos ilustraciebze an eleqtronul formatze<br />

ganarCios protistebi asaxelebs maT msgavs da ganmasxvavebel<br />

struqturebs, Sedegebs gamosaxavs sqemis diagramis saSualebiT;<br />

mowavlem SeZlos ilustraciebze an eleqtronul formatze<br />

ganarCios prokariotebi baqteriebi, arqebaqteriebi, cianobaqteriebi<br />

aRweros da imsjelos maTze<br />

mowavlem SeZlos aRweros cocxali samyaros samefoebi; Seadginos<br />

martivi klasifikaciis sqema da es sqema gamoiyenos, rogorc<br />

sarkvevi.<br />

ZuZumwovrebis klasi mowavlem SeZlos aRweros cocxali samyaros samefoebi; cxovelTa<br />

samefo, ZuZumwovrebis klasi .. imsjelos maTze damaxasiaTebeli<br />

niSnebis mixedviT<br />

qvewarmavlebis klasi mowavlem SeZlos aRweros cocxali samyaros samefoebi; cxovelTa<br />

samefo, qvewarmavlebis klasi.. imsjelos maTze damaxasiaTebeli<br />

niSnebis mixedviT<br />

frinvelebis klasi mowavlem SeZlos aRweros cocxali samyaros samefoebi; cxovelTa<br />

samefo, frinvelebis klasi.. imsjelos maTze damaxasiaTebeli<br />

niSnebis mixedviT<br />

amfibiebis da Tevzebis<br />

klasi<br />

uxerxemlo cxovelebi.<br />

fexsaxsrianebi<br />

mowavlem SeZlos aRweros cocxali samyaros samefoebi; cxovelTa<br />

samefo, amfibiebis da Tevzebis klasi.. imsjelos maTze<br />

damaxasiaTebeli niSnebis mixedviT<br />

mowavlem SeZlos aRweros cocxali samyaros samefoebi;<br />

imsjelos fexsaxsrianebze /obobasnairebi, mwerebi, kibosnairebi,<br />

sxva fexsaxsrianebi/ maTTvis damaxasiaTebeli niSnebis<br />

mixedviT<br />

sxva uxerxemlo cxovelebi mowavlem SeZlos aRweros cocxali samyaros samefoebi;<br />

imsjelos rbiltanianebze maTTvis damaxasiaTebeli niSnebis<br />

mixedviT<br />

saxeoba moswavlem SeZlos daaxasiaTos cocxali samyaros mravalferovneba,<br />

gamoiyenos klasifikaciis principi da imsjelos<br />

sxvadasxva jgufebs Soris msgavseba-gansxvavebaze.<br />

19<br />

standartTTan<br />

Sesabamisoba<br />

bun.VII.5<br />

bun.VII.5<br />

bun.VII.5<br />

bun.VII.5<br />

bun.VII.5<br />

bun.VII.5<br />

bun.VII.5<br />

bun.VII.7<br />

bun.VII.6<br />

bun.VII.7<br />

bun.VII.6<br />

bun.VII.7<br />

bun.VII.6<br />

bun.VII.7<br />

bun.VII.6<br />

bun.VII.7<br />

bun.VII.7<br />

bun.VII.7<br />

bun.VII.7


sqesobrivi da usqeso gamravleba<br />

sruli da arasruli<br />

metamorfozi<br />

protistebis, monerebis<br />

gamravleba. ujredis<br />

gayofa<br />

moswavlem SeZlos Seagrovos informacia mcenaris, cxovelis<br />

usqeso da sqesobrivi gamravlebis mravalferovnebis Sesaxeb;<br />

Seadaros erTmaneTs gamravlebis formebi (mag., vegetatiuri,<br />

TesliT, dakvirtviT, zoosporebiT); adarebs erTmaneTs sqesobrivi<br />

gamravlebis formebs (mag., gamravleba kvercxiT - qvewarmavali,<br />

frinveli; cocxalmSobiarobiT - ZuZumwovrebi), msjelobs<br />

maT Soris msgavseba - gansxvavebaze da mohyavs Sesabamisi<br />

magaliTebi;<br />

moswavlem SeZlos moipovebs informacias da adarebs sxvadasxva<br />

organizmis sasicocxlo cikli mohyavs zogierTi individis<br />

sasicocxlo ciklis garemosTan Seguebis magaliTebi<br />

moswavlem SeZlos imsjelos gamravlebis gziT organizmebis<br />

mier Tavisive msgavsis warmoqmnis biologiur mniSvnelobaze<br />

mcenareTa klasifikacia moswavlem SeZlos imsjelos mcenareTa mravalferovnebis Sesaxeb<br />

da anawilebs maT Sesabamis taqsonomiur erTeulebSi damaxasiaTebeli<br />

niSnebis mixedviT (mag., naZvi, fiWvi, cacxvi - mcenareTa<br />

samefo, Sesabamisad SiSvel an farulTeslovani)<br />

mcenareebis gamravleba moswavlem SeZlos imsjelos mcenaris sqesobrivi gamravlebis<br />

mravalferovnebis Sesaxeb; adarebs erTmaneTs sqesobrivi gamravlebis<br />

formebs; msjelobs gamravlebis gziT organizmebis<br />

mier Tavisive msgavsis warmoqmnis biologiur mniSvnelobaze<br />

vegetaturi gamravleba moswavlem SeZlos imsjelos mcenaris vegetatiuri gamravlebis<br />

Sesaxeb; adarebs erTmaneTs vegetatiuri gamravlebis formebs;<br />

msjelobs gamravlebis gziT organizmebis mier Tavisive msgavsis<br />

warmoqmnis biologiur mniSvnelobaze<br />

wiTel wignSi Setanili<br />

cocxali organizmebi<br />

erT da mravalujrediani<br />

organizmebi<br />

moswavlem SeZlos daaxasiaTos cocxali samyaros mravalferovneba<br />

da imsjelos maTi dacvis aucileblobaze<br />

moipovebs informacias ilustraciebidan ujredis formis mravalferovnebis<br />

Sesaxeb (erT- da mravalujredian organizmebSi)<br />

da akavSirebs ujredis formas mis funqciasTan;<br />

moswavlis rveuli (biologiis nawili)<br />

gakveTili gakveTilis saswavlo mizani erovnuli saswavlo<br />

gegmis sagnobrivi programis mixedviT<br />

dakvirveba mcenaris foTlis<br />

agebulebaze.<br />

dakvirveba mcenaris sxvadasxva<br />

organos agebulebaze<br />

pigmentebis aRmoCena mcenaris<br />

foTolSi<br />

dakvirveba baqteriebis<br />

cxovelqmedebis pirobebze<br />

dakvirveba ZuZumwovrebis<br />

kbilebze kvleva 1.<br />

aqlemis Segueba saarsebo<br />

garemosTan<br />

Tevzis Seguebuloba wyalSi<br />

gadaadgilebasTan<br />

dakvirveba mcenareTa Teslis<br />

da foTlis mravalferovnebaze<br />

kvlevam pasuxi unda gasces kiTxvas: ras niSnavs ujreduli<br />

agebuleba?<br />

kvlevam pasuxi unda gasces kiTxvas: foTlis garda mcenaris<br />

sxva organoebsac aqvT ujreduli agebuleba?<br />

kvlevam pasuxi unda gasces SekiTxvas: aris Tu ara mwvane<br />

feris foTolSi mwvanes garda sxva feris pigmentebic?<br />

kvlevam pasuxi unda gasces kiTxvas: aqvs Tu ara mniSvneloba<br />

garemos temperaturas baqteriebis aqtivobisaTvis?<br />

kvlevam pasuxi unda gasces kiTxvas: rogori formis kbilebi<br />

aqvT ZuZumwovrebs ra mniSvneloba aqvs kbilebis gansxvavebul<br />

formas?<br />

kvlevam pasuxi unda gasces SekiTxvas: raSi gamoixateba aqlemis<br />

Seguebuloba qviSnarSi gadaadgilebasTan?<br />

kvlevam pasuxi unda gasces kiTxvas: ratom icvleba wyalSi<br />

Tevzis sxeulis mdebareoba sacurao buStis airiT gavsebis<br />

da airisgan daclis SemTxvevaSi.<br />

kvlevam pasuxi unda gasces kiTxvas: gansxvavdeba Tu ara<br />

mcenareebi Teslis da foTlis garegnuli maxasiaTeblebiT<br />

20<br />

bun.VII.7<br />

bun.VII.6<br />

bun.VII.6<br />

bun.VII.6<br />

bun.VII.6<br />

bun.VII.6<br />

bun.VII.7.<br />

bun.VII.5<br />

standartTTan<br />

Sesabamisoba<br />

bun.VII.5<br />

bun.VII.5<br />

bun.VII.7<br />

bun.VII.5<br />

bun.VII.13<br />

bun.VII.5<br />

bun.VII.5<br />

bun.VII.6<br />

bun.VII.5<br />

bun.VII.7<br />

bun.VII.6<br />

bun.VII.5<br />

bun.VII.7


6. rekomendaciebi<br />

rekomendaciebi Temaze – Sefaseba<br />

1. ra aris Sefasebis mizani?<br />

axali erovnuli saswavlo gegmis Seqmnam miSvnelovani cvlilebebi gamoiwvia. maT Soris upirvelesi<br />

aris is, rom `saganmanaTleblo procesis centrSi dgas moswavle, misi ganviTarebis procesi da mis mier<br />

miRweuli Sedegi. Sedegze orientireba gulisxmobs moswavlisaTvis miwodebuli informaciis ara mxolod<br />

damaxsovrebas, aramed am informaciis myar, dinamiur da funqciur codnad gardaqmnas~.<br />

orientacia TiToeul moswavlesa da Sedegze Tvisobrivad cvlis Sefasebis sistemasac. Sefasebis saSualebiT<br />

ganisazRvreba im saswavlo Sedegebis miRwevis xarisxi, romlebic sagnobrivi programis standartiT<br />

aris gaTvaliswinebuli.<br />

Sefaseba aris raime sagnis, movlenis, procesis an vinmes Sesabamisobis / mimarTebis dadgena winaswar<br />

gansazRvrul niSan-TvisebebTan (kriteriumebTan). Sefasebis mizania imis garkveva, Tu ramdenad kargad<br />

aswavlis maswavlebeli da ramdenad kargad swavloben moswavleebi. kerZod, Sefasebas aqvs Semdegi ZiriTadi<br />

miznebi:<br />

(1) moswavlis swavlis xelSewyoba;<br />

(2) moswavlis Zlieri da susti mxareebis gamovlena;<br />

(3) swavlebis konkretuli meTodikis efeqtianobis Semowmeba;<br />

(4) saswavlo programebis efeqtianobis gansazRvra da srulyofa;<br />

(5) saswavlo procesSi swavlebis efeqtianobis Sefaseba da srulyofa;<br />

(6) mSoblebis CarTva moswavlis swavlebis procesSi da maTTan komunikaciis gamyareba.<br />

Sefasebas aqvs ori gansxvavebuli funqcia:<br />

• swavlis procesis Sefaseba (mimdinare Sefaseba);<br />

• produqtis / Sedegebis / miRwevebis Sefaseba (Semajamebeli Sefaseba);<br />

pirveli gulisxmobs informaciis dagrovebas saswavlo procesis mimdinareobis Sesaxeb, xolo meore<br />

- Sedegebis aRnusxvas.<br />

moswavleTa Sefaseba xdeba komponentebSi. komponentebSi miRebuli Sefasebebi gansazRvravs moswavlis<br />

semestrul Sefasebas.<br />

amonaridi axali erovnuli saswavlo gegmidan 2011-2016 ww.<br />

sagnis semestruli qulis Semadgeneli komponentebi<br />

1. semestris manZilze moswavleebi fasdebian Semdegi sami komponentis mixedviT:<br />

a) saSinao davaleba;<br />

b) saklaso davaleba;<br />

g) Semajamebeli davaleba.<br />

2. Sefasebis samive komponents erTnairi wona aqvs.<br />

3. saSinao da saklaso davalebaTa komponentebSi gamoiyeneba rogorc ganmsazRvreli, aseve ganmavi-<br />

Tarebeli Sefaseba.<br />

4. Semajamebeli davalebis komponentSi aucilebelia ganmsazRvreli Sefasebis gamoyeneba.<br />

5. erovnuli saswavlo gegma TiToeuli sagnisaTvis gansazRvravs semestris ganmavlobaSi Casatarebeli<br />

Semajamebeli davalebebis savaldebulo minimalur raodenobas. am komponentiT Sefasebisas:<br />

a) standartis moTxovnaTa dasakmayofileblad, aucilebelia Semajamebeli davalebis mravalgvari<br />

formis gamoyeneba (Txzuleba, moxseneba, referati, proeqti, savele-gasvliTi samuSao, laboratoriuli<br />

kvleva, saxviTi da gamoyenebiTi xelovnebis nimuSi da sxv.);<br />

b) moswavle valdebulia Seasrulos klasSi Catarebuli yvela Semajamebeli davaleba (erovnuli saswavlo<br />

gegmiT dadgenili savaldebulo minimumi da skolis mier damatebiT dadgenili, am ukanasknelis<br />

arsebobis SemTxvevaSi);<br />

g) Tu moswavle ar Seasrulebs romelime Semajamebel samuSaos gacdenis gamo, skola valdebulia,<br />

misces mas gacdenili Semajamebeli davalebebis aRdgenis saSualeba. Semajamebeli aRdgeniTi samuSaos<br />

vadebi da misi Catarebis forma ganisazRvreba saskolo saswavlo gegmiT.<br />

21


Sefasebis tipebi<br />

skolaSi, moswavleTa Sefasebisas gamoiyeneba ori tipis Sefaseba: ganmsazRvreli da ganmaviTarebeli.<br />

ganmsazRvreli Sefaseba akontrolebs swavlis xarisxs, adgens moswavlis miRwevis dones erovnuli<br />

saswavlo gegmiT gansazRvrul miznebTan mimarTebaSi. ganmsazRvrel SefasebaSi iwereba qula.<br />

ganmaviTarebeli Sefaseba akontrolebs TiToeuli moswavlis ganviTarebis dinamikas da xels uwyobs<br />

swavlis xarisxis gaumjobesebas. ganmaviTarebeli Sefasebisas gamoiyeneba iseTi saSualebebi, rogoricaa:<br />

• sityvieri komentari,<br />

• rCeva-darigeba,<br />

• dakvirvebis furceli,<br />

• TviTSefasebisa da urTierTSefasebis sqema da sxv.<br />

axal erovnul saswavlo gegmaSi ganmaviTarebeli da ganmsazRvreli Sefasebebis aRweriloba aseTia:<br />

mizani swavlis xarisxis gaumjobeseba;<br />

moswavlis ganviTarebis xelSewyoba<br />

ganmaviTarebeli ganmsazRvreli<br />

Sefasebis sagani swavlis procesi swavlis Sedegi<br />

Sefasebis Sedegad miRebuli<br />

gadawyvetileba<br />

warmatebis kriteriumebis<br />

gansazRvra<br />

winsvlis xelSesawyobad gansxvavebuli aqtivobis<br />

SerCeva, swavlebis strategiis Secvla,<br />

rCeva-darigebis micema da sxv.<br />

konkretuli moswavlis winsvlis safuZvelze<br />

(sakuTar miRwevebTan mimarTebiT - ra dones<br />

flobda, ra dones flobs)<br />

Sefasebis saSualebebi TviT/urTierTSefasebis rubrika;<br />

kiTxvari;<br />

sityvieri (zepiri/werilobiTi) komentari;<br />

unaris ganviTarebis donis aRwera.<br />

22<br />

swavlis xarisxis gakontroleba;<br />

moswavlis miRwevis donis dadgena<br />

erovnuli saswavlo gegmiT gansaz-<br />

Rvrul miznebTan mimarTebaSi;<br />

akademiuri moswrebis donis gansaz-<br />

Rvra<br />

momdevno etapze (klasSi/safexurze)<br />

daSveba/ardaSveba<br />

imis safuZvelze, Tu ramdenad miaRwia<br />

standartiT gansazRvrul Sedegebs<br />

(yvelasaTvis saerTo, standartiT dadgenil<br />

normasTan mimarTebaSi)<br />

qula<br />

mimdinare Sefaseba xdeba: yovel gakveTilze, yoveldRe, yoveli aqtivobis dros. ar aris savaldebulo<br />

yovelTvis qulebiT Sefaseba.<br />

ra aris mniSvnelovani?<br />

mniSvnelovania is, rom aseTi Sefaseba gvaZlevs moswavlis mravalmxrivi Seswavlis saSualebas. kerZod,<br />

ra saxis saqmianoba izidavs da ra ara, rogoria misi swavlis stili (swavlobs mosmeniT, kiTxviT, weriT,<br />

keTebiT; aqvs mTlianobiTi aRqma Tu sagnebsa da movlenebs danawevrebulad aRiqvams, Teoretikosia Tu<br />

pragmatistia da a.S.), ra uZneldeba, ra uadvildeba, SeuZlia Tu ara koncentracia, aqvs Tu ara winsvla, Tu<br />

ara, ra aris warumateblobis mizezi an ra ganapirobebs mis warmatebas, aqvs Tu ara ganviTarebuli SemoqmedebiTi,<br />

saazrovno da socialuri unarebi, rogoria misi interesebis sfero, individualuri Taviseburebebi,<br />

ra Zlieri da susti mxareebi aqvs. mimdinare Sefasebis procesSi mniSvnelovania ara imdenad qulebis<br />

dawera (niSniT Sefaseba), ramdenadac rCevebi, ra da rogor gaaumjobesos. formatuli Sefaseba moswavlis<br />

Sesaxeb amomwurav, mravalmxriv informacias iZleva da obieqturobis garantia.<br />

amasTan, mimdinare Sefaseba maswavlebels aZlevs sakuTari yoveldRiuri saqmianobis refleqsiis<br />

SesaZleblobas. imaze dayrdnobiT, ramdenad miaRwia maswavlebelma sagakveTilo mizans, ra codna da unar-<br />

Cvevebi gamoavlines moswavleebma, ra daZlies da ra vera, mas SeuZlia Seafasos dagegmili aqtivobebis<br />

efeqtianoba, SerCeuli masalis sirTule, klasis marTvis, organizebis unari da sxv.<br />

Semajamebeli Sefaseba<br />

adgens moswavlis warmatebas swavlebisa da swavlis konkretul etapze: Temis dasrulebisas, semestris<br />

bolos, saswavlo wlis bolos. aseTi Sefasebisas mowmdeba is, Tu ramdenad miaRwia moswavlem standartiT<br />

gaTvaliswinebul Sedegs / Sedegebs.<br />

swored Semajamebeli Sefasebis Sedegebis analizze dayrdnobiT vakeTebT daskvnas, ramdenad Sesrulda<br />

erovnuli saswavlo gegmiT gaTvaliswinebuli moTxovnebi.<br />

3. Sefasebis sqemebis Seqmna da gamoyeneba


a aris gakveTilis saswavlo mizni?<br />

radgan axali erovnuli saswavlo gegmis sagnobrivi programis misaRwevi Sedegebi moicavs: codnas,<br />

unar-Cvevebs, damokidebulebas. bunebrivia gakveTilebis saswavli mizani, romelic standartis enaze unda<br />

Camoyalibdes unda moicavdes maT.<br />

magaliTad:<br />

sagani Tema saswavlo mizani standartis mixedviT<br />

sabunebismetyvelo mecnierebebis<br />

safuZvlebi<br />

nivTierebis simkvrive moswavlem SeZlos daakavSiros nivTierebis simkvrive<br />

mis praqtikul gamoyenebasTan; adekvaturad gamoiyenos<br />

Sesabamisi cnebebi da formulebi amocanebis<br />

amosaxsnelad. ganuviTardes saazrovno, komunikaciis<br />

unar-Cvevebi.<br />

sainteresoa SevexoT, ra kavSiri arsebobs saswavlo mizansa da Sefasebis kriteriumebs Soris?<br />

gakveTilis saswavlo mizani gakveTilis bolos Sedegad gadaiqceva.<br />

-rogor gaizomos Sedegi?<br />

-swored amisaTvis aris saWiro kriteriumi.<br />

-ris mixedviT yalibdeba kriteriumebi?<br />

-gakveTilis saswavlo miznis Sesabamisad!<br />

- rogor?<br />

gTavazobT konkretul magaliTs:<br />

gakveTilis saswavlo mizani Sefasebis kriteriumebi<br />

moswavlem SeZlos daakavSiros nivTierebis simkvrive mis<br />

praqtikul gamoyenebasTan; adekvaturad gamoiyenos Sesabamisi<br />

cnebebi da formulebi amocanebis amosaxsnelad.<br />

ganuviTardes saazrovno, komunikaciis unar-Cvevebi.<br />

23<br />

1. ganmartavs nivTierebis simkvrives<br />

2. msjelobs nivTierebis simkvrivis praqtikul gamoyenebaze<br />

3. Sesabamisi cnebebs da formulebs adekvaturad<br />

iyenebs amocanebis amosaxsnisas<br />

rogorc, xedavT saswavlo mizanSi ramdeni zmna anu operaciac aris mocemuli imdeni Sefasebis kriteriumia<br />

saWiro Sedegebis gasazomad. es saSualebas aZlevs pedagogs (Semfasebels) TiToeuli operacia<br />

Seufasos moswavles; anu daukonkretos ra gaakeTa kargad da ra ver gaakeTa. Sefasebis kriteriumebis<br />

gamoyenebiT maswavlebeli adgens Sefasebis rubrikas da TiToeul kriteriums Slis doneebis mixedviT.<br />

gTavazobT konkretul magaliTs.<br />

kriteriumebi 1-3 4-5 6-7 8-10<br />

ganmartavs niv-<br />

Tierebis simkvrives<br />

msjelobs niv-<br />

Tierebis simkvrivis<br />

praqtikul<br />

gamoyenebaze<br />

amocanebis amoxsnisas<br />

iyenebs Sesabamis<br />

cnebebs da<br />

formulebs<br />

arasworad<br />

ganmartavs niv-<br />

Tierebis simkvrives<br />

arasworad<br />

msjelobs niv-<br />

Tierebis simkvrivis<br />

praqtikul<br />

gamoyenebaze<br />

amocanebis amoxsnisas<br />

ver iyenebs<br />

Sesabamis cnebebs<br />

da formulebs<br />

arasrulad ganmartavs<br />

nivTierebis simkvrives<br />

zogadad da xarvezebiT<br />

msjelobs niv-<br />

Tierebis simkvrivis<br />

praqtikul gamoyenebaze<br />

amocanebis amoxsnisas<br />

xarvezebiT<br />

iyenebs Sesabamis cnebebs<br />

da formulebs<br />

saubrobs ra<br />

ganapirobebs<br />

simkvrives da<br />

ganmartavs<br />

msjelobs niv-<br />

Tierebis simkvrivis<br />

praqtikul<br />

gamoyenebaze<br />

amocanebis amoxsnisas<br />

iyenebs<br />

Sesabamis cnebebs<br />

da formulebs<br />

ganixilebs ra kavSiria masas<br />

moculobasa da simkvrives<br />

Soris da ganmartavs niv-<br />

Tierebis simkvrives;<br />

msjelobs nivTierebis simkvrivis<br />

praqtikul gamoyenebaze<br />

- mag. aanalizebs kvadrociklis<br />

sxvadasxva nawilebi sxvadasxva<br />

simkvrivis nivTiere bisgan<br />

damzadebis mizanSewonilobas<br />

amocanebis amoxsnisas warmatebiT<br />

iyenebs Sesabamis cnebebs<br />

da formulebs<br />

arsebobs gansxvavebuli tipis da daniSnulebis Sefasebis sqemebi. imisda mixedviT Tu ra mizans isaxavs<br />

konkretuli Sefaseba da rogor miiRweva es mizani. ganasxvaveben:<br />

• analitikur<br />

• holistur


• zogad<br />

• konkretul Sefasebis sqemebs.<br />

ganvixiloT isini cal-calke.<br />

iseT SemTxvevebSi, rodesac maswavlebels surs, rom moswavlis codna Seafasos ori an meti kriteriumis<br />

mixedviT igi iyenebs an qmnis analitikuri Sefasebis sqemas. zemoT mocemuli Sefasebis sqema analitikuria.<br />

radganac is 3 kriteriums Seicavs.<br />

aris SemTxvevebi, rodesac Sefasebis sqemis dayofa or an met damoukidebel maxasiaTeblad aucilebeli<br />

ar aris an ubralod ver xerxdeba. aseT SemTxvevaSi maswavlebeli qmnis an iyenebs holistur Sefasebis sqemas.<br />

holisturi Sefasebis sqemis grafebSi gaerTianebulia yvela kriteriumi da yvela maxasiaTebeli. ris<br />

mixedviTac maswavlebels surs rom magaliTad naweri Seafasos. moswavlis pasuxis xarisxi fasdeba zogadad<br />

da ara konkretuli maxasiaTeblebis mimarT. gTavazobT Txzulebis holisturi Sefasebis sqemis nimuSss:<br />

holisturi Sefasebis sqema<br />

davalebis moTxovnas pasuxobs srulad. azri mkafiod da Tanmimdevrulad aris gadmocemuli. grama- 3<br />

tika da leqsika moTxovnis Sesabamisia. Secdomebis raodenoba umniSvneloa.<br />

davalebis moTxovnas pasuxobs nawilobriv. azri Tanamimdevrulad mxolod zog SemTxvevaSia gadmoce- 2<br />

muli. gramatika da leqsika moTxovnaze martivia. Secdomebis raodenoba zog SemTxvevaSi xels uSlis<br />

azris gagebas.<br />

davalebis moTxovnas pasuxobs mcired. azris gageba Wirs. gramatikuli da leqsikuri Secdomerbi aris 1<br />

winadadebebis umetesobaSi.<br />

naweri davalebas ar pasuxobs, an azris gageba SeuZlebelia, an furceli carielia. 0<br />

Sefaseba sabunebismetyvelo sagnebSi<br />

ras iTvaliswinebs Sefasebis TiToeuli komponenti sabunebismetyvelo sagnebSi:<br />

1) saSinao davaleba<br />

davalebis tipebi: saSinao eqsperimenti, dakvirveba obieqtebsa da procesebze, informaciis moZieba,<br />

konceptualuri rukis Sedgena, modelireba, referatis momzadeba da sxva.<br />

fasdeba Semdegi unarebi:<br />

1. saazrovno unar-Cvevebi;<br />

2. kvlevis unar-Cvevebi;<br />

3. problemis gadaWris unar-Cvevebi;<br />

4. TviTmarTvis unar-Cvevebi.<br />

rubrikis nimuSi:<br />

informaciis moZiebis Sefaseba<br />

TariRi:<br />

moswavle Sefasebis kriteriumebi<br />

1.<br />

2.<br />

3.<br />

4.<br />

5<br />

6.<br />

7.<br />

informaciis<br />

wyaroebis arCeva<br />

0-3<br />

moZiebuli informaciis kvlevis<br />

mizanTan Sesabamisoba<br />

0-4<br />

24<br />

moZiebuli informaciis<br />

organizeba<br />

0-3<br />

qulaTa maqsimaluri<br />

raodenoba<br />

10


2) saklaso davaleba<br />

davalebis tipebi: sakiTxis ganxilva/diskusia, eqsperimenti, monacemebis aRricxva/damuSaveba, modelireba,<br />

savele/gasvliTi samuSaoebi da sxva.<br />

1.<br />

2.<br />

3.<br />

4.<br />

5<br />

6.<br />

7.<br />

fasdeba Semdegi unarebi:<br />

1. saazrovno unar-Cvevebi;<br />

2. kvlevis unar-Cvevebi;<br />

3. problemis gadaWris unar-Cvevebi;<br />

4. socialuri unar-Cvevebi;<br />

5. komunikaciis unar-Cvevebi;<br />

6. TviTmarTvis unar-Cvevebi.<br />

rubrikis nimuSi:<br />

TariRi: eqsperimentis Sefaseba<br />

moswavle Sefasebis kriteriumebi<br />

kvlevis<br />

miznis<br />

gansazRvra<br />

0-2<br />

saWiro<br />

inventaris<br />

gansazRvra<br />

0-1<br />

kvlevis<br />

Sedegis<br />

varaudi<br />

0-1<br />

kvlevis<br />

mimdinareobis<br />

aRwera<br />

0-2<br />

25<br />

monacemebis<br />

aRricxva<br />

0-1<br />

monacem-<br />

Ta analizi<br />

0-2<br />

daskvnis<br />

gamotana<br />

0-1<br />

qulaTa<br />

maqsimaluri<br />

raodenoba<br />

10<br />

3) Semajamebeli davaleba<br />

Semajamebeli davalebis komponenti ukavSirdeba swavla-swavlebis Sedegs. am komponentSi unda Sefasdes<br />

erTi saswavlo monakveTis (Tema, Tavi, paragrafi, sakiTxi) Seswavla-damuSavebis Sedegad miRweuli Sedegebi.<br />

konkretuli saswavlo erTeulis dasrulebisas moswavlem unda SeZlos sabunebismetyvelo sagnebis<br />

standartiT gansazRvruli codnisa da unarebis warmoCena. Sesabamisad, Semajamebeli davalebebi unda<br />

afasebdes sabunebismetyvelo sagnebis standartiT gansazRvruli Sedegebis miRwevis dones.<br />

standartis moTxovnaTa Sesafaseblad rekomendebulia Semajamebel davalebaTa mravalferovani<br />

formebis gamoyeneba. sabunebismetyvelo sagnebis Semajamebel davalebaTa tipebi SeiZleba iyos: testi,<br />

sxvadasxva tipis savarjiSo, savele/gasvliTi samuSao, modelireba, proeqti, prezentacia da sxva.<br />

fasdeba Semdegi unarebi:<br />

1. saazrovno unar-Cvevebi;<br />

2. kvlevis unar-Cvevebi;<br />

3. problemis gadaWris unar-Cvevebi;<br />

4. komunikaciis unar-Cvevebi;<br />

5. socialuri unar-Cvevebi;<br />

6. TviTmarTvis unar-Cvevebi.<br />

moTxovnebi, romlebsac unda akmayofilebdes Semajamebeli davalebebi<br />

• davalebis TiToeul tips unda axldes Sefasebis zogadi rubrika;<br />

• zogadi rubrika unda dazustdes konkretuli davalebis pirobisa da gavlili masalis gaTvaliswinebiT;<br />

• 10 qula unda ganawildes rubrikaSi Semaval kriteriumebze;<br />

• miTiTebuli unda iyos standartis is Sedegebi, romelTa Sefasebasac emsaxureba Semajamebeli davaleba.


ubrikis nimuSi:<br />

TariRi: kvleviTi proeqti<br />

1.<br />

2.<br />

3.<br />

4.<br />

5<br />

6.<br />

7.<br />

moswavle Sefasebis kriteriumebi<br />

proeqtis<br />

mizani<br />

0-1<br />

kvlevis<br />

gegmis<br />

SemuSaveba<br />

0-1<br />

sakiTxTan<br />

dakav-<br />

Sirebuli<br />

informaciis<br />

moZieba<br />

0-1<br />

kvlevis<br />

Catareba<br />

0-2<br />

26<br />

monacemebis<br />

aRricxva<br />

0-1<br />

analizi da<br />

daskvnis<br />

gakeTeba<br />

0-2<br />

prezentacia<br />

0-2<br />

qulaTa<br />

maqsimaluri<br />

raodenoba<br />

10<br />

Sefasebis sqemebis mravalferovnebis miuxedavad moTxovnebi maT mimarT erTnairia:<br />

• rubrikebi/kriteriumebi erTmniSvnelovnad da mkafiod unda iyos Camoyalibebuli/sando/;<br />

• Sefasebis sqema unda amowmebdes mxolod imas ris Semowmebasac isaxavs miznad da sxvas arafers /validuri/;<br />

• moswavleebi winaswar unda icnobdnen (da/an monawileobdnen sqemis SeqmnaSi) im Sefasebis sqemas, romliTac<br />

maTi codna fasdeba /gamWirvale/;<br />

yovelive zemoTaRniSnulidan gamomdinare SegviZlia SevajamoT:<br />

• Sefasebis sqemebi, aris mkacrad gansazRvruli kriteriumebisa da maTi gamoyenebis wesebis erToblioba,<br />

romlis mixedviTac fasdeba moswavlis moswreba ama Tu im aqtivobaSi an saganSi;<br />

• arsebobs gansxvavebuli tipis da daniSnulebis Sefasebis sqemebi. imisda mixedviT Tu ra mizans isaxavs<br />

konkretuli Sefaseba da rogor miiRweva es mizani, gaasxvaveben analitikur da holistur zogad da<br />

konkretul Sefasebis sqemebs;<br />

• drois garkveuli monakveTis ganmavlobaSi erTi da imave Sefasebis sqemis sistematurad gamoyeneba<br />

da Sedegebis Sedareba moswavlis ganviTarebis efeqturi saSualebaa;<br />

• sasurvelia, rom maswavlebelma Sefasebis sqemis Seqmnis procesSi CarTos moswavleebi. es moswavleebs<br />

sasualebas miscems ufro kargad gerkven imasi Tu ras iTxoven maTgan.


kognituri sqemebis gamoyeneba saswavlo procesSi<br />

sqemebiT saswavlo procesis datvirTva exmareba moswavleebs dasamuSavebeli masalaSi mowodebuli<br />

mniSvnelovani informaciis aRqmaSi. sqemebiT muSaobisas moswavleebs xelT eZlevaT teqstis kontrolis<br />

meqanizmi, romelic nawilisa da mTelis, konceptisa da detalebis urTierTmimarTebebis dadgenasa da<br />

vizualurad danaxvaSi uwyobs maT xels. amitomac xSirad am sqemebs kognitur diagramebs uwodeben.<br />

Semajamebeli<br />

samuSaoebis<br />

Catarebisas<br />

saSinao da<br />

saklaso<br />

samuSaoebisas<br />

raSi exmareba kognituri sqemebi moswavleebs?<br />

• informaciis mwyobrad organizebaSi<br />

• informaciis gaanalizebaSi<br />

• uviTarebs vizualur aRqmas<br />

• uviTarebs kritikul azrovnebas<br />

kognituri sqemebis gamoyenebis areali:<br />

gamoiyeneba<br />

axali masalis<br />

gacnobis dros<br />

kognituri<br />

sqemebis<br />

gamoyenebis<br />

areali<br />

27<br />

teqstis<br />

kiTxvisas<br />

teqstis<br />

damuSavebisas<br />

raSi exmareba kognituri sqemebi maswavleblebs?<br />

• kognituri sqemebis gamoyenebisas maswavlebeli moswavleebs saSualebas aZlevs gaaaqtiuros winare<br />

codna<br />

• kognituri sqemebis gamoyenebiT xsnis axal masalas<br />

• zedmiwevniTi konkretulobiT ajamebinebs moswavleebs aTvisebul masalas<br />

• exmareba pedagogs moswavles Seuqmnas iseTi saswavlo garemo, rodesac is aanalizebs movlenas<br />

• exmareba pedagogs moswavlis progresis, misi akademiuri moswrebis aRnusxvaSi da SefasebaSi.<br />

gTavazobT, informacias ramdenime kognituri sqemaze; ra mizniT SeiZleba gamoiyenos maswavlebelma<br />

da es konkretuli sqema, raSi exmareba moswavles?<br />

kognituri sqemis dasaxeleba ra mizniT iyenebs maswavlebeli? raSi exmareba moswavles?<br />

Aambis/Sinaarsis organizebis sqema. zedmiwevniTi konkretulobiT ajamebinebs<br />

moswavleebs aTvisebul masalas<br />

movlena da Sedegebi kognituri sqemebis gamoyenebiT xsnis<br />

axal masalas<br />

mizez-Sedegobriobis ruka exmareba pedagogs moswavles Seuqmnas<br />

iseTi saswavlo garemo, rodesac is<br />

aanalizebs ama Tu im movlenas<br />

Ggaixsenos: ist pirovnebebi, moqmedebis<br />

adgili. dainaxos problemis<br />

dinamika da Sedegi.<br />

informaciis gaanalizebaSi<br />

movlenis/problemis<br />

gaanalizebaSi(gaanalizon ama-Tu<br />

im movlenis gamomwvevi mizezebi<br />

da movlenis Sedegebi).


vici, minda vicode, viswavle<br />

vici, minda vicode, viswavle gamoiyeneba sagakveTilo procesSi teqstze muSaobisas, rac<br />

• amzadebs moswavles masalis mTlianobaSi gaazrebisaTvis;<br />

• gviCvenebs, ra aris mocemul teqstSi moswavlisaTvis mniSvnelovani;<br />

• gviCvenebs, ra iswavla man am teqstiT;<br />

• aviTarebs informaciis daxarisxebis unar-Cvevebs;<br />

• aZlierebs teqstis kiTxvisa da masze muSaobis motivacias;<br />

• aviTarebs kiTxvis dasmis unar-Cvevebs;<br />

• aviTarebs weriTi metyvelebis unar-Cvevebs.<br />

es strategia gamoiyeneba individualuri, wyvilebsa da jgufebSi muSaobisas.<br />

gamoyenebis wesi:<br />

I etapi: maswavlebeli saswavli miznidan gamomdinare acnobs moswavleebs, ra sakiTxs exeba wasakiTxi<br />

teqsti da sTxovs Seavson sqema, risTvisac maT unda gaixsenon da pirvel grafaSi Caweron yvelaferi, rac<br />

ician, an hgoniaT, rom ician mocemuli sakiTxis Sesaxeb;<br />

meore grafaSi SekiTxvebis saxiT Camoayalibon, risi gagebac<br />

ainteresebT am sakiTxis Sesaxeb.<br />

II etapi: es etapi kiTxvis dasrulebis Semdeg iwyeba da mdgomareobs imaSi, rom sqemis mesame grafaSi<br />

moswavleebi weren imas, rac iswavles.<br />

sqemis nimuSi aseTia:<br />

vici minda vicode viswavle<br />

es aris meTodi, romelic kargia wina klasSi ganvlili masalis gasaxseneblad, axal masalasTan dasakavSireblad<br />

da konkretuli Temis Sesajameblad.<br />

venis diagrama<br />

saswavlo miznidan gamomdinare xSirad efeqturia informaciis organizeba diagramebiT. maTi daxmarebiT<br />

informacia xdeba TvalsaCino. ama Tu im formis diagramis Seqmnis procesSi moswavleebs uviTardebaT:<br />

• informaciis Sekrebisa da daxarisxebis unar-Cveva;<br />

• raodenobrivi da Tvisobrivi monacemebis organizaciis da warmodgenis unar-Cveva;<br />

• raodenobrivi monacemebis dalagebis unar-Cveva;<br />

• Tvisobrivi monacemebis Sedarebis unar-Cveva;<br />

• monacemebis analizis safuZvelze daskvnis gamotanis unar-Cveva.<br />

am diagramis damkvidreba cnobili ingliseli maTematikosis jon venis (1834-1923) saxels ukavSirdeba.<br />

venis diagrama Sedgeba ori an meti rgolisagan. diagrama SedarebiTi analizis saSualebas iZleva da efeqturia<br />

sxvadasxva saswavlo disciplinebis swavlebisas.<br />

Sevsebis wesi<br />

a-varianti: I da II nawilSi faqtis, an movlenis, an personaJis gansxvavebuli niSnebi iwereba, xolo III<br />

nawilSi - msgavsi.<br />

b-varianti: cal-calke ivseba I da II nawili, xolo is, rac oriveSi aRmoCndeba erTnairi gadadis III-Si.<br />

gansxvaveba msgavseba Gansxvaveba<br />

28


drois diagrama<br />

es sqema maswavlebelma SesaZlebelia warmatebulad gamoiyenos faqtebis da movlenebis drosTan dasakavSireblad.<br />

diagrama saSualebas aZlevs moswavleebs daamuSaon istoriuli faqtebis, movlenebis Semcveli<br />

didi teqstebi da sakiTxebi wyvilebSi, jgufebSi, individualerad da maTze dayrdnobiT Seadginon drois<br />

diagrama.<br />

Sevsebis wesi<br />

a-varianti: jer ivsebi diagramis I nawili, romelSic aRiniSneba dro (welTaRricxva, saukune, weli, Tve,<br />

ricxvi, dRe). Semdeg II nawilSi TiToeuli droiTi aRniSvnis gverdiT Sesabamisi movlena, faqti.<br />

kartografiis ganviTareba<br />

wlebi Seqmnili rukebis tipebi<br />

b-varianti: erTdroulad da TanamimdevrobiT ivseba diagramis orive nawili<br />

kartografiis ganviTareba<br />

wlebi Seqmnili rukebis tipebi<br />

Cvens welTaRricxvamde Qqvaze Seqmnili<br />

29<br />

portulano<br />

T diagrama<br />

es sqema maswavlebelma SeiZleba mravalmxriv gamoiyenos. igi Zalze mosaxerxebelia sapirispiro mosazrebaTa<br />

gamosaTqmelad, movlenebisa Tu faqtebis Sesapirispireblad da Sesadareblad, moqmed gmirTa<br />

dasaxasiaTeblad.<br />

T sqema saSualebas gvaZlevs warmovaCinoT dapirispireba gansaxilvel sakiTxebs /faqtebs, movlenebs,<br />

adamianebs, sagnebs da a.S./ Soris.<br />

savarjiSo kargia informaciis dasaxarisxeblad (vTqvaT, dadebiTad da uaryofiTad) da dasajgufeblad.<br />

Sevsebis wesi<br />

dafaze, rveulSi an Tabaxis furcelze ixazeba T diagrama. saswavlo miznidan gamomdinare SeiZleba<br />

Seivsos jer sqemis marcxena mxare, Semdeg _ marjvena. marcxena mxaris Sevsebis Semdeg, marjvena mxareSi<br />

iwereba misi sapirispiro mosazrebebi.<br />

samuSao sruldeba individualurad, wyvilebSi an jgufurad, <strong>maswavleblis</strong> Sexedulebisamebr:<br />

daS


ekomendaciebi - rogor movamzadoT proeqti<br />

qimiis erT-erT gakveTilze moswavleebs eZlevaT davaleba moamzadon proeqti `wyali – sicocxlea~. anu<br />

ra RonisZiebebis ganxorcieleba aris SesaZlebeli mdinaris dabinZurebis Tavidan asacileblad.<br />

TqvenTvis cnobilia, rom proeqti interaqtiuri swavlebis erT-erTi kolaboraciuli meTodia.<br />

gTavazobT ramdenime konkretul rCevas romelic exeba proeqtis saswavlo procesSi gamoyenebis meTodikas:<br />

rCeva 1 proeqtis Seqmna saWiroa maSin roca problema arsebobs. proeqtis mTavari mizani am problemis<br />

mogvarebaa!<br />

/mag., problemaa dabinZurebuli mdinare; proeqtis mTavari mizani mdinaris dabinZurebis Tavidan<br />

acilebaa/<br />

rCeva 2 problemis Tvisobrivi da raodenobrivi SeswavlisaTvis kvlevaa saWiro, amitom kvlevis gegmis<br />

SemuSaveba mniSvnelovania;<br />

mag. kvlevis gegmis nimuSi<br />

ras vikvlev? ra meTodiT vikvlev? ra vadaSi vikvlev? SeniSvna<br />

mdinare X -s romeli mdinareebi<br />

uerTdeba da ramdenad<br />

dabinZurebulia isini?<br />

mdinaris dabinZurebis xarisxis<br />

dadgena<br />

rukis kvleva, mdinaris Senakadebis<br />

mimdebared mcxovrebTa<br />

gamokiTxva<br />

mdinaris wylis laboratoriuli<br />

kvleva<br />

30<br />

10 dReSi<br />

10 dRe<br />

rCeva 3 informaciis floba yvela moqmedebis warmatebis safuZvelia!<br />

SesTavazeT moswavleebs informaciis mopovebis wyaroebi:<br />

wignebi internet resursebi, gazeTebi,<br />

Jurnalebi, fotoebi<br />

samTavrobo, arasamTavrobo,kvleviTi,<br />

saganmanaTleblo uwyebebi, adamianebi<br />

uSualo<br />

kontaqti<br />

rCeva 4 kvlevis Catareba moswavleebma unda awarmoon dagegmilis Sesabamisad.<br />

kvlevis Tematika:<br />

• arsebobs Tu ara Tqvens sazogadoebaSi sufTa wylis problema;<br />

• gaarkvieT, vin aris pasuxismgebeli wylis sisufTaveze;<br />

• iyeneben Tu ara sawarmoebi Tqvens sacxovrebelTan axlos mdebare mdinares;<br />

• rukis saSualebiT gaarkvieT, sad Caedineba es mdinare, romeli qveynidan an raioidan moedineba da aris<br />

Tu ara im regionSi dabinZurebis kerebi;<br />

• ra saxis narCenebi Caedineba masSi. ra Sedegebi moyolia an SeiZleba mohyves mdinaris dabinZurebas;<br />

• ra RonisZiebebis ganxorcieleba aris SesaZlebeli mdinaris dabinZurebis Tavidan asacileblad.<br />

rCeva 5 kvlevis Sedegebis CaniSvna unda moxdes romelime grafikul Tu vizualur formatSi/cxrili,<br />

sqema, diagrama, foto da videomasala .../<br />

rCeva 6 Zalian mniSvnelovania moswavleebs vaswavloT rogor gaakeTon monacemTa analizi am analizze<br />

dayrdnobiT gaakeTon Sefaseba da amaze dayrdnobiT moZebnon problemis gadaWris gza.


magaliTad<br />

Ykvlevis Sedegebis<br />

analizze<br />

dayrdnobiT<br />

yvelaze seriozuli<br />

problema ra aris?<br />

mag. Ykvlevis Sedegebis<br />

analizze dayrdnobiT<br />

yvelaze seriozuli<br />

problema is rom mdinaris<br />

sanapiroebi nagaviTaa<br />

saves da masSi 2<br />

welia aRaravin banaobs<br />

kvlevis<br />

Sedegebis<br />

analizze<br />

dayrdnobiT<br />

ra iwvevs am<br />

problemas?<br />

mag. kvlevis Sedegebis<br />

analizze<br />

dayrdnobiT ikveTeba,<br />

rom 2 welia<br />

soflis mcxovrebni<br />

nagavs pirdapir mdinareSi<br />

yrian<br />

moifiqreT problemis<br />

mogvarebis Tanmimdevruli<br />

nabijebi<br />

1. Cveni kvlevis Sedegebi gavugzavnoT<br />

raionis adgilobriv<br />

TviTmarTvelobas da vTxovoT<br />

mdinarispira soflebSi gamoyos<br />

nagavsayrelebi<br />

2. davgegmoT d aim soflebSi<br />

arsebul skolis mosw erTad<br />

movawyoT mdinaris sanapiroebis<br />

dasufTavebis aqciebi.. da nagavi<br />

iqedan simbolurad “gadavitanoT”<br />

sofelSi gamoyofil nagavsayrelze<br />

rCeva 7 vaswavloT da movTxovoT moswavleebs efeqturi prezentacia<br />

• eleqtronuli prezentacia<br />

• posterebis damzadeba<br />

• verbaluri prezentacia<br />

• blogebis, feisbuqis da a.S. gamoyenebiT prezentacia<br />

• gamofena<br />

• aqcia<br />

31<br />

daasabuTeT Tqvens<br />

mier mofiqrebuli<br />

nabijebis efeqturoba<br />

1. yvela dasaxlebas unda<br />

hqondes nagavsayreli<br />

2. TanamonawileobiTi<br />

aqciebi zrdis TanamonawileTapasuxismgeblobas..<br />

aqcia ki sasurveli<br />

qcevis demonstrirebaa<br />

proeqtis Sefaseba<br />

2011-2016 w. erovnul saswavlo gegmis bunebismetyvelebis standartSi mocemulia kvleviTi proeqtis<br />

Sefasebis sqema. sasurvelia moswavleebma winaswar icodnen Sefasebis kriteriumebi da Sefasebis sqema.<br />

Sefasebis sqema<br />

TariRi: kvleviTi proeqti<br />

moswavle Sefasebis kriteriumebi<br />

proeqtis kvlevis sakiTxTan kvlevis monaanal- mizani gegmis dakavSirebuli Catareba cemebisizi da<br />

0-1 SemuSaveba informaciis 0-2 aRricxva daskvnis<br />

0-1<br />

moZieba<br />

0-1 gakeTeba<br />

0-1<br />

0-2<br />

1.<br />

2.<br />

3.<br />

4<br />

5<br />

6<br />

7<br />

prezentacia<br />

0-2<br />

SeniSvna am proeqtis momzadebaSi moswavleebs daexmarebaT Semdegi internet-resursebi:<br />

1. http://www.youtube.com/watch?v=WuG5WTId-IY<br />

2. http://imeretnature.blogspot.com/<br />

qulaTa<br />

maqsimaluriraodenoba<br />

10


informaciuli teqnologiebis gamoyeneba swavlebaSi da misi<br />

saswavlo- meToduri uzrunvelyofa<br />

informaciuli teqnologiebis gamoyeneba xels uwyobs moswavleTa motivaciis gazrdas, moswavleTa<br />

CarTvas swavla-swavlebis procesSi da erovnuli saswavlo gegmiT gaTvaliswinebuli sakiTxebis ukeT<br />

gagebas. rodesac sabunebismetyvelo sagnebis warmatebulad swavlebaze vsaubrobT, unda gaviTvaliswinoT<br />

is garemo, romelic saWiroa am saswavlo disciplinis efeqtianad warmarTvisaTvis.<br />

gansakuTrebiT mniSvnelovania informaciul-sakomunikacio teqnologiebis (ist-is) gamoyeneba qimiis<br />

gakveTilebze, sadac sagnis 1/3 nawili eTmoba eqsperimentebs. teqnologiebis multimediuri xasiaTi iZleva<br />

saSualebas moswavleebisaTvis TvalsaCino gavxadoT esa Tu is qimiuri movlena (garkveulwilad movaxdinoT<br />

laboratoriebis ar arsebobis konpensireba). agreTve fizikurad SeuZlebelia iseTi laboratoriuli<br />

samuSaoebis Catareba Tu gaviTvaliswinebT im faqtorebs, rogoricaa qimiuri reaqciebis xangrZlivoba,<br />

reaqtivebis ar qona, nivTierebebis momwamlavi buneba, ekologiuri problemebi, bavSvis usafrTxoeba.<br />

garda amisa, teqnologiebis gamoyenebiT SesaZlebelia, magaliTad: eqsperimentis Sewyveta, SeCereba, an<br />

im nawilis ganmeoreba, romelic cudad iqna aTvisebuli. aseTi midgoma xels uwyobs sagnis Seswavlisadmi<br />

interesis amaRlebas.<br />

informaciuli teqnologiebis integracia swavlaSi aris inovaciuri saqmianoba, romelic naklebad<br />

ergeba skolis Zvel tradiciul models.<br />

ist-is gamoyenebiT icvleba saswavlo garemos xedva. swavlis garemo aRar aris SezRuduli fizikuri<br />

sivrciT. misi Semadgeneli nawilia virtualuri sivrce, romelic saSualebas aZlevs moswavleebs da maswavleblebs<br />

`gavidnen~ saklaso oTaxis kedlebs gareT da daukavSirdnen mTel msoflios.<br />

ratom unda gamoviyenoT Web 2.0 teqnologiebi swavla/swavlebaSi?<br />

ra sargebeli moaqvT am teqnologiebs moswavleebisaTvis da maswavleblebisaTvis?<br />

Web 2.0 teqnologiebi<br />

CarTuloba monawileoba TanamSromloba<br />

kreatuloba komunikacia<br />

Web 2.0 teqnologiebi zrdian moswavleTa CarTulobis xarisxs. swavla am teqnologiebis gamoyenebiT<br />

ufro mimzidvelia, vinaidan ufro axlosaa realur saqmianobasTan.<br />

Web 2.0 teqnologiebis gamoyenebiT moswavle ara mxolod swavlobs, aramed monawileobs codnis SeqmnaSi.<br />

aseTi SesaZlebloba moswavleebs adre iSviaTad Tu eZleodaT. magaliTad, moswavlis mier Seqmnili<br />

blogi da iq gamoqveynebuli informacia aris misi wvlili (da SeiZleba, Zalian mniSvnelovanic) internetis<br />

kontentis SeqmnaSi. es mniSvnelovani socialuri aqtivobaa, romelic zrdis moswavleebis motivacias.<br />

Web 2.0 teqnologiebi gvaZleven TanamSromlobis realur SesaZleblobebs. bolo wlebSi ganaTlebaSi<br />

TanamSromlobas moswavleebs Soris, moswavleebsa da maswavleblebs Soris mniSvnelovani roli eniWeba.<br />

magram mxolod axla xdeba SesaZlebeli realuri TanamSromlobis pirobebis Seqmna axali teqnologiebis<br />

gamoyenebiT.<br />

Web 2.0 teqnologiebi xels uwyoben kreatulobis zrdas. rigiT moswavles aqvs SesaZlebloba Seqmnas<br />

multimediuri produqtebi, gamoaqveynos internetSi da miiRos Sefaseba sxvadasxva adamianebisagan.<br />

Web 2.0 teqnologiebi xels uwyoben diskusiis da kritikuli azrovnebis unaris ganviTarebas. urTier-<br />

Toba realur auditoriasTan moiTxovs maTgan gacilebiT met pasuxismgeblobas.<br />

32


logis gamoyeneba swavlaSi<br />

saWiroeba<br />

ratom unda vawarmooT blogi?<br />

1. imitom rom es saintereso da mimzidvelia. imdenad mimzidveli, rom moswavleebs aviwydebaT, rom<br />

isini sinamdvileSi swavloben.<br />

2. imitom rom momavalSi ase mogviwevs swavla. swavla xorcieldeba maSin, roca moswavle CarTulia<br />

praqtikosTa TemSi, swavlis autenturi amocanebis gadaWris procesSi, swavlobs maSin, roca axdens interaqcias<br />

Temis wevrebTan.<br />

3. imitom rom es Secvlis Tqvens cxovrebas.<br />

4. imitom rom blogis saSualebiT daukavSirdebiT gare samyaros.<br />

blogi saSualebas aZlevs moswavles gaxdes `maswavlebeli~ – anu warudginos sakuTari masalebi auditorias.<br />

blogis gamoyeneba<br />

blogi aris sivrce, sadac moswavleebs da maswavleblebs aqvT SesaZlebloba iswavlon erTmaneTisagan.<br />

ra aris blogi?<br />

ratom aris blogi aseTi mniSvnelovani swavla/swavlebaSi?<br />

• blogebis saSualebiT SesaZlebelia virtualuri Temebis Seqmna, sadac Temis wevrebi erToblivad<br />

msjeloben, uziareben erTmaneTs codnas, marTaven diskusiebs maTTvis saintereso sakiTxebis irgvliv,<br />

• blogi exmareba moswavles codna aRiqvas mTlianobaSi, rogorc urTierTdakavSirebuli da ara izolirebuli<br />

faqtebi.<br />

• blogi aZlierebs sakuTrebis grZnobas da zrdis arCevans.<br />

• blogi aZlevs moswavles saSualebas miawvdinos sakuTari xma sakmaod did auditorias. es zrdis pasuxismgeblobas<br />

da aviTarebs sakuTar swavlaze dakvirvebis unars.<br />

• blogi zrdis moswavlis motivacias da pasuxismgeblobas. roca moswavlem icis, rom mis namuSevars<br />

ecnoba farTo auditoria is meti pasuxismgeblobiT ekideba swavlas.<br />

proeqti<br />

Gearn-onlain proeqti “wyali sicocxlea”<br />

http://gearn.blogspot.com/2008/09/gearn.html<br />

am proeqtSi<br />

http://ekologiaia.blogspot.com/<br />

CarTulia saqarTvelos sxvadasxva kuTxis skolebi, maswavleblebi, moswavleebi.<br />

http://imeretnature.blogspot.com/<br />

http://lazuriti.wordpress.com/<br />

http://yvirila.blogspot.com/<br />

http://mtkvrisproblema.blogspot.com/<br />

http://www.shavizgva-nini-nino.blogspot.com/<br />

http://madneuli.blogspot.com/<br />

33


7. gakveTilis scenarebi<br />

Sesavali<br />

1. bunebismetyvelebis sagani, fizikuri sidideebi<br />

gakveTilis saswavlo mizani: moswavlem SeZlos bunebaSi mimdinare movlenebze dakvirvebisas awarmoos<br />

sxvadasxva gazomviTi saqmianobebi, aRricxos monacemebi da drois, sigrZis da masis sazomi erTeulebi<br />

warmoadginos `SI~ sistemiT.<br />

standartTan Sesabamisoba: bun.VII.2<br />

aqtivoba1 – `buneba da bunebismetyveleba~ /5 wT/<br />

maswavlebeli interaqtiuri leqciisas TanmimdevrobiT ganixilavs ra aris:<br />

• buneba;<br />

• Bbunebismetyveleba;<br />

• sabunebismetyvelo mecnierebebi: Ffizika, qimia, biologia;<br />

• Ffizikuri sxeuli;<br />

• nivTiereba;<br />

• cocxali organizmi<br />

Aaqtivoba 2 – `bunebismetyvelebi ikvleven~ /10 wT/<br />

maswavlebeli moswavleTa cnobismoyvareobis gazrdis mizniT SekiTxvebiT mimarTavs moswavleebs:<br />

• ratom orTqldeba an iyineba wyali?<br />

• TxilamuriT ratom mivsrialebT Tovlze da ver vsrialebT mSral miwaze?<br />

• ra iciT nivTierebebis agebulebaze, maT urTierTqmedebebze, gardaqmnebze?<br />

• sad qreba wyalSi Cayrili Saqari?<br />

• ratom iwvis sanTeli?<br />

• bolos da bolos, ra kavSiri aqvs yvelafer amasTan sicocxles, riTia is unikaluri, rogor warmoiSva<br />

da viTardeba?<br />

moswavleTa SesaZlo pasuxebis Semdeg maswavlebeli azustebs sakiTxebs da akeTebs mimarTebebs am kiTxvebsa<br />

da wina aqtivobisas ganxilul sakiTxebs Soris da akeTebs daskvnas.<br />

Sejameba – 1. imisaTvis, rom am da mraval sxva kiTxvas upasuxos, adamiani akvirdeba bunebas; 2. amisaTvis<br />

gvaqvs SegrZnebis organoebi, romelTa saSualebiT SegviZlia davinaxoT da a. S., magram saWiroa sizuste;<br />

3. amitom bunebismetyvels sWirdeba sazomi xelsawyoebi da sidideebi.<br />

Aaqtivoba 3 – situaciuri amocana `sWirdeba Tu ara mkvlevars zusti monacemebi?~ /15 wT/<br />

maswavlebeli moswavleebs acnobs situacias:<br />

`warmoidgine, rom gazome fanjris CarCos simaRle Seni xelis mtkaveliT da naxe rom mtkaveli CarCos<br />

simaRleSi oTxjer Caetia. Semdeg dareke saxelosnoSi da sTxove, rom dagimzadon aseTi sigrZis magida.<br />

xelosanma sigrZe Tavisi mtkaveliT gadazoma~.<br />

Dmaswavlebeli SekiTxvebiT mimarTavs moswavleebs:<br />

– rogor fiqrob, misi damzadebuli magida iseTi iqneba, rogoric SeukveTe?<br />

– xom ar jobda xelosnisTvis geTqva, rom magidis sigrZe unda iyos 100 santimetri?<br />

moswavleebi pasuxoben argumentirebulad.<br />

Aaqtivoba 4 – `SI sistema yvela enaze laparakobs”<br />

maswavlebeli moswavleebs: – rogorc xedavT gazomvis sizuste damokidebulia imaze, rom sazom erTeulebSi<br />

gamovsaxoT monacemebi. amitom acnobs:<br />

– ra aris egreTwodebul `SI sistema~.<br />

fizikur sidideTa da erTeulTa saerTaSoriso sistema (egreTwodebuli `SI sistema~). mis mixedviT<br />

ganisazRvreba ZiriTadi fizikuri sidideebi: dro, sigrZe da masa.<br />

– ratom aris saerTaSoriso ?<br />

sistema saerTaSorisoa – adamianebi SeTanxmdnen rom yvelgan erTnairi, yvelasaTvis saerTo sazomi<br />

erTeulebi da maTi Sesabamisi sazomi xelsawyoebi gamoiyenon. xelsawyoebiT sididis gasazomad Seiqmna<br />

`etalonebi~. magaliTad, sigrZis etalonia gansakuTrebuli liTonebis – platinis da iridiumisgan damza-<br />

34


debul Zelze moniSnuli 1 metri sigrZis manZili, es Zeli inaxeba safrangeTSi, qalaq sevrSi, zomis da wonis<br />

saerTaSoriso palataSi. am etalonis mixedviT mzaddeba saxazavebi. aqedan gamomdinare, raimes sigrZis<br />

gazomva niSnavs etalonTan Sedarebas. igive iTqmis sxva fizikuri sidideebis Sesaxebac.<br />

maswavlebeli moswavleTa codnis gaTvaliswinebiT /moswavleebs mieces codnis gamomJRavnebis saSualeba/akeTebs<br />

drois, sigrZis da masis sazomi erTeulebis cxrils mswavleTa daxmarebiT aanalizebs:<br />

dro sigrZe masa<br />

1 wuTi (wT) 60 wami (wm) 100 kilometri 1000 metri 1 tona (t) 1000 kg.<br />

(km)<br />

(m)<br />

1 saaTi (sT) 60 wT, 3600 wm. 1 decimetri (dm) 0.1 m 1 centneri (c) 100 kg.<br />

1 dRe-Rame 24 sT 1 santimetri (sm) 0.01 m 1 grami 0.001 kg.<br />

1 weliwadi 365 dRe-Rame (nakian<br />

weliwadSi 366 dRe-Ramea)<br />

1 milimetri (mm) 0.001 m 1 miligrami (mg) 0.0001 kg.<br />

1 saukune 100 weliwadi<br />

akeTebs prezentacias<br />

aqtivoba5 – moswavleTa Sefaseba /5 wT/<br />

gakveTilis saswavlo miznidan da aqtivobebidan gamomdinare maswavlebels SeuZlia Seafasos moswavle<br />

Semdegi kriteriumebiT:<br />

Sefasebis kriteriumebi:<br />

1. moswavle ganmartavs sabunebismetyvelo sagnebs.<br />

2. moswavle fizikur sidideebs – dro, masa, sigrZe. erTeulebs warmoadgens erTeulTa saerTaSoriso<br />

sistemis Sesabamisad.<br />

3. moswavle konkretuli magaliTebis ganxilvisas axerxebs gakeTvilze naswavli cnebebis da sakiTxebis<br />

transfers. A<br />

Sefasebis rubrika<br />

kriteriumebi 1-3 4-5 6-7 8-10<br />

moswavle ganmartavs moswavle arasworad moswavle arasrulad / moswavle ZiriTadad srulyofilad<br />

sabunebismetyvelo ganmartavs sabunebi- mag. asaxelebs mxolod ganmartavs sabunebi-<br />

sagnebs<br />

smetyvelomecniere- kvlevis sagans/ ganmartavs smetyvelo sagnebs<br />

bebs<br />

sabunebismetyvelo sagnebs<br />

moswavle fizikur moswavle fizi- moswavle fizikur<br />

moswavle fizikur srulyofilad<br />

sidideebs - dro, kuri sidideebis sidideebis warmoadgenas sidideebis ZiriTa-<br />

masa, sigrZe.. erTeu- - dro, masa, sigrZe.. erTeulTa saerTaSordad warmoadgens<br />

lebs warmoadgens erTeulebis wariso sistemis Sesabamisad erTeulTa saerTaerTeulTa<br />

saerTa- moadgenas erTeulTa axerxebs xarvezebiT Soriso sistemis Ses-<br />

Soriso sistemis Ses- saerTaSoriso sisteabamisadabamisadmis<br />

Sesabamisad ver<br />

axerxebs<br />

moswavles ganmar- moswavle ver ganmar- moswavle xarvezebiT moswavle ZiriTadad srulyofilad<br />

tavs da moyavs skalatavs da ver moyavs ganmartavs da cdilobs ganmartavs da moyavs<br />

rebis da veqtorebis skalarebis da veq- moiyvanos skalarebis da skalarebis da veq-<br />

magaliTebi<br />

torebis magaliTebi veqtorebis magaliTebi torebis magaliTebi<br />

moswavle konkre- moswavle konkre- moswavle konkretuli moswavle konkretu- srulyofilad<br />

tuli magaliTebis tuli magaliTebis magaliTebis ganxilvisas li magaliTebis ganx-<br />

ganxilvisas axerxebs ganxilvisas ver xarvezebiT axerxebs gakeTilvisas ZiriTadad<br />

gakeTvilze nas- axerxebs gakeTvilze vilze naswavli cnebebis axerxebs gakeTvilze<br />

wavli cnebebis da naswavli cnebebis da da sakiTxebis transfers naswavli cnebebis da<br />

sakiTxebis trans- sakiTxebis trans-<br />

sakiTxebis transfersfersfers<br />

35


2. skalarebi da veqtorebi<br />

gakveTilis saswavlo mizani: moswavlem SeZlos awarmoos sxvadasxva gazomviTi saqmianobebi, aRricxos<br />

monacemebi erTeulebi warmoadginos `SI~ sistemiT. Gganmartos skalarebi veqtorebi da moiyvanos magaliTebi.<br />

standartTan Sesabamisoba: bun.VII.2<br />

aqtivoba1 – saSinao davalebis prezentacia /10 wT/<br />

maswavlebeli moswavleebs sTxovs gaakeTon saSinao davalebis prezentacia.<br />

prezentatori moswavle akeTebs davalebis prezentacias kerZod:<br />

1. warmoadgens saxelmZRvaneloSi mocemul teqsts argumentirebuli TxrobiT.<br />

2. akeTebs teqstSi mocemuli sakiTxebis gasaazreblad gakveTilis bolos mocemuli savarjiSoebis1,<br />

2, 3 prezentacias.<br />

Aaqtivoba 2 – skalarebi da veqtorebi /10 wT/<br />

maswavlebeli: bunebis Seswavlis dros gamoyenebuli fizikuri sidideebi iyofa or jgufad:<br />

1. veqtori<br />

2. skalari<br />

Zalas aqvs mimarTuleba da sidide, amitom is veqtoruli sididea.<br />

dros, masas, sigrZes ara aqvs mimarTuleba is skalaruli sididea.<br />

maswavlebeli – moswavleebs konkretuli magaliTebis saxiT acnobs skalarebs da veqtorebs<br />

– magaliTad, Tu gadawyvet <strong>wigni</strong>s gadaadgilebas, mogiwevs Zalis gamoyeneba. amitom mxedvelobaSi unda<br />

miiRo gamoyenebuli Zalis sidide da mimarTuleba.<br />

– Zalis mimarTulebis aRsaniSnavad viyenebT isars. magaliTad, Tu wigns gadaaadgileb marcxnidan<br />

majvniv, isari Tavisi wveriT miuTiTebs am mimarTulebas.<br />

– Zalis sidides gamovsaxavT isris sigrZiT. am dros saWiroa maStabis dacva. magaliTad, Tu 1 sm. sigrZis<br />

isari Seesabameba Zalis 1 erTeuls, maSin 3 erTeulis sididis Zala gamoisaxeba 3 sm. sigrZis isriT.<br />

– dros, masas da sigrZes aqvs sidide, magram ar aqvs mimarTuleba – es skalaruli sidideebi, an ubralod<br />

skalarebia.<br />

– isrebis gamoyeneba SesaZlebelia sxva mizniTac. magaliTad, rodesac gsurs uCveno erTmaneTTan dakavSirebuli<br />

movlenebis Tanmimdevroba:<br />

zRvis wylis<br />

aorTqleba<br />

Rrublis<br />

uu warmoqmna uu<br />

– isari gamoiyeneba agreTve, rodesac gamosaxaven raRac nivTierebebisagan axali nivTierebis warmoqmnas.<br />

magaliTad nivTierebebi wyalbadi da Jangbadi SeerTebisas warmoqmnis nivTiereba wyals. es ase<br />

gamoisaxeba:<br />

Jangbadi + wyalbadi � wyali<br />

aqtivoba 3 – moswavleTa Sefaseba /5wT/<br />

gakveTilis saswavlo miznidan da aqtivobebidan gamomdinare maswavlebels SeuZlia Seafasos moswavle<br />

Semdegi kriteriumebiT:<br />

Sefasebis kriteriumi:<br />

1. moswavles ganmartavs da moyavs skalarebis da veqtorebis magaliTebi.<br />

Aaqtivoba 4 – saSinao davaleba – gakveTilze miRebuli codnis da unar-Cvevis transferi – 5 wT<br />

maswavlebeli moswavleebs avalebs TanmimdevrobT ganixilon gakveTilis bolos mocemuli 6 savarjiSo,<br />

raTa SeZlon gakveTilze miRebuli codnis transferi.<br />

36<br />

wvima


3. bunebismetyvelebis laboratoriaSi arsebuli zogierTi xelsawyo da<br />

muSaobis wesi<br />

gakveTilis saswavlo mizani: moswavlem SeZlos dakvirvebisaas awarmoos sxvadasxva gazomviTi saqmianobebi,<br />

aRricxos monacemebi daicvas xlsawyoebis gamoyenebis da usafrTxoebis wesebi.<br />

standartTan Sesabamisoba: bun.VII.2<br />

aqtivoba1– saSinao davalebis prezentacia /10 wT/<br />

maswavlebeli moswavleebs sTxovs gaakeTon saSinao davalebis prezentacia<br />

prezentatori moswavle akeTebs davalebis prezentacias kerZod:<br />

1. warmoadgens saxelmZRvaneloSi mocemul teqsts argumentirebuli TxrobiT.<br />

2. akeTebs teqstSi mocemuli sakiTxebis gasaazreblad gakveTilis bolos mocemuli savarjiSoebis1,<br />

2, 3... prezentacias.<br />

aqtivoba 2 – `xelsawyoebi sxvadasxva sidideebis gasazomad~ /5 wT/<br />

maswavlebeli svams maprovocirebel kiTxvebs:<br />

– romeli xelsawyo gamoiyeneba sigrZis gasazomad?<br />

– romeli xelsawyo gamoiyeneba masis gasazomad?<br />

– romeli xelsawyo gamoiyeneba temperaturis gasazomad?<br />

maswavlebeli moswavleTa pasuxebis dasafiqsireblad dafaze adgens kognitur sqemas:<br />

saxazavi<br />

saaTi<br />

saswori<br />

Termometri<br />

menzura<br />

Ddinamometri<br />

...<br />

xelsawyoebi sidideebi<br />

37<br />

sigrZe<br />

dro<br />

masa<br />

temperatura<br />

moculoba<br />

Zala<br />

...<br />

Aaqtivoba A3 – mikroskopis aRwera /10 wT/<br />

maswavlebeli akeTebs mikroskopis prezentacias - mikroskopis obieqtivSi Camagrebulia sxvadasxva<br />

gadidebis unaris mqone linzebi. linzis gadidebis unari obieqtivzea aRniSnuli. mag., x 250 niSnavs, rom<br />

linza 250-jer adidebs gamosaxulebas. sakvlev nimuSs gaanaTeben naTuriT an mzis sxiviT, romelsac sarke<br />

aireklavs da aTvaliereben okularis saSualebiT. okulars obieqtivTan aerTebs tubusi. tubusi da sasagne<br />

dafa SeiZleba amoZravon xraxnebiT saukeTeso gamosaxulebis misaRebad. dakvirvebisaTvis SesaZlebelia<br />

sxvadasxva masalis gamoyeneba (sur. 2), magaliTad, guburidan aRebul wylis wveTs, wyalmcenares an foTlis<br />

anaTals (1) moaTavseben sasagne minis centrSi (2), zemodan daadeben safar minas (3). momzadebul nimuSs<br />

dadeben sasagne dafaze da aTvaliereben mikroskopiT.<br />

aqtivoba 4 – `gazomva da wesebi~ /15 wT/<br />

rCeva-1 rodesac raimes zomav, monacemi aucileblad unda Caiwero - damaxsovrebuli dagaviwydeba.<br />

rCevis Sesabamisi qmedebis simulacia - vipovoT <strong>wigni</strong>s moculoba. amisaTvis gazome <strong>wigni</strong>s sigrZe,<br />

simaRle da sigane, TiToeuli gazmomvis monacemi Caiwere. V= abc… moculoba izomeba sm3, m3 da a.S.<br />

rCeva-2 anaTvalis aRebis dros sazom xelsawyos unda Sexedo pirdapir (ara iribad).<br />

rCevis Sesabamisi qmedebis simulacia -gazome burTulas (kenWis) moculoba menzuris saSualebiT. Caasxi<br />

menzuraSi sanaxevrod wyali. menzuris danayofi giCvenebs wylis moculobas. danayofs Sexede pirdapir da<br />

monacemi Caiwere. Caagde burTula menzuraSi. wylis done aiwevs. kvlav gazome wylis moculoba. danayofs<br />

Sexede pirdapir da monacemi Caiwere. am or monacems Soris sxvaoba giCvenebs burTulas moculobas. es<br />

monacemic Caiwere. cda Caatare kidev 2-jer. yvelaferi ise gaimeore, rogorc pirvel jerze. gansxvaveba<br />

mxolod is iqneba, rom meore da mesame jerze menzuris danayofs Sexedav ara pirdapir, aramed iribad: me-2<br />

jerze qvevidan zeviT (menzura xeliT aswie ise, rom danayofs qvemodan Sexedo), me-3 jerze ki zevidan qveviT<br />

(menzura xeliT daswie ise, rom danayofs zemodan Sexedo). rodesac iangariSeb burTulis moculobas<br />

me-2 da me-3 cdaSi.


maswavlebeli rCeva-2 refleqsiis mizniT 3 kiTxviT mimarTavs moswavleebs:<br />

1. ra SemTxvevaSi iyo burTulis moculobis maCvenebeli yvelaze dabali, yvelaze maRali?<br />

2. sinamdvileSi burTulis moculoba cdebSi ar icvleboda ratom miiRe gansxvavebuli Sedegi?<br />

3. Seni azriT, romeli cdis Sedegia sando? pasuxi ganmarte.<br />

aqtivoba 5 – moswavleTa Sefaseba /5wT/<br />

gakveTilis saswavlo miznidan da aqtivobebidan gamomdinare maswavlebels SeuZlia Seafasos moswavle<br />

Semdegi kriteriumebiT:<br />

Sefasebis kriteriumebi:<br />

1. moswavle ganmartavs romeli sididis gasazomad romeli xelsawyo gamoiyeneba<br />

2. moswavle msjelobs sxvadasxva sidideebis gazomvisas ra wesebis dacvaa saWiro<br />

3. moswavle konkretuli magaliTebis ganxilvisas axerxebs gakeTvilze naswavli cnebebis da sakiTxebis<br />

transfers.<br />

Sefasebis sqema<br />

kriteriumebi 1-3 4-5 6-7 8-10<br />

moswavle ganmartavs<br />

romeli sididis gasazomad<br />

romeli xelsawyo<br />

gamoiyeneba<br />

moswavle msjelobs<br />

sxvadasxva sidideebis<br />

gazomvisas ra wesebis<br />

dacvaa saWiro<br />

moswavle konkretuli<br />

magaliTebis ganxilvisas<br />

axerxebs gakeTvilze<br />

naswavli cnebebis da<br />

sakiTxebis transfers<br />

moswavle arasworad<br />

ganmartavs romeli<br />

sididis gasazomad<br />

romeli xelsawyo<br />

gamoiyeneba<br />

moswavle arasworad<br />

msjelobs gazomvisas<br />

ra wesebis dacvaa<br />

saWiro<br />

moswavle konkretuli<br />

magaliTebis ganxilvisas<br />

ver axerxebs<br />

gakeTvilze naswavli<br />

cnebebis da sakiTxebis<br />

transfers<br />

moswavle arasrulad<br />

ganmartavs romeli<br />

sididis gasazomad<br />

romeli xelsawyo<br />

gamoiyeneba<br />

moswavle arasrulyofilad<br />

saubrobs<br />

gazomvis wesebze<br />

moswavle konkretuli<br />

magaliTebis ganxilvisas<br />

xarvezebiT<br />

axerxebs gakeTvilze<br />

naswavli cnebebis da<br />

sakiTxebis transfers<br />

4.usafrTxoebis dacva<br />

38<br />

moswavle ZiriTadad<br />

ganmartavs romeli<br />

sididis gasazomad<br />

romeli xelsawyo<br />

gamoiyeneba<br />

moswavle ZiriTadad<br />

msjelobs gazomvis<br />

wesebze<br />

moswavle konkretuli<br />

magaliTebis ganxilvisas<br />

ZiriTadad<br />

axerxebs gakeTvilze<br />

naswavli cnebebis da<br />

sakiTxebis transfers<br />

srulyofilad<br />

srulyofilad<br />

srulyofilad<br />

gakveTilis saswavlo mizani: moswavlem SeZlos Sesabamisi masalis, aRWurvilobis da masalebis gamoyenebiT<br />

Caataros dagegmili cdebis usafrTxoebis wesebze imsjelos<br />

standartTan Sesabamisoba: bun.VII.1<br />

aqtivoba1 – saSinao davalebis prezentacia /10 wT/<br />

maswavlebeli moswavleebs sTxovs gaakeTon saSinao davalebis prezentacia.<br />

prezentatori moswavle akeTebs davalebis prezentacias kerZod:<br />

1. warmoadgens saxelmZRvaneloSi mocemuli teqstis argumentirebuli TxrobiT.<br />

2. akeTebs teqstSi mocemuli sakiTxebis gasaazreblad gakveTilis bolos mocemuli savarjiSoebis1,<br />

2, 3... prezentacias


aqtivoba 2 – `usafrTxoebis dacva“ /30 wT/<br />

maswavlebeli usafrTxoebis sakiTxs ganixilavs 4 mimarTulebiT; klass yofs 4 jgufad, TiToeul jg<br />

ufs aZlevs erT sakiTxs da saxelmZRvaneloSi mocemul masalaze da maT pirad gamocdilebaze dayrdnobiT<br />

amzadeben saprezentacio plakatebs da akeTeben prezentacias:<br />

1 2 3 4<br />

Cacmuloba da aqsesuarebi gamafrTxilebeli niSnebi qimiuri nivTierebebis gan-<br />

Tavsebis wesebi<br />

2. gamafrTxilebeli niSnebi<br />

mJangavi<br />

advilad<br />

aalebadi<br />

xels uwyobs<br />

wvasa da Jangvas<br />

advilad<br />

ekideba cecxli<br />

advilad<br />

feTqdeba<br />

feTqebadsaSiSi<br />

toqsikuri<br />

iwvevs<br />

mowamvlas<br />

39<br />

radiaqtiuri<br />

mJava, tute<br />

iwvevs<br />

daavadebebs<br />

iwvevs<br />

damwvrobas<br />

laboratoriaSi muSaobis<br />

usafrTxoebis wesebi<br />

3. qimiuri nivTierebebis ganTavsebis wesebi<br />

nu Seinaxav nivTierebebs anbanuri TanmimdevrobiT:<br />

– msgavsi Tvisebebis mqone nivTierebebi erTad unda ganTavsdes;<br />

– aalebadi nivTierebebi specialur saTavsoSi unda inaxebodes;<br />

– siTxeebi specialur, aramsxvrevad konteinerebSi unda inaxebodes;<br />

– TiToeul nivTierebas unda hqondes etiketi dasaxelebisa da Senaxvis vadis miTiTebiT;<br />

– advilad aalebadi da feTqebadi nivTierebebi siTbos wyarodan moSorebiT unda moTavsdes;<br />

– momwamvleli nivTierebebi calke, specialur seifSi unda inaxebodes.<br />

4. laboratoriaSi muSaobis usafrTxoebis wesebi<br />

1) ar SeiZleba nivTierebis xeliT aReba da gemos gasinjva; Tu es aucilebelia, saxelmZRvanelos Sesabamis<br />

instruqciaSi miTiTebulia iqneba da maswavlebelic dagrTavs nebas. spirtqura, mWreli sagnebi (mag.<br />

lancetTan) gamoiyene <strong>maswavleblis</strong> daxmarebiT. laboratoriaSi muSaoba da cdebis Catareba<br />

2) nivTiereba ar unda daynoso, radgan SeiZleba sasunTqi organoebi dagiziandes. nivTierebis sunis<br />

gasagebad, sakmarisia WurWlis zedapiridan haeris nakadi xelis moZraobiT cxvirisken mimarTo<br />

3) Tu nivTiereba SemTxveviT xelze an tansacmelze mogxvda, Camoibane dauyovnebliv didi raodenobis<br />

wyliT;<br />

4) qimiuri reaqcia sufTa WurWelSi unda Caataro da nivTierebebi im raodneobiT unda aiRo, rogorc<br />

es samuSaos aRweraSi iqneba miTiTebuli;<br />

5) cdis damTavrebis Semdeg darCenili nivTiereba WurWelSi ar Caabruno da sakanalizacio niJaraSi ar<br />

Caasxa (moagrove specialur WurWelSi);<br />

6) cdebi, romelTa dros mavne airebi an mZafrsuniani nivTierebebi gamoiyofa, acileblad amwov karadaSi<br />

unda Catardes;<br />

7) dauSvebelia spirtquris anTeba meore spirtquris alze. spirtquris ali mxolod spirtquris saxuravis<br />

– Talfaqis saSualebiT unda Caaqro;<br />

8) samuSaos dasrulebis Semdeg gamoyenebuli WurWeli garecxe da samuSao adgili moawesrige.<br />

aqtivoba 4 – moswavleTa Sefaseba /5wT/<br />

gakveTilis saswavlo miznidan da aqtivobebidan gamomdinare maswavlebels SeuZlia Seafasos moswavle<br />

Semdegi kriteriumebiT:<br />

Sefasebis kriteriumebi:<br />

1. moswavlem SeZlo dagegmili cdebis Sesabamisi masalis, aRWurvilobis SerCeva.<br />

2. moswavlem SeZlo cdis usafrTxod Catarebaze msjeloba.<br />

Aaqtivoba 5 – saSinao davaleba – gakveTilze miRebuli codnis da unar-Cvevis transferi -5wT<br />

maswavlebeli moswavleebs avalebs TanmimdevrobT ganixilon gakveTilis bolos mocemuli savarjiSo<br />

ebi raTa SeZlon gakveTilze miRebuli codnis transferi.


5. rogor xdeba bunebrivi movlenebis Seswavla<br />

gakveTilis saswavlo mizani: moswavlem SeZlos kvlevis miznis Camoyalibeba da kvlevis miznis sesabamisad<br />

mosazrebebis gamoTqma, aqtivobis dagegmva, saTanado xelsawyoebis SerCeva, monacemTa Segrovebis<br />

gzis arCeva, mudmivi da cvladi parametrebis garCeva, saTanado aRricxvis formebis SerCeva /wakiTxva/<br />

analizi; SeZlos daskvnis gamotana<br />

standartTan Sesabamisoba: bun.VII.1bun.VII.4.<br />

G<br />

aqtivoba 1 – saSinao davalebis prezentacia /5 wT/<br />

maswavlebeli moswavleebs sTxovs gaakeTon saSinao davalebis prezentacia<br />

prezentatori moswavle akeTebs davalebis prezentacias kerZod:<br />

1. warmoadgens saxelmZRvaneloSi mocemuli teqstis argumentirebuli TxrobiT.<br />

2. akeTebs teqstSi mocemuli sakiTxebis gasaazreblad gakveTilis bolos mocemuli savarjiSoebis1,<br />

2, 3. .. prezentacias<br />

Aaqtivoba 2 – kvlevis etapebis siuJeturi gacnoba /10 wT/<br />

maswavlebeli moswavleebs mimarTavs :<br />

– gaixseneT da CamoTvaleT me-6 klasSi Tqven mier Catarebuli kvlevebi. moswavleebi ixseneben.. maswavlebeli<br />

moswavleebs uambobs maTi Tanatolis mier Catarebul kvlevaze mag;<br />

me-7 kl. moswavle akvirdeba romelime qoTnis mcenares da uCndeba kiTxva: aqvs Tu ara mniSvneloba wyals<br />

mcenaris foTlebis ganviTarebisaTvis? moswavle moifiqrebs rogor gaarkvios sakiTxi. is Camoayalibebs<br />

kvlevis mizans (ra unda ikvlios, ra kiTxvas gasces pasuxi), SeimuSavebs kvlevis meTods: vTqvaT daakvirdeba<br />

ramden foTols ganiviTarebs erTi da igive qoTnis mcenare, rodesac erT qoTanSi mzard mcenares yovel<br />

dRe dausxams 50 g. wyals, da meores 100 g. wyals; gadawyvets ra mcenares daakvirdeba, rogor da ra drois<br />

ganmavlobaSi daTvlis foTlebis raodenoba. amis Semdeg moswavle Caatarebs cdas da aiRebs monacemebs:<br />

daTvlis erT da meore qoTanSi mzardi mcenaris foTlebis raodenobas. Semdeg aanalizebs monacemebs da<br />

gamoaqvs dakvna.<br />

maswavlebeli gamoyofs kvlevis etapebs<br />

kvlevis etapebia:<br />

• miznis gansazRvra<br />

• kvlevis meTodis SemuSaveba<br />

• cdis Catareba, monacemebis aReba<br />

• monacemebis analizi<br />

• daskvna<br />

A<br />

zemoT moyvanili siuJetis gamoyenebiT moswavleebi anxorcieleben kvlevis etapebis siuJetis monakveTebTan<br />

dakavSirebas<br />

Aaqtivoba 3 – damokidebuli da damoukidebeli cvladebi /10 wT/<br />

maswavlebeli moswavleebs isev siuJets axsenebs da aanalizebs _ am SemTxvevaSi saqme gaqvs damoukidebel<br />

da damokidebul cvladebTan. damoukidebeli cvladia mcenarisaTvis miwodebuli wylis raodenoba.<br />

is icleba, erT SemTxvevaSi 50 g-ia, meoreSi – 100 g. magram es cvlileba ar aris damokidebuli mcenaris<br />

foTlebis raodenobaze. damokidebuli cvladia foTlebis raodenoba, is icvleba da Tanac damokidebulia<br />

mcenarisaTvis miwodebuli wylis raodenobaze.<br />

maswavlebeli ajamebs masalas:<br />

D<br />

Ddamoukidebeli cvladi damokidebuli cvladi<br />

mcenarisaTvis miwodebuli wylis raodenoba foTlebis raodenoba<br />

Aaqtivoba 4 – modelis Seqmna /10 wT/<br />

maswavlebeli: – gaixseneT da CamoTvaleT TqvenTvis nacnobi modelebi. moswavleebi ixseneben.<br />

40


maswavlebeli modelirebis aqtivobebs ajgufebs cxrilSi:<br />

tyis modeli<br />

sokos modeli<br />

saaTis modeli<br />

da a. S.<br />

struqturis modelireba procesis modelireba<br />

41<br />

wvimis procesis modelireba;<br />

niadagis gamoSrobis modelireba;<br />

da a. S.<br />

D<br />

da aRniSnavs:<br />

bunebrivi movlenis modlis Seqmna (modelireba) saWiroa movlenis TvalsaCinod warmodgenisaTvis.<br />

magaliTad, fizikosebi qmnian frinvelis frTis models, raTa warmoidginon rogor exmareba frTa frinvels<br />

frenaSi.<br />

biologebi qmnian adamianis sxeulis modelebs, raTa naTlad dainaxon rogor arian isini ganlagebuli<br />

da erTmaneTTan dakavSirebuli sxeulSi. mecnierTa codna da warmodgena bunebrivi movlenebis Sesaxeb<br />

viTardeba da Sesabamisad icvleba maT mier Seqmnili modelebic<br />

aqtivoba 5 – moswavleTa Sefaseba /5wT/<br />

gakveTilis saswavlo miznidan da aqtivobebidan gamomdinare maswavlebels SeuZlia Seafasos moswavle<br />

Semdegi kriteriumebiT:<br />

Sefasebis kriteriumebi:<br />

1. moswavlem kvlevis mizani Camoyaliba.<br />

2. kvlevis miznis Sesabamisad mosazrebebi gamoTqva, aqtivobi dagegma, saTanado xelsawyoebi SearCia.<br />

3. monacemTa Segrovebis gza airCia, mudmivi da cvladi parametrebis gaarCia, saTanado aRricxvis<br />

formebi SearCia.<br />

4. gaakeTa analizi SeZlo daskvnis gamotana.<br />

kriteriumebi 1-3 4-5 6-7 8-10<br />

moswavlem Camoay- moswavlem xarvezebiT moswavlem arasrulad moswavlem Camoay- srulyofilad<br />

aliba kvlevis mizani; Camoayaliba kvlevis Camoayaliba kvlevis aliba kvlevis mizani;<br />

gamoTqva mosazre- mizani; arasworad mizani; xarvezebiT gamoTqva mosazrebebi,<br />

dagegma aqtivo- gamoTqva mosazrebebi, gamoTqva mosazrebebi, bebi, xarvezebiT<br />

bebi, SearCia xelsawy- ver dagegma aqtivobebi, xarvezebiT dagegma dagegma aqtivobebi,<br />

oebi<br />

ver SearCia xelsawyoebi aqtivobebi,arasrulad<br />

SearCia xelsawyoebi<br />

SearCia xelsawyoebi<br />

monacemTa Seg- monacemTa Segrovebis monacemTa Segrovebis monacemTa Seg- srulyofilad<br />

rovebis swori gza gza SecdomiT airCia, gza airCia, mudmivi da rovebis gza sworad<br />

airCia, mudmivi da mudmivi da cvladi cvladi parametrebi airCia, mudmivi da<br />

cvladi parametrebi parametrebi ver gaar- naTlad ver gaarCia, cvladi parametrebi<br />

gaarCia, saTanado Cia, saTanado aRricxvis saTanado aRricx- gaarCia, saTanado<br />

aRricxvis formebi formebi ver SearCia vis formebi SearCia aRricxvis formebi<br />

SearCia /waikiTxa/ magram waikiTxa sxvisi waikiTxa sxvisi Sevse- SearCia<br />

Sevsebuli formebi buli formebi<br />

gaakeTa<br />

gaakeTa analizi;SeZlo gaakeTa analizi;SeZlo gaakeTa<br />

srulyofilad<br />

analizi;SeZlo daskv- daskvnis gamotana daskvnis gamotana analizi;SeZlo<br />

nis gamotana<br />

daskvnis gamotana<br />

moswavle konkre- moswavle konkretuli moswavle konkretuli moswavle konkretu- srulyofilad<br />

tuli magaliTebis magaliTebis ganxil- magaliTebis ganxilvili magaliTebis ganx-<br />

ganxilvisas axerxebs visas ver axerxebs sas xarvezebiT axerxebs ilvisas ZiriTadad<br />

gakeTvilze nas- gakeTvilze naswavli gakeTvilze naswavli axerxebs gakeTvilze<br />

wavli cnebebis da cnebebis da sakiTxebis cnebebis da sakiTxebis naswavli cnebebis da<br />

sakiTxebis trans- transfers<br />

transfers<br />

sakiTxebis transfersfers<br />

Aaqtivoba 5 – saSinao davaleba – gakveTilze miRebuli codnis da unar-Cvevis transferi /5wT/<br />

maswavlebeli moswavleebs avalebs TanmimdevrobT ganixilon gakveTilis bolos mocemuli savarjiSo<br />

ebi raTa SeZlon gakveTilze miRebuli codnis transferi.


6. monacemebis gamosaxva cxrilis da diagramis saxiT<br />

gakveTilis saswavlo mizani: moswavlem SeZlos kvlevis miznis Camoyalibeba da kvlevis miznis sesabamisad<br />

mosazrebebis gamoTqma, aqtivobis dagegmva, saTanado xelsawyoebis SerCeva, monacemTa Segrovebis<br />

gzis arCeva, mudmivi da cvladi parametrebis garCeva, saTanado aRricxvis formebis SerCeva /wakiTxva/<br />

analizi; SeZlos daskvnis gamotana<br />

standartTan Sesabamisoba: bun.VII.1bun.VII.4.<br />

aqtivoba1 – saSinao davalebis prezentacia /10 wT/<br />

maswavlebeli moswavleebs sTxovs gaakeTon saSinao davalebis prezentacia.<br />

prezentatori moswavle akeTebs davalebis prezentacias kerZod:<br />

1. warmoadgens saxelmZRvaneloSi mocemuli teqstis argumentirebuli TxrobiT.<br />

2. akeTebs teqstSi mocemuli sakiTxebis gasaazreblad gakveTilis bolos mocemuli savarjiSoebis1,<br />

2, 3... prezentacias<br />

Aaqtivoba 2 – situaciuri amocana /30 wT/<br />

maswavlebeli ramdenime situaciur amocanas ganixilavs:<br />

situaciuri amocana-1<br />

rodesac kvlevas Caatareb da monacemebs miiReb, isini SesaZlebelia gamosaxo diagramis an cxrilis<br />

saxiT. cxrili martivia Tu mxolod erT cvladTan gaqvs saqme. magaliTad ikvlev zRvis wylis Sedgenilobas<br />

da gsurs monacemi warmoadgino cxrilis saxiT. am SemTxvevaSi cxrili aseTi saxis iqneba:<br />

zRvis wylis Sedgeniloba<br />

wyali marili sxva myari nivTierebebi<br />

situaciuri amocana-2<br />

rodesac saqme damokidebul da damoukidebel cvladTan gaqvs, magaliTad, ukve aRweril, mcenareze<br />

dakvirvebis SemTxvevaSi cxrili SesaZlebelia aseTi iyos:<br />

mcenarisaTvis miwodebuli wylis raodenoba foTlebis raodenoba yvavilobis dawyebisaTvis<br />

100 grami 10<br />

50 grami 4<br />

situaciuri amocana-3<br />

monacemebi SegiZlia gamosaxo diagramis saxiT. magaliTad, Cayare 1 l wyalSi 1 g marili da aRricxav<br />

wyalSi marilis gaxsnis dros. cdas akeTeb 2 variantSi: rodesac wyals kovziT mourev da 2. rodesac ar<br />

mourev. vertikalur RerZze daitan damokidebul cvlads – marilis wyalSi gaxsnis dros (mag. wm-Si), xolo<br />

horizontalur RerZze aRniSnav damoukidebel cvladebs: 1. wylis moreva 2. morevis gareSe<br />

14<br />

12<br />

10<br />

8<br />

6<br />

4<br />

2<br />

0<br />

1<br />

2<br />

42


situaciuri amocana-4<br />

diagrama metad moxerxebulia rodesac akvirdebi movlenebs raRac periodis ganmavlobaSi. magaliTad<br />

akvirdebi rogor izrdeba lobios aRmonaceni garkveul periodSi, magaliTad pirveli foTlis gaSlidan<br />

3 dRis ganmavlobaSi. pirveli foTlis gaSlis dRidan yoveldRiurad zomav aRmonacenis sigrZes niadagis<br />

zedapiridan aRmonacenis kenweromde 3 dRis ganmavlobaSi. vertikalur RerZze daitan aRmonacenis sigrZis<br />

maCveneblebs (mm.-Si) yoveli gazomvis dros, xolo horizontalur RerZze – dakvirvebis dReebs. moZebni<br />

vertikalur da horizontalur RerZebze aRebuli monacemebis gadakveTis wertilebs da SeaerTeb maT<br />

xaziT. miiReb mruds:<br />

25<br />

20<br />

15<br />

10<br />

5<br />

0<br />

1 2 3<br />

mrudi giCvenebs rom: pirvel dRes aRmonacenis sigrZe iyo 22 mm., meore dRes 25 mm., mesame dRes 28 mm.<br />

aqtivoba 3 – moswavleTa Sefaseba /5wT/<br />

gakveTilis saswavlo miznidan da aqtivobebidan gamomdinare maswavlebels SeuZlia Seafasos moswavle<br />

Semdegi kriteriumebiT:<br />

Sefasebis kriteriumebi:<br />

1. monacemTa Segrovebis gza airCia, mudmivi da cvladi parametrebi gaarCia, saTanado aRricxvis<br />

formebis SearCia.<br />

2. moswavlem konkretuli magaliTebis ganxilvisas moaxerxa gakeTvilze naswavli cnebebis da sakiTxebis<br />

transferi.<br />

3. gaakeTa analizi SeZlo daskvnis gamotana.<br />

kriteriumebi 1-3 4-5 6-7 8-10<br />

monacemTa<br />

monacemTa Segrovebis monacemTa Segrovebis monacemTa<br />

srulyofilad<br />

Segrovebis swori gza gza SecdomiT airCia, gza airCia, mudmivi da Segrovebis gza<br />

airCia, mudmivi da mudmivi da cvladi cvladi parametrebi sworad airCia,<br />

cvladi parametrebi parametrebi ver gaarCia, naTlad ver gaarCia, mudmivi da cvladi<br />

gaarCia, saTanado saTanado aRricxvis saTanado aRricxvis parametrebi gaarCia,<br />

aRricxvis formebi formebi ver SearCia formebi SearCia saTanado aRricxvis<br />

SearCia /waikiTxa/ magram waikiTxa sxvisi waikiTxa sxvisi formebi SearCia<br />

Sevsebuli formebi Sevsebuli formebi<br />

moswavle<br />

moswavle konkretuli moswavle konkretuli moswavle<br />

srulyofilad<br />

konkretuli<br />

magaliTebis ganxilvisas magaliTebis<br />

konkretuli<br />

magaliTebis<br />

ver axerxebs gakeTvilze ganxilvisas<br />

magaliTebis<br />

ganxilvisas<br />

naswavli cnebebis da xarvezebiT axerxebs ganxilvisas<br />

axerxebs gakeTvilze sakiTxebis transfers gakeTvilze<br />

ZiriTadad axerxebs<br />

naswavli cnebebis<br />

naswavli cnebebis da gakeTvilze<br />

da sakiTxebis<br />

sakiTxebis transfers naswavli cnebebis<br />

transfers<br />

da sakiTxebis<br />

transfers<br />

gaakeTa<br />

ver gaakeTa analizi; xarvezebiT gaakeTa gaakeTa analizi; srulyofilad<br />

analizi;SeZlo SeZlo daskvnis gamotana analizi; SeZlo SeZlo daskvnis<br />

daskvnis gamotana<br />

daskvnis gamotana gamotana<br />

43


scenarebi fizikaSi<br />

8. nivTiereba Sedgeba atomebisa da molekulebisagan<br />

1. gakveTilis saswavlo mizani: moswavles SeuZlia imsjelos nivTierebis atomur-molekulur agebulebaze;<br />

ganixilos magaliTebi, romelic molekulebis da atomebis mcire zomebze miuTiTebs, aRweros<br />

sxvadasxva nivTierebis modelebi; ganuviTardes saazrovno, komunikaciis unar-Cvevebi.<br />

standartTan Sesabamisoba: bun.VII.8<br />

aqtivoba1– nivTierebis atomur-molekulur agebuleba /10 wT/<br />

maswavlebeli moswavleebs sTxovs CamoTvalon Tvisebebi, romelic maT garSemo arsebul sxeulebs<br />

axasiaTebT.<br />

moswavleebi iwyeben CamoTvlas: rbili, tkbili, magari, uformo, gamWirvale, mJave ... da a.S.<br />

maswavlebeli svams damazustebel kiTxvas – riT aris es gansxvavebebi gamowveuli? ratomaa Saqari<br />

tkbili… marili mlaSe?<br />

maswavlebeli iwyebs kognituri sqemis Sesabamis msjelobas:<br />

– risgan Sedgeba sxeuli?<br />

moswavleebs axsenebs, rom yvela sxeuli nivTierebisgan aris Seqmnili.<br />

mini leqcia – nebismieri, cocxali Tu aracocxali sxeuli Sedgeba erTi an ramdenime nivTierebisagan.<br />

magaliTad, kovzi, SeiZleba damzadebuli iyos mxolod erTi nivTierebisgan (vercxlisgan, oqrosgan da<br />

a.S.), xolo naTuris dasamzadeblad gamoyenebulia ramdenime nivTiereba (mag., mina da rkina). Seni sxeulis<br />

Semadgeneli nivTierebebia magaliTad, wyali, marili, cilebi da sxva. yvela nivTierebas aqvs mkacrad<br />

gansazRvruli, mxolod misTvis damaxasiaTebeli Tvisebebi, magaliTad feri, suni, gemo da a.S.<br />

risgan Sedgeba TviTon nivTiereba?<br />

mini leqcia – mecnierebma Unawilakebs, romlebisaganac nivTiereba aris agebuli, molekula uwodes.<br />

`molekula~ laTinurad niSnavs `mcire masas~. magaliTad, Saqari Sedgeba Saqris molekulebisagan, wyali<br />

– wylis molekulebisagan. molekulis zoma Zalian mcirea. Seecade warmoidgino molekulis zoma.<br />

aqtivoba 2 – Sedarebebi/10 wT/<br />

maswavlebeli ganixilavs magaliTebs, romelic molekulebis da atomebis mcire zomebze miuTiTebs<br />

mag. 1sm 3 moculobis myari nivTierebis yvela molekula rom gavamwkrivoT erT xazze, am monakveTis<br />

sigrZe iqneba daaxloebiT dedamiwidan mzemde manZilis toli.<br />

da ukukavSiris mizniT kiTxviT mimarTavs moswavleebs:<br />

– ratom ver vxedavT molekulebs SeuiaraRebeli TvaliT?<br />

– ra mniSvneloba aqvs mikroskopis gamadideblobas molekulebis SeswavlisTvis?<br />

– ra mniSvneloba aqvs eleqtronuli mikroskopiT gadaRebuli fotoebis mixedviT mecnierebi , rom<br />

amzadebem molekulis modelebs?<br />

aqtivoba 3 – savarjiSo vizualur masalaze /10 wT/<br />

maswavlebeli- nivTierebis molekulur agebulebas SeiZleba modelis saSualebiTac gavecnoT. suraTebze<br />

Cans, rom nivTiereba wyali Sedgeba sami atomisagan, xolo SaqarSi atomebis raodenoba gacilebiT metia.<br />

yvela nivTierebas aqvs misTvis damaxasiaTebeli atomebis raodenoba. modelidan Cans, rom atomebi erTmaneTTan<br />

dakavSirebulia. amitom atomebi garkveul manZilzea erTmaneTisgan ganlagebuli. nivTierebis<br />

Tvisebebi imazea damokidebuli Tu ra atomebisagan Sedgeba is da agreTve rogoria maTi raodenoba, maT<br />

Soris kavSiri da manZili.<br />

aqtivoba 4 – Sejameba /5 wT/<br />

maswavlebeli ajamebs gakveTils.<br />

1. nivTiereba Sedgeba molekulebisagan.<br />

2. molekula ar aris nivTierebis yvelaze mcire nawilaki.<br />

3. molekulebi Tavis mxriv Sedgebian ufro mcire zomis nawilakebisagan. maT atomebs uwodeben da axdens<br />

moswavleTa provocirebas ... kerZod sTxovs moswavleebs interpretacia gaukeTon TiToeul debulebas.<br />

44


aqtivoba 5 – moswavleTa Sefaseba /5 wT/<br />

gakveTilis saswavlo miznidan da aqtivobebidan gamomdinare maswavlebels SeuZlia Seafasos moswavle<br />

Semdegi kriteriumebiT:<br />

Sefasebis kriteriumebi:<br />

1. moswavle msjelobs nivTierebis atomur-molekulur agebulebaze;<br />

2. ganixilavs magaliTebs, romelic molekulebis da atomebis mcire zomebze miuTiTebs,<br />

3. aRwers sxvadasxva nivTierebis modelebs.<br />

Sefasebis rubrika<br />

kriteriumebi 1-3 4-5 6-7 8-10<br />

moswavle msjelobs<br />

nivTierebis atomurmolekuluragebulebaze;<br />

ganixilavs magaliTebs,<br />

romelic<br />

molekulebis da<br />

atomebis mcire zomebze<br />

miuTiTebs<br />

aRwers sxvadasxva<br />

nivTierebis modelebs<br />

moswavle arasworad<br />

msjelobs niv-<br />

Tierebis atomurmolekuluragebulebaze<br />

ver moyavs magaliTebi,<br />

romelic<br />

molekulebis da<br />

atomebis mcire<br />

zomebze miuTiTebs,<br />

ver axerxebs<br />

sxvadasxva niv-<br />

Tierebis modelebis<br />

aRweras<br />

moswavle zogadad<br />

da xarvezebiT msjelobs<br />

nivTierebis<br />

atomur-molekulur<br />

agebulebaze<br />

xarvezebiT<br />

ganixilavs magaliTebs,<br />

romelic<br />

molekulebis da<br />

atomebis mcire zomebze<br />

miuTiTebs,<br />

xarvezebiT aRwers<br />

sxvadasxva niv-<br />

Tierebis modelebs<br />

45<br />

moswavle msjelobs<br />

nivTierebis<br />

atomur-molekulur<br />

agebulebaze<br />

ganixilavs magaliTebs,<br />

romelic<br />

molekulebis<br />

da atomebis<br />

mcire zomebze<br />

miuTiTebs,<br />

aRwers sxvadasxva<br />

nivTierebis modelebs<br />

moswavle warmatebulad<br />

msjelobs nivTierebis<br />

atomur-molekulur<br />

agebulebaze; moyavs<br />

adekvaturi magaliTebi<br />

warmatebiT ganixilavs<br />

mravalferovan<br />

magaliTebs, romelic<br />

molekulebis da atomebis<br />

mcire zomebze<br />

miuTiTebs,<br />

warmatebiT aRwers<br />

sxvadasxva nivTierebis<br />

modelebs<br />

aqtivoba 6 – saSinao davaleba /5 wT/<br />

maswavlebeli moswavleebs aZlevs saSinao davalebas<br />

1. waikiTxon saxelmZRvaneloSi mocemuli teqsti da gaiazron Sinaarsi.<br />

2. teqstSi mocemuli sakiTxebis gasaazreblad Seasrulon gakveTilis bolos mocemuli savarjiSoebi1,<br />

2, 3.<br />

9. nivTierebis myari, Txevadi da airadi mdgomareoba<br />

gakveTilis saswavlo mizani: moswavlem SeZlos ganasxvavos myari, Txevadi da airadi mdgomareobebi<br />

maTi Tvisebebisa (moculobisa da formis SenarCuneba) da atomur-molekuluri struqturis mixedviT,<br />

standartTTan Sesabamisoba: bun.VII.8<br />

aqtivoba 1 – saSinao davalebis prezentacia /10 wT/<br />

maswavlebeli moswavleebs sTxovs gaakeTon saSinao davalebis prezentacia.<br />

prezentatori moswavle akeTebs davalebis prezentacias kerZod:<br />

1. warmoadgens saxelmZRvaneloSi mocemuli teqstis argumentirebuli TxrobiT.<br />

2. akeTebs teqstSi mocemuli sakiTxebis gasaazreblad gakveTilis bolos mocemuli savarjiSoebis1,<br />

2, 3 prezentacias.<br />

aqtivoba 2 – kognituri savarjiSo /15 wT/<br />

maswavlebeli moswavleebs axsenebs erTmaneTisgan gansxvavebul, nivTierebis agrebatul mdgomareobas<br />

/myari, Txevadi, airadi/ moyavs wylis magaliTi da sakiTxs kognituri sqemiT warmoadgens:<br />

faqti ra unda iyos amis mizezi?<br />

sxvadasxva agregatul mdgomareobaSi nivTierebas<br />

sxvadasxva fizikuri Tvisebebi aqvs<br />

maswavlebeli sakiTxis gasaazreblad iseTi fizikuri Tvisebebs ixilavs rogoricaa forma da moculoba<br />

da moswavleebis daxmarebiT interaqtiurad avsebs sqemas:


Txevadi myari airadi<br />

forma icvleba inarCunebs icvleba<br />

moculoba inarCunebs inarCunebs icvleba<br />

sxvadasxva fizikuri Tvisebebis mizezebis asaxsnelad maswavlebeli akeTebs sakiTxebis prezentacias:<br />

myari nivTiereba<br />

myari sxeulis Tvisebaa formisa da moculobis SenarCuneba.<br />

Znelia misi gaWimva-SekumSva, moRunva, gawyveta da a.S. myari sxeulis Semadgeneli molekulebi ise<br />

axlos imyofebian erTmaneTTan, rom maT Soris manZilebi daaxloebiT TviT molekulis zomis tolia. isini<br />

mkacrad gansazRvruli wesiT arian ganlagebulni da erTmaneTis mimarT garkveuli, Znelad Sesacvleli<br />

mdebareoba aqvT (sur.2.3.3).<br />

myar sxeulSi molekulebi miizidaven da amavdroulad ganizidaven erTmaneTs. Mizidvaganzidvis Zalebi<br />

Zalian Zlieria. Amitom molekulebi TiTqmis ar gadaadgildebian, mxolod irxevian. (sur.2.3.2.a). swored<br />

amitom inarCunebs nivTiereba myar agregatul mdgomareobaSi formas da moculobas.<br />

Txevadi nivTiereba<br />

siTxis Tvisebaa SeinarCunos moculoba, magram advilia misi formis Secvla:<br />

siTxe miiRebs im WurWlis formas, romelSic mas CavasxamT. magram, amave dros, siTxes moculobas ver<br />

SevucvliT. suraT 2.3.4 –ze naCvenebia Wiqa, romelSic wyali asxia. wyali aris bunebrivi warmoSobis Txevadi<br />

nivTiereba (siTxe)<br />

siTxis mTavari Tvisebaa is, rom is denadia. ra aris amis mizezi? siTxeSi, myar agregatul mdgomareobasTan<br />

SedarebiT, molekulebs Soris mizidva odnav<br />

mcirea. amitom molekulebi ufro swrafad irxevian da erTmaneTis mimarT ufro Tavisuflad gadaadgildebian,<br />

TiTqos erTmaneTze srialeben (sur.2.3.5). amitomaa siTxe denadi da is formas ver inarCunebs.<br />

siTxe ar ikumSeba da arc iWimeba.<br />

airadi nivTiereba<br />

airi ver inarCunebs verc formas, verc moculobas.<br />

is advilad farTovdeba da mTlianad ikavebs misTvis daTmobil adgils. amis mizezi aris is, rom airis<br />

molekulebs Soris didi Sualedebia da isini Zalian didi siCqariT moZraoben. maT Soris ar moqmedebs urTierT<br />

mizidvis Zala, amitom Sejaxebis Semdeg isini yvela mimarTulebiT uwesrigod ifantebian da avseben<br />

WurWels, romelSic airia moTavsebuli. amitom ar aqvs airs arc forma da arc moculoba. molekulebs<br />

Soris didi Sualedis gamo airis SekumSva Tavidan SedarebiT advilia, magram aqvs zRvari. molekulebis<br />

erTmaneTTan daaxloebis gamo gaZlierdeba ganzidvis Zala, romelic aRar mogvcems airis Semdgomi<br />

SekumSvis saSualebas. erTi nivTierebis sxvadasxva agregatul mdgomareobaSi Tvisebebis gansxvavebuloba<br />

molekulebis moZraobis, maT Soris manZilebis da urTierTqmedebis gansxvavebulobiT aixsneba. sur.2.3.6<br />

amis Semdeg maswavlebeli isev ubrundeba kognituri sqemis meore svets da sTxovs moswavleTa wyvilebs<br />

gauziaron erTmaneTs azrebi da daasrulon sqema<br />

moswavleTa wyvilebi akeTeben Sevsebuli sqemis prezentacias<br />

faqti ra unda iyos amis mizezi?<br />

sxvadasxva agregatul mdgomareobaSi niv-<br />

Tierebas sxvadasxva fizikuri Tvisebebi<br />

aqvs<br />

nivTierebis molekulebs Soris manZili, molekulebis moZraoba,<br />

molekulebs Soris mizidvis da ganzidvis Zalebi gansazRvravs niv-<br />

Tierebis agregatul mdgomareobas da nivTierebis fizikur Tvisebebs/forma,<br />

moculoba/<br />

aqtivoba 3 – ra xdeba nivTierebis erTi agregatuli mdgomareobidan meoreSi gadasvlisas? /5wT/<br />

maswavlebeli mimarTavs mTel klass:<br />

– gTxovT, daasruloT Cem mier dawyebuli msjeloba:<br />

erTi agregatuli mdgomareobidan meoreSi gadasvlisas icvleba nivTierebis Ffizikuri Tvisebebi imitom<br />

rom icvleba ...<br />

moswavleebi asruleben <strong>maswavleblis</strong> mier dawyebul frazas..<br />

46


sasurveli pasuxi:<br />

erTi agregatuli mdgomareobidan meoreSi gadasvlisas icvleba nivTierebis Ffizikuri Tvisebebi imitom<br />

rom icvleba:<br />

1. nivTierebis Semadgenel molekulebs Soris manZilebi,<br />

2. molekulebis urTierT ganlageba.<br />

3. molekulebis moZraobis siCqare.<br />

aqtivoba 4 – Sejameba /5 wT/<br />

maswavlebeli moswavleebTan erTad ajamebs gakveTils moswavlis saxelmZRvaneloSi mocemuli 5 postulatis<br />

mixedviT.<br />

aqtivoba 5 – moswavleTa Sefaseba /5wT/<br />

gakveTilis saswavlo miznidan da aqtivobebidan gamomdinare maswavlebels SeuZlia Seafasos moswavle<br />

Semdegi kriteriumebiT:<br />

Sefasebis kriteriumebi:<br />

1. moswavle CamoTvlis da aRwers nivTierebis agregatul mdgomareobas.<br />

2. mowavles SeuZlia myari Txevadi da airadi mdgomareobebi ganasxvaos maTi Tvisebebis (moculobisa<br />

da formis SenarCuneba) mixedviT.<br />

3. mowavles SeuZlia myari Txevadi da airadi mdgomareobebi ganasxvaos atomur-molekuluri struqturis<br />

mixedviT.<br />

Sefasebis rubrika<br />

kriteriumebi 1-3 4-5 6-7 8-10<br />

moswavle aRwers<br />

nivTierebis sam agregatul<br />

mdgomareobas<br />

mowavles SeuZlia<br />

myari Txevadi da<br />

airadi mdgomareobebi<br />

ganasxvaos maTi<br />

Tvisebebis (moculobisa<br />

da formis Senar-<br />

Cuneba) mixedviT<br />

mowavles SeuZlia<br />

myari Txevadi da<br />

airadi mdgomareobebi<br />

ganasxvaos<br />

atomur-molekuluri<br />

struqturis<br />

mixedviT<br />

moswavle arasworad<br />

aRwers nivTierebis<br />

sam agregatul mdgomareobas<br />

mowavles ar SeuZlia<br />

myari Txevadi da<br />

airadi mdgomareobebi<br />

ganasxvaos maTi<br />

Tvisebebis (moculobisa<br />

da formis Senar-<br />

Cuneba) mixedviT<br />

mowavles ar SeuZlia<br />

myari Txevadi da<br />

airadi mdgomareobebi<br />

ganasxvaos<br />

atomur-molekuluri<br />

struqturis<br />

mixedviT<br />

moswavle arasrulyofilad<br />

aRwers<br />

nivTierebis sam agregatul<br />

mdgomareobas<br />

mowavles xarvezebiT<br />

SeuZlia myari Txevadi<br />

da airadi mdgomareobebi<br />

ganasxvaos<br />

maTi Tvisebebis<br />

(moculobisa da<br />

formis SenarCuneba)<br />

mixedviT<br />

mowavles xarvezebiT<br />

SeuZlia myari<br />

Txevadi da airadi<br />

mdgomareobebi<br />

ganasxvaos atomurmolekuluristruqturis<br />

mixedviT<br />

47<br />

moswavle aRwers niv-<br />

Tierebis agregatul<br />

sam mdgomareobas<br />

mowavles ZiriTadad<br />

SeuZlia myari Txevadi<br />

da airadi mdgomareobebi<br />

ganasxvaos<br />

maTi Tvisebebis<br />

(moculobisa da<br />

formis SenarCuneba)<br />

mixedviT<br />

mowavles ZiriTadad<br />

SeuZlia myari Txevadi<br />

da airadi mdgomareobebi<br />

ganasxvaos<br />

atomur-molekuluri<br />

struqturis<br />

mixedviT<br />

moswavle warmatebiT<br />

aRwers nivTierebis<br />

sam agregatul mdgomareobas<br />

mowavles warmatebiT<br />

SeuZlia myari Txevadi<br />

da airadi mdgomareobebi<br />

ganasxvaos<br />

maTi Tvisebebis<br />

(moculobisa da<br />

formis SenarCuneba)<br />

mixedviT<br />

mowavles warmatebiT<br />

SeuZlia myari<br />

Txevadi da airadi<br />

mdgomareobebi<br />

ganasxvaos atomurmolekuluristruqturis<br />

mixedviT<br />

aqtivoba 6 – saSinao davaleba /5wT/<br />

maswavlebeli moswavleebs sTxovs gaakeTon saSinao davalebis prezentacia.<br />

prezentatori moswavle akeTebs davalebis prezentacias kerZod:<br />

1. warmoadgens saxelmZRvaneloSi mocemuli teqstis argumentirebuli TxrobiT.<br />

2. akeTebs teqstSi mocemuli sakiTxebis gasaazreblad gakveTilis bolos mocemuli savarjiSoebis1,<br />

2, 3 prezentacias.


10. nivTierebis simkvrive simkvrivis praqtikuli mniSvneloba<br />

gakveTilis saswavlo mizani: moswavlem SeZlos daakavSiros nivTierebis simkvrive mis praqtikul<br />

gamoyenebasTan; adekvaturad gamoiyenos Sesabamisi cnebebi da formulebi amocanebis amosaxsnelad. ganuviTardes<br />

saazrovno, komunikaciis unar-Cvevebi.<br />

standartTan Sesabamisoba: bun.VII.8<br />

aqtivoba 1 – saSinao davalebis prezentacia /10 wT/<br />

maswavlebeli moswavleebs sTxovs gaakeTon saSinao davalebis prezentacia.<br />

prezentatori moswavle akeTebs davalebis prezentacias kerZod:<br />

1. warmoadgens saxelmZRvaneloSi mocemuli teqstis argumentirebuli TxrobiT.<br />

2. akeTebs teqstSi mocemuli sakiTxebis gasaazreblad gakveTilis bolos mocemuli savarjiSoebis1,<br />

2, 3 prezentacias.<br />

aqtivoba 2 – ra aris simkvrive? /15wT/<br />

maswavlebeli sTxovs moswavleebs CamoTvalon maTTvis cnobili fizikuri sidideebi<br />

moswavleebi iwyeben dasaxelebas.<br />

maswavlebeli am CamonaTvals amatebs „simkvrive“-s da aRniSnavs:<br />

nivTierebis simkvrives ganapirobebs nivTierebis molekulebs Soris manZili. nivTiereba miT ufro<br />

mkvrivia, rac ufro axlos arian ganlagebuli erTmaneTTan misi molekulebi.<br />

maswavlebeli isev kiTxviT mimarTavs moswavleebs:<br />

– ratom iZireba wyalSi spilenZis patara moneta, xolo muxis xis uzarmazari mori ar iZireba?<br />

sTxovs wyvilebSi ganixilon sakiTxi da ise upasuxon. moswavleTa pasuxebis Semdeg maswavlebeli ganmartavs:<br />

– mizezi is aris, rom: spilenZi wyalze ufro mkvrivia, xolo muxas wyalze naklebi simkvrive aqvs. zustad<br />

imave mizeziT ar iZireba wyalSi yinulis uzarmazari aisbergic.<br />

maswavlebeli isev kiTxviT mimarTavs moswavleebs:<br />

– SeiZleba Tu ara simkvrivis Secvla?<br />

da moswavleTa gamocdilebis gamoyenebaze dayrdnobiT ganmartavs:<br />

simkvrivis Secvla SesaZlebelia sxeulis molekulebs Soris Sualedebis SecvliT.<br />

magaliTad, Tu fumfula bambas rodinSi danayav is daitkepneba. am dros Semcirdeba bambis molekulebs<br />

Soris manZili da bamba ufro mkvrivi gaxdeba.<br />

simkvrivis Secvla SesaZlebelia sxeulebis gaTbobiT an gacivebiT. am drosac icvleba sxeulis molekulebs<br />

Soris manZilebi da Sesabamisad moculobac, amitom simkvrivec icvleba.<br />

nivTierebisG simkvrive aseve SeiZleba Seicvalos sxeulSi molekulebis raodenobis SecvliT – am dros<br />

Seicvleba nivTierebis raodenoba, anu masa.<br />

sabolood SegviZlia gavakeToT daskvna: simkvrive miT metia, rac metia sxeulis masa da miT naklebia,<br />

rac naklebia sxeulis moculoba.<br />

aqtivoba 3 – simkvrivis ganmarteba gamovsaxoT formuliT /10 wT/<br />

simkvrive = masa / moculoba<br />

somboloebis gamoyenebiT simkvrivis ganmarteba<br />

ase Caiwereba:<br />

ρ=m/V (ρ=simkvrive, m=masa, V=moculoba)<br />

aqtivoba 4 – moswavleTa Sefaseba /5 wT/<br />

gakveTilis saswavlo miznidan da aqtivobebidan gamomdinare maswavlebels SeuZlia Seafasos moswavle<br />

Semdegi kriteriumebiT.<br />

48


Sefasebis kriteriumebi:<br />

1. ganmartavs nivTierebis simkvrives.<br />

2. msjelobs nivTierebis simkvrivis praqtikul gamoyenebaze.<br />

3. Sesabamisi cnebebis da formulebis adekvaturad gamoiyeneba amocanebis amosaxsnisas.<br />

Sefasebis rubrika<br />

kriteriumebi 1-3 4-5 6-7 8-10<br />

ganmartavs niv-<br />

Tierebis simkvrives<br />

msjelobs niv-<br />

Tierebis simkvrivis<br />

praqtikul<br />

gamoyenebaze<br />

amocanebis amoxsnisas<br />

iyenebs Sesabamis<br />

cnebebs da<br />

formulebs<br />

arasworad<br />

ganmartavs<br />

nivTierebis<br />

simkvrives<br />

arasworad<br />

msjelobs<br />

nivTierebis<br />

simkvrivis<br />

praqtikul<br />

gamoyenebaze<br />

amocanebis<br />

amoxsnisas ver<br />

iyenebs Sesabamis<br />

cnebebs<br />

da formulebs<br />

arasrulad<br />

ganmartavs niv-<br />

Tierebis simkvrives<br />

zogadad da xarvezebiT<br />

msjelobs<br />

nivTierebis simkvrivis<br />

praqtikul<br />

gamoyenebaze<br />

amocanebis amoxsnisas<br />

arasworad<br />

iyenebs Sesabamis<br />

cnebebs da formulebs<br />

49<br />

saubrobs ra<br />

ganapirobebs<br />

simkvrives da<br />

ganmartavs<br />

msjelobs niv-<br />

Tierebis simkvrivispraqtikulgamoyenebaze<br />

amocanebis<br />

amoxsnisas<br />

iyenebs Sesabamis<br />

cnebebs da<br />

formulebs<br />

ganixilebs ra kavSiria masas moculobasa<br />

da simkvrives Soris da ganmartavs<br />

nivTierebis simkvrives;<br />

msjelobs nivTierebis simkvrivis<br />

praqtikul gamoyenebaze - mag. aanalizebs<br />

kvadrociklis sxvadasxva<br />

nawilebi sxvadasxva simkvrivis niv-<br />

Tiere bisgan damzadebis mizanSewonilobas<br />

amocanebis amoxsnisas warmatebiT<br />

iyenebs Sesabamis cnebebs da formulebs<br />

aqtivoba 4 –saSinao davaleba /5wT/<br />

maswavlebeli moswavleebs sTxovs gaakeTon saSinao davalebis prezentacia.<br />

prezentatori moswavle akeTebs davalebis prezentacias kerZod:<br />

1. warmoadgens saxelmZRvaneloSi mocemuli teqstis argumentirebuli TxrobiT.<br />

2. akeTebs teqstSi mocemuli sakiTxebis gasaazreblad gakveTilis bolos mocemuli savarjiSoebis1,<br />

2, 3 prezentacias.


scenarebi qimiaSi<br />

21. qimia – bunebismetyvelebis nawili (2 saaTi)<br />

I saaTi<br />

gakveTilis saswavlo mizani: moswavlem SeZlos isaubros ratom aris qimia sabunebismetyvelo mecniereba;<br />

imsjelos nivTierebebze, maT gardaqmnebze da am gardaqmnebis Tanmxleb movlenebze, ganuviTardes<br />

komunikaciis da azrovnebis unarebi.<br />

standardtan Sesabamisoba: bun.VII.11.<br />

aqtivoba1 – ras niSnavs bunebismetyveleba da ras Seiswavlis igi? /10 wT/<br />

maswavlebeli moswavleebs sTxovs gaixsenon, ras swavlobs bunebismetyveleba:<br />

moswavleebi ixseneben da CamoTvlian ...<br />

ras swavlobs<br />

bunebismetyveleba<br />

maswavlebeli sqemaze afiqsirebs moswavleTa pasuxebs da versiebis amowurvis Semdeg moswavleTa<br />

CamonaTvals ajgufebs:<br />

magaliTad:<br />

qimia fizika biologia<br />

nivTierebebs... sxeulebs... cocxal organizmebs...<br />

Sejemeba – buneba swored am sam enaze „metyvelebs“ anu yovelgvari cvlileba, rac Cven garSemo xdeba an<br />

nivTierebas exeba an sxeuls an cocxal orbanizms, an samives, an or romelimes, an erT-erTs.<br />

aqtivoba 2 – ratom iTvleba qimia uZveles mecnierebad... „istoriebi da faqti“ /10 wT/<br />

maswavlebeli fokusirebas akeTebs terminze „qimia“ moswavleebs acnobs terminis warmomavlobis da<br />

istoriis Sesaxeb sxvadasxva istoriul versiebs;<br />

versia 1 - is SeiZleba momdinareobdes egviptis Zveli saxelwodeba „qemi“ dan rac Savs niSnavs da SesaZlebelia<br />

mdinare nilosis dablobze niadagis ferTan iyos dakavSirebuli<br />

versia 2 - sityva ZvelberZnulad Serevas niSnavs;<br />

versia 3 - sityva Cinuad oqros niSnavs;<br />

versia 4 - saxelwodeba „qimia“-s vxvdebiT meCvidmete saukuneSi mefe vaxtang VI-is xelnawer naSromSi<br />

„<strong>wigni</strong> zeTebis Sezavebisa da qimiis qmnisa“ rogorc istoria iuwyeba<br />

mefes sasaxleSi qimiuri laboratoria hqonia mowyobili, sadac igi cdebs atarebda versia 5 - Zvel droSi<br />

cdebze mo muSave adamianebs „alqimikosebs“ uwodebdnen.<br />

faqti, romelic Zalian mniSvnelovania<br />

saukuneebis ganmavlobaSi adamiani ocnebobda oqros xelovnurad miRebaze. eZebda iseT nivTierebas,<br />

romelic daexmareboda mas Cveulebrivi metali, magaliTad rkina, oqrod eqcia. am cdebze momuSave adamianebs<br />

`alqimikosebs~ uwodebdnen. marTalia maTi mcdeloba fuWi iyo, magram samagierod, Seiqmna saWiro<br />

xelsawyoebi, aRmoaCines bevri sasargeblo nivTiereba, ramac biZgi misca qimiis, rogorc mecnierebis<br />

Camoyalibebas.<br />

maswavlebeli ajamebs:<br />

saukuneebis ganmavlobaSi<br />

tardeboda cdebi.<br />

Seiqmna saWiro xelsawyoebi, aRmoaCines<br />

bevri sasargeblo nivTiereba.<br />

50<br />

es iyo biZgi qimiis rogorc mecnierebis<br />

CamoyalibebisaTvis.


aqtivoba 3 – ratom lpeba xili. ratom mJavdeba rZe?.. /10 wT/<br />

maswavlebeli kognitur savarjiSos sTavazobs moswavleebs.. dafaze xazavs kognitur sqemas „movlenamizezi-Sedegi“<br />

da moswavleebTan interaqtiuri kiTxva-pasuxis Sedegad avsebs sqemis I da III svets. kerZod<br />

maswavlebeli avsebs I xolo moswavleebi amis Sesabamisad III svets<br />

movlena mizezi Sedegi<br />

rZe amJavda ra aris amis mizezi? miviReT... mawoni<br />

Rvino daZmarda ra aris amis mizezi? miviReT.. Zmari<br />

mwvane foToli gayviTlda ra aris amis mizezi? miviReT yviTeli foToli<br />

... ... ...<br />

maswavlebeli – cnobismoyvare adamiani nel-nela codnismoyvare gaxda da qimikosebma daiwyes kvlevebi<br />

raTa pasuxi gaecaT:<br />

– ratom yviTldeba foTlebi?<br />

– ratom mwifdeba da lpeba xili?<br />

– ratom mJavdeba rZe?<br />

– ratom Zmardeba Rvino?<br />

– ratom iJangeba rkina an sad `qreba~ wyalSi Cayrili marili Tu Saqari?<br />

A<br />

maswavlebeli agrZelebs axsnas da saubrobs dakvirvebaze, romelic kvlevis warmatebis erT-erTi<br />

pirobaa.<br />

adamiani yovelTvis akvirdeboda mis Tvalwin momxdar cvlilebebsa da maT Sedegebs, da cdilobda yovelive<br />

Tavis sasargeblod gamoeyenebina. magaliTad, iyo dro, roca Weqa-quxilis Sedegad gaCenili cecxli,<br />

Tavzars scemda pirvelyofil adamianebs. Semdeg ki maT iswavles cecxlis daxmarebiT saWmlis momzadeba.<br />

aqtivoba 4 – ra daemarTa natriums? /10 wT/<br />

maswavlebeli moswavleebs sTxovs daakvirdnen saskolo saxemZRvaneloSi mocemul vizualur masalas,<br />

romelic Tanmimdevrulad gamoxatavs nivTiereba natriumis „cvlilebas“ misi wyalSi Cadebidan mis gaqrobamde..<br />

maswavlebeli moswavleTa wyvilebs mimarTavs kiTxvebiT da exmareba maT gaiazron vizualuri masala<br />

(suraTi 3) da misi Sesabamisi warwera:<br />

natriumi rbili movercxlisfero<br />

liTonia.<br />

kiTxva: ra Tvisebebi aqvs niv-<br />

Tiereba natriums?<br />

pasuxi: rbilia, movercxlisfroa<br />

wyalSi natriumis CaSvebisas is<br />

amotivtivdeba, wylis zedapirze<br />

iwyebs moZraobas, TandaTan zomaSi<br />

iklebs da warmoiqmneba airi<br />

kiTxva: wyalTan Sexebisas ra<br />

cvlilebas ganicdis nivTiereba<br />

natriumi?<br />

pasuxi: amotivtivda, amoZravda,<br />

dapataravda, airi warmoqmna<br />

51<br />

natriumis wyalTan urTierTqmedebis procesi<br />

dasrulda<br />

kiTxva: aq ra xdeba?<br />

pasuxi: araferi natriumi gaqra?..<br />

maswavlebeli jer sityvierad ajamebs Semdeg ki sqematyrad gamoxatavs masalas:<br />

1. sityvieri Sejameba<br />

nivTiereba natriumi ki ar „gaqra“, aramed wyalSi gaixsna da sxva nivTierebad gardaiqmna. Aam gardaqmnas<br />

Tanmxlebi movlenebi axlavs: airis da siTbos gamoyofa. airi kargad Cans, gamoyofili siTbo ki WurWels<br />

aTbobs. es WurWelze xelis dadebiTac SeigrZnoba.<br />

2. mokle sityvieri Canaweri da misive sqematuri Canaweri<br />

natriums damatebuli wyali gardaiqmneba axal nivTierebad da gamoiyofa siTbo.<br />

natriumi + wyali = axali nivTiereba + siTbo


natriums damatebuli wyali gardaiqmneba axal niv-<br />

Tierebad<br />

natrium + wyali = axali niv-<br />

Tiereba<br />

52<br />

da gamoiyofa siTbo<br />

+ siTbo<br />

maswavlebeli ajamebs – am yvelafers swavlobs qimia anu qimia aris sabunebismetyvelo mecniereba<br />

romelic swavlobs:<br />

1. nivTierebebis Tvisebebs;<br />

2. maT gardaqmnebs;<br />

3. am gardaqmnebis Tanmxleb movlenebs.<br />

niTierebebis Tvisebebs<br />

qimia Seiswavlis<br />

nivTierebis gardaqmnebs am gardaqmnebis Tanmxleb movlenebs<br />

aqtivoba 5 – saSinao davaleba /5 wT/<br />

maswavlebeli moswavleebs avalebs moamzadon gakveTili argumentirebuli TxrobiT da Seasrulon<br />

savarjiSoebi.<br />

aqtivoba 6 – moswavleTa Sefaseba /5 wT/<br />

maswavlebels SeuZlia moswavle seafasos Semdegi kriteriumebiT<br />

Sefasebis kriteriumebi:<br />

1. moswavle ganmartavs ratom aris qimia sabunebismetyvelo mecniereba<br />

2. msjelobs nivTierebebze, maT gardaqmnebze da am gardaqmnebis Tanmxleb movlenebze<br />

Sefasebis rubrika:<br />

moswavle ganmartavs<br />

ratom aris qimia<br />

sabunebismetyvelo<br />

mecniereba da rogoria<br />

misi ganviTarebis<br />

istoria<br />

moswavle msjelobs<br />

nivTierebebze, maT<br />

gardaqmnebze da am<br />

gardaqmnebis Tanmxleb<br />

movlenebze<br />

1-3 4-5 6-7 8-10<br />

moswavle ver ganmartavs<br />

ratom aris<br />

qimia sabunebismetyvelo<br />

mecniereba<br />

da rogoria misi ganviTarebis<br />

istoria<br />

moswavle ver<br />

axerxebs imsjelos<br />

nivTierebebze, maT<br />

gardaqmnebze da am<br />

gardaqmnebis Tanmxleb<br />

movlenebze<br />

moswavle xarvezebiT<br />

ganmartavs<br />

ratom aris qimia<br />

sabunebismetyvelo<br />

mecniereba da rogoria<br />

misi ganviTarebis<br />

istoria<br />

moswavle xarvezebiT<br />

msjelobs<br />

nivTierebebze, maT<br />

gardaqmnebze da am<br />

gardaqmnebis Tanmxleb<br />

movlenebze<br />

moswavle ganmartavs<br />

ratom aris qimia<br />

sabunebismetyvelo<br />

mecniereba da rogoria<br />

misi ganviTarebis<br />

istoria<br />

moswavle msjelobs<br />

nivTierebebze, maT<br />

gardaqmnebze da am<br />

gardaqmnebis Tanmxleb<br />

movlenebze<br />

qimia – bunebismetyvelebis nawili<br />

II saaTi<br />

moswavle ganmartavs<br />

ratom aris qimia<br />

sabunebismetyvelo<br />

mecnierebada moyavs<br />

argumentirebuli<br />

magaliTebi da rogoria<br />

misi ganviTarebis<br />

istoria<br />

moswavle argumentirebulad<br />

msjelobs nivTierebebze,<br />

maT gardaqmnebze<br />

da am gardaqmnebis<br />

Tanmxleb movlenebze<br />

gakveTilis saswavlo mizani: moswavlem SeZlos isaubros ratom aris qimia sabunebismetyvelo mecniereba;<br />

imsjelos nivTierebebze, maT gardaqmnebze da am gardaqmnebis Tanmxleb movlenebze, ganuviTardes<br />

komunikaciis da azrovnebis unarebi.<br />

standardtan Sesabamisoba: bun.VII.11.<br />

aqtivoba 1 – saSinao davalebis prezentacia /15 wT/<br />

maswavlebeli moswavleebs sTxovs gaakeTon saSinao davalebis prezentacia.


prezentatori moswavle akeTebs davalebis prezentacias kerZod:<br />

1. akeTebs TxrobiT momzadebuli gakeTilis prezentacias, aqcents akeTebs faqtebze da ama Tu im mosazrebis<br />

dasamtkiceblad moyavs argumentebi.<br />

2. warmoadgens momzadebul savarjiSos.<br />

aqtivoba 2 – muSaoba jgufebSi, wyvilebSi /25 wT/<br />

maswavlebeli moswavleebs yofs jgufebad an akompleqtebs wyvilebs da Tanmimdevrulad aZlevs gakveTilis<br />

bolos mocemul 2, 3 4, 5 savarjiSoebs.<br />

savarjiSo „Seavse krosvordi“<br />

I etapi savarjiSos micema;<br />

II etapi jgufuri muSaoba;<br />

III etapi prezentacia.<br />

krosvordis kiTxvebi:<br />

1. romeli nivTierebiT atkbob Cais?<br />

2. romeli nivTiereba amlaSebs sakvebs?<br />

3. romeli nivTierebisgan amzadeben qvabebsa da tafebs?<br />

4. romel nivTierebas izidavs magniti?<br />

5. romeli Txevadi nivTierebis gareSea sicocxle<br />

warmoudgeneli?<br />

savarjiSo „xis merqnis wva“<br />

I etapi savarjiSos micema;<br />

II etapi jgufuri muSaoba;<br />

III etapi prezentacia.<br />

gaanalizeT da warmoadgineT sqematurad:<br />

rodesac xe iwvis, miiReba naxSiri da siTbo gamoiyofa?<br />

upasuxe: romelia nivTierebis, gardaqmna da romeli _ Tanmxlebi movlena?<br />

savarjiSo – gardaqmna Tu misi Tanmxlebi movlena<br />

I etapi savarjiSos micema;<br />

II etapi jg muSaoba;<br />

III etapi prezentacia.<br />

gaanalizeT da warmoadgineT pasuxi:<br />

– Seni azriT, romeli ufro mniSvnelovania, gardaqmnis saboloo produqti Tu misi Tanmxlebi movlena,<br />

rodesac:<br />

a) bunebrivi airi iwvis;<br />

b) rZisgan xaWo mzaddeba.<br />

savarjiSo – gaanalizeT<br />

I etapi savarjiSos micema;<br />

II etapi jgufuri muSaoba;<br />

III etapi prezentacia.<br />

gaanalizeT da warmoadgineT argumentirebuli pasuxi:<br />

– alqimikosebs rkina rom oqrod gadaeqciaT, es gardaqmna iqneboda Tu misi Tanmxlebi movlena?<br />

aqtivoba 3 – moswavleTa jgufebis urT-erTi Sefaseba /5wT/<br />

jgufs SeuZlia sxva jgufuri Seafasos Semdegi kriteriumiT:<br />

jgufi msjelobs nivTierebebze, maT gardaqmnebze da am gardaqmnebis Tanmxleb movlenebze.<br />

53


scenarebi biologiaSi<br />

31. erT da mravalujrediani organizmebi<br />

gakveTilis mizani – moswavlem SeZlos imsjelos ujredze, rogorc organizmis struqturul erTeulze;<br />

sxvadasxva saSualebiT gamosaxos sicocxlis organizaciis doneebi da imsjelos maT Sesaxeb. moxdes Aazrovnebis<br />

da komunikaciis unarebis ganviTareba.<br />

standartTan Sesabamisoba: bun.VII.5<br />

AI etapi – moswavleTa winare codnis safuZvelze axali masalis axsna<br />

aqtivoba1 – davfiqrdeT-vupasuxoT-vivaraudoT /10wT/<br />

maswavlebeli moswavleTa winare codnis aqtivaciisaTvis moswavleebs mimarTavs:<br />

– gamoiyeneT Tqveni codna da CamoTvaleT adamianis, organizmis organoebi.<br />

moswavleTa savaraudo pasuxebi: Tavi, xeli, Tvali, guli da a.S.<br />

– gamoiyeneT Tqveni codna da CamoTvaleT vaSlis xis organoebi.<br />

moswavleTa savaraudo pasuxebi: fesvi, Rero, foToli, nayofi, yvavili, Tesli.<br />

– magaliTad, ganvixiloT fiToli, rogorc vaSlis xis Semadgeneli erT-erTi organo ra nawilebisagan<br />

Sedgeba?<br />

moswavleTa savaraudo pasuxebi: yunwisa da firfitisagan.<br />

– Tqveni azriT/varaudiT foTlis firfita struqturulad risganaa agebuli? is kidev risgan Sedgeba?<br />

moswavleebi gamoTqvamen TavianT mosazrebebs/varaudebs...<br />

aqtivoba 2 – jaWvuri Txroba /10 wT/<br />

maswavlebeli aRniSnavs – es kiTxva biologiis, rogorc mecnierebis ganviTarebis yvela etapze ainteresebdaT<br />

mkvlevarebs da gamadidebeli xelsawyoebis Seqmnam uamravi aRmoCenebis saSualeba misca<br />

biologebs, manmade ki isini gamoTqvamdnen varaudebs, gamadidebeli xelsawyoebis gamoyenebiT mravali<br />

mecnieris varaudi dadasturda.<br />

Dmaswavlebeli iwyebs jaWvur Txrobas:<br />

1. mcenaris foTols mikroskopiT Tu daaTvaliereb, dainaxav, rom foToli patar-patara ganyofilebebisagan<br />

Sedgeba. TiToeul aseT ganyofilebas ujredi ewodeba.<br />

2. mravalujredian organizmebSi, kerZod sokoebSi, mcenareebsa da cxovelebSi, ujredebis erToblioba<br />

qmnis qsovilebs.<br />

3. qsovilisgan ki iqmneba organizmis organoebi.<br />

Sejameba anu rgolebiT jaWvis Sekvra – `ujredi-qsovili-organo-organizmi~.<br />

Aaqtivoba-3 ujredebis raodenoba da cocxali organizmebi /10wT/<br />

maswavlebeli agrZelebs jaWvur Txrobas da bolos aqtivobas asrulebs kognituri sqemiT:<br />

• mikroskopi daexmara mecnierebs cocxali organizmebi daeyo erTujredian da mravalujredian organizmebad;<br />

radgan aRmoaCines, rom arseboben organizmebi, romelTa mTeli sxeuli mxolod erTi ujredia.<br />

cxadia, rom es organizmebi Zlier mcire zomis arian. maT erTujrediani organizmebi ewodeba. erTujrediani<br />

organizmebia ameba, qalamana, baqteriebi da sxv.<br />

mecnierebi yovelTvis TanamSromloben: acnobeben xolme erTmaneTs sakuTari dakvirvebis Sesaxeb,<br />

cvlian mosazrebebs da erToblivad midian daskvnebamde. sqemaze naCvenebia, rogor mividnen mecnierebi<br />

am daskvnamde.<br />

mcenareebi<br />

ujredebisgan<br />

Sedgeba<br />

(maTias<br />

Sleideni)<br />

yvela cocxali<br />

organizmis sxeuli<br />

ujredebisganaa<br />

agebuli<br />

(Teodor Svani)<br />

uuuu<br />

54<br />

cxovelebi<br />

ujredebisagan<br />

Sedgeba<br />

(Teodor Svani)


sqemis mimoxilva:<br />

• germaneli mecnieri maTias Sleideni mikroskopiT daakvirda sxvadasxva saxis mcenares da yvela maTganSi<br />

aRmoaCina ujredebi. aman Sleidens SesaZlebloba misca daeskvna, rom mcenareebi ujredebisagan<br />

Sedgeba.<br />

• amave periodSi germanelma Teodor Svanma mikroskopiT dainaxa ujredebi cxovelebis organizmSi.<br />

amgvarad Svanma daaskvna, rom cxovelebi ujredebisgan Sedgeba.<br />

Aaqtivoba 4 – gakveTilis Sejameba /5wT/<br />

1. cocxali organizmebis sxeuli ujredebisganaa agebuli. amitom amboben, rom ujredi yvela cocxali<br />

organizmis agebulebis erTeulia.<br />

2. organizmis SedgenilobaSi arsebuli ujredebis raodenobis mixedviT, cocxali arsebebi iyofa erTujredianebad<br />

da mravalujredianebad.<br />

cocxali organizmebi<br />

erTujredianebi mravalujredianebi<br />

3. mravalujredian organizmebSi (sokoebSi, mcenareebSi da cxovelebSi) ujredebis erToblioba qmnis<br />

qsovils. qsovilisgan iqmneba organoebi.<br />

Aaqtivoba 5 – Sefaseba / 5 wT/<br />

maswavlebelma SeiZleba awarmoos ganmsazRvreli da ganmaviTarebeli Sefaseba. gTavazobT Sefasebis<br />

kriteriumebs, romliTac SeiZleba ganxorcieldes Sefaseba.<br />

Sefasebis kriteriumebi:<br />

1 moswavles SeuZlia ujredze, rogorc organizmis struqturul erTeulze msjeloba<br />

2. moswavles SeuZlia sicocxlis organizaciis doneebze msjeloba<br />

3. moswavles SeuZlia terminebis – ujredi,qsovili,organo,organo, erTujrediani, mravalujrediani<br />

- ganmarteba<br />

Aaqtivoba 6 – saSinao davaleba /5 wT/<br />

maswavlebeli moswavleebs davalebad aZlevs Seiswavlon saxelmZRvaneloSi mocemuli paragrafi`<br />

ujredi yvela cocxali organizmis agebulebis erTeulia~ da moamzadon TxrobiT. yuradReba gaamaxvilon<br />

terminebze:<br />

• ujredi,<br />

• qsovili,<br />

• organo,<br />

• erTujrediani,<br />

• mravalujrediani<br />

gakveTilze miRebuli codnis ganmtkicebis mizniT moswavleebs avalebs gaakeTon gakveTilis bolos<br />

mocemuli savarjiSoebi.<br />

32. ujredi – qsovili – organo - organizmi<br />

gakveTilis saswavlo mizani: moswavlem SeZlos imsjelos da sxvadasxva saSualebebiT gamosaxos sicocxlis<br />

organizaciis doneebi: ujredi, qsovili, organo, organizmi Mmoxdes Aazrovnebis da komunikaciis<br />

unarebis ganviTareba.<br />

standartTan Sesabamisoba- bun.VII.5<br />

aqtivoba1 – davfiqrdeT-vupasuxoT-vivaraudoT /10wT/<br />

maswavlebeli moswavleTa winare codnis aqtivaciisaTvis moswavleebs mimarTavs:<br />

– gamoiyeneT Tqveni codna da CamoTvaleT adamianis, organizmis organoebi.<br />

55


moswavleTa savaraudo pasuxebi: Tavi, xeli, Tvali, guli.. daS<br />

– gamoiyeneT Tqveni codna da CamoTvaleT vaSlis xis organoebi.<br />

moswavleTa savaraudo pasuxebi: fesvi, Rero, foToli, nayofi, yvavili, Tesli<br />

– magaliTad ganvixiloT fiToli, rogorc vaSlis xis Semadgeneli erT-erTi organo ra nawilebisagan<br />

Sedgeba?<br />

moswavleTa savaraudo pasuxebi: yunwisa da firfitisagan<br />

– Tqveni azriT/varaudiT foTlis firfita struqturulad risganaa agebuli? is kidev risgan Sedgeba?<br />

moswavleebi gamoTqvamen TavianT mosazrebebs/varaudebs...<br />

aqtivoba 2 – jaWvuri Txroba /10 wT/<br />

maswavlebeli aRniSnavs – es kiTxva biologiis, rogorc mecnierebis ganviTarebis yvela etapze ainteresebdaT<br />

mkvlevarebs da gamadidebeli xelsawyoebis Seqmnam uamravi aRmoCenebis saSualeba misca<br />

biologebs... manmade ki isini gamoTqvamdnen varaudebs. gamadidebeli xelsawyoebis gamoyenebiT mravali<br />

mecnieris varaudi dadasturda.<br />

Dmaswavlebeli iwyebs jaWvur Txrobas:<br />

1. mcenaris foTols mikroskopiT Tu daaTvaliereb, dainaxav, rom foToli patar-patara ganyofilebebisagan<br />

Sedgeba. TiToeul aseT ganyofilebas ujredi ewodeba.<br />

2. mravalujredian organizmebSi, kerZod sokoebSi, mcenareebsa da cxovelebSi, ujredebis erToblioba<br />

qmnis qsovilebs.<br />

3. qsovilisgan ki iqmneba organizmis organoebi.<br />

Sejameba anu rgolebiT jaWvis Sekvra Sejameba – `ujredi-qsovili-organo-organizmi~<br />

naTqvami SeiZleba sqemis saxiTac gamovsaxoT. magaliTad:<br />

gulis kunTis<br />

ujredebi<br />

uu uu<br />

qsovili guli<br />

mcenaris foTlis ujredebi qmnian qsovils, romlisaganac iqmneba foToli. igive iTqmis mcenareebis<br />

sxva organoebis – Reros, fesvis Tu yvavilis Sesaxeb.<br />

aqtivoba 3 – /10 wT/<br />

maswavlebeli akeTebs kognituri/azrobrivi sqemis prezentacias:<br />

1. verbalurad organoebis erToblioba qmnis sxeuls - organizms.<br />

2. vizualurad magaliTad, adamianis, ZaRlis, cxenis SemTxvevaSi sqematurad es ase gamoisaxeba:<br />

Zvlebi<br />

kunTebi<br />

kani<br />

uu<br />

uu<br />

uu<br />

organizmi<br />

(sxeuli)<br />

uuuu<br />

uu<br />

guli<br />

tvini<br />

aqtivoba 4 – ujredebis raodenoba da cocxali organizmebi /5wT/<br />

maswavlebeli – mikroskopi daexmara mecnierebs cocxali organizmebi daeyo erTujredian da mravalujredian<br />

organizmebad; radgan aRmoaCines rom arseboben organizmebi, romelTa mTeli sxeuli mxolod erTi<br />

ujredia. cxadia, rom es organizmebi Zlier mcire zomis arian. maT erTujrediani organizmebi ewodeba.<br />

erTujrediani organizmebia ameba, qalamana, baqteriebi da sxv.<br />

ameba, qalamana, evglena, baqteriebi erTujredianebi arian. amitom maT ar aqvT qsovilebi da organoebi,<br />

maTi ujredi Tavad warmoadgens organizms.<br />

moswavleebi – saxelmZRvaneloSi aTvaliereben erTujrediani organizmebis fotoebs da iazreben rom<br />

56<br />

uu<br />

Tirkmeli<br />

uu<br />

uu<br />

kuWi<br />

filtvi<br />

sakvercxe<br />

saTesle


amebas ujredi amavdroulad misi organizmia.<br />

aqtivoba 5 – moswavleTa Sefaseba /5 wT/<br />

gakveTilis saswavlo miznidan da aqtivobebidan gamomdinare maswavlebels SeuZlia Seafasos moswavle<br />

Semdegi kriteriumebiT:<br />

Sefasebis kriteriumebi:<br />

1. moswavle ganmartavs sabunebismetyvelo sagnebs.<br />

2. moswavle fizikur sidideebs – dro, masa, sigrZe. erTeulebs warmoadgens erTeulTa saerTaSoriso<br />

sistemis Sesabamisad.<br />

3. moswavle konkretuli magaliTebis ganxilvisas axerxebs gakeTvilze naswavli cnebebis da sakiTxebis<br />

transfers. A<br />

Sefasebis kriteriumebi:<br />

1. moswavle msjelobs sicocxlis organizaciis doneebze;<br />

2. moswavle sxvadasxva saSualebebiT gamosaxavs sicocxlis organizaciis doneebs / ujredi, qsovili,<br />

organo, organizmi/<br />

Sefasebis sqema<br />

kriteriumebi 1-3 4-5 6-7 8-10<br />

moswavle msjelobs<br />

sicocxlis organizaciis<br />

doneebze<br />

Mmoswavle sxvadasxva<br />

saSualebebiT gamosaxavs<br />

sicocxlis<br />

organizaciis doneebs/<br />

ujredi, qsovili,<br />

organo, organizmi/<br />

moswavle arasworad<br />

msjelobs sicocxlis<br />

organizaciis doneebze<br />

Mmoswavle ver axerxebs<br />

sxvadasxva saSualebebiT<br />

gamosaxos sicocxlis<br />

organizaciis<br />

doneebi<br />

moswavle xarvezebiT<br />

msjelobs sicocxlis<br />

organizaciis<br />

doneebze<br />

Mmoswavle xarvezebiT<br />

axerxebs<br />

sxvadasxva saSualebebiT<br />

gamosaxos<br />

sicocxlis organizaciis<br />

doneebi<br />

57<br />

moswavle ZiriTadad<br />

sworad msjelobs<br />

sicocxlis organizaciis<br />

doneebze<br />

Mmoswavle ZiriTadad<br />

axerxebs sxvadasxva<br />

saSualebebiT gamosaxos<br />

sicocxlis organizaciis<br />

doneebi<br />

srulyofilad<br />

srulyofilad<br />

aqtivoba 6 – saSinao davaleba /5wT/<br />

maswavlebeli moswavleebs davalebad aZlevs Seiswavlon saxelmZRvaneloSi mocemuli paragrafi moamzadon<br />

TxrobiT. yuradReba gaamaxvilon terminebze:<br />

• ujredi<br />

• qsovili<br />

• organo<br />

• erTujrediani<br />

• mravalujrediani<br />

da Seasrulon gakveTilis bolos mocemuli savarjiSoebi.


33. ujredi yvela cocxali organizmis funqciuri da ganviTarebis<br />

erTeulia<br />

gakveTilis saswavlo mizani: moswavlem SeZlos imsjelos ujredze, rogorc organizmis struqturul,<br />

funqciur da ganviTarebis elementarul erTeulze moxdes Aazrovnebis da komunikaciis unarebis ganvi-<br />

Tareba.<br />

standartTan Sesabamisoba: bun.VII.5<br />

A<br />

aqtivoba 1 – ujredi, rogorc organizmis struqturuli erTeuli /5wT/<br />

maswavlebeli iwyebs interaqtiur leqcias da kognituri sqemis Sevsebas;<br />

Tavdapirvelad avsebs sqemis pirvel svets:<br />

ujredi, rogorc organizmis<br />

struqturuli erTeuli<br />

kunTis ujredebi qmnian kunTs<br />

neironebi qmnian tvins da a.S.<br />

ujredi, rogorc organizmis<br />

funqciuri erTeuli<br />

58<br />

ujredi, rogorc organizmis<br />

ganviTarebis erTeuli<br />

Aaqtivoba 2 – ujredi, rogorc organizmis funqciuri erTeuli /15wT/<br />

maswavlebeli agrZelebs interaqtiur leqcias da kognituri sqemis meore svetis Sevsebas:<br />

ujredi, rogorc<br />

organizmis<br />

struqturuli<br />

erTeuli<br />

kunTis ujredebi qmnian<br />

kunTs<br />

neironebi qmnian tvins da<br />

a.S.<br />

ujredi, rogorc organizmis funqciuri erTeuli ujredi, rogorc<br />

organizmis<br />

ganviTarebis<br />

erTeuli<br />

kunTis ujredebs aqvT SekumSvis unari. maTi erToblivi<br />

SekumSva iwvevs organos – kunTis SekumSvas. amgvarad kunTis<br />

ujredebi ara marto qmnian kunTs, aramed ganapirobeben mis<br />

funqcias.<br />

neironebis cxovelqmedeba ganapirobebs tvinis funqcias.<br />

amgvarad neironebi ara marto qmnian tvinis qsovils da Sesabamisad<br />

tvins, aramed uzrunvelyofen mis funqcias.<br />

Aaqtivoba 3 – ujredi, rogorc organizmis ganviTarebis erTeuli /10wT/<br />

maswavlebeli agrZelebs interaqtiur leqcias da kognituri sqemis mesame svetis Sevsebas:<br />

ujredi, rogorc<br />

organizmis<br />

struqturuli erTeuli<br />

� kunTis ujredebi qmnian<br />

kunTs<br />

� neironebi qmnian tvins<br />

daS<br />

ujredi, rogorc organizmis<br />

funqciuri erTeuli<br />

� kunTis ujredebs aqvT SekumSvis<br />

unari. maTi erToblivi SekumSva<br />

iwvevs organos – kunTis SekumSvas.<br />

amgvarad kunTis ujredebi ara marto<br />

qmnian kunTs, aramed ganapirobeben<br />

mis funqcias.<br />

� neironebis cxovelqmedeba ganapirobebs<br />

tvinis funqcias. amgvarad<br />

neironebi ara marto qmnian tvinis<br />

qsovils da Sesabamisad tvins, aramed<br />

uzrunvelyofen mis funqcias.<br />

ujredi, rogorc organizmis<br />

ganviTarebis erTeuli<br />

� erTujredianebis, magaliTad amebas<br />

ujredi iyofa da warmoqmnis or axal –<br />

Svileul ujreds. amgvarad ujredis gayofa<br />

uzrunvelyofs amebas gamravlebis funqcias.<br />

� cxovelebs da mcenareebs, aqvT gansakuTrebuli<br />

ujredebi – sasqeso ujredebi,<br />

romlebisganac axali organizmi warmoiqmneba.<br />

amgvarad sasqeso ujredebi uzrunvelyofen<br />

cocxali organizmebis gamravlebis<br />

funqcias.


Aaqtivoba 4 – refleqsia /5wT/<br />

maswavlebeli ajamebs gakveTils:<br />

cocxali organizmis<br />

agebulebis erTeuli<br />

ujredi<br />

cocxali organizmis<br />

funqciuri erTeuli<br />

59<br />

cocxali organizmis<br />

ganviTarebis erTeuli<br />

aqtivoba 5 – moswavleTa Sefaseba /5wT/<br />

1. moswavle ganmartavs sabunebismetyvelo sagnebs.<br />

2. moswavle fizikur sidideebs – dro, masa, sigrZe. erTeulebs warmoadgens erTeulTa saerTaSoriso<br />

sistemis Sesabamisad.<br />

3. moswavle konkretuli magaliTebis ganxilvisas axerxebs gakeTvilze naswavli cnebebis da sakiTxebis<br />

transfers. A<br />

Sefasebis kriteriumi: moswavles SeuZlia imsjelos ujredze, rogorc organizmis struqturul, funqciur<br />

da ganviTarebis elementarul erTeulze.<br />

kriteriumebi 1-3 4-5 6-7 8-10<br />

moswavles SeuZlia<br />

imsjelos ujredze,<br />

rogorc organizmis<br />

struqturul,<br />

erTeulze<br />

moswavles SeuZlia<br />

imsjelos ujredze,<br />

rogorc organizmis<br />

funqciur erTeulze<br />

moswavles ar Seu-<br />

Zlia imsjelos<br />

ujredze, rogorc<br />

organizmis struqturul,<br />

erTeulze<br />

moswavles ar Seu-<br />

Zlia imsjelos<br />

ujredze, rogorc<br />

organizmis funqciur<br />

erTeulze<br />

moswavles Seu-<br />

Zlia xarvezebiT<br />

imsjelos ujredze,<br />

rogorc organizmis<br />

struqturul,<br />

erTeulze<br />

moswavles SeuZlia<br />

zogadad imsjelos<br />

ujredze, rogorc<br />

organizmis funqciur<br />

erTeulze<br />

moswavles SeuZlia<br />

imsjelos ujredze,<br />

rogorc organizmis<br />

struqturul,<br />

erTeulze; moiyvanos<br />

magaliTebi<br />

moswavles SeuZlia<br />

imsjelos ujredze,<br />

rogorc organizmis<br />

funqciur erTeulze<br />

da moiyvanos magaliTebi<br />

moswavles SeuZlia<br />

imsjelos ujredze,<br />

rogorc organizmis<br />

struqturul,<br />

erTeulze; moiyvanos<br />

magaliTebi<br />

moswavles SeuZlia<br />

imsjelos ujredze,<br />

rogorc organizmis<br />

funqciur erTeulze<br />

da moiyvanos magaliTebi<br />

aqtivoba 6 – saSinao davaleba /5wT/<br />

maswavlebeli moswavleebs davalebad aZlevs Seiswavlon saxelmZRvaneloSi mocemuli paragrafi moamzadon<br />

TxrobiT da Seasrulon gakveTilis bolos mocemuli savarjiSoebi.


8. Semajamebeli testebi<br />

fizika<br />

1. SI sistemaSi sigrZis ZiriTadi sazomi erTeulia:<br />

a) erTi metri; b) erTi kilometri;<br />

g) erTi milimetri; d) erTi santimetri.<br />

2. SI sistemaSi drois sazomi ZiriTadi erTeulia:<br />

a) wami ; b) wuTi; g) saaTi; d) weli.<br />

3. SI sistemaSi masis ZiriTadi sazomi erTeulia:<br />

a) grami; b) kilogrami; g) tona; d) miligrami .<br />

4. romeli gamafrTxilebeli niSani miuTiTebs radiaciul safrTxes?<br />

a) b) g)<br />

d) e) v)<br />

5. romeli gamafrTxilebeli niSani miuTiTebs toqsikur safrTxes?<br />

a) b) g)<br />

d) e) v)<br />

6. romelia nivTierebis umciresi nawilaki:<br />

a) atomi; b) molekula; g) namceci.<br />

7. ramdeni agregatuli mdgomareoba arsebobs :<br />

a) 1 b) 2 g) 3 d) 5<br />

8. romeli formula gamosaxavs simkvrives:<br />

a) F=mg b) ρ=m/V g) X=L-L0 d) Fdr= -kX<br />

9. ra aris difuzia:<br />

a) qvemodan zeviT mimarTuli Zala;<br />

b) erTi nivTierebis meoreSi Sereva;<br />

g) erTi nivTierebis meorisagan gancalkeveba;<br />

d) horizontalurad mimarTuli Zala.<br />

10. romel agregatul mdgomareobaSi mimdinareobs difuzia yvelaze swrafad:<br />

a) myarSi; b) TxevadSi; g) airadSi; d) yvelaSi erTnairad.<br />

11. ra saxis Zalebi ici:<br />

a) vertikaluri da horizontaluri;<br />

b) distanciuri da kontaqturi;<br />

g) marjvena da marcxena;<br />

d) magari da rbili;<br />

e) skalaruli da veqtoruli.<br />

60


12. rogori sididea Zala:<br />

a) vertikaluri ;<br />

g) marjvena;<br />

d) magari da rbili ;<br />

e) veqtoruli.<br />

13. romeli Zala iwvevs nayofis vardnas miwaze:<br />

a) xaxunis; b) drekadobis; g) simZimis; d) dartymis.<br />

14. romeli Zalaa meti:<br />

a) uZraobis xaxunis;<br />

b) srialis xaxunis;<br />

g) drekadi xaxunis;<br />

d) plastikuri xaxunis.<br />

15. CamoTvlilTagan romelia kontaqturi Zala:<br />

a) gravitaciuli; b) xaxunis; g) simZimis; d) magnituri.<br />

16. rogor SevamciroT xaxuni:<br />

a) wonis gazrdiT;<br />

b) wonis SemcirebiT;<br />

g) urTierT Sexebis farTobis gazrdiT;<br />

d) urTierT Sexebis farTobis SemcirebiT.<br />

17. CamoTvlilTagan romeli Zala aRudgens drekad sxeuls formas:<br />

a) xaxunis; b) drekadobis; g) simZimis ; d) dartymis.<br />

18. romeli formula gamosaxavs hukis kanons:<br />

a) p=F/S; b) ρ=m/V g) X=L-L 0 d) Fdr= -kX<br />

19. romeli formula gamosaxavs wnevas:<br />

a) p=F/S b) ρ=m/V g) X=L-L0 d) Fdr=-kX<br />

20. romeli ganmarteba asaxavs paskalis kanons:<br />

a) rac metia deformaciis Zala, miT metia drekad sxeulSi aRZruli drekadobis Zala;<br />

b) airSi da siTxeSi CaZirul sxeulze moqmedebs amomgdebi Zala;<br />

g) siTxeSi da airSi wneva yvela mimarTulebiT erTnairad gadaecema;<br />

d) xaxunis Zala ar aris damokidebuli urTierT Sexebis farTobze.<br />

21. romelia ziarWurWeli:<br />

a) boTli; b) Wiqa; g) Caidani; d) TefSi.<br />

22. ra ganapirobebs amomgdebi Zalis arsebobas:<br />

a) xaxuni; b) gravitacia; g) maRali wneva; d) temperatura.<br />

61


1. mocemuli niSani gafrTxilebs, rom:<br />

a) xels uwyobs wvasa da Jangvas;<br />

b) azianebs kansa da Tvalebs;<br />

g) toqsikuria.<br />

qimia<br />

2. qalaqSi eleqtroenergias sami eleqtrosadguri gamoimuSavebs. romel eleqtrosadgurSi gamomuSavdeba<br />

eleqtroenergia qimiuri gardaqmnis Sedegad:<br />

a) qvanaxSirze momuSave eleqtrosadgurSi;<br />

b) qaris eleqtrosadgurSi;<br />

g) hidroeleqtrosadgurSi.<br />

3. gafiltvriT SeiZleba ganvacalkevoT im xsnaris Semadgeneli komponentebi, romelic Sedgeba:<br />

a) walSi xsnadi myari nivTierebebisagan;<br />

b) erTmaneTSi uxsnadi siTxeebisgan;<br />

g) wyalSi uxsnadi myari nivTierebisagan.<br />

4. zRvis wylidan sufris marilis miReba SeiZleba:<br />

a) amoSrobiT;<br />

b) gafiltvriT;<br />

g) dawdomiT.<br />

5. romeli movlenaa qimiuri:<br />

a) Saqris gafxviereba;<br />

b) Caidnis Tavsaxurze wylis wveTebis warmoqmna;<br />

g) sanTlis wva.<br />

6. fizikuri movlenis dros ar icvleba nivTierebis:<br />

a) molekulebs Soris manZili;<br />

b) molekula;<br />

g) forma da zoma.<br />

7. kiriani wylis amRvreva imis maCvenebelia, rom qimiuri reaqciis Sedegad:<br />

a) gamoiyo airi;<br />

b) warmoiqmna naleqi;<br />

g) gamoiyo sinaTle.<br />

8. arasworia msjeloba, rom foTlis wvis dros:<br />

a) foTlis masa mcirdeba;<br />

b) airadi produqtebi gamoiyofa;<br />

g) irRveva masis mudmivobis kanoni.<br />

9. wvis aucilebeli pirobaa, nivTierebis:<br />

a) aalebis temperaturamde gaxureba;<br />

b) galRoba;<br />

g) daqucmaceba.<br />

10. ra ganapirobebs daxarjuli Jangbadis aRdgenas haerSi:<br />

a) wva;<br />

b) difuzia;<br />

g) fotosinTezi.<br />

11. limonaTis boTlis gaxsnisas airi gamoiyofa, radgan:<br />

a) airis xsnadoba izrdeba wnevis SemcirebiT;<br />

b) airis xsnadoba izrdeba wnevis gazrdiT;<br />

g) airis xsnadoba mcirdeba wnevis SemcirebiT.<br />

62


12. sanTlis wvis dros gamoiyofa:<br />

a) wyali;<br />

b) wyali da naxSirorJangi;<br />

g) naxSirorJangi.<br />

13. natriumis wyalTan urTierTqmedebis reaqcias axlavs:<br />

a) siTbos STanTqma;<br />

b) feris da sunis Secvla;<br />

g) siTbos da airis gamoyofa.<br />

14. molekulis modelebidan romeli Seesabameba wylis molekulas:<br />

a) b) g)<br />

15. marmarilos ZiriTadi Semadgeneli nawilia nivTiereba:<br />

a) marilmJava;<br />

b) natriumis hidroqsidi;<br />

g) kalciumis karbonati,<br />

16. kirian wyals amRvrevs nivTiereba:<br />

a) naxSirorJangi;<br />

b) Jangbadi;<br />

g) wyali.<br />

17. Jangbadis areSi mbJutavi kvari:<br />

a) abrialdeba;<br />

b) Caqvreba;<br />

g) araferi mouva.<br />

18. mJavis Sesaxeb romeli mtkicebulebaa mcdari:<br />

a) mJava neitraldeba fuZiT;<br />

b) mJava fuZesTan urTierTqmedebs marilisa da wylis warmoqmniT;<br />

g) mJava fuZesTan urTierTqmedebs naxSirorJangisa da wylis warmoqmniT.<br />

19. ra ferisaa iisferi lakmusis qaRaldi neitralur xsnarSi:<br />

a) wiTeli;<br />

b) lurji;<br />

g) iisferi.<br />

20. ras udris fuZis xsnaris pH:<br />

a) pH 7<br />

b) pH 14<br />

g) pH 1<br />

63


iologia<br />

1. ujreduli Teoriis Tanaxmad ujredi aris:<br />

a) cocxali organizmebis agebulebis erTeuli;<br />

b) cocxali da aracocxali sxeulebis agebulebis erTeuli;<br />

g) qimiuri nivTierebebis agebulebis erTeuli.<br />

2. birTvi moTavsebulia:<br />

a) mcenareuli ujredis vakuolSi;<br />

b) ujredis citoplazmaSi;<br />

g) ujredis garsSi.<br />

3. cxoveluri da mcenareuli ujredi gansxvavdeba imiT rom:<br />

a) cxovelur ujreds ar aqvs qloroplastebi;<br />

b) mcenareul ujreds ar aqvs ujredis kedeli;<br />

g) cxovelur ujreds ar aqvs vakuoli.<br />

4. mitoqondriebis funqcia aris:<br />

a) sakvebisagan energiis miReba;<br />

b) mzis energiis gamoyeneba;<br />

g) sakvebi nivTierebebis warmoqmna.<br />

5. qloroplastebis funqcia aris:<br />

a) sakvebisagan energiis miReba;<br />

b) mzis energiis gamoyeneba;<br />

g) sakvebi nivTierebebis warmoqmna.<br />

6. organos agebuleba swori TanmimdevrobiT SesaZlebelia ase warmovadginoT:<br />

a) organo-ujredi-qsovili;<br />

b) qsovili-ujredi-organo;<br />

g) ujredi-qsovili-organo.<br />

7. ubirTvo organizmebia:<br />

a) protistebi;<br />

b) eukariotebi;<br />

g) prokariotebi.<br />

8. baqteriebi miekuTvneba:<br />

a) monerebis samefos;<br />

b) protistebis samefos;<br />

g) arqebaqteriebis samefos.<br />

9. ameba miekuTvneba:<br />

a) protistebis samefos;<br />

b) umartivesebis samefos;<br />

g) cxovelebis samefos.<br />

10. umartivesebs miekuTvneba:<br />

a) evglena;<br />

b) qalamana;<br />

g) cianobaqteriebi.<br />

11. ZaRli miekuTvneba:<br />

a) ZuZumwovrebis samefos;<br />

b) cxovelebis klass;<br />

g) ZuZumwovrebis klass.<br />

64


12. vardi miekuTvneba:<br />

a) yvavilovan mcenareebs;<br />

b) gvimrebs;<br />

g) xavsebs.<br />

13. sruli metamorfozis SemTxvevaSi, axalSobili organizmi:<br />

a) gavs mSobels;<br />

b) ar gavs mSobels;<br />

g) rCeba ganuviTarebeli.<br />

14. amfibiebis klass miekuTvneba:<br />

a) Cxriala gveli;<br />

b) kobri;<br />

g) salamandra.<br />

15. amnioni axasiaTebs:<br />

a) ZuZumwovrebs;<br />

b) Tevzebs;<br />

g) mwerebs.<br />

16. lokokina ekuTvnis:<br />

a) mwerebs;<br />

b) moluskebs;<br />

g) obobisnairebs.<br />

17. butko da mtvriana aris mcenaris:<br />

a) vegetaturi gamravlebis organo;<br />

b) sqesobrivi gamravlebis organo;<br />

g) sakvebidan energiis misaRebi organo.<br />

18. fesviT gamravleba aris:<br />

a) sqesobrivi gamravlebis nairsaxeoba;<br />

b) niadagidan wylis Sewovis saSualeba;<br />

g) usqeso gamravlebis nairsaxeoba.<br />

19. cocxal ujredze dakvirvebisTvis iyeneben:<br />

a) mikroskops;<br />

b) dinamometrs;<br />

g) saxazavs.<br />

20. cocxali organizmebis jgufebad gaerTianeba xdeba:<br />

a) maT mier dakavebuli sacxovrebeli teritoriis farTobis mixedviT;<br />

b) maT Soris agebulebaSi msgavsebis mixedviT;<br />

g) maT Soris fizikur sidideebSi – Zalasa da wonaSi msgavsebis mixedviT.<br />

65


testis pasuxebi<br />

fizika qimia Bbiologia<br />

1. a 1. g 1. a<br />

2 .a 2. a 2. b<br />

3. b 3. g 3. a<br />

4. g 4. a 4. a<br />

5. e 5. g 5. b<br />

6. b 6. b 6. g<br />

7. g 7. b 7. g<br />

8. b 8. a 8. a<br />

9. b 9. a 9. a<br />

10. g 10. g 10. b<br />

11. b 11. g 11. b<br />

12.e 12. b 12. a<br />

13 g 13. g 13. b<br />

14. a 14. g 14. g<br />

15. b 15. g 15. b<br />

16. b 16. a 16. b<br />

17 b 17. a 17. b<br />

18. d 18. g 18. g<br />

19. a 19. b 19. a<br />

20. g 20. 14 20. b<br />

21. g<br />

22. b<br />

66


9. moswavlis wignSi mocemuli savarjiSoebis pasuxebi<br />

Sesavali<br />

2. skalari da veqtori (gv. 9)<br />

pasuxebi:<br />

1. savaraudod CamoTvlian: saxazavi – sigrZis sazomi, saswori-masis sazomi, saaTi (wammzomi) – drois<br />

sazomi.<br />

2. monacemebi ar iqneba erTnairi, radgan moswavleebis fanqrebi ar iqneba erTi zomis. es uCvenebs, rom<br />

sazomi erTeuli da sazomi xelsawyo unda iyos yvelasTvis erTnairi. am SemTxvevaSi jobda saxazavis<br />

gamoyeneba.<br />

3. fuli skalaria, mimarTuleba ar aqvs, aqvs mxolod sidide<br />

4. �<br />

5. orive SemTxvevaSi isari mimarTuli iqneba adamianisagan karisaken. mesis SDemTxvevaSi isari ufri grZeli<br />

iqneba, radgan mesi ufro Zlier daartyams burTs, vidre meSvideklaseli.<br />

SeniSvna: naxatis xarisxs yuradRebas nu miaqcevT, mTavaria veqtoris sworad gamosaxva.<br />

4. usafrTxoebis dacva (gv. 14)<br />

pasuxebi:<br />

1. niSnebis ganxilvis dros unda daasaxelon, Tu ras aRniSnavs TiToeuli maTgani (rogorc teqstSia) da<br />

daadasturon am niSnebis codnis aucilebloba. niSnebis gaazrebaSi daexmarebaT maswavleblebi, radgan<br />

moswavleebma jer maT Sesaxeb TiTqmis araferi ician. am etapze (SesavalSi) Jangva sakmarisia uTxraT,<br />

rom mJangavi nivTierebebi iwveven sagnebis daJangvas, magaliTad rkinisgan damzadebuli sagnebi kargavs<br />

bzinvarebas da fuWdeba. wvis xelSemwyobi nivTierebebi ki iwveven xanZris warmoqmnas da gavcelebas.<br />

afeTqebas moyveba ngreva, adamianebis da sxva cocxali arsebebis sxeulis dazianeba an sikvdili. radiaqtiuri<br />

da momwamvleli nivTierebic iwveven mZime daavadebas an sikvdils, advilad aalebad nivTierebebs<br />

cecxli advilad ekideba (magaliTad, spirti) saSiSia xanZris gaCenis TvalsazrisiT, mJavas an tutes<br />

SeuZlia daazianos kani an Sinagani organoebi (Tu sxeulSi SigniT moxvda). kidev erTxel vimeorebT, rom<br />

am etapze es informacia sakmarisia.<br />

2. savaraudod naxavs im xelsawyoebs rac saxelmZRvaneloSia naCvenebi. fizikis xelsawyoebidan Segi-<br />

ZliaT aCvenoT dinamometri, romelic sasworad gamoiyeneba. sxva, ufro rTuli xelsawyoebi am etapze<br />

saWiro ar aris.<br />

3. sworia I da II.<br />

5. rogor xdeba bunebrivi movlenebis Seswavla (gv. 15)<br />

pasuxebi:<br />

1. awonis Rers dawvamde da dawvis Semdeg da Seadarebs monacemebs. Tu aris monacemebs Soris sxvaoba,<br />

maSasadame masa Secvlila, Tu ar aris sxvaoba – masa ar Secvlila.<br />

2. moswavleebi advilad xvdebian, rom qveda suraTze naCveneb modelSi burTulebi ufro axlosaa erTmaneTTan<br />

ganlagebuli.<br />

6. monacemebis gamosaxva cxrilisa da diagramebis saxiT (gv. 17)<br />

pasuxebi:<br />

1. pasuxi winaswar SeuZlebelia. principi mdgomareobs<br />

sasworis monacemis aRebasa da cxrilSi<br />

SetanaSi.<br />

2. haeris temperaturas martSi, aprilSi, maisSi<br />

martSi 10 0 C, aprilSi 15 0 C da maisSi 20 0 C.<br />

3. vertikalur RerZze-haeris temperatura ( 0 C),<br />

horizontalurze Tveebi: 1– agvisto, 2 – seqtemberi,<br />

3-oqtomberi<br />

67<br />

35<br />

30<br />

25<br />

20<br />

15<br />

10<br />

5<br />

0<br />

1 2 3


7. venis diagrama (gv. 19)<br />

pasuxebi:<br />

1. jon venis sapativcemulod.<br />

2. msgavsebaSi Caiwereba 5 sarTuli, 300 fanjara, 70 kari, gansxvavebebSi stumrebis raodenoba (erTSi<br />

200, meoreSi 150).<br />

3. pasuxi winaswar ver moxerxdeba. principi mdgomareobs WurWlis cal-calke awonvasa da monacemebis<br />

martiv SedarebaSi. aq yuradReba eqceva, rom moswavle mieCvios monacemebis Caweras.<br />

4. sagnis moculobis gamosaTvlelad, sanam sagans (survilisamebr- saSleli, fanqari, sxv.) wyalSi<br />

Caagdebs, menzuris danayofis mixedviT afiqsirebs wylis dones, sagnis Cagdebis Semdeg kvlav afiqsirebs<br />

wylis dones. doneTa Soris sxvaoba uCvenebs sagnis moculobas. danayofebs unda Sexedos pirdapir da<br />

ara iribad.<br />

5. kibeze asvlisTvis patara isari 8-is maCvenebel danayofze qvemoT miuTiTebda, iatakze mjomisTvis<br />

– 8-is maCvenebel danayofze zemoT. arasworad iRebdnen monacems: unda SeexedaT saaTis isrisTvis<br />

pirdapir, ara iribad<br />

6. ar unda gaesinjaT gemo <strong>maswavleblis</strong> nebarTvis gareSe.<br />

7. aorTqleba-Rrublis warmoqmna-wvima.<br />

68


fizika<br />

8. nivTiereba Sedgeba atomebisa da molekulebisgan (gv. 22)<br />

pasuxebi:<br />

1. rkina da wyali.<br />

2. burTulebi.<br />

3. atomebi � molekulebi � nivTiereba � sxeulebi.<br />

9. nivTierebis myari, Txevadi da airadi mdgomareobebi (gv. 25)<br />

pasuxebi:<br />

2. a)<br />

3. saerToa moculoba, gansxvavebaa: myars – mudmivi forma, Txevads – ara.<br />

4. radgan molekulebsa da atomebs Soris aris Sualedebi, amis mtkiceba swori ar iqneba.<br />

10. nivTierebis simkvrive. simkvrivis praqtikuli mniSvneloba (gv. 29)<br />

pasuxebi:<br />

1. winaswar ver vupasuxebT.<br />

2. gamiznulad. saburavi unda iyos elastiuri, korpusi – mtkice, sawvavi – denadi.<br />

11. difuzia (gv. 31)<br />

pasuxebi:<br />

1. a)<br />

2. haerSi, radgan is airia.<br />

3. myar sxeulebSi difuzia Zalian nela mimdinareobs.<br />

12. Zala da misi gazomva (gv. 34)<br />

pasuxebi:<br />

1. rkina, nikeli, kobalti.<br />

2. saerToa orive Zalaa, gansxvaveba: erTs SexebiT, meores – Sexebis gareSe.<br />

3. b)<br />

13. simZimis da xaxunis Zala (gv. 38)<br />

pasuxebi:<br />

1. sferos (burTis) formis.<br />

2. amuSavebs hidroeleqtro sadgurebs.<br />

3. moxaxune zedapirebs Soris Seyvanili sapoxi amcirebs xaxuns.<br />

4. uZraobis xaxunis gareSe manqanis borbali isrialebs da manqana ver amoZravdeba;<br />

uZraobis xaxunis gamo manqanis borblebi cvdeba;<br />

5. ver vivliT, xelSi verafers daviWerT, qsovils ver movqsovT,<br />

6. TviTmfrinavsa da haers Soris; frinvelsa da haers Soris.<br />

7. tani unda daxaros win, fexiT unda miawves gzas, xaxunis Zala mimarTuli unda iyos fexis miwolis<br />

sapirispirod.<br />

8. samive Zala unda iyos momarTuli naCvenebi mimarTulebebis sapirispirod.<br />

14. drekadobis Zala. hukis kanoni (gv. 42)<br />

pasuxebi:<br />

1. ara, imitom, rom gareSe Zalis moqmedebis Sewyvetis Semdeg is formas ver aRidgens.<br />

2. 1n.<br />

3. 5sm.<br />

4. 5000n/m.<br />

69


15. wneva. wnevis gadacema myar sxeulebSi (gv. 45)<br />

pasuxebi:<br />

1. zemodan tvirTis damatebiT.<br />

2. dawolis SemcirebiT, an farTobis gazrdiT. mag., manqanis saburavebis odnavi daSvebiT wneva gzaze<br />

Semcirdeba.<br />

3. raTa is ficriT daawves yinuls da amiT Seamciros wneva yinulze.<br />

4. blagvi dana purze imoqmedebs naklebi wneviT.<br />

5. saTiTe amcirebs wnevas TiTze.<br />

6. 5*10-4n.<br />

7. 1.33*104pa.<br />

8. gaivlis.<br />

pasuxebi:<br />

1. gacxelebiT.<br />

2. paskalis kanonis Tanaxmad.<br />

16. paskalis kanoni (gv. 50)<br />

17. wneva siTxeebSi. ziarWurWeli (gv. 52)<br />

pasuxebi:<br />

1. ara. simkvriveTa sxvaobis gamo.<br />

3. 1.03*107 pa.<br />

4. wneva wyalSi = 10000pa; wneva navTSi = 8000pa; wneva vercxliswyalSi =136000pa.<br />

5. dedamiwis mizidulobis Zala.<br />

6. pirvel sarTulze wneva 27-jer metia.<br />

18. paskalis kanoni praqtikaSi (gv. 56)<br />

pasuxebi:<br />

1. 4-jer<br />

2. 20000n. asjer.<br />

3. wneva milis SigniT da gareT gaTanabrdeba.<br />

19. siTxisa da airis moqmedeba maTSi CaZirul sxeulebze. atmosferuli wneva (gv. 58)<br />

pasuxebi:<br />

1. zeviT afrenisas atmosferuli wneva ecema. arahermetuli safreni aparatidan moxdeba haeris gaJonva.<br />

2. atmosferul wnevas qmnis dedamiwis mizidulobis Zala.<br />

20. arqimedes kanoni. sxeulebis curva (gv. 60)<br />

pasuxebi:<br />

1. amomgdeb Zalas ganapirobebs dedamiwis mier wylisa da haeris mizidvaA.<br />

2. dairRveva, radgan maT aqvT sxvadasxva simkvrive da Sesabamisad sxvadasxva iqneba maTze momqmedi<br />

amomgdebi Zalebi.<br />

3. 20n.<br />

4. 2n.<br />

5. 8-jer.<br />

7. mariliani wyali ufro mkvrivia.<br />

8. Tu maTi moculobebi tolia maTze imoqmedebs 13.6-jer meti amomgdebi Zala.<br />

9. amomgdebi Zala gaizrdeba.<br />

10. arc erTi ar Seicvleba.<br />

70


qimia<br />

21. qimia – bunebismetyvelebis nawili (gv. 64)<br />

pasuxebi<br />

1. am savarjiSosaTvis damatebiTi informacia:Tanamedrove adamiani winaprisgan gansxvavebiT, tansacmelis<br />

dasamzadeblad axal teqnologiebsa da masalas iyenebs.<br />

2. krosvordis pasuxebi:<br />

1. Saqari; 2. marili; 3. alumini; 4. rkina; 5. wyali<br />

3. nivTierebis gardaqmna: xis dawviT naxSiri miiReba Tanmxlebi movlena:siTbo da sinaTle<br />

4. a)Tanmxlebi movlena:siTbo da sinaTle<br />

b)gardaqmna:xaWos miReba<br />

5. gardaqmna<br />

damatebiTi informacia: 676 wels Zvelma berZnebma arabi dampyroblebis gemebi „qimiuri cecxliT“<br />

gadawves.„qimiuri cecxli“ Txevadia da wyalSi ar qreba. am faqtiT gaocebulma arabebma qimiis Seswavla<br />

daiwyes da mas „alqimia“ uwodes.<br />

22. movlenebi (gv. 67)<br />

pasuxebi<br />

1. a) forma,zoma, nivTiereba<br />

b) forma, agregatuli mdgomareoba, nivTiereba (2 xazi gausvaT)<br />

- Seicvala forma,zoma, agregatuli mdgomareoba.<br />

ar Seicvala nivTiereba .<br />

- saqme gvaqvs fizikur movlenasTan.<br />

2. g)<br />

3.<br />

fizikuri movlena qimiuri movlena<br />

puris daWra<br />

totebis daqucmaceba<br />

xorcis Sewva<br />

rkinis daJangva<br />

xis dawva<br />

SuSxunis wva<br />

Q<br />

23. qimiuri reaqciis niSnebi da pirobebi (gv. 70)<br />

pasuxebi<br />

1. b); d)<br />

2. g)<br />

3. namcxvris an nebismieri kerZis dasamzadeblad viyenebT ramdenime nivTierebas, romlis erTmaneT-<br />

Tan Serevis Sedegad viRebT erTgvarovan an araerTgvarovan narevs (fizikuri procesia), magram Tu am<br />

Serevas axlavs qimiuri reaqciis niSnebi, magaliTad airis gamoyofa , naleqis warmoqmna am SemTxvevaSi<br />

saqme gvaqvs qimiur reaqciasTan, ris Sedegadac miiReba axali nivTiereba. diasaxlisebi namcxvris momzadebisas<br />

coms mawvnisa da saWmeli sodis narevs amateben. ris Sedegadac airis buStulebi gamoiyofa da<br />

mawoni fuvdeba. miRebuli masis airRumelSi moTavsebis Semdeg, mimdinareobs qimiuri reaqciebi da<br />

warmoiqmneba axali nivTierebebi, gansxvavebuli TvisebebiT.<br />

4.<br />

daasabuTe, rom<br />

mimdinareobis<br />

movlena<br />

garegnuli niSani<br />

movlena fizikuria<br />

piroba<br />

an qimiuri<br />

SeSis nafotebad daqucmaceba meqanikuri zemoqmedeba forma,zoma,<br />

nivTiereba ar icvleba<br />

SeSis wva<br />

gaxureba<br />

feri, siTbo, sinaTle<br />

miiReba axali nivTiereba<br />

wylis duRili<br />

gaxureba<br />

agragatuli mdgomareobis Secvla nivTiereba ar icvleba<br />

rkinis daJangva<br />

nivTierebebis Sereva forma, zomis, feris Secvla miiReba axali nivTiereba<br />

SesTavazeT, Seadaron erTmaneTs rkinisa da Jangis Tvisebebi. Caataron martivi eqsperimenti – Seamowmon<br />

magnitis moqmedeba orive nivTierebaze.<br />

71


24. wva da Jangva (gv. 72)<br />

pasuxebi<br />

1. bunebrivi procesebis Sedegad atmosferoSi Jangbadis Sevseba rom ar xdebodes, haerSi Jangbadi didi<br />

xnis winaT gamoileoda da dedamiwaze sicocxlec Sewydeboda. sunTqvisaTvis erTi adamiani weliwadSi<br />

xarjavs 263m 3 Jangbads. Jangbadis aseTi didi raodenobiT xarjvis miuxedavad, misi wili haerSi ar icvleba.<br />

es aris mwvane mcenareSi mimdinare fotosinTezis Sedegi, romlis drosac gamoiyofa Jangbadi.<br />

didi raodenobiT Jangbads iZleva zRvebisa da okeaneebis flora. gaufrTxildiT mwvane nargavebs-igi<br />

janmrTelobis garantia!<br />

2. damcavi safariT-laqiT an saRebaviT unda davfaroT.<br />

3. gaTlili kartofili fers icvlis, rac qimiuri reaqciis niSania. qimiuri reaqcia mimdinareobs haerSi<br />

arsebul Jangbadsa da gaTlili kartofilis SedgenilobaSi Semaval nivTierebas Soris. am cvlilebis<br />

Tavidan asacileblad gaWrili kartofilis haerTan Sexeba unda SevzRudoT. magaliTad, mWidrod<br />

SemovaxvioT polieTilenis parki, movaTavsoT wylian jamSi.<br />

4. xanZars uyuradRebod datovebuli cecxlis kera (koconi, asanTi) iwvevs. haeris maRali temperaturis<br />

gamo cecxli ekideba torfian Waobebs, radgan iq wvadi airi-meTani gamoiyofa. xanZarTan axlos<br />

tyeebis, balaxovani safaris, advilad wvadi obieqtebis arseboba xels uwyobs cecxlis gavrcelebas.<br />

cecxlis gadatanas xels uwyobs aseve qari, haeris Zalian dabali tenianoba, sicxe. uyuradRebod ar<br />

unda davtovoT cecxlis kera, davicvaT usafrTxoebis wesebi,droulad movimaragoT cecxlsaqrobi<br />

saSualebebi, gamoviZaxoT saxanZro samsaxuris muSaoba. xanZars siTbos, sinaTlis, kvamlis gamoyofa<br />

axlavs. xanZris Sedegad nadgurdeba tyeebi da balaxovani safari,Sesabamisad, cxovelebsa da frinvelebs<br />

safrTxe emuqrebaT. xanZris Casaqrobad iyeneben wyals, qviSas, saqrob qafebs. zogjer xanZris maxloblad<br />

xelovnurad gamowveuli afeTqeba xels uwyobs xanZris Caqrobas – Jangbadis raodenoba haerSi swrafad<br />

mcirdeba, rac wvis process anelebs.<br />

5 . sanTlis wva da sunTqva Jangvis reaqciebs miekuTvneba. orive reaqciis produqts wyali da naxSiror-<br />

Jangi warmoadgens. sanTlis wvas Tan axlavs siTbos da sinaTlis gamoyofa. sunTqvis dros organizmSi<br />

mimdinareobs neli Jangvis procesi, rac organizmis sicocxlisunarianobas uzrunvelyofs.<br />

25. nivTierebis masis mudmivobis kanoni (gv. 75)<br />

pasuxebi<br />

1. qimiuri reaqciis dros molekula icvleba – atomebad iSleba, xolo atomi ar icvleba. amrigad, atomi<br />

nivTierebis qimiurad ganuyofeli nawilakia. aqedan warmodgeba sityva „atomi“, rac ZvelberZnulad<br />

„ganuyofels“niSnavs.<br />

2. wylis molekula sam atomiania, Jangbadis-ori. wylis molekula Seicavs ori sxvadasxva saxis sam atoms,<br />

Jangbadis molekulaSi ki erTi saxis atomebia.<br />

3 . naxSirbadi+Jangbadi naxSirorJangi<br />

4. meTani+Jangbadi naxSirorJangi+wyali<br />

5. masis mudmivobis kanonidan gamomdinare, wyalbadis masa iqneba: 36g-32g=4g<br />

6. sawonis masaa:232g-168g= 64g. sawonis masa gviCvenebs, ra masis Jangbadi SeuerTda rkinas daJangvisas.<br />

rkina+ Jangbadi rkinis Jangi<br />

7. boili cdas TavRia WurWelSi atarebda, ris gamoc WurWlis masas daemata garedan SeRweuli haerSi<br />

arsebuli Jangbadis masa. WurWlis masa gaizarda imdeniT, ramdeni Jangbadic SeuerTda vercxliswyals.<br />

pasuxebi<br />

1. a) – dawdomas, gafiltvras<br />

b) – gafiltvras<br />

g) – gamoxdas<br />

d) – aorTqlebas<br />

26. wyali (gv. 79)<br />

72


27. xsnarebi (gv. 82)<br />

pasuxebi<br />

1.<br />

gaxsnili nivTierebis masa gamxsnelis masa xsnaris masa<br />

2g 50g 52g<br />

20g 90g 110g<br />

45g 55g 100g<br />

2. xsnari iwonis 300g-s. imave raodenobis, radgan bunebaSi araferi ikargeba da arc emateba.<br />

3. nivTierebis gasufTaveba: narevidan sufTa nivTierebis miReba;<br />

xsnaridan sufTa nivTierebis miReba: xsnarSi Semavali erT-erTi nivTierebis gamoyofa;<br />

xsnaris komponentebad dayofa: xsnaris Semadgeneli komponentebis erTmaneTisgan gacalkeveba.<br />

28. xsnadoba (gv. 85)<br />

pasuxebi<br />

1. xsnaris gaxurebiT (wylis aorTqlebiT) an wylis damatebiT.<br />

2. rac ufro dabalia temperatura, miT ufro metad aris gaxsnili Jangbadi wyalSi da ganapirobebs<br />

Tevzebis gamravlebas.<br />

3.<br />

wyalSi xsnadoba<br />

360<br />

330<br />

300<br />

270<br />

240<br />

210<br />

180<br />

150<br />

120<br />

90<br />

60<br />

30<br />

pasuxebi<br />

1. b)<br />

2. a)<br />

3. a)<br />

4. g)<br />

10 20 30 40 50 60 70 80 oC<br />

29. mJava, fuZe da indikatori (gv. 87)<br />

30. neitralizaciis reaqcia (gv. 90)<br />

pasuxebi<br />

1. a)futkris nakbeni Seicavs mJavas Semcvel xsnars, amitom misi ganeitraleba SeiZleba fuZis xsnariT.<br />

gamoviyeneb sodis wyalxsnars nakbenis dasamuSaveblad.<br />

b)krazanas nakbeni Seicavs fuZis Semcvel xsnars, amitom misi ganeitraleba SeiZleba mJavis xsnariT.<br />

gamoviyeneb Zmris wyalxsnars nakbenis dasamuSaveblad.<br />

2. g)<br />

73


iologia<br />

31. erT da mravalujrediani organizmebi (gv. 94)<br />

pasuxebi<br />

1. ujredi aris yvela cocxali organizmis agebulebis erTeuli.<br />

2. ujredi yvela cocxali arsebis agebulebis erTeulia.<br />

3. mcenaris ujredebi – mravalujrediani organizmia, ameba – erTujrediani.<br />

4. daixazeba oTxi ujra (wre). aqedan sami isrebiT uerTdeba meoTxes. sam ujraSi iwereba cal-calke<br />

moswavleTa TiToeuli jgufis mier miRebuli Sedegi, xolo meoTxe ujraSi saerTo daskvna.<br />

5. TiToeuli jgufi muSaobda cocxali arsebebis erT konkretul jgufze. amitom, erTmaneTTan rom ar<br />

qonodaT kontaqti ver mividodnen daskvnamde, rom yvela cocxali organizmi ujreduli agebulebisaa.<br />

6. gamodgeba, radgan qalamanac da amebac ujreduli agebulebisaa.<br />

proeqti - moswavlem unda asaxos Svanis da Sleidenis werilebSi maTi dakvirvebis Sedegi daaxloebiT am<br />

stilSi: Zvirfaso kolega, me mikroskopiT davakvirdi mcenareebs (cxovelebs) da davinaxe, rom . . . . mikroskopis<br />

mniSvnelobis Sesaxeb ityodnen, rom is aZlevs mecniers saSualebas dainaxos TvaliT uxilavi<br />

sxeulebi da misi wyalobiT moxda ujredis danaxva da ujreduli agebulebis aRmoCena.<br />

32. ujredi – qsovili – organo – organizmi (gv. 98)<br />

pasuxebi<br />

1. ujredi-qsovili-organo.<br />

2. fesvis ujredi-fesvis qsovili-fesvi.<br />

3. ujredi-qsovili-organo.<br />

4. calke ujrebSi (wreebSi) Caiwereba organoebis saxelebi da yvela ujra erTiandeba isriT erT ujraSi,<br />

sadac iwereba `mcenaris organizmi~.<br />

5. ameba<br />

6. qvevidan zeviT: ujredi-qsovili-organo-organizmi.<br />

33. ujredi ganapirobebs organizmis funqcias da ganviTarebas (gv. 100)<br />

pasuxebi<br />

1. funqciurad msgavsi ujredebisagan.<br />

2.<br />

• ameba, ZaRli, askili Sedgebian ujredebisgan, maSasadame ujredi yvela cocxali organizmis agebulebis<br />

erTeulia.<br />

• qalamana, baqteria, verxvi, adamiani sedgebian ujredebisgan, maSasadame ujredi yvela cocxali organizmis<br />

agebulebis erTeulia.<br />

• baqteriebi, cxovelebi, mcenareebi vitardebian sawyisi ujredisagan, maSasadame ujredi yvela cocxali<br />

organizmis ganviTarebis erTeulia.<br />

3. isini monawileoben cocxali organizmis gamravlebaSi.<br />

4.<br />

ujredi yvela cocxali<br />

organizmis agebulebis<br />

erTeulia<br />

mcenareebi, cxovelebi, ameba,<br />

baqteriebi, qalamana agebulia ujredebisagan.<br />

ujredi yvela cocxali<br />

organizmis funqciuri<br />

erTeulia<br />

ujredi asrulebs funqciebs, magaliTad<br />

kunTis ujredi ikumSeba, tvinis<br />

ujredi imaxsovrebs. ujredebis<br />

funqcia ganapirobebs organoebis da<br />

Sesabamisad organizmis funqcias.<br />

74<br />

ujredi yvela cocxali<br />

organizmis ganviTarebis<br />

erTeulia<br />

ujredebi sawyiss aZleven axal Taobas,<br />

mag. sasqeso ujredebisgan warmoiqmneba<br />

axali Taoba, erTujredianebi<br />

mravldebian ujredis gayofiT.<br />

5.<br />

1. kunTs da kans.<br />

2. kunTis ujredebi TiTistaris formisaa, kanis momrgvalo, erTmaneTTan axlos mijrilia.<br />

3. kunTi ikumSeba, kani icavs sxeuls.<br />

4. TiTistarisebri ujredi advilad damokldeba, kanis ujredebi erTmaneTTan axlos mijrilia, rom<br />

araferi gaataros kanSi da kargad daicvas kanis qveS mdebare organoebi.


34. mcenareuli ujredi (gv. 103)<br />

pasuxebi<br />

1. mcenaris ujredis organelebia qloroplastebi, birTvi, vakuoli.<br />

2. mcenaris organoebs Seferilobas aZlevs vakuolSi da qloroplastebSi moTavsebuli pigmentebi.<br />

3. mcenare energias moipovebs qloroplastebis da mitoqondriebis saSualebiT.<br />

4.<br />

ujredis kedeli<br />

mitoqondria<br />

plazmuri<br />

membrana<br />

vakuoli<br />

birTvi<br />

5. SeuZlia, radgan aqvs mitoqondriebi.<br />

6. mcenaris mier mzis energiis mopoveba.<br />

citoplazma<br />

qromosomebi<br />

35. sokos da cxoveluri ujredi (gv. 106)<br />

pasuxebi<br />

1. ujredis kedeli, romelic icavs ujreds.<br />

2. sworia I, III, IV debuleba.<br />

3. atarebs sakveb nivTierebebs garemodan ujredSi.<br />

4. msgavsebaSi Caiwereba plazmuri membrana, birTvi, mitoqondriebi, vakuoli, pigmentebi, gansvaveba:<br />

mcenareul ujreds aqvs ujredis kedeli, qloroplastebi, vakuoli ufro didi zomisaa, aqvs fotosin-<br />

Tezis unari, cxovelis vakuoli ufro mcire zomisaa, ar aqvs qloroplastebi, ar aqvs ujredis kedeli<br />

5. qloroplastis arsebobas.<br />

6. marcxena suraTia mcenaris ujredi radgan aqvs ujredis kedeli, qloroplastebi da didi zomis<br />

vakuoli.<br />

7. • 3500, 250, 2500<br />

• kunTis, radgan yvelaze meti mitoqondria aqvs, mitoqondria ki gamoimuSavebs energias<br />

• kunTi, radgan yvelaze met energias gamoimuSavebs<br />

8. • kunTSi 10, mcenareSi 1, erTujredian organizmSic 1.<br />

• ar aris swori, SeiZleba iyos mravalbirTvianic.<br />

36. umartivesebi da sxva protistebi (gv. 110)<br />

pasuxebi<br />

1. mikroskopiT wylis wveTis daTvaliereba Sig amebebis aRmoCenis mizniT.<br />

2. mravaujredian wyalmcenares ar aqvs qsovilebi.<br />

3. evglenas eqneba qloroplastebi (qlorofili).<br />

4. ar aris swori, radgan Solti aqvT umartivesebsac.<br />

5. • 20000, 50000, 70000, 150000<br />

• icvleboda, mrudi gviCvenebs.<br />

• matulobda, mrudi zrdadia (gviCvenebs zrdas).<br />

• ar icvleboda erTnairad, Tavidan moimata 30000-iT, Semdeg 20000, bolos 80000-iT.<br />

75


37. baqteriebi, arqebaqteriebi, cianobaqteriebi (gv. 113)<br />

pasuxebi<br />

1. eukariotia, birTvi aqvs.<br />

2. arasworia, pro-da eukariotebi aris zogadad cocxali organizmebis dajgufeba, baqteriebi Sedis<br />

prokariotebSi.<br />

3. birTvi eqneba cxovelur ujreds.<br />

4. cianobaqteriebi da arqeebi ar aris baqteriebis ganStoeba, baqteriebTan erTad isini qmnian erT<br />

dajgufebas.<br />

5. Sevadarebdi ujreds kedlis qimiuri agebulebis mixedviT (saubaria qimiur agebulebaze).<br />

6. wamwamebis saSualebiT baqteriebi emagrebian sxvadasxva sxeuls.<br />

7. • savarudod baqteriebma.<br />

• iq ar iyo lpobis baqteriebi.<br />

• romelic ar dalpa.<br />

• soko gamoyofs baqteriebis sawinaaRmdego antibiotikur nivTierebebs.<br />

38. samefoebi. Araujreduli agebulebis organizmebi (gv. 117)<br />

pasuxebi<br />

1. aqvs Tu ara qsovilebi.<br />

2. protistebs.<br />

3. rogoria ujredis kedlis qimiuri Sedgeniloba.<br />

4. aqvs Tu ara qloroplastebi (amiT gamoirCeva cxovelebisgan, umartivesebisgan da sokoebisgan), aqvs<br />

Tu ara qsovilebi (amiT gamoirCeva wyalmcenareebisagan) aqvs Tu ara Solti (amiT gamoirCeva evglenasgan).<br />

5. Solti evglenasac aqvs da qlamidomonadasac, amitom daisvas kiTxva: aqvs Tu ara qloroplasti<br />

6. aqvs Tu ara ujredis kedeli<br />

7. viruss ar aqvs ujreduli agebuleba, yvela sxva cocxali organizmi ki ujredebisgan Sedgeba<br />

8. viruss aqvs cocxali organizmisTvis damaxasiaTebeli nukleinis mJavebi<br />

proeqti- savaraudod es iqneba iseTi organizmebi, romlebic advili SesamCnevia: cxovelebi, mcenareebi,<br />

sokoebi. am asakSi moswavleebma ician maTi amocnoba da dajgufebac ar gauWirdebaT.<br />

39. ZuZumwovrebis klasi (gv. 121)<br />

pasuxebi<br />

1. aqvs balani.<br />

2. is ZuZuTi kvebavs naSiers.<br />

3. kani da balani icavs ZuZumwovrebs gamoSrobisgan.<br />

4. mindvris Tagvis raodenobas 12000-2003 wlebSi.<br />

5. klebaa 2001 da 2002-Si, ar icvleba 2000-dan 2003 –Si sworad asaxavs.<br />

6. Zroxisgan mowvelili rZis raodenoba:<br />

10.08.2010 11.08.2010 12.08.2010 13.08.2010<br />

14 l. 11 17 17<br />

diagramis svetis forma (oTxkuTxedi, piramida)<br />

moswavlis arCevanzea damokidebuli. vertikalur<br />

RerZze- rZis raodenoba (l), horizontalurze- dakvirvebis<br />

TariRi.<br />

76<br />

18<br />

16<br />

14<br />

12<br />

10<br />

8<br />

6<br />

4<br />

2<br />

0<br />

1 2 3 4


pasuxebi<br />

1.<br />

samefo cxovelebi<br />

ZuZumwovrebis klasi qvewarmavlebis klasi<br />

40. qvewarmavlebis klasi (gv. 125)<br />

2. aris Tu ara mTeli sxeuli qercliT dafaruli.<br />

3. msgavsebaSi Caiwereba: orive cxovelia, xmeleTze gamravleba, kbilebi, filtvebi, gansxvavebaSi iwereba:<br />

ZuZumwovrebSi naSieris ZuZuTi kveba, sxeuli amarTulia, kbilebi 3-nairi formis, qvewarmavlebSi – sxeuli<br />

dafarulia qercliT, axlos aris miwasTan, aqvT erTnairi formis kbilebi<br />

4. savaraudod ZuZumwovrebi iqneba Sinauri cxovelebi da kidev mgeli, ciyvi, Txunela da sxv. qvewarmavlebi:<br />

ankara, xvliki.<br />

5. • zambezis da nilosis napirze TiTo ninagis mier monadiebuli antilopebis raodenobas 2008-2010<br />

wlebSi<br />

• zambezi: 32, nilosi: 20<br />

• zambezis napirze<br />

6. • kaliebis da mwvane xvlikis raodenobas 2000-2003 wlebSi sof. dolianSi<br />

• klebulobda<br />

• klebulobda<br />

• Sxamiani nivTiereba klavda kaliebs<br />

• xvliki ikvebeba kaliebiT da savaraudod, sakvebis SemcirebasTan erTad xvlikis raodenobam iklo<br />

• kaliebis raodenobis klebis paralelurad xvlikis raodenobis kleba<br />

vertikalur Rerze cxovelebis raodenoba, horizontalur RerZze – dakvirvebis wlebi:<br />

2500<br />

2000<br />

1500<br />

1000<br />

500<br />

0<br />

2000 2001 2002 2003<br />

7. qvewarmavlebs, aqvs qvewarmavlisTvis damaxasiaTebeli kbilebi – yvela erTi formis.<br />

41. frinvelebis klasi (gv. 129)<br />

pasuxebi<br />

1. savaraudod iqneba qaTami, indauri, mtredi, yvavi, beRura, mercxali, SaSvi, kaWkaWi, ofofi.<br />

2. bumbuli.<br />

3. aqvs Tu ara kbilebi.<br />

4. Cans bumbulis formis naWdevi.<br />

5. damoukidebeli: kruxis misma.<br />

damokidebuli: – imprintingi.<br />

6. erT jgufs mivusvaT kruxi gamoCekisTanave, meores gamoCekidan 3 dRis Semdeg da vnaxoT, romels<br />

eqneba imprintingi. Tu pirvel jgufs eqna da meores ara (an piriqiT) e.i. dros mniSvneloba aqvs. sinamdvileSi<br />

aucilebelia dainaxos gamoCekidan saSualod 12 saaTis ganmavlobaSi, mogvianebiT imprintingi<br />

aRar viTardeba.<br />

7. TanmimdevrobiT zevidan qveviT: 2, 4, 1, 3<br />

77


42. amfibiebis da Tevzebis klasi (gv. 133)<br />

pasuxebi<br />

1. kiduris nacvlad aqvs farfli, qercliTaa dafaruli.<br />

2. zevidan qveviT: qvewarmavali, Tevzi, ZuZumwovari, amfibia.<br />

3. pirveli 3 debuleba sworia.<br />

4. maTi kani ver icavs sxeuls gamoSrobisgan.<br />

5. tiranozavri xmeleTze cxovrobda Tu wyalSi<br />

layuebiT sunTqavda Tu filtvebiT.<br />

6. lorwo amcirebs xaxuns sxeulsa da wyals Soris.<br />

pirvel proeqtSi moswavles SeuZlia daajgufos erTad mag. lomebi, an maimunebi, zvigenebi, oqros<br />

Tevzebi, arwivebi, kolibrebi da sxv. aq maT eZlevaT Tavisufleba Tavad SearCion dajgufebis kriteriumebi<br />

da imsjelon amis Sesaxeb klasSi<br />

meore proeqtSi: vefxvis TaTi didi zomisaa, SeiaraRebulia klanWebiT, rac nadirobasTanaa dakav-<br />

Sirebuli, Txunelas TaTebi miwis saTxreladaa momarjvebuli, maimunis TaTi ki xeebze cocvasTan,<br />

(totze CaWidebasTan) sagnebis kiduriT aRebasTan da gamoyenebasTan (srola, dartyma) aris adaptirebuli.<br />

43. uxerxemlo cxovelebi fexsaxsrianebi (gv. 137)<br />

pasuxebi<br />

1. aqvT frTebi da SeuZliaT frena.<br />

2. moskiti, tkipi.<br />

3. frTebi, 3 nawilad danawevrebuli sxeuli.<br />

4. am monacemebiT cxrili:<br />

afrikaSi malariiT daavadebulebis raodenoba sxvadasxva sezonze<br />

gazafxuli zafxuli zamTari<br />

70 000 65 000 2000<br />

80000<br />

70000<br />

60000<br />

50000<br />

40000<br />

30000<br />

20000<br />

10000<br />

0<br />

1 2 3<br />

vertikalur RerZze – malariiT daavadebulebis raodenoba, horizontalur RerZze: 1-gazafxuli,<br />

2-zafxuli, 3-zamTari.<br />

5. SesaZlebelia, radgan diagramis mixedviT yvelaze xSiria daavadeba Tbil periodSi – gazafxulze da<br />

zafxulSi , vidre civ periodSi – zamTarSi.<br />

6. araqne qsovda da obobac qsovs qsels. leqsikonSi naxaven, rom es sityva aRniSnavs obobas.<br />

78


pasuxebi<br />

1. arcerTi pasuxi ar aris swori<br />

2. mcdaria I da II debuleba<br />

3.<br />

uxerxemlo cxovelebi<br />

obobasnairebis klasi<br />

jvriani oboba<br />

44. sxva uxerxemlo cxovelebi (gv. 141)<br />

mwerebis klasi<br />

drozofila<br />

4. Sinaarsi ar Seesabameba realobas: rvafexa ar aRwevs aseT zomebs, ar angrevs kedlebs rogorc naxatzea,<br />

ar binadrobs adamianebze, miTumetes xmeleTze, ar cxovrobs tyeSi, arc tbaSi.<br />

45. saxeoba (gv. 144)<br />

pasuxebi<br />

1. cxovelebi-frinvelebi-mexeuri mercxali.<br />

2. afrikuli spilosgan gansxvavebiT, aziuris sxeuli gacilebiT mcire zomisaa, yurebic gacilebiT<br />

patara aqvs, Tavze SeimCneva ori borcvi. (sasurvelia moswavles mosTxovoT amoicnos rac SeiZleba<br />

meti gansxvaveba. eSvis sigrZeSi sxvaoba metad umniSvneloa).<br />

4. macxniv kidiani, majvniv-ruxi (feris da kudis formis muclis gamo).<br />

5. ar aris swori, radgan yvela obobas sazogadod 8 fexi aqvT.<br />

6. moswavleebi Canaxats gaakeTeben rogorc Zleben, magram sasurvelia aisaxos teqstSi miTiTebuli<br />

niSnebi. mniSvnelovnad gansxvavdebian sxeulis masiT, simaRliT, eSvis formiT.<br />

46. sqesobrivi da usqeso gamravleba (gv. 148)<br />

pasuxebi<br />

1. qveda suraTze, aqvs Solti. spermatozoidis garda arc erT cxovelur ujreds Solti ar aqvs.<br />

2. aqvs Tu ara amnion.<br />

3. sworia III debuleba.<br />

4. sworia II debuleba.<br />

5. SesaZlebelia xmeleTze cxovrebas daukavSirdes naWuWiT dafaruli kvercxiT an cocxalmSobiarobiT<br />

gamravleba. orive SemTxvevaSi Canasaxi daculia gamoSrobisgan.<br />

6. • orive maCvenebeli gaizarda 2002 wels da Semcirda 2003 wels.<br />

• savaraudod ukeT kveba zrdis dadebuli kvercxis raodenobas, radgan kvercxis raodenoba da<br />

monadirebuli antilopebis raodenoba icvleba zustad erTmaneTis pirdapir proporciulad.<br />

47. sruli da arasruli metamorfozi (gv. 152)<br />

pasuxebi<br />

1. arasruli.<br />

2. marcxniv – arasruli, marjvniv – sruli.<br />

3. muxluxo aris sruli metamorfozis procesSi myofi larva, romelic daWuprdeba da TandaTan gardaiqmneba<br />

mwerad.<br />

4. damokidebulia Tavkombalas zrdasrul bayayad gadaqceva<br />

damoukidebelia – wyalsatevis wylis temperatura.<br />

5. Sua zolSi, sadac haeris temperatura savaraudod ufro marali iqneba (moswavleebma ician wina klasebidan)<br />

6. Canasaxi ukeT aris daculi dazianebisagan.<br />

79


48. protistebis, monerebis gamravleba. ujredis gayofa (gv. 155)<br />

pasuxebi<br />

1. sworia I debuleba.<br />

2. sworia II debuleba.<br />

3. sworia II debuleba.<br />

4. sworia III debuleba.<br />

5. icvleba, matulobs<br />

larvis mwerad Camoyalibebas.<br />

6. sworia I debuleba.<br />

7. damokidebuli cvladia baqteriis gamravlebis intensioba, damoukidebeli – temperatura. vertikalur<br />

RerZze: ujredis gayofis raodenoba wuTSi, horizontalurze – temperatura 0 C.<br />

25<br />

20<br />

15<br />

10<br />

5<br />

0<br />

10 o C 20 o C 35 o C<br />

49. mcenareTa klasifikacia (gv. 158)<br />

pasuxebi<br />

1. nayofis ar arseboba.<br />

2. ginkgos Tesli.<br />

3. nayofis arseboba.<br />

4. savaraudod daarqmeven qarTul an imerul (imereTis) muxas. moswavlis pasuxi yvela am variantSi<br />

mi saRebia, Tumca namdvili saxelia imeruli muxa.<br />

5. sxvadasxva feris da formis nayofi aqvs.<br />

6. dasajgufeblad SeiZleba gamoiyenos niSnebi: yvavilis arseboba, girCis arseboba, foToli (farTo an<br />

wiwvi, ginkgo savaraudod ar SexvdebaT arsad).<br />

50. mcenareebis gamravleba (gv. 162)<br />

pasuxebi<br />

1. fesvis Reros foTlis arseboba, Teslis warmoqmnis unari (Tumca es ukanaskneli ar aris absoluturi,<br />

radgan aris iseTi mcenareebi, romlebic Tesls ar warmoqmnian)<br />

2. I da III mcdaria<br />

3. mcenarisaa, cxovelisas (spermatozoids Solti aqvs da suraTidanac ician, rogor gamoiyureba).<br />

4. zeda – jvaredini damtverviT – butko mtvrianaze maRalia da amitom sakuTari mtveri Znelad Tu<br />

daeyreba, qveda – TviTmtveriaa, butko mtvrianaze dabalia da mtveri advilad daeyreba.<br />

5. damokidebuli cvladia – aRmonacenis simaRle, damoukidebelia – morwyva, wyali xels uwyobs zrdas.<br />

51. vegetaturi gamravleba (gv. 165)<br />

pasuxebi<br />

1. saerTo nawilSi (msgavseba): orive xorcieldeba ujredebis monawileobiT da warmoqmnis axal Taobas.<br />

gansxvavebebSi: sqesobrivi xorcieldeba sasqeso ujredebis SerwmiT, vegetaturi – ara sasqeso ujredebis<br />

gamravlebiT.<br />

2. namyeni iviTarebs orive mcenaris niSnebs.<br />

3. usqesoa, radgan kultura vitardeba ara sasqeso ujredebidan (fesvis, Reros, foTlis).<br />

80


4. miesadageba, radgan es cxovelebi adamianis gamoyvanilia veluri saxeobebidan.<br />

proeqti – evropelebma evropuli vazi daamynes amerikulis Zirze. amitom vazi gaxda gamZle filoqseras<br />

mimarT da amavdroulad, nayofma SeinarCuna evropuli vazis Tvisebebi.<br />

52. wiTel wignSi Setanili cocxali organizmebi (gv. 168)<br />

pasuxebi<br />

1. lomis raodenoba klebulobs, amgvarad is wiTel wignSia Sesatani (Setanilia kidec).<br />

2. SeumcirdebaT sacxovrebeli teritoria da es cudad imoqmedebs maTze, daakldebaT sakvebi, adgili<br />

gamravlebisaTvis da sxv.<br />

3. mdinareebSi iyreba sakvebis narCeni, qarxnebis narCeni, mas Wams Tevzi da Tevzis organizmSi grovdeba<br />

momwamvleli nivTierebi.<br />

4. TevzSi dagrovili momwamvleli nivTierebebi wamlavs adamians.<br />

5. anakonda arasodes ar izrdeba 30 m-mde, ar erCis adamians, ar gamoyofs Sxams da ar miekuTvneba Sxamian<br />

gvelebs.<br />

81


gamoyenebuli literatura<br />

1. 2011-2016 wlebis erovnuli saswavlo gegma da sagnobrivi standarti. ganaTlebisa da mecnierebis<br />

saministro.<br />

2. sawavlo da profesiuli garemo, masw. prof. ganviTarebis centri. Tbilisi 2008 w.<br />

3. «Вопросы психологии». Москва 2000 г.<br />

4. «Педагогика» Учебник нового века. Москва. 2000 г.<br />

5. http://gearn.blogspot.com/2008/09/gearn.html<br />

6. loom, B., Englehart, M. Furst, E., Hill, W., & Krathwohl, D. (1956). Taxonomy of educational objectives: The classification<br />

of educational goals. Handbook I: Cogni¬tive domain. New York, Toronto: Longmans, Green.<br />

7. uznaZe, d. bavSvis fsiqologia (1967 w), saskolo asakis fsiqologia, uznaZis Sromebi, tomi xuTi,<br />

Tbilisi, mecniereba.<br />

82

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!