samcxe-javaxeTis mxare pasporti
samcxe-javaxeTis mxare pasporti
samcxe-javaxeTis mxare pasporti
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> <strong>mxare</strong><br />
(axalcixis, adigenis, aspinZis, axalqalaqis, borjomis, ninowmindis administraciul-teritoriuli erTeulebi)<br />
<strong>pasporti</strong><br />
2007 weli
Sinaarsi:<br />
gverdi<br />
1 mxaris zogadi daxasiaTeba 3<br />
2 xelisufleba 7<br />
3 mosaxleoba da dasaqmeba 8<br />
4 ganaTleba 9<br />
5 istoriuli Zeglebi. kulturis obieqtebi 12<br />
6 mxaris ekonomika 16<br />
6.1 mxaris biujeti 19<br />
6.2 mrewveloba 21<br />
6.3 soflis meurneoba 24<br />
6.4 satransporto sistema 30<br />
6.5 kavSirgabmuloba 31<br />
6.6 eqsporti 32<br />
6.7 safinanso-sakredito dawesebulebebi 32<br />
7 mineraluri da rekreaciuli resursi 33<br />
8 mxaris saerTaSoriso ekonomikuri TanamSromloba 44<br />
9 mxaris sainvesticio potenciali 47<br />
2
teritoriis farTobi – 6,4 aTasi kv. km.<br />
administraciuli centri – qalaqi axalcixe<br />
1. mxaris zogadi daxasiaTeba<br />
manZili administraciul centrsa da Tbiliss Soris – 207 km.<br />
klimati – <strong>mxare</strong> ori reliefur-klimaturi zonisagan Sedgeba: samcxisa – zomierad mSrali,<br />
subtropikuli mTianeTis klimatiT, mcire Tovliani zamTriTa da Tbili, xangrZlivi zafxuliT.<br />
<strong>javaxeTis</strong> zonaSi gabatonebulia zomierad mSrali hava civi zamTriT da xangrZlivi, grili<br />
zafxuliT.<br />
naleqebis raodenoba <strong>mxare</strong>Si uTanabrodaa ganawilebuli rogorc drois, ise sivrcis mixedviT.<br />
saSualo wliuri raodenobis minimumi _ 498 mm. (xerTvisTan), maqsimumi ki 1822 mm. arsianis qedis<br />
Txemze (goderZis uReltexilTan 2025 m-ze zRvis donidan). naleqebis mniSvnelovani nawili myari<br />
saxiT modis, qmnis Tovlis safars, romlis simaRle da xangrZlivoba meryevia. magaliTad,<br />
axalcixeSi Tovlis saSualo simaRle 18 sm-ia, xangrZlivoba ki 63 dRe. Sesabamisad 24 da 101 _<br />
bakuriansa da cxrawyaroSi _ 98 da 191; xolo 3000 metrze maRali mwvervalebi wlis umetes dros<br />
TovliTaa dafaruli.<br />
<strong>mxare</strong>s aRmosavleTis mxridan esazRvreba dmanisisa da walkis raionebi, dasavleTis mxridan<br />
aWaris avtonomiuri respublika, CrdiloeTis mxridan Coxatauris, vanis, baRdaTis, xaragaulis,<br />
xaSuris, qarelisa da goris raionebi, xolo samxreTis sazRvari emTxveva saqarTvelo-TurqeTisa da<br />
saqarTvelo-somxeTis saxelmwifo sazRvrebs.<br />
3
wylis ZiriTadi atreriebi: wylis mTavari arteria md. mtkvaria, romelic am <strong>mxare</strong>Si miedineba<br />
daaxloebiT 170 km-ze. igi tipuri mTis mdinarea, romlis wliuri saSualo xarji wm-Si 95 kub.m-s<br />
aRwevs (md. dviris SesarTavTan). mtkvris mravalricxovani Senakadebidan mTavaria focxovi,<br />
qvabliani (marcxnidan) da faravani (marjvnidan).<br />
focxovi (sigrZe 70 km, auzis farTobi _ 1840 kv.km.) Tavisi SenakadebiT jayis wyliT,<br />
qvablianiTa da ocxeTi (abasTumnis wyliT) awarmoebs samcxis teritoriis didi nawilis drenirebas.<br />
isini tipuri mTis mdinareebia, miedinebian ZiriTadad viwro xeobaSi, axasiaTebT vardna da swrafi<br />
dineba.<br />
faravani <strong>javaxeTis</strong> zeganis mTavari mdinarea (amitomac mas <strong>javaxeTis</strong> mtkvarsac uwodeben). igi<br />
sigrZiT 81 km, auzis farTobi _ 2280 kv.km-s udris. misi Senakadebia: buRaSenis, kulikamis, baraleTis<br />
wyali da sxva.<br />
mdinareTa sazrdooba Sereulia: <strong>samcxe</strong>Si _ TovliT sazrdooba 37%-s Warbobs, miwisqveSa<br />
sazrdooba 32%-s, xolo wvimiT 31%-s. rac Seexeba javaxeTs, aq marto miwisqveSa sazrdooba 60%-ze<br />
metia.<br />
saaTia.<br />
samxreT saqarTvelos mdinareebis saerTo energetikuli simZlavre daaxloebiT 400 aTas kvt-<br />
<strong>javaxeTis</strong> zegani tbebis siuxviT xasiaTdeba. aq 80-mde didi da patara tbaa. arsebuli<br />
mravalricxovani tbebidan mxolod 8 aWarbebs Tavisi farTobiT (TiToeuli) 1-dan 40 kv.km-s. yvelaze<br />
didi tbaa faravani. igi abul samsarisa da <strong>javaxeTis</strong> qedebs Soris mdebare qvabulSia moqceuli,<br />
4
omlis sarke zRvis donidan 2075,5 metris simaRlezea, misi sigrZe 9,5 km-mde aRwevs, sigane ki 6 km-s,<br />
sarkis farTobi 37 kv.km udris, siRrme 3,8 metrs.<br />
<strong>javaxeTis</strong> platos Crdili nawilSi arsebuli tbebidan mTavaria vulkanur-teqtonikuri<br />
warmoSobis daxSuli tba tabawyuri. igi zRvis donidan 1990,6 metr simaRleze mdebareobs. tbis<br />
sarkis farTobi 14,5 kv.km-s udris, auzis farTobi ki 75 kv.km-s aRemateba. siRrme 33 metrs aRwevs da<br />
mxaris uRrmes tbad iTvleba.<br />
mosaxleobis ricxovnoba 1/01/2006w – 208888.<br />
maT Soris: qalaqis _ 67642; soflis – 141246.<br />
mosaxleobis simWidrove 1/01/2006w. – 1 kv.km-ze _ 32 kaci.<br />
mosaxleobis mTliani raodenobidan:<br />
sul dasaqmebulia _ 110,4 aT. kaci;<br />
m.S. dasaqmebulia ekonomikaSi – 35,3 aT. kaci;<br />
umuSevarTa ricxovnoba – 15,1 aT. kaci.<br />
mosaxleobis eTnikuri Semadgenloba:<br />
qarTveli – 42 % (87733 kaci);<br />
somexi – 56,4 % (117812 kaci);<br />
rusi – 0,7 % (1462 kaci);<br />
berZeni – 0,2 % (417 kaci);<br />
osi – 0,4 % (835 kaci);<br />
sxva – 0,3 % (629 kaci).<br />
5
mosaxleobis ricxovnoba msxvil dasaxlebebSi:<br />
qalaqi axalcixe _ 20635 kaci;<br />
qalaqi vale _ 2850 kaci;<br />
qalaqi axalqalaqi – 9830 kaci;<br />
qalaqi borjomi _ 14400 kaci;<br />
qalaqi ninowminda _ 6072 kaci;<br />
daba aspinZa _ 3325 kaci;<br />
daba adigeni _ 1071 kaci;<br />
daba abasTumani _ 2000 kaci;<br />
daba bakuriani _ 2668 kaci;<br />
daba waRveri _ 1923 kaci;<br />
daba axaldaba _ 2377 kaci.<br />
mosaxleobis raodenoba <strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> <strong>mxare</strong>Si<br />
raioni weli<br />
6<br />
mosaxleoba<br />
sul qalaqi sofeli<br />
1 2 3 4 5<br />
adigeni 2006 20858 3071 17787<br />
aspinZa 2006 13095 3325 9770<br />
cxrili 1
axalqalaqi 2006 61358 9889 51469<br />
axalcixe 2006 46431 23652 22779<br />
borjomi 2006 32643 21368 11275<br />
ninowminda 2006 34503 6337 28166<br />
<strong>samcxe</strong>-javaxeTi 2006 208888 67642 141246<br />
2. xelisufleba<br />
<strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> regionSi aRmasrulebel xelisuflebas ganaxorcielebs saqarTvelos<br />
prezidentis saxelmwifo rwmunebuli. misi funqciebia uzrunvelyos regionSi sazogadoebrivi<br />
wesrigis dacvis koordinacia, resursebis mobilizeba, administraciul-teritoriuli erTeulebis<br />
socialur-ekonomikuri ganviTarebis programebis SemuSavebisa da ganxorcielebis organizeba,<br />
investiciebis mozidvisa da reformebis ganxorcielebis xelSewyoba, adamianis uflebebis dacva da<br />
sxva.<br />
<strong>mxare</strong>Si adgilobrivi TviTmmarTveloba xorcieldeba warmomadgenlobiTi (sakrebulo) da<br />
aRmasrulebeli (gamgeoba, meria) organoebis mier Semdegi administraciul-teritoriuli<br />
erTeulebis (municipalitetebi) mixedviT:<br />
adigeni – warmomadgenlobiTi (sakrebulo), aRmasrulebeli (gamgeoba);<br />
aspinZa – warmomadgenlobiTi (sakrebulo), aRmasrulebeli (gamgeoba);<br />
7
axalqalaqi – warmomadgenlobiTi (sakrebulo), aRmasrulebeli (gamgeoba);<br />
axalcixe – warmomadgenlobiTi (sakrebulo), aRmasrulebeli (gamgeoba);<br />
borjomi – warmomadgenlobiTi (sakrebulo), aRmasrulebeli (gamgeoba);<br />
ninowminda – warmomadgenlobiTi (sakrebulo), aRmasrulebeli (gamgeoba).<br />
3. mosaxleoba da dasaqmeba<br />
<strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> <strong>mxare</strong>Si SromiTi resursebi 125,5 aTas kacs Seadgens, rac mosaxleobis 60%-s<br />
udris. aqedan dausaqmebelTa raodenoba daaxloebiT 15,1 aTasi, anu samuSao Zalis 12%-ia. ekonomikis<br />
dargSi dasaqmebulia 35,3 aTasi kaci, anu dasaqmebulTa saerTo raodenobis 34%.<br />
dasaqmebulTa ricxvSi didi xvedriTi wili uWiravT TviTdasaqmebulebs (59 %), es aris<br />
ZiriTadad soflis mosaxleoba, visac aqvs 1 ha an meti miwis farTobi.<br />
saSualo xelfasi:<br />
saSualo xelfasi saxelmwifo seqtorSi aSS dolarze gaangariSebiT 130 aSS dolars Seadgens,<br />
kerZo seqtorSi _ 110 aSS dolars.<br />
saSualo wliuri Semosavali erT sul mosaxleze gaangariSebiT eqspertuli gaTvlebis<br />
Tanaxmad daaxloebiT 1420 dolars Seadgens.<br />
8
4. ganaTleba da kultura<br />
<strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> <strong>mxare</strong>Si funqcionirebs umaRlesi saganmanaTleblo dawesebulebebi:<br />
Tbilisis saxelmwifo universitetis axalcixis filiali (amJamad axalcixis institusi);<br />
Tbilisis saxelmwifo universitetis <strong>javaxeTis</strong> filiali (amJamad axalqalaqis umaRlesi<br />
saganmanaTleblo dawesebuleba _ koleji);<br />
goris saxelmwifo universitetis borjomis filiali;<br />
borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~.<br />
umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006 wlebSi<br />
# saswavleblis dasaxeleba<br />
studentTa<br />
raodenoba<br />
2003-2004 2004-2005 2005-2006 2006-2007<br />
pedagogTa<br />
raodenoba<br />
1 Tsu axalcixis filiali 2558 257 2486 183 2343 162 2363 148 gaiara<br />
2 Tsu <strong>javaxeTis</strong> (axalqalaqis) filiali 138 41 147 44 27 46 65 39 ver gaiara<br />
3<br />
4<br />
goris saxelmwifo universitetis borjomis<br />
filiali<br />
384 81 217 55 259 45 167 14 ver gaiara<br />
borjomis damoukidebeli universiteti<br />
`Tori~<br />
191 38 70 16 87 18 80 18 ver gaiara<br />
sul: 3271 417 2920 298 2716 217 2675 219<br />
9<br />
studentTa<br />
raodenoba<br />
pedagogTa<br />
raodenoba<br />
studentTa<br />
raodenoba<br />
pedagogTa<br />
raodenoba<br />
studentTa<br />
raodenoba<br />
pedagogTa<br />
raodenoba<br />
akreditacia
ekonomikaSi dasaqmebulTa Soris umaRlesi ganaTleba aqvs 11,2 aTas kacs, profesiuli – 5,3<br />
aTas kacs, xolo sruli zogadi ganaTleba – 18,8 aTas kacs.<br />
<strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> <strong>mxare</strong>Si saswavlo-aRmzrdelobiT dawesebulebaTa raodenoba da profili<br />
10<br />
cxrili 2<br />
# raioni skolamdeli dawyebiTi sabazo 9 wliani sruli zogadi<br />
1 adigeni 7 _ 8 17<br />
2 aspinZa 2 _ 7 12<br />
3 axalqalaqi 4 _ 16 51<br />
4 axalcixe 9 _ 9 28<br />
5 borjomi 14 _ 5 16<br />
6 ninowminda 1 (kerZo) _ 9 29<br />
# municipalitetis dasaxeleba<br />
sul 37 _ 54 153<br />
profteqnikuri saswavleblebi<br />
moswavleTa<br />
raodenoba<br />
2003 w 2004- 2005 w. 2006 w<br />
maswavl.<br />
raodenoba<br />
1 adigeni _ _ _ _ _ _ _ _<br />
moswavleTa<br />
raodenoba<br />
maswavl.<br />
raodenoba<br />
moswavleTa<br />
raodenoba<br />
maswavl.<br />
raodenoba<br />
moswavleTa<br />
raodenoba<br />
maswavl.<br />
raodenoba
2 aspinZa _ _ _ _ _ _ _ _<br />
3 axalqalaqi 40 13 40 13 40 13 40 13<br />
4 axalcixe 119 28 101 26 114 22 107 23<br />
vale 33 8 60 8 58 7 68 8<br />
5 borjomis 91 18 76 24 67 14 12 12<br />
6 ninowmindis 40 9 40 9 40 9 40 10<br />
<strong>samcxe</strong>-javaxeTi 323 76 317 80 319 65 315 66<br />
<strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> <strong>mxare</strong>Si saswavlo-aRmzrdelobiT dawesebulebaTa raodenoba da profili skolebi<br />
#<br />
municipalitetebis<br />
dasaxeleba<br />
skolebis<br />
raodenoba<br />
2003 2004 2005 2006<br />
moswavleTa<br />
raodenoba<br />
maswavlebelTa<br />
raodenoba<br />
skolebis<br />
raodenoba<br />
moswavleTa<br />
raodenoba<br />
1 adigeni 27 3441 483 25 3449 517 25 3293 530 25 3192 542<br />
2 aspinZa 22 2317 368 22 2314 387 19 2151 404 19 2107 400<br />
3 axalqalaqi 67 10248 1388 68 9613 1405 68 9386 1955 67 9015 1386<br />
4 axalcixe 37 7568 765 38 7555 787 38 7377 839 37 7414 978<br />
5 borjomi 21 4732 575 21 4632 579 21 4628 614 21 4557 615<br />
6 ninowminda 38 3606 803 39 5256 811 38 51078 791 38 5056 899<br />
sul 212 31912 4382 213 32819 4486 209 31942 5133 207 31341 4820<br />
11<br />
maswavlebelTa<br />
raodenoba<br />
skolebis<br />
raodenoba<br />
moswavleTa<br />
raodenoba<br />
maswavlebelTa<br />
raodenoba<br />
skolebis<br />
raodenoba<br />
moswavleTa<br />
raodenoba<br />
maswavlebelTa<br />
raodenoba
adigenis municipaliteti<br />
zarzmis monasteri (XI s);<br />
5. istoriuli da arqiteqturuli Zeglebi<br />
abasTumnis sasaxle, abanoebi, eklesia (XIX s);<br />
Wules monasteri (XIV s);<br />
udis eklesia (XVs);<br />
oqros,zanavis, afieTis, Tamaris cixeebi (ganviT. Sua sauk.) da sxva.<br />
axalcixis municipaliteti<br />
awyuris, slesis, Tiselis, oxeris cixeebi (ganviT.Sua sauk.);<br />
axalcixe-rabaTis ubani-eklesia, cixe-koSki, eklesia;<br />
medrese, meCeTi, galavani;<br />
safaris samonastro kompleqsi (XII-XIV ss.);<br />
sayuneTis eklesia (XV s) da sxva.<br />
aspinZis municipaliteti<br />
varZia cixe-qalaqi (XII s);<br />
xerTvisis cixis kompleqsi (X-XI ss.);<br />
vanis qvabebi (ganviT.Sua sauk.);<br />
zeda varZiis eklesia (X-XI ss);<br />
12
Tmogvis cixe-naqalaqari (X-XI ss);<br />
zeda Tmogvis eklesia stela, gamoqvabulTa kompleqsi (adr. Sua sauk.);<br />
xvildiSis eklesia (VIII_IX ss.);<br />
koxtas cixe (ganviT. Sua sauk);<br />
Tokis, kvarSas, maWaxeTis, oboleTis eklesiebi (ganviT. Sua sauk.).<br />
axalqalaqis municipaliteti<br />
abulis, abralis eklesiebi (X s);<br />
abulis cixe (Zv. welTaR. I aTaswl.);<br />
azaveTis eklesia (VII s);<br />
afniis, axalqalaqis, alastanis, xospios, koTeliis, koWios eklesiebi (X s);<br />
buzaveTis eklesia (VI s);<br />
burnaSeTis, beJanos eklesiebi (X s);<br />
samsaris saeklesio kompleqsi (VII-X ss);<br />
kumurdos gumbaTiani eklesia (X s) da sxva.<br />
ninowmindis municipaliteti<br />
yaurmis xidi (XIII s);<br />
yaurmis eklesia (XI s);<br />
saRamos, yaurmis ciklopuri cixeebi;<br />
13
fokis cixis kompleqsi (adr. Sua sauk.);<br />
yulalisis eklesia (XI s);<br />
jigraSenis eklesia (X s) da sxva.<br />
borjomis municipaliteti<br />
likanis kompleqsi (XIX-XX s);<br />
timoTesubnis monasteri (XIII s.);<br />
borjomis platos sakiris, elias, Wobisxevis eklesiebi (ganviT. Sua sauk.);<br />
salis, gogias, petres cixeebi (ganviT. Sua sauk.);<br />
gujarisxevis monasteri (ganviT. Sua sauk.);<br />
koSkebi, qvajvarebi, xidebi (adr. Sua sauk.) da sxva.<br />
mesxeTis saxelmwifo Teatri (q. axalcixe);<br />
axalcixis da borjomis Tojinebis Teatrebi.<br />
Teatrebi<br />
muzeumebi<br />
<strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> istoriuli muzeumi (q. axalcixe);<br />
14
orjomis eTnografiuli muzeumi;<br />
aspinZis <strong>mxare</strong>Tmcodneobis muzeumi.<br />
samxatvro skolebi<br />
axalcixis, axalqalaqis, borjomis samxatvro skolebi.<br />
(respublikuri festivalebis laureatebi)<br />
folkloruli koleqtivebi<br />
axalcixis simRerisa da cekvis ansambli `mesxeTi~;<br />
axalcixis #1 skolis cekvis ansambli;<br />
axalcixis samejliso cekvebis studia;<br />
aspinZis vaJTa simReris gundi `wunda~;<br />
axalcixis kulturis saxlis simReris ansambli `axalcixe~;<br />
adigenis kulturis saxlis simRerisa da cekvis ansambli;<br />
axalqalaqis cekvis ansambli;<br />
ninowmindis simRerisa da cekvis ansambli;<br />
borjomis momReral vaJTa gundi;<br />
15
sxva RirsSesaniSnaobebi<br />
kurorti abasTumani, observatoria, gogirdis abanoebi;<br />
kurorti borjomi;<br />
bakuriani (samTo-saTxilamuro sportis saxeobebi, saerTaSoriso donis sastumroebis qseli);<br />
aspinZis gogirdis abanoebi;<br />
borjom-xaragaulis nacionaluri parki;<br />
<strong>javaxeTis</strong> nacionaluri parki (tbebi);<br />
zekarisa da goderZis uReltexilebi;<br />
uravlis xeoba;<br />
<strong>javaxeTis</strong> zegani.<br />
mxaris ekonomikis zogadi daxasiaTeba:<br />
6. <strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> mxaris ekonomika<br />
mTliani regionaluri produqtis dargobrivi struqtura, ZiriTadi maprofilebeli<br />
produqciis saxeebi:<br />
1.1. soflis meurneoba – 49% (ZiriTadi produqciis saxeebi – marcvleuli, kartofili,<br />
bostneuli, xili, xorci, rZe da rZis produqtebi, kvercxi, matyli da sxva).<br />
16
1.2. mrewveloba – 14% (mineraluri da mtknari wylebi, naxSirorJangis mopoveba,<br />
eleqtroenergiis warmoeba, ualkoholo gaziani sasmelebi, puri-purfunTuSeulis nawarmi,<br />
mecxoveleobis produqciis gadamuSaveba, samSeneblo masalebi, xe-tyis gadamuSaveba).<br />
37%.<br />
1.3. mSenebloba, vaWroba, ganaTleba, jandacva, transporti, kavSirgabmuloba, turizmi da sxva –<br />
mxaris mTliani produqciis (520 mln. lari) xvedriTi wona qveynis mTlian Sida produqtebSi<br />
Seadgens 4,8 %-s; mTliani regionaluri produqti erT sul mosaxleze– 2489 lari.<br />
17
<strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> mxaris ekonomikuri maCveneblebis dargobrivi<br />
struqtura<br />
49%<br />
14% 3% 4%<br />
18<br />
3%<br />
5%<br />
6%<br />
5%<br />
1%<br />
3%<br />
7%<br />
agraruli seqtori (soflis meurneoba, metyeveoba, TevzWera, nadiroba - 250 mln<br />
mrewveloba - 75 mln.<br />
Sinameurneoba - 16 mln.<br />
mSenebloba - 23 mln.<br />
vaWroba da teq. momsaxureba - 31 mln.<br />
transporti da kavSirgabmuloba - 26 mln.<br />
turizmi - 7 mln.<br />
wesrigis dacva da saxelmwifo marTva - 16 mln.<br />
ganaTleba - 36 mln.<br />
jandacva - 26 mln.<br />
momsaxurebis sxvadasxva saxeebi - 14 mln.
# Semosavlebis da<br />
6.1. mxaris biujeti<br />
<strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> mxaris teritoriuli erTeulebis 2004-2007 wlebis biujeti Semosavlebisa da<br />
xarjebis<br />
muxlebi<br />
1 sagadasaxado<br />
Semosavlebi<br />
2 arasagadasaxado<br />
Semosavlebi<br />
3<br />
4<br />
5<br />
8<br />
Semosavlebi<br />
kapitaluri<br />
operaciebidan<br />
sul sakuTari<br />
Semosavlebi<br />
sax. biujetidan<br />
miRebuli<br />
finansuri daxm.<br />
(transferti)<br />
sxva<br />
Semosavlebi<br />
kanonmdeblobiT<br />
dawesebuli sxva<br />
arasagadasaxado<br />
Semosavlebidan<br />
sul<br />
Semosulobebi:<br />
sul xarjebi:<br />
maT Soris<br />
adigenis<br />
municipaliteti<br />
2004<br />
2005<br />
2006<br />
aspinZis<br />
municipaliteti<br />
2004<br />
2005<br />
gasavlis ZiriTadi muxlebis mixedviT<br />
2006<br />
axalqalaqis<br />
municipaliteti<br />
2004<br />
2005<br />
2006<br />
axalcixis<br />
municipaliteti<br />
2004<br />
19<br />
2005<br />
2006<br />
faqtobrivi Semosavlebi (aT. lari)<br />
borjomis<br />
municipaliteti<br />
2004<br />
2005<br />
2006<br />
ninowmindis<br />
municipaliteti<br />
2004<br />
2005<br />
2006<br />
<strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong><br />
<strong>mxare</strong><br />
519,8 227,8 322,9 378,6 313,7 378,9 864,6 652,1 715,5 2922,0 3426,4 2912,7 12702,5 10835,1 5998,7 666,0 930,0 646,5 18053,5 16385,1 10975,2<br />
34,6 349,8 201,3 59,9 167,8 332,6 59,4 79,8 65,2 248,1 498,2 1346,8 110,9 1985,8 1205,6 7,6 30,3 52,3 520,5 3111,7 3203,8<br />
2,8 13,2 11,0 4,1 25,6 297,5 58,4 10,1 98,9 23,7 158,7 189,8 527,8 167,6 1627,5 10,9 12,7 44,1 627,7 387,9 2268,8<br />
557,2 590,8 535,2 442,6 507,1 10009,0 982,4 742,0 879,6 3193,8 4083,3 4449,3 13341,2 12988,5 8831,8 684,5 973,0 742,9 19201,7 19884,7 16447,8<br />
1150,0 1269,3 367,0 1070,0 1180,0 615,0 3018,0 2886,4 737,0 1600,0 1230,5 20,0 160,0 2100,0 2224,1 600,1 8938,0 8790,3 2499,1<br />
403,2 65,3 189,7 214,7 256,6 41,0 1437,7 1861,0 392,7 802,4 624,5 2139,4 954,0 1659,7 2489,1 748,1 25,7 4556,8 4467,1 5277,6<br />
2110,4 1925,4 1091,9 1727,3 1943,7 1665,0 5438,2 5489,4 2009,3 5596,2 5938,3 6608,7 14295,2 14648,2 11480,9 3532,6 3197,1 1368,7 32699,9 33142,1 24224,5<br />
2076,4 1816,8 1022,9 1636,7 1902,7 1603,9 5332,3 5096,8 1717,0 5115,6 5841,6 6605,5 12694,4 14505,1 10528,2 3535,1 3172,9 1104,9 30390,5 32335,9 22582,4<br />
2004<br />
2005<br />
2006
1<br />
#<br />
saerTo<br />
daniSnulebis<br />
saxelmwifo<br />
momsaxureba<br />
Semosavlebisa da xarjebis<br />
muxlebi<br />
adigenis<br />
municipaliteti<br />
aspinZis<br />
municipaliteti<br />
axalqalaqis<br />
municipaliteti<br />
20<br />
axalcixis<br />
municipaliteti<br />
2007 weli (proeqti) aT. lari<br />
borjomis<br />
municipaliteti<br />
ninowmindis<br />
municipaliteti <br />
<strong>samcxe</strong>javaxeTi<br />
gegma gegma gegma gegma gegma gegma gegma<br />
1 sagadasaxado Semosavlebi 364,0 245,0 1070,0 2410,0 6577,4 480,0 11146,4<br />
2 arasagadasaxado Semosavlebi 324,0 290,0 90,0 315,0 1240,6 60,0 2319,6<br />
3 Semosavlebi kapitaluri<br />
operaciebidan<br />
5,0 7,0 200,0 100,0 300,0 41,0 653,0<br />
4 sul sakuTari Semosavlebi 693,0 542,0 1360,0 2825,0 8118,0 581,0 14119,0<br />
5 sax. biujetidan miRebuli<br />
finansuri daxm. (transferti)<br />
6 Semosavali miRebuli<br />
urTierTangariSsworebiT<br />
saxelmwifo biujetidan<br />
209,4 272,3 438,9 166,0 343,8 754,3 314,3 334,8 835,6 440,5 1124,0 822,8 723,7 1121,6 1429,5 230,0 356,1 496,1 2083,9 3552,6 4777,2<br />
2 ganaTleba 1383,7 1057,9 66,3 1002,1 979,5 81,0 4075,1 2941,3 177,0 2743,5 2634,9 206,0 1864,3 1745,8 420,1 2549,9 2044,0 21,7 13618,6 11403,4 972,1<br />
3 janmrTelobis<br />
dacva<br />
4 socialuri<br />
dacvis programa<br />
5<br />
6<br />
sabinaokomunaluri<br />
meurneoba<br />
sxva danarCeni<br />
xarjebi<br />
137,5 43,4 27,1 117,5 78,8 71,7 301,4 68,4 91,7 289,4 180,5 80,7 1279,3 1013,4 282,9 265,6 80,1 38,7 2390,7 1464,6 592,8<br />
45,5 65,2 70,8 49,9 78,3 85,2 56,0 99,6 37,5 123,6 177,8 144,2 1393,6 941,7 735,8 55,3 75,0 43,4 1723,9 1437,6 1116,9<br />
71,5 81,1 130,4 47,1 71,8 174,9 123,0 1270,3 198,5 794,5 1211,8 4581,7 5587,7 6389,7 5275,7 98,3 285,7 273,7 6722,1 9310,4 10634,9<br />
228,8 296,9 289,4 254,1 350,5 436,8 462,5 382,4 376,7 724,1 512,6 770,1 1845,8 3292,9 2384,2 336,0 332,0 231,3 3851,3 5167,3 4488,5<br />
632,0 550,0 236,0 110,0 554,0 2082,0<br />
300,0 300,0
7 wlis dasawyisisaTvis arsebuli<br />
sabiujeto naSTi<br />
8 Semosavlebi kanonmdeblobiT<br />
dawesebuli sxva arasagadasaxado<br />
Semosavlebidan<br />
77,8 60,0 252,0 900,0 228,0 1517,8<br />
sul Semosulobebi:: 1402,8 1152,0 1848,0 3235,0 9018,0 1363,0 18018,8<br />
sul xarjebi, maT Soris 1402,8 1152,0 1848,0 3235,0 9018,0 1363,0 18018,8<br />
1 saerTo daniSnulebis saxelmwifo<br />
momsaxureba<br />
599,4 475,6 894,1 636,6 1040,9 571,0 4217,6<br />
2 ganaTleba 25,0 42,3 76,0 39,8 65,0 26,0 274,1<br />
3 janmrTelobis dacva 29,3 20,0 90,0 91,0 69,0 40,0 339,3<br />
4 socialuri dacvis programa 109,0 27,0 100,0 128,1 447,5 24,0 835,6<br />
5 sabinao-komunaluri meurneoba 404,1 329,3 210,0 1671,5 5489,2 280,0 8384,1<br />
6 sxva danarCeni xarjebi 236,0 257,8 477,9 668,0 1906,4 422,0 3968,1<br />
6.2. mrewveloba<br />
mrewvelobis dargebisa da Sesabamisi produqciis daxasiaTeba (warmoebis moculoba 2006 wels,<br />
misi dinamika bolo sami wlis ganmavlobaSi).<br />
# dasaxeleba<br />
21<br />
warmoebuli produqciis moculoba d.R.g._sa da<br />
aqcizis gareSe (aTasi lari)<br />
faqtiur fasebSi<br />
wlis dasawyisidan<br />
2005 2004 + -
<strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> mrewvelobis pr-ia 80961,2 62155,9 18805,3<br />
I el energiis warmoeba sul 1988,8 1786,4 202,4<br />
II kvebis mrewveloba sul 75151,3 57391,6 17759,7<br />
maT Soris<br />
_ xorblis gadamuSaveba 10,3 17,8 -7,5<br />
_ purisa da pufunTuSeulis warmoeba 1107,3 1369,8 -262,5<br />
_ xorcisa da xorcis produqtebis warmoeba sul 91,3 63,7 27,6<br />
_ ualkoholo sasmelebis warmoeba 59,1 42,6 16,5<br />
_ mineraluri wyali (borjomi) 69919,0 53338,4 16580,6<br />
_ mineraluri wyali (mitarbi) 294,4 100,6 193,8<br />
_ mtknari wylis Camosxma 3669,9 2458,7 1211,2<br />
III qimiuri da navTobqimiuri mrewveloba (naxSirorJangi) 1604,5 1329,0 275,5<br />
IV sxvadasxva (sasmeli wyali) 724,0 701,5 22,5<br />
V samSeneblo masalebis mrewveloba 724,9 392,9 331,2<br />
VI msubuqi mrewveloba (samkervalo nawarmi) 2,1 1,5 0,6<br />
VII kult-sameurneo saqoneli (aveji, garnitura, sablanko prod) 26,5 29,4 -2,9<br />
VIII xe-tyisa da xis nawarmis damuSaveba 739,1 523,6 215,5<br />
* statistikis samsaxurs 2006 wlis monacemebis damuSaveba ar dausrulebia.<br />
22
#<br />
teritoriuli<br />
erTeulis<br />
dasaxeleba<br />
samrewvelo sawarmoTa ZiriTadi maCveneblebi<br />
mcire sawarmoebi (20<br />
sawarmoTa raodenoba<br />
kacamde)<br />
dasaqmebulTa raodenoba<br />
warmoebuli produqcia<br />
(aT. larebSi)<br />
saSualo sawarmoebi<br />
sawarmoTa raodenoba<br />
(20-100 kaci)<br />
dasaqmebulTa raodenoba<br />
23<br />
msxvili sawarmoebi<br />
(100-ze meti kaci)<br />
cxrili 3<br />
sul moqmedi<br />
sawarmoebi<br />
1 adigeni 47 137 405,0 2 85 1200,0 49 1605,0 222<br />
2 aspinZa 18 69 454,1 1 30 1136,3 19 1590,4 99<br />
3 axalqalaqi 11 41 360,1 11 360,1 41<br />
4 axalcixe 66 243 1391,6 4 138 1375,7 70 2767,3 381<br />
5 borjomi 29 99 94,6 7 272 1533,6 3 635 66820,5 39 68448,7 1006<br />
6 ninowminda 6 15 228,0 6 228,0 15<br />
sul <strong>mxare</strong>Si 177 604 2933,4 14 525 5245,6 3 635 194 74999,5 1764<br />
SeniSvna: statistikis samsaxurs 2006 wlis monacemebis damuSaveba ar dausrulebia.<br />
warmoebuli produqcia<br />
(aT. larebSi)<br />
sawarmoTa raodenoba<br />
dasaqmebulTa raodenoba<br />
warmoebuli produqcia<br />
(aT. larebSi)<br />
sawarmoTa raodenoba<br />
warmoebuli<br />
2006 w.<br />
produqcia<br />
dasaqmebulTa<br />
2006 w.<br />
raodenoba
qveyanaSi mimdinare gardaqmnebis procesSi funqcionireba Sewyvites mxaris ZiriTadi<br />
samrewvelo potencialis iseTma mniSvnelovan sawarmoebma, rogorebicaa:<br />
axalcixis raionSi _ xil-bostneulis sakonservo qarxana, xorckombinati, erbo-yvelis qarxana,<br />
aqat-diatomitis maRaroTa sammarTvelo, mefrinveleobis fabrika, goris bambeulis kombinatis<br />
axalcixis saqsovi fabrika, axalcixis samSeneblo tresti, axalcixis Rvinis Camomsxmeli qarxana,<br />
valis feradi qvebis qarxana, valis el. Zravebis qarxana; borjomis raionSi _ xorckombinati,<br />
andezitis warmoeba, axaldabis saavejo fabrika, rZis kombinati, zanavis sakonservo qarxana,<br />
bakurianis meliebis fabrika; adigenis raionSi _ sakonservo qarxana, magnitofonebis qarxana;<br />
aspinZis raionSi _ gamTiSvelebis qarxana, samSeneblo blokebis qarxana; axalqalaqis raionSi _<br />
fexsacmelebis samkervalo fabrika, mefrinveleobis fabrika, xorckombinati, bagirgzebis<br />
mowyobilobaTa qarxana, ludis qarxana; ninowmindis raionSi _ ninowmindis, eStiisa da gonduros<br />
trikotaJis samkervalo fabrikebi.<br />
6.3. mxaris soflis meurneoba<br />
soflis meurneobis dargebisa da Sesabamisi produqciis daxasiaTeba (warmoebis moculoba 2006<br />
wels, misi dinamika bolo sami wlis ganmavlobaSi)<br />
<strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> <strong>mxare</strong>Si gadamwyveti adgili ukavia agrarul seqtors. am dargis wilad modis<br />
mTliani Sida produqtis 49%. dargSi dasaqmebulia SromiTi resursebis udidesi nawili. dargSi<br />
24
arsebuli sawarmoo potencialis srulad gamoyenebis, maRalmosavliani da daraionebuli jiSebis<br />
(marcvleulis, kartofilis, bostneulis, sakvebi kulturebis) gamoyenebis, mcenareTa dacvis,<br />
sasoflo-sameurneo teqnikis ganaxlebisa da sarwyavi sistemis mowesrigebis Sedegad uaxloes 3-5<br />
weliwadSi <strong>mxare</strong>Si SesaZlebelia saSualod wliuri warmoeba gaizardos marcvleulis 25-30<br />
procentiT da miRweuli iqnes 50-52 aTasi tona; kartofili Sesabamisad 30-40%-iT, 180-200 aTasi tona;<br />
bostneuli _ 15-20%-iT, 48-50 aT. tona; xili _ 20-25%-iT, 5-6 aT. tona; sakvebi kulturebis warmoebis<br />
moculobis gadideba da pirutyvis jiSobrivi gaumjobeseba adgilobrivi resursebis bazaze<br />
mecxoveleobis dargis produqciis yovelwliuri warmoeba gaizrdeba xorcis (realizaciiT) 20-25%-<br />
iT da miaRwevs 20-22 aTas tonas, rZis warmoeba _ 25-30 %-iT da miaRwevs 95-98 aTas tonas. mTliani<br />
produqciis warmoebis saSualo wliuri moculoba fulad gamoxatulebaSi gaizrdeba 25-30%-iT da<br />
miaRwevs 195-200 milion lars.<br />
mxaris bunebriv saTib-saZovrebis zonaluri da vertikaluri mdebareoba, sakvebi kulturebis<br />
warmoebis gadideba uzrunvelyofs pirutyvis suladobis mkveTr gadidebasac da miaRwevs:<br />
msxvilfexa rqosani pirutyvi 105-110 aTas suls, maT Soris Zroxa 65-68 aTas suls, cxvari da Txa 98-<br />
100 aTas suls, Rori _ 11-12 aTas suls.<br />
<strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> soflis meurneobis prioritetuli mimarTulebebia:<br />
• mekartofileoba;<br />
• mebostneoba;<br />
• marcvleuli kulturebi;<br />
• mexileoba;<br />
25
#<br />
1<br />
2<br />
3<br />
4<br />
marcvleuli<br />
kartofili<br />
bostneuli<br />
xili<br />
kulturebis<br />
dasaxeleba<br />
• sakvebi kulturebis warmoeba;<br />
• mecxoveleoba;<br />
• mefutkreoba.<br />
sasoflo-sameurneo produqciis ZiriTadi saxeobebis warmoebis dinamika 2004-2006 wlebSi<br />
adigenis<br />
municipaliteti<br />
2004<br />
2005<br />
2006<br />
aspinZis<br />
municipaliteti<br />
2004<br />
2005<br />
2006<br />
axalqalaqis<br />
municipaliteti<br />
2004<br />
2005<br />
2006<br />
26<br />
axalcixis<br />
municipaliteti<br />
2004<br />
2005<br />
2006<br />
borjomis<br />
municipaliteti<br />
2004<br />
2005<br />
2006<br />
ninowmindis<br />
municipaliteti<br />
2004<br />
2005<br />
2006<br />
2004<br />
sul <strong>mxare</strong><br />
farTobi ha 2210 2160 1920 1560 1510 1490 12220 12100 12050 4240 4270 4180 750 780 710 3870 3920 3830 24850 24740 24180<br />
saS.<br />
mosavali<br />
c. 18,1 18,3 18,0 17,5 17,3 17,0 18,5 18,8 18,2 18,8 19,1 18,9 16,7 17,1 16,3 18,2 18,5 18,1 18,4 18,6 18,2<br />
sul mosav. t. 4000 3953 3456 2730 2612 2533 22607 22748 21931 7971 8156 7900 1253 1334 1157 7043 7252 6932 45604 46055 43910<br />
farTobi ha 1465 1480 1330 402 430 410 6380 6490 6220 1862 1975 1822 780 792 710 1663 1772 1690 12552 12939 12182<br />
saS.<br />
mosavali<br />
c. 110 112,5 108,3 95 103 92 118,5 127,8 122,3 115,8 122,7 118,3 103,8 110,5 102,5 121,7 128,2 123,4 115,9 123,4 118,2<br />
sul mosav. t. 16115 16650 14404 3819 4429 3772 75603 82942 76071 21562 24233 21554 8096 8752 7278 20239 22717 20855 145434 159723 143933<br />
farTobi ha 435 466 442 221 252 231 755 783 723 552 583 530 210 223 212 138 145 132 2311 2452 2270<br />
saS.<br />
mosavali<br />
c. 168 175 162 152 161 143 155 168 162 172 185 178 145 161 150 152 166 155 160,1 171,9 162,3<br />
sul mosav. t. 7308 8155 7160 3359 4057 3303 11703 13154 11713 9494 10786 9434 3045 3590 3180 2098 2407 2046 37007 42149 36836<br />
farTobi ha 870 870 870 885 885 885 - - - 1055 1055 1055 17 17 17 - - - 2827 2827 2827<br />
saS.<br />
mosavali<br />
c. 32,8 24,2 10,1 28,1 25,3 8,1 - - - 30,2 23,3 8,3 22,1 18,2 5,1 - - - 30,3 24,2 8,8<br />
sul mosav. t. 2854 2105 879 2487 2239 717 - - - 3186 2458 876 38 31 9 0 0 0 8564 6834 2480<br />
2005<br />
2006
5<br />
xorcis warmoeba<br />
(realizacia)<br />
6 rZis warmoeba<br />
t. 2850 2980 3210 1810 1920 2110 4820 5110 5320 3310 3520 3850 1510 1660 1730 3570 3790 4260 17870 18980 20480<br />
t. 5810 5930 6160 4340 4420 4510 24220 24560 24830 8810 8990 9160 3420 3560 3720 23900 24110 24240 70500 71570 72620<br />
wamyvani saxeebis sasoflo-sameurneo produqtebis warmoeba 2006 wels<br />
(aTasi tona)<br />
27<br />
crili 4<br />
municipaliteti marcvleuli kartofili bostneuli xili xorci rZe<br />
adigeni 3,5 14,4 7,2 0,9 3,2 6,2<br />
aspinZa 2,5 3,8 3,3 0,7 2,1 4,5<br />
axalqalaqi 21,9 76,1 11,7 _ 5,3 24,8<br />
axalcixe 7,9 21,5 9,4 0,9 3,9 9,2<br />
borjomi 1,2 7,3 3,2 _ 1,7 3,7<br />
ninowminda 6,9 20,8 2,0 _ 4,3 24,2<br />
sul <strong>mxare</strong>Si 43,9 143,9 36,8 2,5 20,5 72,6<br />
sasoflo-sameurneo savargulebis moculoba saxeebis mixedviT.<br />
sasoflo-sameurneo savarguli <strong>mxare</strong>Si sul: _ 396399 ha.<br />
maT Soris:<br />
_ saxnavi _ 77721 ha;<br />
_ mravalwliani nargavi – 3009 ha;<br />
_ saTibi – 31607 ha;
sasoflo-sameurneo<br />
savargulebis dasaxeleba<br />
_ saZovari – 280142 ha;<br />
_ nasveni – 3920 ha.<br />
sasoflo-sameurneo miwebis aTvisebis mdgomareoba<br />
28<br />
(dinamika 2004-2006 wlebSi)<br />
sasoflo-sameurneo savargulebis<br />
aqedan gamoyenebaSi iyo<br />
farTobi (ha) 2004 w. 2005 w. 2006 w.<br />
saxnavi 77721 55465 50350 48460<br />
mravalwliani nargavi 3009 3009 3009 3009<br />
saTibi 31607 31607 31607 31607<br />
saZovari 280142 280142 280142 280142<br />
nasveni 3920 _ _ _<br />
sul savarguli 396399 370223 365108 363218<br />
raionebis dasaxeleba<br />
sasoflo-sameurneo miwebis privatizebis mdgomareoba 2007 wlis 1/01-Tvis<br />
saprivatizebo miwebis<br />
saerTo raodenoba (ha)<br />
privatizebuli miwebi<br />
pirdapiri miyidvis formiT (ha)<br />
privatizebuli miwebi<br />
auqcionis wesiT<br />
adigeni 5121 33 _<br />
aspinZa 5500 105 _<br />
axalqalaqi 13670 55 _<br />
axalcixe 8397 326 _<br />
(raionebis WrilSi)
orjomi 5529 41 _<br />
ninowminda 22262 432 _<br />
sul <strong>mxare</strong>Si 60479 992 _<br />
mciremiwiani (1,25 ha-mde farTobi) glexebis raodenoba sul <strong>mxare</strong>Si 58879 komli;<br />
m.S. raionebis mixedviT:<br />
_ adigeni – 6553 komli;<br />
_ aspinZa _ 4328 komli;<br />
_ axalqalaqi _ 18721 komli;<br />
_ axalcixe _ 11702 komli;<br />
_ borjomi _ 8011 komli;<br />
_ ninowminda _ 9564 komli.<br />
msxvili fermeruli meurneobebis, fermerTa asociaciebis, kooperativebisa da sxva<br />
gaerTianebebis raodenoba sul _ 6 fermeruli meurneoba.<br />
soflis meurneobis momsaxure agro-centrebis, servis-centrebis raodenoba da maTi masalebiTa<br />
da teqnikiT aRWurvilobis done _ ar aris.<br />
29
6.4. mxaris transporti<br />
satransporto komunikaciebis daxasiaTeba: satransporto arteriebi, transportis saxeebi maTi<br />
mniSvnelobis mixedviT<br />
saavtomobilo arteriebi: axalcixe-Tbilisi, axalcixe-quTaisi, axalcixe-baTumi, axalcixe-<br />
TurqeTis respublika, axalcixe-somxeTis-respublika.<br />
sarkinigzo transporti: vale-Tbilisi, axalqalaqi-Tbilisi.<br />
satransporto organizaciebi da maTi muSaobis maCveneblebi<br />
sarkinigzo da saavtomobilo gzebis sigrZe:<br />
saavtomobilo gzebis sigrZea _ 1340 km. aqedan:<br />
saerTaSoriso mniSvnelobis _ 195 km. saerTaSoriso magistraluri gzebi satranzito<br />
mniSvnelobisaa da isini akavSireben mxarisa da qveynis regionebs somxeTisa da TurqeTis<br />
respublikebTan.<br />
Sida saxelmwifoebrivi mniSvnelobis gzebis sigrZea _ 270 km;<br />
adgilobrivi mniSvnelobis gzebis sigrZea _ 945 km.<br />
sarkinigzo gzebi: <strong>mxare</strong>Si funqcionirebs saqarTvelos rkinigzis `xaSuri-axalcixe-vale~<br />
(sigrZe _ 60 km.) da `marabda-axalqalaqi~ ganStoebebi, romlis meSveobiTac xorcieldeba satvirTo<br />
(70-80%) da samgzavro gadazidvebi.<br />
30
6.5. kavSirgabmuloba<br />
ss `saqarTvelos gaerTianebuli satelekomunikacio kompanias~ <strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> mxaris<br />
eleqtrokavSirebis 6 teritoriuli filiali emsaxureba 13500 abonents.<br />
q. borjomsa da daba bakurianSi 2005 wels damontaJda da moqmedebs Tanamedrove cifruli<br />
satelefono sadgurebi. ss `saqarTvelos gaerTianebuli satelekomunikacio kompanias~ 2007-2008<br />
wlebSi dagegmili aqvs analogiuri sadgurebis damontaJeba mxaris yvela municipalitetSi.<br />
mxaris eqvsive municipaliteti (adigeni, aspinZa, axalqalaqi, axalcixe, borjomi, ninowminda)<br />
moqceulia `MAGTI-GSM~-sa da `GEO GCELL~-is dafarvis zonaSi.<br />
interneti _ axalcixisa da borjomis macxovreblebs saSualeba aqvT isargeblon internetis<br />
Tanamedrove momsaxurebiT. Tanamedrove cifruli satelefono sadgurebis damontaJebis SemTxvevaSi<br />
mxaris danarCen municipalitetebis mosaxleobas miecema internetiT momsaxurebis saSualeba.<br />
31
6.6. mxaris eqsporti<br />
<strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> mxaridan eqsportirebuli produqciis moculoba 2004-2006 wlebSi (ZiriTadi<br />
saxeobebisa da qveynebis WrilSi).<br />
produqciis dasaxeleba 2004 w. 2005 w. 2006 w.<br />
<strong>samcxe</strong>-jaxaxeTis <strong>mxare</strong>dan qveynis SigniT<br />
eqsportirebuli sul (mln. lari)<br />
maT Soris:<br />
191 198 210<br />
min. wyali `borjomi~ 45 45 41<br />
naxSirorJangi CO2 1.5 1.5 1,5<br />
xe-tye 1.3 1.3 1,2<br />
kartofili 22 21 20<br />
bostneuli 6.0 6,5 6,3<br />
xili 1.2 1.0 -<br />
xorci 36 38 40<br />
rZis produqtebi 78 83.7 100<br />
6.7. safinanso-sakredito dawesebulebebi<br />
<strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> teritoriaze moqmedebs saqarTvelos erovnuli bankis axalcixis<br />
ganyofileba; <strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> regionaluri saxazino samsaxuri (q. axalcixe); 4 komerciuli bankis<br />
32
(TBC bankis regionaluri filiali – q. borjomSi; ss `saqarTvelos bankis~ centraluri filiali –<br />
q. axalcixeSi; ss `saqarTvelos gaerTianebuli qarTuli bankis~ axalcixis filiali _ q.<br />
axalcixeSi; ss saqarTvelos saxalxo bankis~ filialebi eqvsive raionSi) filiali da 6 sakredito<br />
dawesebuleba, romlebic TavianT momxmareblebs sTavazoben srul sabanko momsaxurebas.<br />
7. mxaris mineraluri da rekreaciuli resursi<br />
sasargeblo wiaRiseuli saxeebisa da adgilmdebareobis mixedviT. maTi maragi<br />
wiaRiseulis dasaxeleba<br />
gamovlinebis dasaxeleba<br />
adgilmdebareoba<br />
33<br />
raioni<br />
Gzomis<br />
erTeuli<br />
maragebi SeniSvna<br />
1 2 3 4 5 6 7<br />
1 mura naxSiri vale axalcixe aT. t. 71300<br />
2 diatomiti qisaTibi axalcixe aT. m 3 7995<br />
3 bentonituri Tixebi<br />
arali adigeni aT. t. 8795<br />
CurCuto adigeni aT. t. 16613<br />
4 andeziti bakuriani borjomi aT. m 3 4517<br />
5 torfi<br />
xanCali ninowminda aT. t. 63,0<br />
avWala ninowminda aT. t. 255,0<br />
tabawyuri borjomi aT. t. 121,3
8<br />
6 sanakeTo qvebi (aqati) Surdo, pamaji axalcixe<br />
7<br />
samSeneblo masalebi –<br />
mosapirkeTebeli qvebi<br />
betonis Semavsebeli<br />
nedleuli<br />
9 samSeneblo qviSa-xreSi<br />
34<br />
aT. m 3 4763<br />
t. 709,8<br />
xando (bazalti) axalqalaqi aT. m 3 2210<br />
CunCxa (doleriti) axalqalaqi aT. m 3 2295<br />
xizabavris (doleriti) aspinZa aT. m 3 14123<br />
WobareTis marmarilosebri kirqva axalqalaqi aT. m 3 5180<br />
faravnis (perliti) ninowminda aT. m 3 13500<br />
gujareTis (vulkanuri wida) borjomi aT. m 3 11891<br />
modegis (vulkanuri wida) axalqalaqi aT. m 3 23141<br />
aragvis (vulkanuri wida) axalqalaqi aT. m 3 1099<br />
okamis (vulkanuri wida) axalqalaqi aT. m 3 3430<br />
surbsaris (vulkanuri wida) axalqalaqi aT. m 3 37270<br />
suldis (vulkanuri wida) axalqalaqi aT. m 3 4231<br />
tikmantaSis (vulkanuri wida) ninowminda aT. m 3 7770<br />
vladimirovkis (vulkanuri wida) ninowminda aT. m 3 8977<br />
iniak-dagis (vulkanuri wida) ninowminda aT. m 3 6517<br />
iumri-tepes (vulkanuri wida) ninowminda aT. m 3 14622<br />
fokis (vulkanuri wida) ninowminda aT. m 3 7895<br />
kara-tepes (vulkanuri wida) ninowminda aT. m 3 51226<br />
vales _ I axalcixe aT. m 3 5919<br />
adigenis adigeni aT. m 3 3171<br />
arlis adigeni aT. m 3 3027
10 saxerxi qvebi odundis (tufbreqCiis) axalcixis aT. m 3 3398<br />
11 samSeneblo TabaSiri<br />
12 mineraluri wylebi<br />
wyalTbilis TabaSiri axalcixe aT. m 3 1121<br />
wyalTbilis gaji axalcixe aT. m 3 1946<br />
1) borjomis borjomi<br />
35<br />
aT.m 3<br />
dR. R.<br />
centraluri ubani borjomi _~_ 0,220<br />
likanis ubani borjomi _~_ 0,077<br />
vaSlovani-yvibisis ubani borjomi _~_ 0,425<br />
2) sadgeris borjomi _~_ 0,170<br />
0,722 eqsp. myofi<br />
3) mitarbis borjomi _~_ 0,103 eqsp. myofi<br />
4) axalcixis axalcixe _~_<br />
m.S. mineraluri wyali _~_ 0,417<br />
naxSirorJangi _~_ 8,890 eqsp. myofi<br />
5) uravlis axalcixe _~_ 0,060<br />
6) naqalaqevis aspinZa _~_ 2,9<br />
7) flates adigeni _~_ 0,134<br />
8) abasTumnis adigeni _~_ -<br />
sul mineraluri wylebi _~_ 4506,0<br />
sul naxSirorJangi _~_ 8890,0
ekreaciuli (sakurorto, turizmis, samkurnalo-gamajansaRebeli da sxva) resursebis daxasiaTeba<br />
<strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> <strong>mxare</strong>Si turizmi swrafad mzardi dargia. turistuli da sakurorto<br />
potenciali warmodgenilia 7 kurortiTa (borjomi, bakuriani, waRveri, cemi, abasTumani, aspinZa,<br />
varZia) da 9 sakurorto adgiliT.<br />
sabWoTa periodSi <strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> samxreTi raionebi TurqeTis sazRvarTan mdebareobis gamo<br />
samxedro strategiuli mniSvnelobis iyo da amdenad igi gansakuTrebuli Sidasameurneo da<br />
SezRuduli mimosvlis reJimiT cxovrobda, rac negatiur zegavlenas axdenda mxaris turistuli<br />
potencialis ganviTarebaze.<br />
turistuli TvalsazrisiT wamyvania mxaris kulturul-istoriuli RirsSesaniSnaobebi.<br />
axalcixidan 22 km-Si, centralur saavtomobilo magistralze mdebareobs mniSvnelovani<br />
turistuli adgili _ sof. awyuri, romelic Zvelad qalaqi iyo. igi mateaneSi XI saukunidan<br />
ixsenieba. awyuri XII-XVII saukuneebSi samcxis saeklesio centrs warmoadgenda. axalcixidan<br />
samxreT-aRmosavleTiT 10 km-Si tyiT daburul mTis ferdobze mdebareobs – safara, samonastro<br />
kompleqsi, sadac 12 sakulto nagebobaa, gansakuTrebiT gamoirCeva wm. sabas gumbaTovani taZari. (am<br />
saxeliT berad aRikveca didi politikuri moRvawe da sardali sargis jayeli) taZari sargisis<br />
Svilis beqas dakveTiT aigo XIII-XIV saukuneebis mijnaze.<br />
adigenis raionSi bunebrivi Tu kulturul-istoriuli mniSvnelobis mravali Zegli arsebobs _<br />
zarzma, Wule, zanavi, oqros cixe, abasTumani da sxva. yovelive ki misi turistul centrad qcevis<br />
winaprobas warmoadgens.<br />
36
adigenis raionis daba abasTumanSi aRsaniSnavia yanobelis mTaze (zRvis donidan 1650 m)<br />
ganlagebuli saqarTvelos mecnierebaTa akademiis unikaluri samecniero-kvleviTi dawesebuleba _<br />
sabWoTa kavSirSi 1932 w. daarsebuli pirveli samTo astrofizikuri observatoria. abasTumnis<br />
midamoebSi saintereso saeqskursio adgilebia Suasaukuneebis eklesia da Tamaris cixe.<br />
qvablianis xeoba gansaxlebisa da kulturul-istoriuli Zeglebis Tavmoyris mTavari arealia,<br />
romelic amave dros Tvalwarmtaci bunebiTa Tu xedebiT waruSlel STabeWdilebas axdens<br />
mnaxvelze.<br />
qvablianisa da misi marjvena Senakadis _ ZinZes SeerTebis adgilas, adigenidan 8 km-is<br />
daSorebiT mTis ferdobze gaSenebulia sof. zarzma, sadac mdebareobs unikaluri samonastro<br />
ansambli. mis daarsebas VI-VII ss-Si mcxovreb gamoCenil moRvawes serapion zarzmels miaweren. igi<br />
centralur-gumbaTovan eklesiaTa tips miekuTvneba. samonastro kompleqsi Sua saukuneebis<br />
xuroTmoZRvrebis maRalmxatvruli nimuSia, romelic gamoirCeva CuqurTmebis siuxviT, kedlis<br />
mxatvrobiT. taZris samreklo erT-erTi udidesi da sanimuSoa saqarTveloSi. istoriulad zarzma<br />
mniSvnelovani saganmanaTleblo kera yofila, sadac moRvaweobdnen mwignobrebi zarzmelebis<br />
saxelwodebiT. adigenidan 5 km.-is moSorebiT, CrdiloeTiT maRali mTebiT garSemortymul tyian<br />
tafobze mdebareobs Wules monasteri. XVI saukunis wm. giorgis saxelobis gumbaTovani taZari<br />
safarisa da zarzmis xuroTmoZRvrul jgufs ganekuTvneba. xeobis RirsSesaniSnaobas warmoadgens<br />
sof. zanavis midamoebSi kldeze aRmarTuli, Znelad misadgomi cixe. zanavis cixidan Crdilo-<br />
aRmosavleTiT mdebareobs samcxis cixe-simagreTa Soris erT-erTi mniSvnelovani – oqros cixe. igi<br />
Tavisi farTobiT erT-erTi udidesia saqarTveloSi.<br />
37
orjomi turizmis mniSvnelovani centria. rogorc bunebrivi, ise istoriuli<br />
RirsSesaniSnaobebiT. borjomis <strong>mxare</strong>Tmcodneobis muzeumSi daculia mravali saintereso<br />
arqeologiuri Tu kulturuli eqsponati. turistuli TvalTazrisiT mniSvnelovania sadgeris<br />
lavuri platos tye-parki, petresa da gogias cixeebi. waRveridan 3 km-Si istoriuli Toris<br />
SuagulSi mdebareobs saagarako sofeli da mniSvnelovani turistuli obieqti timoTesubani. aq<br />
dRemde Semonaxulia XII-XIII saukuneebis qarTuli xuroTmoZRvrebis Zegli _ didi samonastro<br />
kompleqsi RvTismSoblis miZinebis taZriT. igi gamoirCeva araCveulebrivad mdidari ikonografiiT,<br />
romelic aRbeWdilia sxvadasxva ostatebis xelweraTa stilisturi erTianobiT. specialistTa<br />
azriT es mxatvroba Tamar mefis epoqis brwyinvale nimuSia.<br />
bakurianis erT-erT mniSvnelovani turistuli obieqtia 1910 wels Seqmnili botanikuri baRi,<br />
romelic alpuri da subalpuri floris evropuli masStabebis mdidari koleqciiT gamoirCeva.<br />
mcenareTa nimuSebis raodenoba aq 1500-s aRwevs. baRis samecniero da SemecnebiT mniSvnelobas kidev<br />
ufro zrdis mis teritoriaze bunebis dacvis msoflio fondis (WWF) mier dafuZnebuli<br />
ekologiuri ganaTlebis regionuli centri.<br />
arqeologiurma kvleva-Ziebam daadastura, rom borjomis xeoba uZvelesi droidan yofila<br />
dasaxlebuli. igi saqarTvelos ZirZveli kuTxea, romelic II_IV ss Toris saerisTavos saxeliT iyo<br />
cnobili. borjomis xeobaSi 200-ze meti istoriuli Zeglia aRricxuli. maT Soris gansakuTrebiT<br />
sainteresoa taZrisis, neZvis, kvirikeTis, timoTesubnis, qvabisxevis, likanis, CiTaxevis (`mwvani~)<br />
monastrebi, agreTve slesis, petres, gogias, axaldabis cixeebi, Toris platos nasoflarebi da<br />
sxva.<br />
38
aspinZis raionSi aRsaniSnavia xerTvisi, romelic mdebareobs md. mtkvrisa da md. faravanas<br />
Sesayarze da mnaxvels aocebs Tavisi legandaruli cixe-qalaqiT. xerTvisi uZvelesi droidan<br />
darajobda am strategiul adgils, dRes ki iSviaTi silamazis xuroTmoZRvrebis nimuSs<br />
warmoadgens. xerTvisidan varZiis mimarTulebiT xeoba Rrmavdeba da daaxloebiT 8 kilometrSi<br />
mdebareobs sof. naqalaqevi, cnobili Termuli (33 C) radioaqtiuri wyaroebiT. soflis midamoebSi<br />
antikur da adrefeodalur xanaSi arsebobda <strong>javaxeTis</strong> administraciuli da religiuri centri<br />
wunda, aqve aris amave saxelwodebis patara, magram Rrma tba (13 m.) da sanaxevrod kldeze aSenebuli<br />
rusTavelis epoqisdroindeli eklesia. odesRac Zlieri qalaqis wundas dakninebis gamo mis<br />
mopirdapire <strong>mxare</strong>s, mtkvris marcxena napiras maRal mTaze IX-X ss-Si aRmocenda cixe-qalaqi<br />
Tmogvi, romelic istoriaSi cnobilia auReblis saxelwodebiT. es didi da Znelad misadgomi cixe-<br />
simagre vefxistyaosanSi qajeTis cixis asociacias iwvevs da turistisaTvis mimzidveli obieqtia.<br />
vanis qvabebidan 1,5 km-Si mtkvris marcxena <strong>mxare</strong>s aRmarTulia kldeSi nakveTi qalaqi varZia.<br />
saocari sanaxaobaa 100 m. simaRlis mqone da naxevar km-ze ganfenili sarTulebad ganlagebuli<br />
gamoqvabulebis kompleqsi. 1938 wlidan varZia muzeum-nakrZalad aris gamocxadebuli.<br />
axalqalaqis raionuli centridan 12 km-is daSorebiT <strong>javaxeTis</strong> centrSi, mdebareobs kumurdos<br />
taZari. igi aaSena xuroTmoZRvarma sakocarma 964 wels, xolo manamde aq sxva taZari arsebula.<br />
kumurdo kaTedraluri taZaria. igi gamoirCeva originaluri arqiteqturuli gadawyvetiT,<br />
dekoraciuli gaformebis mdidruli sistemiTa da Zveli qarTuli warwerebis siuxviT.<br />
ninowmindis raions gansakuTrebuli istoriuli mniSvneloba aqvs qristianuli<br />
saqarTvelosaTvis. Cveni welTaRricxvis me-3 saukuneSi somxeTidan swored aq Semovida pirvelad<br />
39
qarTvelTa didi ganmanaTlebeli wmida nino. raionis saxelwodebac swored mas ukavSirdeba,<br />
wmindani Tavdapirvelad faravanis tbis mimdebare teritoriaze dasaxlebula, sadac dRes sofeli<br />
foka mdebareobs. amJamad sofelSi dedaTa da mamaTa monastrebi funqcionirebs da qristianuli<br />
RvTismsaxureba aResruleba. gansakuTrebiT mniSvnelovania XIII-XIV saukuneebis qarTuli<br />
xuroTmoZRvrebis brwyinvale nimuSi fokis dedaTa monasteri, romelic mnaxvels aocebs Tavisi<br />
maRalmxatvrulobiT, originaluri arqiteqturuli gaformebiTa da CuqurTmebis siuxviT.<br />
turizmis ganviTarebis TvalsazrisiT Cvens <strong>mxare</strong>Si mniSvnelovan rols Seasrulebs bojom-<br />
xaragauli-abasTumnis erovnuli parki, romelic Seiqmna 2001 wels bunebis dacvis msoflio fondisa<br />
da germaniis mTavrobis daxmarebiT da dReisaTvis igi ukve konkretul Sedegebs iZleva. parki<br />
moicavs mcire kavkasionisaTvis damaxasiaTebeli tyis ekosistemebis, sub-alpuri da alpuri<br />
mdeloebis 85000 heqtars. parkis didi teritoria SemorCenilia xeluxlebeli saxiT. erovnuli parki<br />
warmoadgens florisa da faunis araerTi gadaSenebis piras myofi, endemiuri da reliqturi<br />
saxeobebis TavSesafars. maT Soris bevri maTgani Sesulia saqarTvelos wiTel wignSi.<br />
erovnuli parki SesaniSnavi adgilia turistuli mogzaurobisa da dasvenebisaTvis. mnaxvelebs<br />
saSualeba eZlevaT gaecnon xeluxlebeli bunebis saocrebebs, istoriisa da arqiteqturis Zeglebs.<br />
arsebuli infrastruqtura moicavs 2 administraciul Senobas, romelic amavdroulad<br />
funqcionirebs rogorc vizitorTa centrebi; 4 turistul TavSesafars turistuli marSrutebis<br />
gaswvriv (lomis mTa, amaraTi, saxvlari da abasTumani), agreTve sakarve da sapiknike adgilebs,<br />
romlebic mowyobilia parkis SesasvlelebSi da TavSesafrebTan (qvabisxevi, zanavi, nunisi, awyuri,<br />
abasTumani, marelisi). parkis bilikebis qseli moicavs 9 turistul marSruts, romlebic iZlevian<br />
40
ogorc erTdRiani, ise ramdenimedRiani turebis mowyobis saSualebas. aq SeiZleba ekologiuri,<br />
samTo, saTavgadasavlo, aRmoCeniTi da kulturuli turizmis moyvarulTa interesebis maqsimaluri<br />
dakmayofileba.<br />
SeTavazeba sxvadasxva miznobrivi jgufisaTvis<br />
miznobrivi jgufi SeTavazeba<br />
studenti praqtikuli samuSaoebi da treningebi erovnul parkSi; organizebuli laSqroba,<br />
filmi, muzeumi<br />
moswavleebi da maswavleblebi istoriuli Zeglebis monaxuleba, organizebuli turebi, saganmanaTleblo biliki,<br />
saganmanaTleblo programebi, erovnuli parkis muzeumi<br />
damsveneblebi kurortidan mokle da ioli marSrutebi, istoriuli Zeglebi, sapiknike adgilebi<br />
ojaxebi mokle da ioli marSrutebi, cxenebiT gaseirneba<br />
organizebuli turistebi<br />
(saqarTvelos moqalaqeebi)<br />
sacxenosno da salaSqro turebi<br />
religiuri turistebi eklesia-monastrebi. #2 – andria pirvelwodebulis biliki<br />
individualuri turistebi<br />
(ucxoelebi)<br />
organizebuli turistebi<br />
(ucxoelebi)<br />
saqarTveloSi mcxovrebi<br />
ucxoelebi<br />
salaSqro da sacxenosno turebi, sapiknike adgilebi<br />
laSqroba, cxenosnoba, erovnuli parkis muzeumi, filmi – saganmanaTleblo biliki<br />
laSqroba, cxenosnoba, – saganmanaTleblo biliki<br />
41
turistTa raodenobis dinamika borjom-xaragaulis erovnul parkSi 2003-2006 wlebi<br />
wlebi 2003 2004 2005 2006<br />
erTdRiani turistebi 209 371 673 1268<br />
ramdenime dRiani turistebi 148 291 349 467<br />
turistebis saerTo raodenoba (delegaciebis da<br />
saswavlo dawesebulebebis garda)<br />
turistebis saerTo raodenoba (delegaciebis da<br />
saswavlo dawesebulebebis CaTvliT)<br />
357 662 1022 1735<br />
1021 1688 2519 3190<br />
gasul wlebSi yvelasaTvis cnobilma siZneleebma sakmaod moSala mxaris turistuli<br />
infrastruqtura, bevr adgilebSi Sewyda turistuli marSrutebi. bolo wlebSi aRdga borjom-<br />
bakurianisa da abasTumnis kurortebis samomxmareblo potenciali. mxaris turizmisa da kurortebis<br />
sammarTvelos Seqmnis mTavari mizani is iyo, rom Seqmniliyo <strong>mxare</strong>Si turizmisa da sakurorto<br />
ganviTarebis strategia da SemuSavebuliyo konkretuli koncefcia im unikalur pirobebze<br />
dayrdnobiT, romelic <strong>mxare</strong>s esoden moWarbebulad gaaCnia, magram samwuxarod mxaris sammarTvelom<br />
ver SeZlo Seeqmna turistul-sakurorto ganviTarebis strategia da konkretuli koncefcia misi<br />
infrastruqturis aRorZinebisaTvis.<br />
aRniSnulidan gamomdinare, am etapze aucilebelia dazianebuli saavtomobilo magistralebisa<br />
da turistul obieqtebTan misasvleli gzebis SekeTeba-reabilitacia; infrastruqturis ganviTareba;<br />
sasmeli wyliT momaragebis uzrunvelyofa; sakanalizacio sistemebis mowesrigeba (gansakuTrebiT<br />
adigeni, abasTumani, axalcixe, aspinZa); jandacvis obieqtebis reabilitacia; kavSirgabmulobis<br />
funqcionirebisa da tele-radio gadacemebis miRebis mdgomareobis gaumjobeseba; varZiis istoriuli<br />
42
Zeglis restavracia da gamagrebiTi samuSaoebis Sesruleba. turistuli kompleqsis restavracia da<br />
misasvleli gzis (xerTvisi-varZia) monakveTis mSenebloba, regionaluri turistuli saagentos<br />
Seqmna, turistuli marSrutebis Sedgena, aspinZisa da adigenis raionebSi sastumroebisa da<br />
dasasvenebeli saxlebis mSenebloba; sazkvebis obieqtebis mSenebloba. axalcixisa da borjomis<br />
raionebSi arsebuli kerZo sastumroebis turizmis infrastruqturis qselSi aqtiurad CarTva.<br />
turizmis tradiciuli da perspeqtiuli saxeebi:<br />
dasveneba borjomis raionis kurortebze da abasTumanSi, mTis klimatur kurortebze;<br />
samkurnalo turizmi klimatur da balneologiur kurortebze;<br />
zamTris samTo turizmi (bakuriani) _ zRvis donidan 1700 m-ze mdebare bakuriani, saqarTvelos<br />
gamorCeuli samTo kurorti da saerTaSoriso mniSvnelobis centria. igi borjomidan 29 km-iT aris<br />
daSorebuli da mdebareobs tyiT dafaruli mTis ferdobebiT garSemortymul farTo qvabulSi. misi<br />
hava da reliefi zamTris sportis ganviTarebisaTvis idealur pirobebs qmnis. Tanamedrove<br />
bakuriani, romelic zamTarSi `sportuli dedaqalaqi~ xdeba, Camosulebs daainteresebs ara marto<br />
samTo-saTxilamuro trasebiT, sabagiro gzebiT, sportuli da samkurnalo gamajansaRebeli bazebiT,<br />
sastumro momsaxurebiT, dasvenebisa da helioTerapiis efeqtianobiT, aramed aqtiuri turizmis<br />
farTo SesaZleblobebiTac;<br />
ekoturizmi _ (borjom-xaragaulis erovnuli tye-parki, abasTumani, varZia, <strong>javaxeTis</strong> zeganze<br />
arsebuli tbebi da sxva);<br />
43
8. mxaris saerTaSoriso ekonomikuri TanamSromloba<br />
<strong>mxare</strong>Si (raionebis WrilSi) moqmedi saerTaSoriso organizaciebi, fondebi, donori qveynebis<br />
warmomadgenlobebi da maT mier ganxorcilebuli programebi da proeqtebi.<br />
<strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> <strong>mxare</strong>Si moqmedi saerTaSoriso organizaciebi: UNDP, Care Internacional, CHF,<br />
IOCC, Unicef,UUnifem, World Food programme, Ww, `Save the Children~, `Tina Til Kvina~, `Press–Now~,<br />
_A(adigenis, aspinZis, axalqalaqis, axalcixis, borjomis, ninowmindis raionebSi); `CSCE~ –<br />
(axalqalaqis, axalcixis, ninowmindis raionebSi); Aqvantage, Mercy Corps, Europian Centre For Minority<br />
Issues – (axalqalaqis, ninowmindis raionebSi); IIZ/DVV – (axalcixis, ninowmindis raionebSi) Urban<br />
Institute – (axalqalaqis, axalcixis raionebSi),MMersy Corps (axalqalaqis raioni).<br />
saerTaSoriso fondebi:<br />
USAID, DFID, SIDA, MCG _ (adigenis, aspinZis, axalqalaqis, axalcixis, borjomis, ninowmindis<br />
raionebSi); EC Delegation to Georgia – (axalqalaqis, axalcixis, ninowmindis raionebSi); World Bank _<br />
(adigenis, aspinZis, axalqalaqis, axalcixis, borjomis, ninowmindis raionebSi); GGerman Bank of<br />
Reconstructive and Developerment - (borjomis, axalcixis, adigenis raionebSi).<br />
donori qveynebi:<br />
aSS, holandia, SvedeTi, inglisi, norvegia, germania, avstria _ (adigenis, aspinZis, axalqalaqis,<br />
axalcixis, borjomis, ninowmindis raionebSi);<br />
maT mier ganxorcielebuli programebi:<br />
44
UNDP- infrastruqturis reabilitacia, turizmis perspeqtivebis kvleva; ganxorcielebuli<br />
proeqtebi:<br />
axalqalaqis raionis raisaavadmyofos reanimaciuli ganyofilebis reabilitacia, iv.<br />
javaxiSvilis saxelobis saxelmwifo universitetis filialis wyalgayvanilobis mSenebloba, q.<br />
axalqalaqis sabavSvo sportuli skolis reabilitacia _ (yvela dasrulebuli), zakvi-xando-<br />
koTeliis sarwyavi sistemis reabilitacia (mimdinare).<br />
CHF _ soflad mewarmeobis, Semosavlebisa da samuSao adgilebis Seqmnis xelSewyoba da<br />
gaumjobeseba ekonomikuri fasilitaciisa da ganviTarebis gziT; ganxorcielebuli proeqtebi:<br />
adigenis raionis sof. lelovanis eleqtromomaragebis gaumjobesebisaTvis eleqtrogadamcemi<br />
xazebis transformatoris dadgma, sof. lelovanis sasmeli wylis wyalsadenis mSenebloba, sof.<br />
kaxareTis sasmeli wylis wyalsadenis mSenebloba, sof. benaris sarwyavi arxis rekonstruqcia, sof.<br />
xevaSenis sasmeli wylis wyalsadenis mSenebloba, sof. xevaSenis gzis remonti, aspinZis raionis<br />
sof. idumalaSi sasmeli wylis sistemis remonti, axalqalaqis raionis sof. bozalis sasmeli<br />
wylis qselis reabilitacia, axalcixis raionis sof. anis sasmeli wylis sistemis reabilitacia,<br />
sof. ivlitis sasmeli wylis Sida qselis SekeTeba, sof. ivlitis sarwyavi arxis transformatoris<br />
Secvla. borjomis raionis sof. mzeTamzes sasmeli wylis sistemis reabilitacia, sof. tbis Sida<br />
gzis reabilitacia, sof. sadgeris sacalfexo xidebis reabilitacia, sof. vardgineTis Sida gzis<br />
reabilitacia. _ (yvela dasrulebuli);<br />
45
Care Internacional _ saarsebo saSualebebis mdgradi ganviTarebisa da regionuli dagegmarebis<br />
proeqti, sazogadoebrivi investirebis proeqti; ekologiuri usafrTxo mecxoveleobis proeqti;<br />
konfliqtis prevenciia axalgazrdebSi garemosmcodneobis amaRlebis saSualebiT;<br />
OCC _ sakredito komponenti;<br />
World Food programme _ sairigacio sistemebisa da infrastruqturis reabilitacia mosaxleobis<br />
sasursaTo uzrunvelyofiT;<br />
Wv _ sakredito komponenti, axalgazrduli centrebi axalcixesa da ninowmindaSi;<br />
CSCE _ adamianTa uflebebis dacva, iuridiuli konsultacia, qarTuli enis swavlebis programa<br />
araqarTveli mosaxleobisaTvis;<br />
Urban Institute _ urbanuli ganviTareba, TviTmmarTvelobebis konsultacia;<br />
Save the Children _ bavSvTa uflebebis dacva, sagranto komponenti garemosdacvis sakiTxebze;<br />
Tina Til Kvina~ _ genderuli programa;<br />
Press-Now _ adgilobrivi mediis ganviTareba, gazeTi `samxreTis karibWe~;<br />
Aqvantage _ sasoflo produqtebis _ meTesleobis ganviTareba, fermeruli biznesis aRorZineba;<br />
Europian Centre For Minority Issues _ erovnul umciresobaTa uflebebis dacva;<br />
IIZ/DVV _ erovnul umciresobaTa warmomadgenlebis profesiuli momzadeba, enis swavleba,<br />
kulturaTa integracia;<br />
Unicef _ bavSvTa imunizaciis programa, treningebi bavSvTa jandacvis sakiTxebze, skolamdeli<br />
aRzrdis dawesebulebebis saganmanaTleblo komponenti;<br />
Unifem _ qalTa uflebebis dacva _ treningebis cikli;<br />
46
Mercy Corps – infrastruqturis reabilitacia.<br />
sazRargareTis qveynebis investiciebi (pirdapiri da portfeluri investiciebi). am<br />
investiciebis geografiuli da dargobrivi struqtura. sazRvargareTis qveynebis kapitaliT<br />
Seqmnili sawarmoebi (CamonaTvali).<br />
9. mxaris sainvesticio potenciali<br />
2007 wels saxelmwifo biujetidan gansazRvrulia 2,64 mln laris gamoyofa, romelic<br />
daixarjeba Semdegi proeqtebis gansaxorcieleblad:<br />
proeqtis dasaxeleba<br />
daba adigenSi md. vablianze napirsamagri<br />
samuSaoebis Sesruleba<br />
sof. tyisubanis eleqtrogadamcemi xazis<br />
mSenebloba<br />
proeqtis Rirebuleba<br />
(aTasi lari)<br />
adigenis municipaliteti<br />
47<br />
proeqtis dawyebis<br />
TariRi<br />
proeqtis dasrulebis<br />
TariRi<br />
50,0 2007, marti 2007, maisi<br />
200,0 2007, marti 2007, dekemberi<br />
daba adigenis keTilmowyobis samuSaoebi 137,0 2007, marti 2007, noemberi<br />
daba abasTumanis keTilmowyobis samuSaoebi 77,0 2007, aprili 2007, maisi<br />
municipalitetis teritoriaze arsebuli<br />
Sidasasoflo xidebis SekeTeba-aRdgena<br />
137,0 2007, aprili 2007, oqtomberi<br />
gorguli-aralis sarwyavi arxis saTave 38,0 2007, marti 2007, noemberi
nagebobis aRdgena-SekeTeba md. qvablianze<br />
oTa-aspinZis sasmeli wylis magistralis<br />
qselis mSenebloba<br />
q. axalqalaqis malxasianis quCaze asfaltis<br />
dageba (0,5 km)<br />
XIX s. qalaq-muzeumTan (rabaTi) misasvleli<br />
gzis reabilitacia, 1 km-ze<br />
daba ninowmindis sasmeli wylis qselis<br />
realizacia da sakanalizacio qselis<br />
nawilobrivi SekeTeba<br />
aspinZis municipaliteti<br />
1000,0 2007, marti 2007, oqtomberi<br />
axalqalaqis municipaliteti<br />
350,0 2007, aprili 2007, agvisto<br />
axalcixis municipaliteti<br />
300,0 2007, aprili 2007, ivlisi<br />
ninowmindis municipaliteti<br />
350,0 2007, maisi 2007, noemberi<br />
sainvesticio winadadebebi, romelTa gansaxorcieleblad saWiroa mozidul iqnes investiciebi.<br />
saSen masalaTa (bazalti, perliti, marmarilo, vulkanuri wida, TabaSiri, inertuli masalebi)<br />
mopoveba da gadammuSavebeli sawarmoebis Seqmna;<br />
diatomitisa da aqatis sabadoebis (mopoveba, gadamuSaveba, realizacia) amoqmedeba;<br />
<strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> mdinareebze (mtkvari, faravani, focxovi) mcire hesebis aSenebis perspeqtivebi;<br />
tbebze (faravani, tabawyuri, saRamo, karwaxi) Tevzis warmoebis gadideba da gadammuSavebeli<br />
mini sawarmos Seqmna;<br />
mxaris municipalitetebSi sasoflo-sameurneo teqnikiT momsaxurebis servisebis Seqmna;<br />
48
sasoflo-sameurneo produqciis warmoebis gazrdisaTvis arsebuli sarwyavi sistemebis<br />
reabilitacia;<br />
marcvleulisa da kartofilis Teslis warmoebis gafarToebisaTvis (fermerTa gaerTianeba)<br />
xelsayreli pirobebis Seqmna.<br />
sanaSene mecxoveleobis ganviTarebisaTvis (fermerTa gaerTianeba) xelsayreli pirobebis Seqmna.<br />
mxaris municipalitetebSi sasoflo-sameurneo produqciis (xili, bostneuli, xorci, rZe)<br />
gadammuSavebeli sawarmoebis Seqmna;<br />
sasoflo-sameurneo produqtebis SesafuTi Tanamedrove teqnologiebis danergva da<br />
sawarmoebis Seqmna;<br />
avejisa da xis nakeTobaTa erToblivi sawarmoebis Seqmna;<br />
arsebuli xe-tyis gadammuSavebeli sawarmoebis anarCenebiT (naxerxiT) sawvavi SeSis Semcvleli<br />
`briketebis~ warmoebisaTvis sawarmoebis Sqmna;<br />
mineraluri (flate, varZia, uraveli) da mtknari wylebis Camosasxmeli sawarmoebis Seqmna;<br />
turizmis ganviTareba;<br />
inovaciuri turistuli produqtis formireba da sastumro meurneoba;<br />
saTamaSo biznesis ganviTareba;<br />
investiciebi uZrav qonebaSi, binaTmSenebloba;<br />
infrastruqturuli obieqtebis mSenebloba.<br />
49