22.12.2021 Views

Tournoi-de-Bruxelles-1439

Le Tournoi de Bruxelles du lundi 4 mai 1439. Préface d'Hervé DOUXCHAMPS A ce tournoi participèrent 198 cavaliers, menés par 37 seigneurs. Pour l’analyse de ce tournoi, j’ai consulté deux manuscrits datant du XVIe siècle. Le manuscrit de Gand donne, en outre, le cimier de chaque participant. Voor site web : www.jmvdeheraldry.be

Le Tournoi de Bruxelles du lundi 4 mai 1439.
Préface d'Hervé DOUXCHAMPS
A ce tournoi participèrent 198 cavaliers, menés par 37 seigneurs. Pour l’analyse de ce tournoi, j’ai consulté deux manuscrits datant du XVIe siècle. Le manuscrit de Gand donne, en outre, le cimier de chaque participant.
Voor site web : www.jmvdeheraldry.be

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

‘Item int jaer van lx <strong>de</strong>n xije february soo was een steeckspel / tot antwerpe daer ast acht<br />

geselle van aventure heer jan vd brugge / bartholomeus raephorst raes vd maelste<strong>de</strong>n<br />

willem van<strong>de</strong> werve / jan vàn meere jan van beversluys, jan kerman costen van halmale /<br />

dher tegens quame xviij helme van buyte daer ast <strong>de</strong>n eene danck / had<strong>de</strong> van buyten daniel<br />

van bouchout eene leven<strong>de</strong> valck gestoffeert / met eene robyn <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re danck had<strong>de</strong> jan<br />

van’ meere een leven<strong>de</strong> / valcktrofee gestoffeert met eene robyn <strong>de</strong> binnen danck had<strong>de</strong><br />

heer / jan van<strong>de</strong>rbrugge eene leven<strong>de</strong> pauw gestoffeert met een diamant / en men stack drie<br />

dage lanck.’<br />

L’an 41 (1441) 72 , il y eut un tournoi à Utrecht et y étaient présents l’écuyer banneret 73<br />

fils d’Arnould van zevenbergen, Daniël van Bouchoute, et <strong>de</strong> la ville d’Anvers, Jean van <strong>de</strong>r<br />

Bruggen, écoutète, Jean van Halmale, Pierre Bo<strong>de</strong> et Jean van <strong>de</strong>r Meere. Le prix, une épée,<br />

fut accordé à Jean van <strong>de</strong>r Bruggen et le heaume à l’écuyer fils bâtard <strong>de</strong> Gaesbeeck. Le jour<br />

suivant, on se battait avec <strong>de</strong>s lances et <strong>de</strong>s écus et le prix fut accordé à l’écuyer van Bergen<br />

et à l’écuyer fils d’Arnould van Zevenbergen. Le troisième jour, le prix fut accordé à Ywain<br />

<strong>de</strong> Mol, écoutète <strong>de</strong> Bois-le-Duc, et l’écoutète Jean van <strong>de</strong>r Bruggen et moi-même reçurent<br />

trente florins <strong>de</strong> l’écuyer Scheiffart van Mero<strong>de</strong>. Le prix revint à Jean van <strong>de</strong>r Bruggen. On<br />

avait fait tort à Jean van <strong>de</strong>r Meere le premier jour en ne lui accordant pas le prix 74 .<br />

‘Item int jaer van xlj soo was tot utrecht een tournoy daer / ast baenroets was joncker aerts<br />

sone van zevenbergen en<strong>de</strong> / daniel van bouchout en<strong>de</strong> van hyer ware heer jan vàn bruggen<br />

/ marcgrave jan van halmale peter bo<strong>de</strong> en jan van<strong>de</strong>r meere daer / ast <strong>de</strong>n danck en<strong>de</strong><br />

sweert had<strong>de</strong> heer jan vàn bruggen en<strong>de</strong> <strong>de</strong>n helm had<strong>de</strong> / myns jonckers sone van<br />

gaesbeeck bastaert <strong>de</strong>s an<strong>de</strong>re daegs stackmen / met speren en<strong>de</strong> met schil<strong>de</strong>n daer <strong>de</strong>n<br />

danck ast had<strong>de</strong> myn joncker / van bergen èn joncker aerts sone van sevenbergen en<strong>de</strong> <strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>r<strong>de</strong> daegs / stackmen noch daer ast <strong>de</strong>n danck had<strong>de</strong> wein <strong>de</strong> mol schouter ten / bossge<br />

en ick costen en<strong>de</strong> <strong>de</strong> marcgrave jan vàn brugge wert / beroepen van joncker scheyfart van<br />

meroye te stekene 75 om xxx gue / op haer selfte tegoe daer ast <strong>de</strong>n danck had<strong>de</strong> en wan<br />

heer jan vàn / bruggen en<strong>de</strong> men <strong>de</strong><strong>de</strong> jan vàn meere ongelyck dat hy <strong>de</strong>n eerste / dag <strong>de</strong>n<br />

danck nyet en had<strong>de</strong>.’<br />

72 En septembre 1441, le seigneur <strong>de</strong> Gaasbeek organisa un tournoi à Utrecht avec plus <strong>de</strong> 50 heaumes<br />

(Janse, Rid<strong>de</strong>rschap, p. 342 – Kruse, Hofordnungen, 11-42, p. 157 et 15-40, p. 238 - van <strong>de</strong>n Neste,<br />

<strong>Tournoi</strong>s, pp. 308 - Zanoli, Utrecht, p. 5).<br />

73 Le mot ‘baanrots’ vient <strong>de</strong> ‘chevalier banneret’, ce qui désignait un chevalier fortuné qui pouvait se<br />

permettre <strong>de</strong> comman<strong>de</strong>r à la bataille une compagnie d’hommes sous sa propre bannière. Pour ceux qui<br />

n’étaient pas chevaliers, on peut traduire le terme par ‘écuyer banneret’. Comme Costin van Halmale<br />

ne mentionne ici que <strong>de</strong>ux noms, il faut sans doute lire son texte comme ‘du duché <strong>de</strong> Brabant il y avait<br />

l’écuyer banneret, fils d’Arnould van zevenbergen et Daniël van Bouchoute’. Car M. Damen ne<br />

mentionne pas Daniël van Bouchoute dans sa liste <strong>de</strong>s ‘baanrots’ du Brabant au XVe siècle. Au tournoi<br />

<strong>de</strong> <strong>Bruxelles</strong>, il ne porte pas <strong>de</strong> bannière mais, comme les simples chevaliers, un pennon (Damen,<br />

Baanrots, pp. 139-143 et 157-158 – Paravicini, Soziale, p. 376 – <strong>1439</strong>-B, n° 21-06).<br />

74 S. Zanoli à donné en novembre 2009 une lecture sur les tournois à Utrecht au XVe siècle sous le titre<br />

‘Steekspelen in Utrecht in <strong>de</strong> 15e eeuw’. Dans un manuscrit <strong>de</strong> Jacques Le Boucq ‘<strong>Tournoi</strong>jen en<strong>de</strong><br />

an<strong>de</strong>re Annotatien van Aa<strong>de</strong>lijcke huijsen en familien mitsga<strong>de</strong>rs eene discriptie van waepenen met<br />

maniere van Blasonneeren met <strong>de</strong> singnificatie en<strong>de</strong> naemen <strong>de</strong>r couleuren’ il a trouvé une feuille<br />

volante avec le texte suivant ‘dit steeckspel is geschiet tot utrecht en(<strong>de</strong>) waren aldaer van antwerpen<br />

heer jan van bruggen, jan van halmale peter bo<strong>de</strong> jan van meeren daer aff <strong>de</strong> danck had<strong>de</strong> heer jan van<br />

bruggen en(<strong>de</strong>) costen van halmale’ (Zanoli, Utrecht, p. 7).<br />

75 ‘steken’, pour un tournoi, on désigne avec ce terme, enlever une couronne. Suivant De Bo ce mot veut<br />

aussi désigner, proposer <strong>de</strong> l’argent (De Bo, Idioticon, p. 1096 - Verwijs, Mid<strong>de</strong>lne<strong>de</strong>rlandsch, T. 7, pp.<br />

2057).<br />

<strong>Tournoi</strong> <strong>de</strong> <strong>Bruxelles</strong> 174

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!