You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Design/Illustrations: Raju Babu Shakya (Sarab)-2007/Ph: 5544268
!= ;+ljwfg eg]sf] s] xf] <
;+ljwfg b]zsf] d"n sfg'g xf], h'g sfg'g hglxt tyf hgOR5fdf cfwfl/t x'g'k5{ .
●
;+ljwfgn] /fHo ;~rfngsf] ljlwnfO{ lgb] {lzt u/L ;/sf/ lgdf{0f ug] { Joj:yf, zlQm lgwf{/0f / sfd ug] { hjfkmb]lxtf a9fpF5 .
● /fHonfO{ ;femf ljrf/, d"No / dfGotfdf ;+ul7t agfpg / cfjZos aGbf]a:t ldnfpg tof/ kfl/g] b:tfj]hnfO{ ;+ljwfg elgG5 .
●
a]nfotdf lnlvt ;+ljwfg geP klg ;+j}wflgs sfg'g, k|rng / k/Dk/faf6 /fHo Joj:yf ;~rfng ub} { cfPsf] 5 .
● ;+ljwfgn] b]zsf] zf;g ;+oGqnfO{ Pp6f k|0ffnLdf cfj4 u/fpF5 / o;n] lgwf{/0f u/]sf] ;LdfnfO{ pNnª\3g ug{ kfOb}g .
●
;+ljwfgdf n]lvPsf s'/fx¿nfO{ sfof{Gjog ug{ of Jojxf/df ptfg{ c¿ w]/} P]g, lgod jf ljlgodx¿sf] cfjZostf kb{5
;+ljwfgn] s] u5{ <
●
●
;+ljwfg /fHo ;~rfng;DaGwL cfwf/e"t s'/fx¿sf] Joj:yf ul/Psf]
j}wflgs b:tfj]h xf] . o;n] /fHo / gful/saLrsf] ;DaGwnfO{
kl/eflift u5{ .
;+ljwfgn] gful/ssf df}lns tyf ;+j}wflgs xssf] l;h{gf ub{5, To:tf
xsx¿sf] pNnª\3g ePsf] cj:yfdf pkrf/sf] Joj:yf / ljlwsf]
lgwf{/0f ub{5 .
!
ljBfno
ag ;d|If0f
;d"x
!
@= ;+ljwfg ;ef eg]sf] s] xf] <
● ;+ljwfg ;ef ;+ljwfg lgdf{0fsf nflu hgtfåf/f lgjf{lrt hgk|ltlglwx¿sf] Pp6f j}wflgs;ef xf] .
● ;+ljwfg ;ef eg]sf] gofF ;+ljwfg lgdf{0fsf nflu lgjf{lrt k|ltlglwx¿sf] c:yfoL ;ef xf] . g]kfndf klxnf]k6s ;+ljwfg ;efsf] lgjf{rg x'b}5 .
●
●
●
;+ljwfg ;ef hgtfn] cfkm\gf] clwsf/ / st{Jo cfkm} lgwf{/0f ug{ lgjf{rgåf/f cfkm"df lglxt /fHo;Qfsf] k|of]u ug] { ljlw klg xf] .
;+ljwfg ;efdfkm{t hgtf cfkm} +n] cfkm\gf nflu ;+ljwfgsf] lgdf{0f ub{5g\ . ;+ljwfg lgdf{0fsf] k|s[ofdf clxn];Dd k|rngdf cfPsf ljleGg ljlwx¿dWo]
of] ;aeGbf nf]slk|o / nf]stflGqs ljlw xf] .
hgtfn] b]zsf] efjL gLlt / cfk\mgf] clwsf/ cfkm} + lgdf{0f ug{ tyf cfdhgtfnfO{ /fi6« lgdf0f{df ;xefuL agfpg ;+ljwfg lgdf{0f ug] { ;a}eGbf
nf]stflGqs ljlwnfO{ g} ;+ljwfg;ef elgG5 .
● ;+ljwfg ;efsf] lgjf{rg / ;+;b\sf] lgjf{rgdf s]xL leGgtfx¿ 5g\ .
;+;b\sf] lgjf{rgdf bnx¿n] cfk\mgf] gLlt, sfo{qmd, cfjlws sfo{of]hgf
;lxtsf] 3f]if0ffkq tof/ kf/]sf x'G5g\ eg] ;+ljwfg ;efsf] r'gfjdf
bnx?n] cfk\mgf] /fhgLlts k|lta4tf / b[li6sf]0f ;lxt k|:tfljt
;+ljwfgdf Joj:yf x'g'kg] { d"n ;jfnx¿nfO{ lnP/ hgtf ;dIf
hfG5g\ .
●
;+ljwfg ;efsf] lgjf{rg /fi6«s} hLjgdf lj/n} x'g] ub{5 . cGo
lgjf{rgaf6 r'lgPsf k|ltlglwn] u/]sf] sfddf s'g} q'6L sdhf]/L eP
csf] { lgjf{rgdfkm{t\ ;Rofpg ;lsG5 t/ ;+ljwfg ;efn] u/]sf] q'6L
;Rofpg s7Lg k|foM x'g] x'gfn] klg ;+ljwfg;efdf of]Uo, ;Ifd /
OdfGbf/ k|ltlglw k7fpg' kb{5 .
@
dlxnf
clwsf/ ===<
zf;g
k|0ffnL ===<
hglxt tyf
hgOR5fdf cfwfl/t
sfg'g ===<
P]g, lgod jf
ljlgodx? ===<
dw];L
clwsf/ ===<
blnt, hghftL
clwsf/ ===<
@
#= ;+ljwfg ;efsf] u7g / lgjf{rg k|0ffnL
●
●
;+ljwfg ;efdf ;dfg hg;+Vof / ef}uf]lns cg's"ntf tyf ljlzi6tfsf cfwf/df / dw];df hg;ª\Vof k|ltztsf] cfwf/df ldl>t lgjf{rg k|0ffnL
cg'¿k ;+ljwfg ;efsf] r'gfj x'g]5 . - g]kfnsf] cGtl/d ;+ljwfg, @)^#, wf/f– ^# _
klxnf] x'g] lgjf{lrt x'g] lgjf{rg k|0ffnLaf6 @$) hgf, ;dfg'kflts lgjf{rg k|0ffnLaf6 @$) hgf, /fli6«o hLjgdf dxTjk"0f{ of]ubfg k'¥ofPsf ljlzi6
JolQmx¿dWo]af6 ;xdltsf cfwf/df dlGqkl/ifb\af6 dgf]gog x'g] !& hgf u/L hDdf $(& hgf ;b:o /x]sf] ;+ljwfg ;efsf] u7g x'g]5 .
#
#
#= ;+ljwfg ;efsf] u7g / lgjf{rg k|0ffnL
-s_ klxnf] x'g] lgjf{lrt x'g] lgjf{rg k|0ffnL M
●
klxnf] x'g] lgjf{lrt x'g] lgjf{rg k|0ffnLdf hlt :yfgsf nflu r'gfj x'g] xf] Tolt g} lgjf{rg If]q x'G5 . h;n] ;a}eGbf a9L dt NofpF5 , Tof] pDd]b\jf/n]
r'gfj lhT5 . To;}n] o;nfO{ a9L dt Nofpg] cyf{t klxnf] x'g] lgjf{lrt x'g] lgjf{rg k|0ffnL elgPsf] xf] . o;df bnsf ;fy} :jtGq JolQm klg
pDd]b\jf/ aGg ;S5g\ . klxnf] x'g] lgjf{lrt x'g] lgjf{rg k|0ffnL cGtu{t b]zel/af6 @$) hgf pDd]b\jf/x¿ lgjf{lrt x'g]5g\ .
$
$
#= ;+ljwfg ;efsf] u7g / lgjf{rg k|0ffnL
-v_ ;dfg'kflts lgjf{rg k|0ffnL M
●
;Dk"0f{ d'n'snfO{ Ps lgjf{rg If]q dfgL /fhgLlts bnnfO{ dt lbg] ;dfg'kflts lgjf{rg k|0ffnL cg';f/ ePsf] lgjf{rgdf s'g} /fhgLlts bnn] k|fKt
u/]sf] s"n dt ;ª\Vofsf] cg'kftdf ;f] /fhgLlts bnsf tkm{af6 ;dfg'kflts lgjf{rg k|0ffnL cGtu{t k|ltlglwTj ug] { ;+ljwfg ;efsf ;b:ox¿
lgjf{lrt x'g]5g\ . o; lgjf{rg k|0ffnL cGtu{t @$) hgf ;b:ox¿ 5gf}6 x'G5g\ . klxnf] x'g] lgjf{lrt x'g] lgjf{rg k|0ffnL cg';f/ pDd]b\jf/ x'g] JolQmsf]
gfd ;dfg'kflts lgjf{rg k|0ffnL cg';f/sf] ;"rLdf ;dfj]z ug{ kfOb}g . ;dfg'kflts aGb ;"rLsf nflu pDd]b\jf/sf] k|ltzt o; k|sf/ /xg] Joj:yf
ul/Psf] 5 .
k|ltlglwTj x'g] ;d"x pDd]åjf/sf] k|ltzt
dlxnf %) k|ltzt
!=dw];L
@=blnt
#=pTkLl8t hflt÷
cflbjf;L hghflt
$=lk5l8Psf] If]q
%=cGo
dlxnf
k'?if
dlxnf
k'?if
dlxnf
k'?if
dlxnf
k'?if
dlxnf
k'?if
!%=^ k|ltzt
!%=^ k|ltzt
^=% k|ltzt
^=% k|ltzt
!*=( k|ltzt
!*=( k|ltzt
@ k|ltzt
@ k|ltzt
!%=! k|ltzt
!%=! k|ltzt
%
%
$= gful/s / ;+ljwfg ;ef aLrsf] cGt/;DaGw
●
●
;+ljwfg ;ef d'n'ssf] d"n sfg'g agfpg] / kfl/t ug] { hglgjf{lrt ;ef xf] . of] ] g]kfnLx¿n] klxnf]k6s cfk"m ;fj{ef}d gful/s ePsf] tYonfO{ d'vl/t
ug]{ Pp6f dxTjk"0f{ cj;/ klg xf] .
gful/s / /fHoaLr ;f]emf] ;DaGw x'G5 . ;+ljwfg /fHo ;~rfng ;+oGqsf] Joj:yf ug] { Pp6f b:tfj]h klg xf] . /fHo ;~rfngsf] b:tfj]h lgdf{0fdf
gful/ssf] p;sf] lg0ff{os ;xeflutf x'g'kb{5 .
● ;+ljwfg ;ef b]znfO{ gofF lbzftkm{ 8f]¥ofpg ;Sg] k|s[ofsf] cGTo xf]Og, of] o:tf] k|s[ofsf] z'?jft dfq xf] .
● g]kfnsf !* jif{ pd]/ k"/f gePsf Ps s/f]8eGbf al9 afnaflnsfsf] efjgf klg ;+ljwfg;efaf6 aGg] gofF ;+ljwfgdf ;d]l6g' kb{5 .
●
●
-;+ljwfg;ef / afnaflnsf, uf}/L k|wfg _
gful/sn] cfk\mgf] eljio gofF ;+ljwfgdf cfkm} + n]Vg] ljlw ;+ljwfg;ef
xf] .
gful/sdf lglxt ;fj{ef}d;Qf lgjf{rgsf] dfWodåf/f ;+ljwfg;efdf
¿kfGt/0f x'G5 .
^
zf;g
k|0ffnL ===<
dlxnf
clwsf/ ===<
df}lns
xsx? ===<
P]g, lgod jf
ljlgodx? ===<
H
^
%= ;+ljwfg ;ef / gful/s clwsf/
●
!) l8;]Dj/ !($* df ;+o'Qm /fi6« ;+3af6 kfl/t ul/Psf] dfgj clwsf/sf] ljZjJofkL 3f]if0ff kqsf] wf/f–@! df k]zf, ;/sf/df k|ltlglw dfkm{t efu
lng kfpg], hflu/df ;dfg k|j]z kfpg] clwsf/ / dtbfgsf] clwsf/sf] Joj:yf u/]sf]5 .
wf/f @! -!_ k|To]s JolQmnfO{ cfkm\gf] b]zsf] ;/sf/df k|ToIf ¿kn] jf :jtGq¿kn] r'lgPsf k|ltlglwdfkm{t efu lng] clwsf/ x'g]5 .
wf/f @! -@_ k|To]s JolQmnfO{ p;sf] b]zsf] ;/sf/L hflu/x¿df ;dfg k|j]zsf] clwsf/ /xg]5 .
wf/f @! -#_ hgtfsf] OR5f ;/sf/sf] ;Qfsf] cfwf/ x'g]5 / o:tf] OR5f cfd tyf ;dfg dtbfgåf/f ;do ;dodf ul/g] lgikIf r'gfjdfkm{t
cleJoQm ul/g] 5 / To:tf] r'gfj uf]Ko dtbfg jf To:t} :jtGq dtbfg k|0ffnLåf/f ul/g]5 .
&
&
^= ;+ljwfg ;efdf ;fdflhs ;+3;+:yfsf] e"ldsf
●
●
;+ljwfg ;efsf] lgjf{rgaf/] ;a} kIfsf] ;xdltdf cfwfl/t k|s[of tof/ u/L cufl8 a9L l56f]eGbf l56f] ;+ljwfg ;efsf] lgjf{rg ug{ dfu ug] { .
;+ljwfg ;efsf] lgjf{rg 8/, wfs, wDsL, qf; Pj+ eod'Qm agfpg P]Soa4 eO{ cfjfh p7fpg] / ;zQm hgjsfnt ug] { .
● ;+ljwfg ;efsf] dxTj, o;sf ljljw kIfx¿ jf/] hfgsf/L lng], lbg] / cfd gful/snfO{ o; jf/] ;hu, ;r]t agfpg lqmofzLn x'g] .
●
dlxnf, blnt, hghflt,dw];L vf;u/L nf]kf]Gd'v - nf]kx'g nfu]sf_ hfthflt tyf ;dfhdf cj;/af6 al~rt ju{ tyf hg;d'bfonfO{ ;+ljwfg;efsf]
lgjf{rgdf ;xeflutf / k|ltlglwTjaf/] 5nkmn rnfpg] / o;af/] /fli6«o :t/df r]tgf cleofg cufl8 a9fpg ;xof]u k'¥ofpg] .
● lgjf{rgnfO{ lgikIf agfpg cg'udg ug]{ .
●
●
●
●
;+ljwfg ;efsf] lgjf{rg kZrft ;+ljwfg n]vg÷lgdf{0f k|s[ofdf cfjZos jsfnt÷k[i6kf]if0f ÷5nkmn÷jx; cflb sfo{qmd ;~rfng ug] { .
lgjf{rgkl5 ;+ljwfg ;efn] agfpg] ;+ljwfgdf /xg] ljifoj:t' jf/]
gful/snfO{ ;r]t u/fpg] .
gful/saf6 cfPsf k|ltlqmof, l6Kk0fL / dfux¿nfO{ /fhgLlts
bndfkm{t ;+ljwfg ;efdf k'¥ofpg] .
gofF ;+ljwfgsf] 3f]if0ff geP;Dd lg/Gt/ hgclwsf/sf] kIfdf
vj/bf/L ul//xg] .
*
;+ljwfg
;ef g}
lsg <
lgikIf lgjf{rg
lgikIf lgjf{rg xf];\
lgikIf
lgjf{rg
*
&= ;+ljwfg ;efdf ljleGg hflt, cflbjf;L÷hghflt, blnt, dw];L
nufot ljleGg If]q, lk5l8Psf] ju{ / ln·sf] k|ltlglwTj
s;/L x'g;S5 <
● g]kfn Ps ef}uf]lns ljljwtf -lxdfn,kxf8,t/fO{_ ePsf] ax'hftLo, ax'wfld{s, ax'eflifs / ax';fF:s[lts /fi6« xf] .
● ca aGg] ;+ljwfg ;a} g]kfnLsf] :jfldTj / ckgTj x'g] u/L ;fdflhs ;Demf}tfdf cfwfl/t /fhgLlts ;xdltsf] b:tfj]h aGg ;Sg' k5{ .
● ;dfg'kflts lgjf{rg k|0ffnLsf nflu ;DalGwt dlxnf, blnt, hghflt, dw];L cflb ;ª\u7gx¿af6 ;+ljwfg;ef jf/] Aofks jx;÷5nkmn /
cGt/lqmofdfkm{t k|ltlglwTjsf] nflu ;'lglZrttf ug]{ .
●
o;sf nflu ;+ljwfg ;efdf x/]s ju{, If]q / hflt, hghfltsf]
k|ltlglwTj x'g'k5{ . ljleGg hft–hflt, efiff–efifL, ju{, If]q /
lnËsf] clwstd k|ltlglwTj u/fpg] lhDd]jf/L /fhgLlts bnx¿sf]
xf] .
(
(
*= ;+ljwfg ;efdf dtbftf / pDd]b\jf/ sf] x'g ;S5 <
●
●
●
;+ljwfg ;efsf] lgjf{rgsf] k|of]hgsf] nflu @)^# ;fn dª\l;/ d;fGt;Dd !* aif{ pd]/ k"/f eO{ dtbftf ;"rLdf gfd ;dfj]z ePsf k|To]s g]kfnL
gful/snfO{ dtbfg ug]{ clwsf/ x'g]5 .
g]kfnsf] cGtl/d ;+ljwfg, @)^# sf] wf/f–^% df ;+ljwfg ;efsf] ;b:o -pDd]b\jf/_ x'gsf] nflu o; k|sf/sf] of]Uotf k"/f u/]sf] x'g'kg] { Joj:yf 5 .
-s_ g]kfnL gful/s,
-v_ @% jif{ pd]/ k"/f u/]sf],
-u_ g}lts ktg b]lvg] kmf}Hfbf/L s;"/df ;hfo gkfPsf],
-u !_ s'g} sfg'gn] cof]Uo gePsf] .
-3_ s'g} nfesf] kb wf/0f gu/]sf] -lgjf{rg jf dgf]gogåf/f
k"lt{ ul/g] /fhgLlts kb jfx]s _
hgcfGbf]ngdf ePsf] wghgsf] Ifltdf ;+nUg ePsf] egL /fodfemL
cfof]un] bf]ifL 7x/ gu/]sf] JolQm .
!)
;/sf/L cf]xbf
gful/stf k|df0fkq
gful/stf k|df0fkq
dtbftf kl/ro kq
dtbftf kl/ro kq
!)
(= ;+ljwfg ;efsf] If]qflwsf/
;+ljwfg ;efsf] u7g ljlw;Fu} ;+ljwfg ;efsf] If]qflwsf/sf] k|Zg p7\b5 . ljZjsf cEof;x¿sf] cWoog ubf{ ;+ljwfg ;efsf] If]qflwsf/nfO{ b'O{ tl/sfn]
to u/]sf] kfOG5 .
-!_ ;+ljwfg ;efnfO{ ;+ljwfgsf] d:of}bf agfpgsf nflu dfq clVtof/L lbg] M
k|mfG;, ?jf08f, kf]Nof08, dfnL, cNjflgof cflb b]zdf ;+ljwfg;efn] ;+ljwfgsf] d:of}bf tof/ u¥of] / hgdt ;ª\u|xaf6 cg'df]bg u/fOPsf] kfOG5 .
-@_ ;+ljwfg ;efnfO{ ;+ljwfgsf] d:of}bf ug] { / pQm d:of}bfnfO{ kfl/t u/L nfu" ug{ clVtof/L lbg] M
blIf0f clk|msf, sDaf]l8of, k"jL{ l6df]/ cflb b]zsf ;+ljwfg, ;+ljwfg;ef cfkm}n] b'O{ ltxfO{ ax'dtsf] cfwf/df cg'df]bg u/L hf/L u/]sf lyP .
● ;+ljwfg ;efn] kfl/t u/]sf] ;+ljwfg k|f/De ePsf] lbgb]lv ;+ljwfg ;efsf] sfd ;dfKt x'g]5 .
● ;+ljwfg ;efsf] klxnf] a}7s a;]sf] b'O{ aif{leqdf gofF ;+ljwfg alg;Sg' kb{5 .
t/ ;+ljwfg ;efn] kfl/tu/]sf] ;+ljwfg adf]lhdsf] Joj:yflksf–
;+;b\sf] lgjf{rg geP;Ddsf nflu Joj:yflksf–;+;b\sf] sfd sf/jfxL
;f] ;efn] kfl/t u/]sf] ;+ljwfgdf pNn]v ePjdf]lhd x'g]5 .
-g]kfnsf] cGtl/d ;+ljwfg @)^#, wf/f–*@_
- g]kfnsf] Oltxf;df klxnf]k6s hgtfsf] k|ToIf ;xeflutfdf ;+ljwfg ;efsf] lgjf{rg
x'g uO/x]sf] 5 . ;+ljwfg ;efaf6 aGg] gofF ;+ljwfgdf ;a} g]kfnLsf] efjgf ;d]l6Psf]
x'g'kb{5 . g]kfndf o;eGbf cufl8 ;DkGg ePsf lgjf{rgx¿ ;/sf/ agfpgsf nflu
ePsf lyP eg] clxn] x'g uO/x]sf] ;+ljwfg ;efsf] lgjf{rg ;/sf/ agfpg geP/
cfk"m / cfk\mgf ;Gtltx¿;DdnfO{ pkof]uL x'g] d"n sfg'g cyf{t\ ;+ljwfg agfpgsf]
nflu x' Fb}5 .
;+ljwfg ;efaf6 gofF ;+ljwfg agfpFbf g]kfn ;/sf/n] cg'df]bg u/]sf dfgj
clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o dxf;lGw tyf 3f]if0ffkqx¿sf] efjgf tyf dd{nfO{ ;d]t
;dfj]z ug' { cfjZos x'G5 .
ca o;eGbf k5fl8 gful/ssf cfly{s, ;dflhs, ;fF:s[lts, gful/s tyf /fhgLlts
clwsf/;DaGwL dxf;lGw tyf 3f]if0ff kqx¿nfO{ 5f]6s/Ldf k|:t't ul/G5 . _
!!
!!
gof“
!)= dlxnf la?4 x'g] ;a} lsl;dsf e]befj pGd"ng ug] { dxf;lGw
(CEDAW) !(&(
dlxnflj?4 x'g] ;a} lsl;dsf e]befj pGd"ng ug] { dxf;lGw dlxnfsf] dfgj clwsf/ ;+/If0f ug] { k|d'v dxf;lGw xf] .
● o; dxf;lGwdf #) j6f wf/fx¿ 5g\ .
● of] dxf;lGw ;+o'Qm /fi6« ;+3sf] dxf;efåf/f !* l8;]Da/ !(&( df kfl/t eO{ # ;]K6]Da/ !(*! b]lv nfu" ePsf] xf] .
● of] dxf;lGwnfO{ g]kfnn] @@ clk|n !((! df lagf s'g} zt{ cg'df]bg u/]sf] lyof] .
●
g]kfnn] of] dxf;lGwnfO{ cg'df]bg u/]kl5 sfg'gL ¿kdf g} cfdfsf] gfdaf6 klg gful/stf aGg], ;DklQdf dlxnfsf] klg ;dfg clwsf/, x/]s
cj;/x¿df sDtLdf ## k|ltzt dlxnfsf] ;xeflutfsf] clwsf/ ;'lglZrt u/]sf] 5 .
dlxnfsf k|d'v clwsf/x¿M
●
●
●
●
●
a]rljvg tyf a]Zofj[lQsf] nflu
ul/g] of}g zf]if0f la?4sf]
clwsf/
;fj{hlgs / /fhgLlts hLjgdf
;xeflutfsf] clwsf/
cGt/f{li6«o txdf ;xefuL x'g
kfpg] ;dfg clwsf/
/fli6«otf;DaGwL clwsf/
lzIff;DaGwL clwsf/
●
●
●
●
●
/f]huf/Lsf] clwsf/,
:jf:Yo;DaGwL clwsf/
cfly{s tyf kfl/jfl/s
nfesf] clwsf/
u|fdL0f dlxnfx¿nfO{ ljz]if
clwsf/
sfg'gL ;dfgtfsf] clwsf/
ljjfx tyf kl/jf/sf]
clwsf/ cflb .
!@
ljsf; of]hgf
a}7s
ls/fgf
k;n
!@
!!= ;'/Iff kl/ifb k|:tfj gDj/–!#@%n] d"n¿kdf lgDg If]qdf
dlxnf ;xeflutfsf] dfu ub{5 M–
;'/Iff kl/ifb k|:tfj gDj/–!#@% n] ;z:q ;+3if{sf] ;dodf tyf ;z:q ;+3if{ k5fl8sf] cj:yfdf dlxnf tyf afnaflnsfsf] ljz]if ;'/Iffsf] Joj:yf
u/]sf] 5 .
● gLlt lgdf{0f / zflGt lgdf{0f k|s[ofsf x/]s txdf dlxnfsf] ;+nUgtf u/fpg .
●
zflGtsf nflu ;+nUg ;a} kIfnfO{ tflnd ;~rfng ubf{ n}lËs kIfnfO{ ;dfj]z ug] { .
● dlxnfdfly x'g] lx+;f sd u/L pgLx¿nfO{ ;'/Iff / ;+/If0fsf] Joj:yfdf ljz]if Wofg lbg] .
●
;+o'Qm /fi6«;+3sf] k|ltj]bg / sfo{qmd Joj:yfkgdf n}lËs ljifonfO{
hf]8 lbg] . - zflGt k|s[ofnfO{ lbuf] zflGtdf ?kfGt/0f ug] { qmddf ;'/Iff kl/ifb k|:tfj g+= !#@%, zf]ef uf}td _
!#
gLlt lgdf{0f / zflGt
Joj:yfkg sfo{zfnf
zflGt
tyf
Joj:yfkg
tflnd
k'g
lgdf{0f
!#
!@= gf/Lsf] /fhgLlts clwsf/ ;DaGwL dxf;lGw, !(%@
/fhgLlt nufot cfkm\gf] b]zsf] ;fj{hlgs ;]jfdf ;dfg kx' Fr lbnfpgsf] nflu ag]sf] dxf;lGwnfO{ gf/Lsf] /fhgLlts clwsf/ ;DjGwL dxf;lGw elgG5 .
● o;df !! j6f wf/fx? 5g\ .
● wf/f–!, df gf/Lx?n] s'g} e]befj lagf k'?if ;/x ;Dk"0f{ lgjf{rgx?df dtbfg ug{ kfpg] Joj:yf 5 .
● wf/f–# gf/Lx?n] k'?if ;/x ;fj{hlgs kb u|x0f ug{ tyf ;fj{hlgs sfo{x? ug{ kfpg] 5g\ .
● wf/f–(, ljjfb cfPdf lg?k0fsf] nflu cGt/f{li6«o Gofofnodf k7fOg] Joj:yf .
!$
!$
!#= cfly{s, ;fdflhs tyf ;fF:s[lts clwsf/ ;DaGwL
cGt/f{li6«o k|lt1fkq, !(^^
●
dfgj hfltn] pkef]u ug{ kfpg] cfly{s, ;fdflhs tyf ;fF:s[lts clwsf/x¿sf] ;+/If0f ug{sf nflu agfOPsf] k|lt1fkqnfO{ cfly{s, ;fdflhs tyf
;fF:s[lts clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o k|lt1fkq elgG5 .
● of] k|lt1fkqdf #! j6f wf/fx¿ 5g\ .
●
●
●
●
wf/f–! k|To]s gful/snfO{ cfTdlg0f{osf] clwsf/ 5 . To; clwsf/sf] sf/0faf6 g} pgLx¿ :jtGqtfk"j{s cfkm\gf] /fhg}lts x}l;ot lgwf{/0f ub{5g\
tyf :jtGqtfk"j{s cfkm\gf] cfly{s, ;fdflhs tyf ;fF:s[lts ljsf;df nfUb5g\ .
wf/f–@ df k|lt1fkqdf Joj:yf ePsf clwsf/ k"/f ug] { kIf /fi6«x¿sf] k|lt1f .
of] k|lt1fkq ;+o'Qm /fi6« ;+3sf] dxf;efsf] !^ l8;]Da/ !(^^ sf]
k|:tfjaf6 u|x0f u/L # hgj/L !(&^ b]lv nfu" ePsf] xf] .
of] k|lt1fkqnfO{ g]kfnn] !$ d] !((! df ljgf s'g} zt{
cg'df]bg u/]sf] lyof] .
!%
aftfj/0f hf]ufp“
cleofg
!%
!$= Gfful/s tyf /fhgLlts clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o
k|lt1fkq, !(^^
●
dfgj hfltn] Gfful/s ePsf] gftfn] pkef]u ug{kfpg] gful/s tyf /fhgLlts clwsf/nfO{ ;+/If0f ug{ ag]sf] k|lt1fkqnfO{ Gfful/s tyf /fhgLlts
clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o k|lt1fkq elgG5 .
● o;df %# j6f wf/fx¿ 5g\ .
●
●
wf/f–! df ;Dk"0f{ hgtfnfO{ cfTdlg0f{osf] clwsf/ 5 . To; clwsf/sf] sf/0faf6 g} pgLx¿ :jtGqtfk"j{s cfkm\gf] /fhgLlts x}l;ot lgwf{/0f ub{5g\
tyf :jtGqtfk"j{s cfkm\gf] cfly{s, ;fdflhs tyf ;fF:s[lts ljsf;df nfUb5g\ .
wf/f–# df gful/s tyf /fhgLlts clwsf/x¿ pkef]u ;'lglZrt ug] { kIf /fi6«x¿sf] k|lt1f .
● wf/f–* n] bf;Tj / bf;sf] Jofkf/df lgif]w u/]sf] 5 .
● wf/f–( df :jtGqtf tyf ;'/Iff;DaGwL clwsf/sf] Joj:yf 5 .
●
●
wf/f–!) df :jtGqtf ckx/0f ePsf JolQmx¿sf] dfgj dof{bfsf]
;Ddfg ug'{kg]{ Joj:yf 5 .
of] k|lt1fkq ;+o'Qm /fi6« ;+3 dxf;efsf] !^ l8;]Da/ !(^^ sf]
k|:tfjaf6 u|x0f u/L @# dfr{ !(&^ b]lv nfu" ePsf] lyof] .
● g]kfnn] of] k|lt1fkqnfO{ !$ d] !((! df cg'df]bg u/]sf] lyof] .
!^
ls/fgf
k;n
;+ljwfg
;ef
;+ljwfg ;ef
;kmn kf/f} +
!^
!%= wd{ jf cf:yfdf cfwfl/t ;a} k|sf/sf] c;lxi0f'tf / e]bsf]
lgd" {n;DaGwL 3f]if0ff kq, !(*!
● o; 3f]if0ff kqdf * j6f wf/fx¿ 5g\ .
● wf/f–!, ljrf/, ljj]s / wfld{s :jtGqtf;DaGwL clwsf/ .
● wf/f–@, wd{ jf cGo cf:yfsf cfwf/df e]befj ug{ gkfOg] .
● wf/f–^, JolQmsf] wd{ jf cf:yfsf wf/0ff cg'¿k lj>fdsf] :jLs[lt lbg], ljbf / pT;j dgfpg] clwsf/ .
●
●
wf/f–&, 3f]if0ff kqdf ePsf] Joj:yfnfO{ /fli6«o sfg'g agfO{ nfu' ug' {kg] [ { .
g]kfnn] of] 3f]if0ff kqnfO{ cfwf/ dfg]/ g} wd{ lg/k]If /fi6« 3f]if0ff
u/]sf] 5 .
!&
!&
!^= ljsf;sf] clwsf/;DaGwL 3f]if0ff kq, !(*^
●
●
wf/f—!, k|fs[lts ;DklQ / ;|f]tdfly k"0f{ ;fj{ef}ldsTj cEof; ug] { gful/ssf] clwsf/ .
wf/f—#, ljsf;sf] clwsf/sf] k|flKtnfO{ ;'xfpFbf] /fli6«o tyf cGt/f{li6«o kl/l:yltsf] l;h{gf ug' { ;a} /fHosf] k|fylds bfloTj xf] .
● wf/f—(, ljsf;;DaGwL clwsf/sf ;Dk"0f{ kIfx¿ cleefHo / cGtlg{e/ 5g\ .
!*
!*
!&= ;a} lsl;dsf hftLo e]befj pGd"ng ug] {;DaGwL
cGt/f{li6«o dxf;lGw, !(^%
●
;a} lsl;dsf hftLo e]befj pGd"ng ug] {;DaGwL cGt/f{li6«o dxf;lGw eg]sf] ;a} lsl;dsf hftLo e]befj pGd"ng ug{ tyf hftLo e]befjsf sf/0f
kLl8t ePsf AolQm jf ;d"xsf] clwsf/sf] ;+/If0f / ;Da4{g ug{sf nflu ag]sf] cGt/f{li6«o dxf;lGw xf] .
● of] dxf;lGwdf @% j6f wf/fx¿ /x]sf 5g\ .
● of] dxf;lGw ;+o'Qm /fi6«;+3sf] dxf;efsf] @! l8;]Da/ !(^% sf] k|:tfjaf6 u|x0f u/L $ hgj/L !(^( b]lv nfu" ul/Psf] xf] .
● g]kfnn] of] dxf;lGwnfO{ ljgf s'g} zt{ #) hgj/L !(&! df cg'df]bg u/]sf] lyof] .
●
g]kfnn] of] dxf;lGwnfO{ cg'df]bg u/]kl5 d'n'sL P]gdf ;+zf]wg nuffot
cGo sfg'g agfO{ hftLo e]befj ul/Pdf sf/jfxL ug] { Joj:yf
u/]sf] 5 .
!(
!(
!*= hgcfjfh kl/of]hgfsf /0fgLltx?
-s_ n} +lËs ;dfgtf tyf ;fdflhs ;dfj]zLs/0f M
●
●
lnËsf] cfwf/df ljgf e]befj sfd tyf cj;/df ;dfg ;xeflutf ug{ kfpg' g} n}lËs ;dfgtf xf] . k|s[ltn] g} ljefhg u/]sf s]xL ljz]if k|fs[lts
sfdx¿ afx]s cGo ;Dk"0f{ sfdx¿ h;n] klg ug{ ;lsG5 . To;}n] s'g} sfd tyf lhDd]jf/L lng] lbg] sfo{df lnËsf] cfwf/df e]befj ug' { x' Fb}g eGg]
l;4fGt g} n}lËs ;dfgtf xf] .
gLlt lgdf{0f txb]lv sfof{Gjog tx;Dd ;~rfng x'g] x/]s ultljlw tyf sfo{qmdx¿df cj;/af6 al~rt u/fOPsf dlxnf, blnt, hghflt, dw];L,
ckfË tyf l;dfGtLs[t nufot ljleGg lnË, ju{, hfthflt, wd{, j0f{ cflbsf] ;Ddfgk"0f{ ;xeflutf g} ;fdflhs ;dfj]zLs/0f xf] .
@)
gLlt lgdf{0f
@)
!*= hgcfjfh kl/of]hgfsf /0fgLltx?
-v_ s;}sf] xfgL gk'¥ofcf} + sfo{gLltM
●
●
●
●
;d'bfodf ljsf; lgdf{0f sfo{ ubf{ s;}nfO{ klg xfgL÷gf]S;fgL gk'¥ofOsg klg ug{ ;lsG5 . s;}sf] xfgL gk'¥ofcf} + tf}/tl/sfx¿ ljsf;df
pkof]uL x'G5g\ .
;d'bfodf sfo{qmdx¿ ;~rfng ubf{ cfjZostfsf] klxrfg u/L To;nfO{ ;Daf]wg ug] { lsl;dn] ;d'bfosf] ;xeflutfdf ;~rfng ul/Pdf Tof]
sfo{qmd lbuf] tyf pknlAwd"ns x'g;S5 . sfo{qmdsf nlIft tyf nfeflGjt ju{sf] ;xeflutfdf ;~rfng ul/g] sfo{qmdx¿nfO{ g} s;}sf] xfgL
gk'¥ofcf}+ gLltsf pbfx/0fsf] ¿kdf lng ;lsG5 .
gofF ;+ljwfg lgdf{0f ug] { k|s[ofdf ;fdflhs cj;/af6 k5fl8 kfl/Psf ju{x¿sf] cy{k"0f{ ;xeflutf u/fpFbf ;d'bfosf s'g} ju{nfO{ klg xfgL
gf]S;fgL ePsf] ;Demg' x'Fb}g .
xfdL g]kfnsf] ljsf; k|s[of / clt ljkGg ;d'bfo;Fu sfd ub{5f} +
eg] xfdL;Fu lgikIf /xg] OR5fzlQm x'g} kb{5 . ltgLx¿sf] nflu
sfd ug' { xfdL ;a}sf] jf:tljs clwsf/ tyf cfTdlg0f{o xf] .
@!
@!
{
!*= hgcfjfh kl/of]hgfsf /0fgLltx?
-u_ ;~rf/ /0fgLlt M–
●
●
●
●
●
;+ljwfg lgdf{0f k|s[ofdf Jofks hg;xeflutf kl/rfng ug]
lhNnf / :yfgLo :t/sf ;+:yfx¿Dffkm{t ;+ljwfg;ef ;DaGwL hgr]tgf hufpg] k|rf/k|;f/ sfo{qmd ;~rfng u/L gful/s ;dfhsf] Ifdtf
ljsf; ug]{ .
;fem]bf/ ;+:yfx¿sf] ;d'bfoaf6 pknJw ;"rgfx¿ ;~rf/ ug] { Ifdtf clej[l4 ug{ /fli6«o :t/sf lgsfox¿, gful/s ;dfh, hgjsfnt ;d"xx¿,
;~rf/ dfWod cflb lgsfox¿sf] e"ldsf a9fpg] .
Nff]stGq / ;+j}wflgs ;jfnx¿df ;';"lrt ¿kdf cGtlqmofdf ;xefuL x'g] Ifdtf ljsf; u/fO{ o;;DaGwL hgr]tgf clej[ [l4 u/fpg] .
Gfful/s ;dfhsf ;+:yfx¿dfkm{t gful/sx¿åf/f ;+ljwfg lgdf{0f
ug]{ lgsfonfO{ ;'emfjx¿ pknJw u/fpg clek|]l/t ug]{ .
kl/of]hgfaf6 k|fKt x'g] cfzftLt pknlAwx¿M
●
;+ljwfg ;ef tyf dtbftfsf] clwsf/ / st{Jo jf/] ;/n, 1fgj4{s
;~rf/ ;fdu|LDffkm{t ;d'bfodf hgr]tgf hfUg]5 .
● ;/n tyf ;d'bfo—d}qL ;~rf/ ;fdu|L tof/ kf/L ljleGg 5nkmn /
cGt/lqmof sIffx¿ ;~rfng ePsf] x'g]5 .
●
Gfful/sx¿df ;~rf/sf pko'Qm ljlw tyf ;fwgx¿sf] kx' Fr clej[l4
u/L lhNnf tyf /fli6«o txdf ;+ljwfg lgdf{0f ug] { lgsfonfO{ ;'emfjx¿
pknAw x'g]]5 .
@@
;+ljwfg
;efsf
nflu r'gfj
;+ljwfg lgdf{0f ug] {
lgsfonfO{ ;'emfjx?
;+ljwfg
;ef
;+ljwfg ;efsf
nflu r'gfj
@@
;|f]t tyf ;Gbe{ ;fdu|Lx¿
;+ljwfg;ef / ;j}wflgs ljsf; - ljZjsf] t'ngfTds cWoog _ – sfzL/fh bfxfn,
lg/Gt/ k|sfzg, >fj0f @)^# -k]h ! b]lv !^# _
g]kfndf nf]stGq / ;+ljwfg;ef Ps 5nkmn – g]kfn ;d;fdlos cWoog s]Gb|,@)^# -@ b]lv @# ;Dd _
dfgj clwsf/ cGt/fli6«o b:tfj]h ;+u|x–;+o'Qm /fi6« ;+3, cg'jfb –uf]kfns[i0f l;jfsf]6L,/lj/fh zdf{,dL7f k/fh'nL,
cGt/f{li6«o dfgj clwsf/ ,aftfj/0f tyf ljsf; k|lti7fg
dlxnfsf] /fhgLlts clwsf/;DjGwL dxf;lGw
wd{ tyf cf:yfdf cfwfl/t ;a} k|sf/sf] c;lxi0f'tf / e]bsf] lg/fs/0f;DjGwL 3f]if0ff
ljsf;sf] clwsf/;DjGwL 3f]if0ffkq
dfgj clwsf/sf] ljZjJofkL 3f]if0ffkq, !) l8;]Dj/ !($*
gful/s tyf /fhgLlts clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o k|lt1fkq, !(^^
cfly{s, ;fdflhs tyf ;fF:s[lts clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o k|lt1fkq, !(^^
dlxnf lj?4 x'g] ;a} lsl;dsf e]befj pGd"ng ug] { dxf;lGw !(&(
;a} lsl;dsf hftLo e]befj pGd"ng ug] {;DjGwL cGt/fli6«o dxf;lGw !(^%
;+o'Qm /fi6«;+3 ;'/Iff kl/ifbåf/f kfl/t k|:tfj –!#@% sf] l6Kk0fL / JofVof –UNIFEM.
g]kfnsf] cGtl/d ;+ljwfg–@)^# df Joj:yf ePsf df}lns xsx¿
nf]sqGqsf efsf ;+ljwfg;efsf vfsf – 8f=uf]kfns[i0f l;jfsf]6L, sf/Ltf; g]kfn, @)^#,-k]h *% b]lv !@# ;Dd_ .
dfgj clwsf/ k|Zg–pQ/ ;Fufnf] –/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u, gf]e]dj/ @))#, k]h -!) b]lv #( ;Dd_
k|hftGqsf jf/]df –lqmPzg ldl8of k|f= ln=, sf7df8f} +, @)))
cflv/L h]08/ s] xf] t ?– sdnf ef;Lg , :qL zlQm sf7df8f} +
;+ljwfg;efdf hgtf – ;fk– g]kfn, @)^) .
;+ljwfg;efdf xft] k'l:tsf – eLdfh' {g cfrfo{, /fli6«o zflGt cleofg ,@)^$ .
dlxnf lj?4 x'g] ;a} k|sf/sf e]befj pGd"ng ug] { dxf;lGw;DaGwL ;"rgfsf] ;+ufnf]– dlxnf, afnaflnsf tyf ;dfh sNof0f
dGqfno, UNDP.
;+ljwfg;ef s], lsg / s;/L < – /fli6o ljsf; ;~hfn, sf7df8f} + .
;dfj]zL nf]stGqsf nflu ;+ljwfg;ef – dfgj clwsf/ ;+/If0f d~r, dfgj ljsf; tyf zflGt cleofg, dfgj clwsf/
tyf dfgjLo sfg'g cleofg .
nf]stGq, ;+ljwfg;ef / lgjf{rg k|0ffnL –cfwf/e"t hfgsf/L – u}/ ;/sf/L ;+:yf dxf;+3, j'4gu/ sf7df8f} .
nf]stGqsf] af/]df t6:y ts{ – National Democratic Institute
n}lËs ;dfgtf tyf ;fdflhs ;dfj]zLs/0f tflnd lgb] {lzsf, @)^# >fj0f–CECI ÷ ;xsfo{
efjL ;+ljwfgdf dlxnf clwsf/sf] nflu p7fpg' kg] { ljifox¿ –dlxnf, sfg'g / ljsf; d~r, @)^$
;+ +ljwfg;ef hfGg} kg] { s]xL s'/fx¿– dlxnf, sfg'g / ljsf; d~r, @)^$
;+ljwfg, ;+ljwfg;ef / ;+ljwfg lgdf{0f k|s[of –clwjQmf zlz clwsf/L .
s]xL k|fljlws tyf /fhgLlts zAbfjnLx¿
zf;g÷zf;sLo k4tL M– /fHo ;~rfng ug] { lgod ;+ut pkfo jf k4lt .
:jL; k|hftGq M– zf;g k4ltdf gful/ssf] k"0f{ ;xeflutf /xg] gd"gfsf] ¿kdf lng ;lsg] k|hftflGqs Joj:yf .
nf]ssNof0fsf/L zf;g Aoj:yf M– cfd gful/ssx¿sf] enfO{ x'g] u/L ;~rfng ePsf] zf;g Joj:yf .
cfn+sfl/s /fhtGq – clwsf/ tyf zlQm s]xL glbO ;Ddfg u/]/ /flvg] /fhf
x}sdjfb M–gful/ssf] O{R5f tyf rfxgf ljk/Lt ul/g] zf;g jf dflyaf6 hjh{:tL ul/g] zf;g
;+ljwfgjfb M– ;+ljwfg cg';f/sf] zf;g, ;+j}wflgs l;4fGt / zf;gsf] cg'udg .
;+j}wflgs M– ;+ljwfgsf] cg's"n, /fHosf] d"n sfg'g jf ;+ljwfgsf] s'g} Joj:yf;Fu gjflemPsf] .
;+ljwfg;ef M–;+ljwfg tof/ ug{ lgjf{lrt k|ltlglwx/sf] ;ef jf kl/ifb .
;fj{ef}d;Qf ;DkGg M– cfk\mgf] /fHoleq sfg'g agfpg], sfof{Gjog ug] {, nfu" ug] {, s/ nuffpg], ;lGw ;Demf}tf ug] { nufotsf
cGo dxTjk"0f{ clwsf/n] ;DkGg ePsf] .
PsLs[t /fHo k|0ffnL M– l;Ëf] /fi6«df s]Gb|sf] lgb] {zg cg';f/ zf;g ;~rfng x'g] k|0ffnL .
dfxf;lGw M– b'O{ jf b'O{ eGbf al9 /fi6«x¿ jf cGt/f{li6«o jf If]qLo :t/sf ;+:yfx?sf] aLrdf x'g] ;lGw÷;Demf}tf .
cle;lGw M– dxf;lGwnfO{ k"0f{tf lbg kl5 tof/ kfl/g] yk b:tfj]h .
cNk;ª\Vos M– yf]/} ;ª\Vofdf /x]sf hflt, l;dfGts[t hflt jf ju{ .
dtbfg M– s;}sf] kIfdf dt k|of]u ug] { sfd .
ax'njfb M–tTjbzL{x¿n] lglZrt u/]sf] s'g} ljlzi6 s'/fsf clws, w]/}, Hofbf dt jf l;4fGt
lg/+s'zjfb M– :jR5frf/L, c;Lldt zf;g k|0ffnL .
cleefHo M– ljefhg ug{ gldNg] jf g;lsg] .
;dfg'kflts M–;dfg'kftkftsf] larf/ jf cfwf/n] x'g], a/fa/Lsf] kl/df0f jf dfqfdf cfpg] .
ax'dt M– w]/}n] dfg]sf] , cltdfGo, w]/}sf] Pp6} /fo jf dt .
ldl>t M– b'O{6fnfO{ ldnfO{Psf] .
If]qflwsf/ M– lglZrt If]q;Dd sfd ug{ kfpg] clwsf/ .
jfb M– s'g} ljlzi6 s'/fsf] dt jf l;4fGt .
Ps4f/ M– Ps dfq k|j]z ky ePsf] .
;+3Lo zf;g M– ;+3df k"0f{ clwsf/ /xg] zf;g, ;+3x¿ ldn]/ ;~rfng ePsf] zf;g .
/fHosf] k'g;{ +/rgf M– /fHo ;~rfng ug{ km]l/ agfOPsf] 9frfF jf lsl;d .
/fi6« M–hgtf, ;/sf/ tyf ;fj{ef}d;Qf;DkGg ePsf] s'g} b]z, d'n's .
/fHo M– s'g} /fhf jf zf;g;Qfsf clwgdf /x]sf] b]z, d'n's, /fi6« .
;|f]tM
g]kfnL a[xt\ zAbsf]z g]kfn /fhsLo k|1f–k|lti7fg
sfg'gL zAbsf]z– 6f]kaxfb'/ l;+x
cGo k':tsx¿