Leibniz, Akademie-Ausgabe, Bd. I, 22 - Gottfried Wilhelm Leibniz ...

Leibniz, Akademie-Ausgabe, Bd. I, 22 - Gottfried Wilhelm Leibniz ... Leibniz, Akademie-Ausgabe, Bd. I, 22 - Gottfried Wilhelm Leibniz ...

05.12.2012 Views

520 ii. allgemeiner und gelehrter briefwechsel 1703 N. 301 opus divinum est humanum esse sentiat. Mihi cum quodam confratre Ministro Ecclesiae in proximo pago de versionibus Augustanae Confessionis lis intercedit, quas gallicas italicas anglicanas et hispanicas extare affirmo, ille vero negat, ideo quod Clerici papales eo seculo, quo Augustana Confessio prodiit, non consensissent in publicandis ejusmodi 5 libros, quos Laicis periculum salutis afferre crederent, neque ipsi quanquam multos catalogos perlegisset, tales Augustanae Confessionis versiones se obtulissent. Cum vero nemo melius Vestra Illustri Excellentia hanc litem dirimere possit, submisse rogo, ut mihi de hac re suam sententiam exponat, et si versiones ejus modi extent ac in Guelferbitiana bibliotheca habeantur, annum locumque quo prodierint in Schedula per amanuensem 10 notare, ac eam mihi haud gravatim transmittere velit. Fateri me oportet me magno desiderio Vestram Illustrem Excellentiam invisendi ac coram salutandi flagrare, cum ejus aspectu colloquioque per decem annos caream, sed non prius ad Eam me conferre audeo, quam per literas intellexero Vestram Excellentiam hanc meam inserviendi promptitudinem approbare. Audio Vestram Illustrem Excellentiam circa Paschatos festum quidem 15 gravi morbo laborasse, sed nunc pristinae sanitatis restitutam optime valere; Deo pro hac gratia in Vestra Excellentia conservanda, ago habeoque gratias quas possum maximas, eumque animitus rogo atque oro, ut constanter Vestram Excellentiam in commoda valetudine tueatur, ac usque ad summam senectutem in hac mortalitate vitam ex voto ducere jubeat. 〈...〉 20 Probstheyd. d. 3. August. Anno Salutis reparatae MDCCIII. 1 confratre: nicht ermittelt. 5 libros: Die zeitgenössischen Übersetzungen in den genannten Sprachen (eine spanische Übersetzung aus dieser Zeit wurde nicht ermittelt) wurden von protestantischer Seite veranlasst. Zu den einzelnen Übersetzungen vgl. W. H. Neuser, Bibliographie der Confessio Augustana und Apologie 1530–1580 , Nieuwkoop 1987. 8 f. Guelferbitiana bibliotheca: Der Katalog der Herzog August Bibl. Wolfenbüttel weist ein französisches Werk auf: D. Chytraeus, Histoire de la Confession d’Auxpourg, 1582. 12 caream: F. S. Löffler hatte Leibniz das letzte Mal im Juni 1693 in Wolfenbüttel getroffen, vgl. I, 9 N. 328 Erl. 14 Paschatos festum: Das Osterfest war 1703 am 8. April.

N. 302 ii. allgemeiner und gelehrter briefwechsel 1703 521 302. LEIBNIZ AN DANIEL ERNST JABLONSKI [Hannover, Anfang August 1703]. [279. 315.] Überlieferung: L Konzept: LBr. 394 Bl. 69. 4 o . 1 1/2 S. Mit einigen Korrekturen. Doppelte Anstreichung am Rande neben dem Textanfang. Eigh. Anschrift. — Gedr.: Kvačala, Neue Beiträge, 1899, S. 82. 5 A Monsieur Jablonski Concionateur Aulique du Roy de Prusse Hochwürdiger etc. insonders Hochg. H. Ich habe Meinem Hochg. H. HofPrediger nach meiner rück-kunfft geschrieben, aber keine antwort erhalten, welches mich machet zweifeln, ob der Brief recht geliefert worden. Das Arcanum Regium habe ich gedruckt gesehen, und mit Verwunderung gelesen, 10 will nicht hoffen daß man alzuviel darauff gehen werde, sonst würde es wenig Friede stifften. Was der H. Abt Molanus dazu sage, können Sie leicht erachten. Die Prudenz der Herren Collegen, wird verbeßern, was gegen diesen Autorem und deßen Vorhaben zu sagen. Der Theologischen Facultät zu Helmstadt Responsum ist darüber eingehohlet worden welches aufs glimpflichste als immer müglich alles ausgeleget, und zwar die 15 außdruckungen nicht loben konnen, den autorem aber so viel müglich zu entschuldigen gesuchet. etc. Zu N. 302: Terminus post quem ist der Eingang von J. Fabricius’ Brief vom 3. August 1703 (N. 299), mit dem er das Z. 14 genannte ” Responsum‘‘ vom 13. Juli 1703 übersandte. L entstand vermutlich, während Leibniz auf die Beantwortung seines Briefes vom 4. Juli (N. 279) wartete; eine Abfertigung ist nicht gefunden und erübrigte sich möglicherweise nach Eintreffen von Jablonskis Antwort vom 9. August (N. 315). Leibniz erörtert die in unserem Stück berührte Thematik Ende Juli und Anfang August auch anderweitig (N. 294 und N. 312). Gegenüber D. E. Jablonski berührt er sie erst wieder in N. 338. 8 rück-kunfft: in Hannover Anfang Juni, nach einjährigem Berlinaufenthalt. 8 geschrieben: N. 279. 10 Arcanum Regium: vgl. Welmer (SV.); das zeitgenössisch J. J. Winckler zugeschriebene Werk zeigt Maßnahmen auf, durch die der Landesherr kraft seines jus episcopale die Union zwischen Reformierten und Lutheranern bewirken könne; es erregte starken Widerspruch, vgl. z. B. auch N. 62. 13 Collegen: die Mitglieder des Collegium Irenicum in Berlin, vgl. z. B. N. 294. 14 Responsum: Die von den Evangelischen Landständen des Herzogtums Magdeburg erbetene Helmstedter Stellungnahme ist gedr. bei Kapp, Sammlung, 1745, S. 375–390.

520 ii. allgemeiner und gelehrter briefwechsel 1703 N. 301<br />

opus divinum est humanum esse sentiat. Mihi cum quodam confratre Ministro Ecclesiae<br />

in proximo pago de versionibus Augustanae Confessionis lis intercedit, quas gallicas italicas<br />

anglicanas et hispanicas extare affirmo, ille vero negat, ideo quod Clerici papales<br />

eo seculo, quo Augustana Confessio prodiit, non consensissent in publicandis ejusmodi<br />

5 libros, quos Laicis periculum salutis afferre crederent, neque ipsi quanquam multos catalogos<br />

perlegisset, tales Augustanae Confessionis versiones se obtulissent. Cum vero nemo<br />

melius Vestra Illustri Excellentia hanc litem dirimere possit, submisse rogo, ut mihi de<br />

hac re suam sententiam exponat, et si versiones ejus modi extent ac in Guelferbitiana<br />

bibliotheca habeantur, annum locumque quo prodierint in Schedula per amanuensem<br />

10 notare, ac eam mihi haud gravatim transmittere velit. Fateri me oportet me magno desiderio<br />

Vestram Illustrem Excellentiam invisendi ac coram salutandi flagrare, cum ejus<br />

aspectu colloquioque per decem annos caream, sed non prius ad Eam me conferre audeo,<br />

quam per literas intellexero Vestram Excellentiam hanc meam inserviendi promptitudinem<br />

approbare. Audio Vestram Illustrem Excellentiam circa Paschatos festum quidem<br />

15 gravi morbo laborasse, sed nunc pristinae sanitatis restitutam optime valere; Deo pro<br />

hac gratia in Vestra Excellentia conservanda, ago habeoque gratias quas possum maximas,<br />

eumque animitus rogo atque oro, ut constanter Vestram Excellentiam in commoda<br />

valetudine tueatur, ac usque ad summam senectutem in hac mortalitate vitam ex voto<br />

ducere jubeat. 〈...〉<br />

20 Probstheyd. d. 3. August. Anno Salutis reparatae MDCCIII.<br />

1 confratre: nicht ermittelt. 5 libros: Die zeitgenössischen Übersetzungen in den genannten<br />

Sprachen (eine spanische Übersetzung aus dieser Zeit wurde nicht ermittelt) wurden von protestantischer<br />

Seite veranlasst. Zu den einzelnen Übersetzungen vgl. W. H. Neuser, Bibliographie der Confessio<br />

Augustana und Apologie 1530–1580 , Nieuwkoop 1987. 8 f. Guelferbitiana bibliotheca: Der Katalog<br />

der Herzog August Bibl. Wolfenbüttel weist ein französisches Werk auf: D. Chytraeus, Histoire de<br />

la Confession d’Auxpourg, 1582. 12 caream: F. S. Löffler hatte <strong>Leibniz</strong> das letzte Mal im Juni 1693<br />

in Wolfenbüttel getroffen, vgl. I, 9 N. 328 Erl. 14 Paschatos festum: Das Osterfest war 1703 am<br />

8. April.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!