'30-'50 - Centre for Historical Research and Documentation on War

Het aanvaarden van deze functie betekende meer dan eenvoudigweg een bijkomendevermelding op zijn visitekaartje of afspraak op een overvolle agenda. Hij deelde intensin de dagelijkse besognes, problemen en successen van het Centrum, interesseerde zichpersoonlijk voor het personeel, was steeds beschikbaar voor advies, nam actief deel a<strong>and</strong>iscussies en schrok er niet voor terug om, als dat in zijn ogen nodig was, zich voor ietsin te zetten of zich ergens tegen te kanten. Zoals, het moet gezegd, al te zelden voorkomtin een door duizend verplichtingen verdeelde academische wereld, had Jean Stengersvan het Centrum ook ‘zijn’ zaak gemaakt en voelde hij er zich verantwoordelijk voor.Tot vlak voor zijn overlijden bleef hij zich over de toest<strong>and</strong> en de projecten van hetCentrum in<strong>for</strong>meren. Als men over Jean Stengers spreekt, kan men Fern<strong>and</strong> Erauw(onze in 1997 overleden voorzitter) en het diepe respect dat ze voor elkaar hadden, nietonvermeld laten. Allebei hadden ze evenveel a<strong>and</strong>acht voor onze toekomst.Jean Stengers die actief aanwezig was op al onze colloquia en gepassioneerd was doordeze periode, heeft op enkele essentiële elementen uit de geschiedenis van de TweedeWereldoorlog zijn stempel gedrukt. Zijn “deux politiques de 1940”, die op een ogenblikdat dit nog niet gebruikelijk was werd voorafgegaan door een mondelinge geschiedenisonderzoek,was een bestseller maar meer nog een essentieel keerpunt in de historiografievan de koningskwestie. We zouden er willen aan herinneren dat hij dit werk, dat uiteindelijkdoor zijn omvang leidde tot de uitgave van een boek, oorspronkelijk voor deBijdragen van het Centrum voorbestemd had.Zijn “commentaren” op de publicities van Faurisson, eigenlijk een uitgewerkte tekst vooreen seminarie dat het grote publiek getrokken had, vormen een voorbeeld van de benaderingvan Jean Stengers 1 . Steunend op de vereisten van de wetenschappelijk geschiedschrijvingverzette hij zich categoriek tegen diegene die hij verweet een “krankzinnigegeleerde” te zijn, omwille van de deontologie, en niet vanwege het “afschuwelijke” ofde “immoraliteit” van zijn woorden. Hij riep historici op hun werk te doen om fantasieënof oplichterij te weerleggen, niet om wetten te stemmen om fontasten en oplichters hetzwijgen op te leggen. Hij achtte het zijn plicht zich in deze strijd te engageren.Onbegrensde nieuwsgierigheid en passie: wie had zich kunnen voorstellen dat hij op diemanier opnieuw het type van de detectieve in het wetenschappelijk onderzoeksveld zouintroduceren, toen hij de mysteries van Enigma en de inlichtingsdiensten aanpakte, enkorte tijd later, met dezelfde grondigheid een vergelijkend onderzoek deed naar deraciale theorieën van Hitler en Himmler.Nog één aspect van zijn persoonlijkheid belangt ons rechtstreeks aan. De a<strong>and</strong>acht v<strong>and</strong>e RTBF voor de oorlogsperiode, waaruit even prestigieuze als geslaagde reeksen zoalsTélé-Mémoires voortsproten, maar ook het ontstaan van Jours de Guerre, hebben we aan1J. STENGERS, “Quelques libres propos sur Faurisson, Roques et Cie”, in Bijdragen-Cahiers, nr. 12,1989, p. 5-29.5