Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Körperoberfläche</strong><br />
<strong>dorsal</strong>
Regionen der Rumpfwand - <strong>dorsal</strong><br />
Abbildung aus: Prometheus, Lernatlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
D2
Regionen der oberen und der unteren Extremität - <strong>dorsal</strong><br />
Abbildung aus: Prometheus, Lernatlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
D3
Wichtige Orientierungslinien der Rumpfwand - <strong>dorsal</strong><br />
Abbildung aus: Prometheus, Lernatlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
D4
Knochentastpunkte - <strong>dorsal</strong><br />
Scapula<br />
Acromion, Spina<br />
Margo medialis<br />
Humerus<br />
Tuberculum majus<br />
Epicondylus med. et lat.<br />
Ulna<br />
Olecranon<br />
Processus<br />
styloideus<br />
Radius<br />
Caput<br />
Processus<br />
styloideus<br />
Manus<br />
Ossa carpalia<br />
Ossa metacarpalia<br />
Phalanges<br />
Abbildung aus: Prometheus, Lernatlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
Rippen<br />
Crista iliaca<br />
Os sacrum<br />
Tuber ischiadicum<br />
Femur<br />
Trochanter major<br />
Epicondylus lat.<br />
et med.<br />
Tibia<br />
Condylus lat. et med.<br />
Malleolus medialis<br />
Fibula<br />
Caput fibulae<br />
Malleolus lat. et med.<br />
Pes<br />
Tuber calcanei<br />
Ossa carpalia<br />
Ossa metacarpalia<br />
Phalanges<br />
D5
Subkutane/Epifasziale<br />
Leitungsbahnen - <strong>dorsal</strong><br />
D6
B<br />
C<br />
A<br />
Subkutane/Epifasziale<br />
Leitungsbahnen - <strong>dorsal</strong><br />
D7
Epifasziale Nerven und Gefäße der <strong>dorsal</strong>en Rumpfwand<br />
Abbildung aus: Tillmann, Atlas der Anatomie, Springer Verlag<br />
N. occipitalis major (R. dors. C2)<br />
N. occipitalis tertius (R. dors. C3)<br />
Plexus cervicalis<br />
N. occipitalis minor<br />
Nn. supraclaviculares<br />
Spinalnerven (Rr. <strong>dorsal</strong>es)<br />
Rr. cutanei mediales<br />
Rr. cutanei laterales<br />
Spinalnerven (Rr. ventrales)<br />
Rr. cutanei laterales (Interkostalnerven)<br />
Plexus lumbalis<br />
R. cutaneus lat. des N. iliohypogastricus<br />
Nn. clunium sup. (Rr. <strong>dorsal</strong>es L1-L3)<br />
Nn. clunium medii (Rr. <strong>dorsal</strong>es S1-S3<br />
Plexus sacralis<br />
Nn. clunium inf.<br />
(Äste des N. cutaneus fem. post.)<br />
D8
Dermatome und Innervation der <strong>dorsal</strong>en Rumpfwand<br />
Abbildung aus: Tillmann, Atlas der Anatomie, Springer Verlag<br />
D9
Subkutane Venen von Schulter und Oberarm<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
V. thoraco-acromialis => V. cephalica<br />
V. circumflexa humeri post.<br />
V. cephalica => V. axillaris<br />
V. basilica => Vv. brachiales => V. axillaris<br />
V. intermedia cubiti<br />
=> V. basilica/V. cephalica<br />
D10
Subkutane Nerven von Schulter und Oberarm<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
Nn. supraclaviculares laterales<br />
(Pl. cervicalis)<br />
N. intercostobrachialis<br />
(Interkostalnerv Th2)<br />
N. cutaneus brachii med.<br />
(F. med. Pl. brach.)<br />
N. cutaneus brachii lateralis sup.<br />
(N. axillaris)<br />
N. cutaneus brachii post.<br />
(N. radialis)<br />
N. cutaneus brachii lateralis inf.<br />
(N. radialis)<br />
D11
Subkutane/Epifasziale Venen von Unterarm und Hand<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
V. cephalica => V. axillaris<br />
V. basilica => Vv. brachiales => V. axillaris<br />
V. intermedia cubiti<br />
=> V. intermedia basilica<br />
=> V. intermedia cephalica<br />
V. intermedia antebrachii<br />
Vv. perforantes<br />
=> Verbindungen zu den tiefen Venen<br />
D12
Subkutane/Epifasziale Nerven von Unterarm und Hand<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
N. cutaneus antebrachii post.<br />
N. cutaneus antebrachii med.<br />
(R. ant. und R. post.)<br />
N. cutaneus antebrachii lat.<br />
(N. musculocutaneus)<br />
R. superficialis n. radialis<br />
R. palmaris n. mediani<br />
R. <strong>dorsal</strong>is n. ulnaris<br />
R. palmaris n. ulnaris<br />
D13
Dermatome im Bereich der oberen Extremität<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
D14
Subkutane/Epifasziale Venen der unteren Extremität<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
V. saphena accessoria => V. saphena magna<br />
V. saphena magna => V. femoralis<br />
V. saphena parva => V. poplitea<br />
D15
Dermatome im Bereich der unteren Extremität<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
D16
Subkutane/Epifasziale Nerven der unteren Extremität<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
Nn. clunium inf.<br />
N. cutaneus femoris lat.<br />
N. cutaneus femoris post.<br />
N. cutaneus surae lat. (N. fibularis)<br />
N. saphenus<br />
N. cutaneus surae med. (N. tibialis)<br />
N. suralis<br />
N. plantaris med. und lat. (N. tibialis)<br />
D17
Hautinnervationsgebiete der Fußsohle<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
D18
B<br />
C<br />
A<br />
Bewegungsapparat <strong>dorsal</strong><br />
D19
Rücken und Rumpfwand<br />
<strong>dorsal</strong>
Eingewanderte Rückenmuskulatur oberflächliche Schicht<br />
M. lat.<br />
dorsi<br />
M. trapezius<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
M. trapezius<br />
U: Linea nuchae sup., Lig. nuchae,<br />
Proc. spinosi C1-Th12<br />
A: Pars descendens => Clavicula<br />
Pars transversa => Acromion, Spina scap.<br />
Pars ascendens => Spina scapulae<br />
I: N. accessorius (XI)<br />
F: Unterstützt die Außenrotation durch<br />
Hebung und Retraktion der Scapula<br />
Lähmung: Herabhängen der Schulter<br />
M. latissimus dorsi<br />
U: Angulus inf. der Scapula (Pars scapularis)<br />
Costa VIII-XII (Pars costalis)<br />
Proc. spinosi Th7-S7 (Pars vertebralis)<br />
Fascia thoracolumbalis (Pars lumbalis)<br />
Crista iliaca hinteres 1/3 (Pars iliacalis)<br />
A: Christa tuberculi minoris humeri<br />
I: N. thoraco<strong>dorsal</strong>is (Truncus med. Pl. brach.)<br />
F: Innenrotation, Adduktion, Retroversion,<br />
außerdem: Atemhilfsmuskel<br />
Funktionell => Schultermuskeln<br />
D21
Eingewanderte Rückenmuskulatur<br />
=> Verspannung der Scapula an der Rumpfwand<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
M. rhomboideus min.<br />
M. rhomb. maj.<br />
M. rhomboideus minor<br />
U: Lig. nuchae, Proc. spinosi C7-Th1<br />
A: Margo medialis scapulae auf<br />
Höhe der Spina scapulae<br />
M. rhomboideus major<br />
U: Procc. spinosus und<br />
Ligg. supraspinalia Th2-Th5<br />
A: Margo medialis scapulae unterhalb<br />
der Spina scapulae<br />
Gemeinsame Funktion:<br />
Retraktion der Scapula<br />
=> Scapula alata<br />
Gemeinsame Innervation:<br />
N. <strong>dorsal</strong>is scapulae<br />
(direkt aus ventr. Ast C5)<br />
D22
Eingewanderte Rückenmuskulatur<br />
=> Verspannung der Rippen/Atmung<br />
M. serr. post. sup.<br />
M. serr. post. inf.<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
M. serratus post. sup.<br />
U: Procc. spinosus und Ligg. supraspinalia C7-Th2<br />
A: Außenfläche <strong>dorsal</strong>es Ende Costa 2- 5<br />
I: ventrale Äste der Spinalnerven Th2-Th5<br />
F: Forcierte Inspiration<br />
M. serratus post. inf.<br />
U: Proc. spinosi und Ligg. supraspinalia Th11-L2<br />
A: Außenfläche <strong>dorsal</strong>es Ende Costa 9.-12<br />
I: ventrale Äste der Spinalnerven Th9-Th12<br />
F: Kann durch Senkung der Rippen bei der<br />
Exspiration mitwirken<br />
Unterstützt aber als Antagonist des Zwerchfells<br />
auch die Inspiration<br />
Funktion letztlich unklar: Elektromyographie!<br />
D23
Autochthone Rückenmuskulatur<br />
- Systematische Gliederung<br />
Abbildung aus dem Internet<br />
D24
Autochthone Rückenmuskulatur<br />
- Systematische Gliederung<br />
M. erector spinae/trunci<br />
Lateraler Trakt Medialer Trakt<br />
Sakrospinales System<br />
M. iliocostalis<br />
M. longissimus<br />
Mm. levatores costarum<br />
Geradsystem<br />
Intertransversales System<br />
Schrägsystem<br />
Spinotransversales System<br />
M. splenius<br />
Geradsystem<br />
Interspinales System<br />
Schrägsystem<br />
Transversospinales System<br />
M. semispinalis<br />
Mm. multifidi<br />
Mm. rotatores<br />
Innervation:<br />
<strong>dorsal</strong>e Äste der Spinalnerven<br />
D25
M. erector spinae<br />
=> lateraler Trakt<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
Sakrospinales System<br />
M. iliocostalis<br />
Pars cervicis<br />
Pars thoracis<br />
Pars lumborum<br />
M. longissimus<br />
Pars capitis<br />
Pars cervicis<br />
Pars thoracis<br />
Rippenheber<br />
Mm. levatores costarum<br />
Geradsystem<br />
Mm. intertransversarii<br />
Schrägsystem<br />
M. splenius capitis<br />
M. splenius cervicis<br />
D26
M. erector spinae (lateraler Trakt)<br />
=> sakrospinales System: M. iliocostalis<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
M. iliocostalis<br />
Pars cervicis<br />
U: Angulus costae<br />
A: Procc. transversi der Halswirbel<br />
F: Seitwärtsneigung der Halswirbelsäule<br />
(beids. Kontraktion => Streckung)<br />
Pars thoracis<br />
U: Angulus costae<br />
A: Angulus costae weiter kranialer Rippen<br />
F: Seitwärtsneigung der thorakalen Wirbelsäule<br />
(beids. Kontraktion => Streckung)<br />
Pars lumborum<br />
U: Crista iliaca, Os sacrum,<br />
Procc. spinosus lumborum<br />
Fascia thoracolumbalis<br />
A: Angulus costae<br />
F: Seitwärtsneigung der lumbalen Wirbelsäule<br />
(beids. Kontraktion => Streckung)<br />
Gemeinsame Innervation<br />
Dorsale Äste der Spinalnerven<br />
D27
M. erector spinae (lateraler Trakt)<br />
=> sakrospinales System: M. longissimus<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
M. longissimus<br />
Pars capitis<br />
U: Procc. transversus<br />
A: Proc. mastoideus<br />
F: Seitneigung, Rückneigung des Kopfes<br />
Extension der Halswirbelsäule<br />
Pars cervicis<br />
U: Procc. transversus<br />
A: weiter kranial liegende Procc. transversus<br />
F: Extension der Halswirbelsäule<br />
Pars thoracis<br />
U: Lendenwirbel: Procc. transversus<br />
Procc. spinosus<br />
Procc. mamillares<br />
Crista iliaca<br />
Os sacrum<br />
A: kranial liegende Procc. transversus, Proc.<br />
mastoideus, Procc. costarii und Proc.<br />
accessorii (2.-11. Rippe)<br />
F: Extension der thorakalen Wirbelsäule<br />
Gemeinsame Innervation<br />
Dorsale Äste der Spinalnerven<br />
D28
M. erector spinae (lateraler Trakt)<br />
=> Mm. levatores costarum<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
Mm. levatores costarum<br />
U: Proc. transversi C7-Th11<br />
A: Dorsale Fläche und Angulus costae der beiden<br />
jeweils kaudal folgenden Rippen<br />
F: Anheben der Rippen (Inspiration)<br />
I: Dorsale Äste der Spinalnerven<br />
D29
M. erector spinae (lateraler Trakt)<br />
=> Geradsystem<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
Seitwärtsneigung der Wirbelsäule<br />
Mm. intertransversarii<br />
Treten hauptsächl. cervikal und lumbal auf<br />
U: Procc. transversus<br />
A: Procc. transversus der nächsthöheren Wirbel<br />
F: Seitwärtsneigung der Wirbelsäule<br />
Gemeinsame Innervation<br />
Dorsale Äste der Spinalnerven<br />
D30
M. erector spinae (medialer Trakt)<br />
=> Geradsystem<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
Streckung der Wirbelsäule<br />
Mm. interspinales<br />
Treten hauptsächl. cervikal und lumbal auf<br />
U: Proc. spinosi<br />
A: Proc. spinosi der nächsthöheren Wirbel<br />
F: Extension der Wirbelsäule<br />
Gemeinsame Innervation<br />
Dorsale Äste der Spinalnerven<br />
D31
M. erector spinae (medialer Trakt)<br />
=> Geradsystem<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
Streckung der Wirbelsäule<br />
M. spinalis (M. erector spinae)<br />
Partes cervicis und thoracis<br />
U: Proc. spinosi (lumbal, thorakal und cervikal)<br />
A: Proc. spinosi der 6 weiter kranial liegenden<br />
Wirbelkörper<br />
F: Extension der Wirbelsäule<br />
Gemeinsame Innervation<br />
Dorsale Äste der Spinalnerven<br />
D32
M. erector spinae (medialer Trakt)<br />
=> Schrägsystem<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
Drehung der Wirbelsäule<br />
Mm. rotatores breves und longi<br />
U: Proc. transveri<br />
A: Proc. spinosi weiter cranial liegender Wirbel<br />
F: Drehung der Wirbelsäule zur Gegenseite<br />
Mm. multifidi<br />
Partes cervicis, thoracis, lumborum<br />
U: Laminae arcus vertebrae<br />
A: Proc. spinosi der 3. u. 4. weiter kranial<br />
liegenden Wirbel<br />
F: Drehung oder Extension der Wirbelsäule<br />
M. semispinalis<br />
Partes capitis, cervicis, thoracis<br />
U: Proc. transversi<br />
A: Proc. spinosi 5. und mehr weiter kranial<br />
liegender Wirbel<br />
F: Drehung oder Extension der Wirbelsäule<br />
Gemeinsame Innervation<br />
Dorsale Äste der Spinalnerven<br />
D33
Autochthone Rückenmuskulatur<br />
- Medialer/Lateraler Trakt<br />
Abbildung aus: Schiebler, Lehrbuch der Anatomie, Verlag Steinkopff<br />
D34
Autochthone Rückenmuskulatur<br />
- Geradsystem/Schrägsystem<br />
Abbildung aus: Schiebler, Lehrbuch der Anatomie, Verlag Steinkopff<br />
D35
Autochthone Rückenmuskulatur<br />
- Spinotransversales/Transversospinales System<br />
Abbildung aus: Schiebler, Lehrbuch der Anatomie, Verlag Steinkopff<br />
D36
Autochthone Muskulatur der Nackenregion<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
M. splenius capitis.<br />
U: Ligamentum nuchae, Procc. spinosi Th1-Th3<br />
A: Hinterhaupt zwischen Linea nuchae sup.<br />
und inf.<br />
I: Rr. <strong>dorsal</strong>es C3-C4<br />
F: Retroversion und Drehung der Halswirbelsäule<br />
M. splenius cervicis<br />
U: Procc. spinosi Th3-Th6<br />
A: Querfortsätze C1-C3<br />
I: Rr. <strong>dorsal</strong>es C5-C6<br />
F: Retroversion und Rotation der Halswirbelsäule<br />
M. semispinalis capitis<br />
U: Querfortsätze C3-Th5<br />
A: Hinterhaupt zwischen Linea nuchae sup. et inf.<br />
I: Rr. <strong>dorsal</strong>es C1-C5<br />
F: Retroversion und Drehung der Halswirbelsäule<br />
M. semispinalis cervicis<br />
U: Querfortsätze C7-Th1<br />
A: 5. und weiter kranial gelegene Spinalfortsätze<br />
der Halswirbelsäule<br />
I: Rr. <strong>dorsal</strong>es C6-Th1<br />
F: Retroversion und Drehung der Halswirbelsäule<br />
D37
Tiefes Nackendreieck<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
M. obliquus capitis sup.<br />
U: Massa lateralis atlantis<br />
A: Linea nuchae inf. (laterale Hälfte)<br />
I: N. suboccipitalis (C1 <strong>dorsal</strong>er Ast)<br />
F: Ipsil. Seitneigung im Atlantooccipitalgelenk<br />
M. obliquus capitis inf.<br />
U: Proc. spinosus axis (C2)<br />
A: Massa lateralis atlantis<br />
I: N. suboccipitalis (C1 <strong>dorsal</strong>er Ast)<br />
F: Drehung im Atlantoaxialgelenk nach ipsilateral<br />
M. rectus capitis posterior major<br />
U: Proc. spinosus des Axis<br />
A: Linea nuchae inf. (laterale Hälfte)<br />
I: N. suboccipitalis (C1 dors. Ast)<br />
F: Rückneigung bzw. Drehung des Kopfes im<br />
Atlantooccipitalgelenk<br />
M. rectus capitis posterior minor<br />
U: Tuberculum posterior des Atlas<br />
A: Linea nuchae inf. (mediale Hälfte)<br />
I: N. suboccipitalis (C1 dors. Ast)<br />
F: Rückneigung des Kopfes im<br />
Atlantooccipitalgelenk<br />
D38
Tiefes Nackendreieck<br />
Abbildung aus: Platzer, Taschenatlas der Anatomie - Bewegungsapparat, Thieme Verlag<br />
D39
Schulter - <strong>dorsal</strong><br />
Scapula alata<br />
- Lähmung des N. thoracicus longus => M. serratus ant.<br />
- Lähmung des N. <strong>dorsal</strong>is scapulae => Mm. rhomboidei<br />
- Lähmung des N. accessorius => M. trapezius
Muskulatur der Schulterregion von <strong>dorsal</strong><br />
=> Fixierung der Scapula am Thorax<br />
M. trapezius<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
M. trapezius<br />
U: Linea nuchae sup., Lig. nuchae,<br />
Proc. spinosi C1-Th12<br />
A: Pars descendens => Clavicula<br />
Pars transversa => Acromion, Spina scap.<br />
Pars ascendens => Spina scapulae<br />
I: N. accessorius (XI)<br />
F: Unterstützt die Außenrotation durch<br />
Hebung und Retraktion der Scapula<br />
D41
Muskulatur der Schulterregion von <strong>dorsal</strong><br />
=> Fixierung der Scapula am Thorax<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
M. lev. scapulae<br />
M. rhomb. min.<br />
M. rhomb. maj.<br />
M. levator scapulae<br />
U: Tubercula post. Halswirbelquerforts. C1-C4<br />
A: Margo medialis scapulae (kranialer Teil)<br />
I: Rami ventr. Spinalnerven C3-C4 und<br />
N. <strong>dorsal</strong>is scapulae<br />
F: Heben des Margo medialis der Scapula<br />
M. rhomboideus major<br />
U: Procc. spin. und Lig. supraspinalia Th2-Th5<br />
A: Margo medialis scapulae (vom Angulus inf.<br />
bis Spina scapulae)<br />
I: N. <strong>dorsal</strong>is scapulae (C5)<br />
F: Retraktion der Scapula<br />
M. rhomboideus minor<br />
U: Lig. nuchae und Procc. spin. C7-Th1<br />
A: Margo medialis scapulae im Bereich der<br />
Spina scapulae<br />
I: N. <strong>dorsal</strong>is scapulae (C5)<br />
F: Retraktion der Scapula<br />
M. serratus anterior<br />
U: 1. - 8. Rippe<br />
A: Angulus sup., Margo medialis und Angulus<br />
inf. scapulae<br />
I: N. thoracicus longus (C5-C7), sowie<br />
Intercostalnerven<br />
F: Zieht die Scapula nach ventrolateral<br />
D42
Muskulatur der Schulterregion von <strong>dorsal</strong><br />
=> Abduktion, Adduktion und Innenrotation des Arms<br />
M. deltoideus<br />
M. teres major<br />
U: Angulus inf. scapulae<br />
A: Crista tuberculi minoris humeri<br />
I: N. thoraco<strong>dorsal</strong>is (C6-C8) oder<br />
Ast des N. subscapularis (C6-C7)<br />
F: Innenrotation, Adduktion<br />
Stabilisierung Schultergelenk<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
M. teres major<br />
M. latissimus dorsi<br />
M. deltoideus<br />
U: Clavicula (lat. 1/3),<br />
Acromion, Spina scapulae<br />
A: Tuberositas deltoidea<br />
der Humerusaußenfläche<br />
I: N. axillaris (C5-C6).<br />
F: Abduktion, Anteversion<br />
und Innenrotation<br />
M. latissimus dorsi<br />
U: Angulus inf. der Scapula<br />
Costa VIII-XII<br />
Proc. spinosi Th7-S7<br />
Fascia thoracolumbalis<br />
Crista iliaca hinteres 1/3<br />
A: Christa tuberculi minoris humeri<br />
I: N. thoraco<strong>dorsal</strong>is<br />
(Truncus med. Pl. brach.)<br />
F: Innenrotation, Adduktion<br />
Retroversion<br />
Atemhilfsmuskel<br />
Schürzenbindermuskel<br />
D43
Muskulatur der Scapula von <strong>dorsal</strong><br />
=> Abduktion, Außen - und Innenrotation des Humerus<br />
M. subscapularis<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
M. supraspinatus<br />
M. infraspinatus<br />
M. teres minor<br />
U: Fossa subscapularis (mediale 2/3)<br />
A: Tuberculum minus humeri, Crista tuberculi<br />
minoris humeri und Gelenkkapsel<br />
I: N. subscapularis (C6-C7) Fasc. post. Pl. brach.<br />
F: Innenrotation und Stabilisierung des<br />
Schultergelenks<br />
Rotatorenmanschette:<br />
M. supraspinatus<br />
U: Fossa supraspinata und Spina scapulae<br />
A: Tuberculum majus humeri,<br />
Kapsel des Schultergelenks<br />
I: N. suprascapularis (C5-C6)<br />
(Truncus sup. Plexus brach.)<br />
F: Abduktion, Stabilisierung<br />
des Schultergelenks<br />
M. infraspinatus<br />
U: Fossa infraspinata<br />
A: Tuberculum majus humeri und<br />
Kapsel des Schultergelenks<br />
I: N. suprascapularis (C5-C6)<br />
(Truncus sup. Plexus brach.)<br />
F: Außenrotation, Stabilisierung<br />
des Schultergelenks<br />
M. teres minor<br />
U: Mittig am Margo lat. scapulae<br />
A: Tuberculum majus humeri<br />
und Gelenkkapsel<br />
I: N. axillaris (C5-C6)<br />
Fasc. post. Pl. brachial.<br />
F: Außenrotation, Stabilisierung<br />
des Schultergelenks<br />
D44
Die Arterien der <strong>dorsal</strong>en Schulterregion - Schema<br />
Truncus<br />
thyrocervicalis<br />
(A. subclavia)<br />
A. subscapularis<br />
(A axillaris)<br />
A. <strong>dorsal</strong>is scapulae<br />
Abbildung aus: Tillmann, Taschenatlas zum Präparierkurs, Thieme Verlag<br />
D45
Verlauf der Gefäße von Schulterblatt und Schultergelenk<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
D46
Topographie der Nerven und Gefäße des Schultergelenks <strong>dorsal</strong><br />
- Axellücken<br />
Mediale<br />
Achsellücke<br />
(A. axillaris)<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
(Truncus thyrocervicalis, A. subclavia)<br />
(Truncus sup. Pl. brachialis)<br />
Tricepsspalt<br />
Laterale<br />
Achsellücke<br />
(A. axillaris)<br />
D47
Oberarm - <strong>dorsal</strong>
Muskulatur des <strong>dorsal</strong>en Oberarms<br />
- oberflächliche Schicht<br />
M. anconaeus<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
M.brachioradialis<br />
M. triceps brachii<br />
M. triceps brachii<br />
U: Caput longum: Tuberculum infraglenoidale<br />
Caput med.: Humerushinterfläche distale 1/2<br />
Caput lat.: Humerushinterfläche proximale 1/2<br />
A: Olecranon, Kapsel Ellenbogengelenk<br />
I: N. radialis (Fasc. post., C7-C8)<br />
F: Streckung im Ellenbogengelenk<br />
Stabilisierung im Schultergelenk (Caput long.)<br />
Verspannung der Gelenkkapsel des Ellenbogengelenks<br />
(Caput med.)<br />
M. brachioradialis<br />
U: Crista supracondylaris humeri (obere 2/3) und<br />
Septum intermusculare laterale<br />
A: Processus styloideus radii<br />
I: N. radialis (C5-C6)<br />
F: Beugung im Ellbogengelenk, Einstellung der<br />
Mittelstellung des Unterarms zwischen<br />
Pronation und Supination<br />
M. anconaeus<br />
U: Humerus, distales Ende, Hinterfläche des<br />
Epicondylus lat.<br />
A: Lateraler Rand des Olecranon<br />
I: N. radialis (C7-C8)<br />
F: Strecker im Ellenbogengelenk<br />
Abduktion der Ulna während der Pronation<br />
D49
Leitungsbahnen des Oberarms <strong>dorsal</strong><br />
- Sulcus n. radialis Laterale Axellücke:<br />
N. ulnaris<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
N. axillaris<br />
A. circumflexa<br />
humeri. post.<br />
A. profunda brachii<br />
N. radialis<br />
A. coll. media<br />
A. coll. radialis<br />
N. cutaneus<br />
brachii lat. inf.<br />
Septum intermusculare<br />
brachii laterale<br />
N. cutaneus<br />
antebr. post.<br />
N. axillaris<br />
A. circumflexa humeri posterior (aus A. brachialis)<br />
Sulcus nervi radialis:<br />
N. radialis mit Rr. musculares<br />
A. profunda brachii => A. collateralis radialis<br />
=> Septum intermusculare brachii laterale<br />
A. collateralis radialis<br />
A. collateralis media<br />
N. cutaneus brachii lat. inf. (aus N. radialis)<br />
Septum intermusculare brachii laterale<br />
(Übertritt des N. radialis in den Sulcus<br />
bicipitalis lat.)<br />
N. cutaneus antebrachii post. (aus N. radialis)<br />
N. ulnaris => Sulcus n. ulnaris<br />
Epicondylus med. humeri<br />
D50
Unterarm - ventral
Unterarm ventral:<br />
Flexoren des Handgelenks<br />
M. flexor carpi radialis<br />
M. palmaris longus<br />
M. flexor carpi ulnaris<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
Epicondylus med.<br />
Caput commune<br />
M. flexor carpi radialis<br />
A: Basis der Ossa metacarpalia II und III<br />
Fasern zum Os scaphoideum<br />
F: Palmarflexion und Radialabduktion<br />
M. palmaris longus<br />
A: Retinaculum flexorum, Palmaraponeurose<br />
F: Palmarflexion im Handgelenk<br />
Inkonstant!<br />
Gemeinsamer Ursprung:<br />
Humerus, Epicondylus med., Caput commune<br />
Gemeinsame Innervation:<br />
N. medianus (C7-C8)<br />
M. flexor carpi ulnaris<br />
U: Caput humerale => Humerus, Epicondylus med.<br />
Caput ulnare => Olecranon, Margo posterior ulnae<br />
Fascia antebrachii<br />
A: Os pisiforme, Hamulus ossis hamati<br />
Basis Os metacarpale V<br />
I: N. ulnaris<br />
F: Palmarflexion und Ulnarabduktion im Handgelenk<br />
D52
Unterarm ventral:<br />
Flexoren der Finger<br />
M. flexor digit.<br />
superficialis<br />
M. flexor digit.<br />
profundus<br />
M. flexor poll.<br />
longus<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
M. flexor digitorum superficialis<br />
U: Caput humero-ulnare => Humerus, Epicondylus<br />
med., Caput commune<br />
Caput ulnare => Processus coronoideus ulnae<br />
Caput radiale => Facies ant. radii, Linea obliqua<br />
A: Phalanges mediales digiti II-V<br />
I: N. medianus (C7, C8)<br />
F: Beugung in den Mittelgelenken der Finger<br />
und im Handgelenk<br />
M. flexor digitorum profundus<br />
U: Olecranon, Facies med. ulnae,<br />
Membrana interossea<br />
A: Phalanges distales digiti II-V<br />
I: N. interosseus ant. aus N. med. (C6-C7)<br />
N. ulnaris<br />
F: Beugung der distalen Fingergelenke<br />
M. flexor pollicis longus<br />
U: Radius, Facies ant. und Membrana interossea<br />
A: Basis des Daumenendglieds<br />
I: N. interosseus ant. aus N. med. (C7, C8)<br />
F: Beugung im Daumenendglied<br />
Perforans und Perforatus<br />
D53
Unterarm: Pronation<br />
M. pronator teres<br />
M. pronator quadr.<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
M. pronator teres<br />
U: Caput humerale => Epicondylus med. humeri<br />
und Septum intermusculare brachii<br />
Caput ulnare => Processus coronoideus ulnae<br />
(medialer Randbezirk)<br />
A: Facies lateralis radii (Tuberositas pronatoria)<br />
I: N. medianus (C6-C7, F. lat. et med. Pl. brach.)<br />
zieht zwischen den beiden Muskelköpfen durch<br />
F: Pronation des Unterarms<br />
Beugung im Ellbogengelenk<br />
M. pronator quadratus<br />
U: Palmarfläche der Ulna (distales ¼)<br />
A: Palmarfläche des Radius (distales ¼)<br />
Membrana interossea<br />
I: N. interosseus ant. aus N. med. (C8)<br />
F: Pronation des Unterarms<br />
M. brachioradialis<br />
U: Crista supracondylaris lat. humeri (obere 2/3)<br />
und Septum intermusculare laterale<br />
A: Processus styloideus radii<br />
I: N. radialis (C5-C6)<br />
F: Beugung im Ellbogengelenk, Rückstellung aus<br />
Pronation und Supination in Neutralstellung<br />
D54
Unterarm: Supination<br />
M. supinator<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
M. supinator<br />
U: Oberfl. Schicht => Ulna (Crista sup. ulnae)<br />
Tiefe Schicht => Epicondylus lat. humeri<br />
und Ligg. coll. radiale et anulare radii<br />
A: Collum und Corpus radii<br />
I: N. interosseus posterior (C5-C6)<br />
(R. profundus n. radialis)<br />
verläuft zwischen oberfl. und tiefer Schicht<br />
F: Supination des Unterarms<br />
M. biceps brachii<br />
U: Caput longum: Scapula,<br />
Tuberculum supraglenoidale<br />
Caput breve: Scapula,<br />
Processus coracoideus<br />
A: Tuberositas radii<br />
I: N. musculocutaneus (F. lateralis C5-C6)<br />
F: Beugung im Ellbogengelenk<br />
Supination des Unterarms<br />
Anteversion im Schultergelenk<br />
M. brachioradialis<br />
U: Crista supracondylaris lat. humeri (obere 2/3)<br />
und Septum intermusculare laterale<br />
A: Processus styloideus radii<br />
I: N. radialis (C5-C6)<br />
F: Beugung im Ellbogengelenk, Rückstellung aus<br />
Pronation und Supination in Neutralstellung<br />
D55
Die Arterien des Unterarms und der Hand<br />
A. brachialis<br />
Abbildungen aus: Tillmann, Taschenatlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
D56
Gefäße und Nerven des ventralen<br />
Unterarms – oberflächliche Schicht<br />
A. brachialis<br />
N. medianus<br />
A. radialis<br />
Aponeurosis<br />
bicipitalis<br />
A. radialis<br />
N. medianus<br />
Lig. carpi palmare<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
N. ulnaris<br />
N. ulnaris<br />
A. ulnaris<br />
R. palmaris n. mediani<br />
A. brachialis<br />
Ulnarisstraße:<br />
A. ulnaris<br />
N. ulnaris<br />
R. palmaris n. ulnaris<br />
Radialisstraße:<br />
A. radialis<br />
N. medianus<br />
Ramus palmaris n. mediani<br />
D57
Gefäße und Nerven des ventralen<br />
Unterarms – tiefe Schicht<br />
N. radialis<br />
A. radialis<br />
N. medianus<br />
Lig. carpi palmare<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
N. ulnaris<br />
N. medianus<br />
A. brachialis<br />
A. ulnaris<br />
A. interossea comm.<br />
N. medianus<br />
A. interossea ant.<br />
R. palmaris n. mediani<br />
Gefäße:<br />
A. brachialis<br />
A. radialis<br />
A. recurrens radialis<br />
R. carpalis palmaris<br />
Arcus palmaris profundus<br />
A. ulnaris<br />
A. interossea communis<br />
A. interossea ant.<br />
A. interossea post.<br />
R. carpalis palmaris<br />
Arcus palmaris superficialis<br />
Nerven:<br />
N. radialis<br />
N. medianus<br />
N. interosseus ant.<br />
N. ulnaris<br />
Ramus <strong>dorsal</strong>is n. ulnaris<br />
Ramus profundus n. ulnaris<br />
D58
Hand - ventral
Palma manus - Palmaraponeurose<br />
M. palmaris longus<br />
R. palmaris<br />
n. mediani<br />
Aponeurosis palmaris<br />
Fasciculi transversi<br />
Ligg. metacarpalia<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
R. palmaris n. ulnaris<br />
M. palmaris brevis<br />
Aponeurosis palmaris<br />
Guyon<br />
- Loge<br />
Lig. carpi<br />
palmare<br />
Aponeurosis palmaris<br />
Fasciculi longitudinales<br />
Fasciculi transversi<br />
Ligg. metacarpalia<br />
Nervenäste:<br />
R. palmaris n. mediani => radiale 3½ Finger<br />
R. palmaris n. ulnaris => ulnare 1½ Finger<br />
M. palmaris longus<br />
U: Humerus, Epicondylus medialis,<br />
Caput commune<br />
A: Palmaraponeurose, Retinaculum flexorum<br />
I: N. medianus (C7, C8)<br />
F: Flexion im Handgelenk<br />
spannt Palmaraponeurose<br />
M. palmaris brevis<br />
U: Retinaculum flexorum, Palmaraponeurose<br />
A: Haut der Palma manus im Bereich des<br />
Handballens<br />
I: N. ulnaris, R. superficialis<br />
F: Kontraktion der Haut der Handinnenfläche<br />
bei Greifbewegungen<br />
D60
Palma manus - tiefe Strukturen Ligamentum carpi palmare:<br />
Guyon Loge => A. u. N. ulnaris<br />
Radialisloge => A. radialis<br />
Retin. musc. flex.<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
R. palmaris n. ulnaris<br />
Lig. carpi palmare<br />
Vag. comm. m. flex.<br />
Retinaculum musculorum flexorum<br />
(Ligamentum carpi transversum):<br />
Karpaltunnel:<br />
N. medianus<br />
Vagina communis<br />
musculorum flexorum<br />
Gefäße:<br />
A. ulnaris<br />
Arcus palmaris superficialis<br />
Aa. digitales palmares communes<br />
Aa. digitales palmares propriae<br />
A. radialis<br />
Arcus palmaris profundus<br />
Aa. metacarpales palmares<br />
Nerven:<br />
N. medianus, N. ulnaris<br />
Nn. digitales palmares communes<br />
Nn. digitales palmares propriae<br />
Sehnen:<br />
M. flexor digitorum superficialis<br />
M. flexor digitorum profundus<br />
M. flexor pollicis longus<br />
Muskeln:<br />
Mm. lumbricales<br />
Thenarmuskulatur<br />
Hypothenarmuskulatur<br />
D61
Proximale Zugänge zur Handfläche<br />
- Guyon Loge, Radialisloge, Karpaltunnel<br />
Retinaculum musculorum flexorum<br />
(Ligamentum carpi transversum)<br />
Karpaltunnel<br />
Os scaphoideum<br />
Os trapezium<br />
Os pisiforme<br />
Os hamatum<br />
Lig. carpi palmare<br />
Tuberculum. oss scaphoidei<br />
Tuberculum oss. trapezii<br />
Retin. musc. flexorum<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
N. medianus<br />
M. flexor pollicis longus<br />
M. flexor digitorum superficialis<br />
M. flexor digitorum profundus<br />
Os pisiforme<br />
Hamulus ossis hamati<br />
Lig. carpi palmare<br />
M. palmaris longus<br />
Radialisloge<br />
A. radialis<br />
M. flexor carpi radialis<br />
Ulnarisloge (Guyon)<br />
A. ulnaris<br />
N. ulnaris<br />
M. flexor carpi ulnaris<br />
D62
Palma manus - Arterien<br />
R. palmaris superfic.<br />
A. radialis<br />
A. radialis A. ulnaris<br />
R. palmaris superficialis<br />
Arcus palmaris profundus<br />
Aa. metacarpales palmares<br />
Aa. digitales palmares communes<br />
Aa. digitales palmares propriae<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
R. palmaris prof.<br />
Arcus palmaris superfic.<br />
Aa. digit. palm. communes<br />
Aa. digit. palm. propriae<br />
A. radialis<br />
R. palmaris superficialis.<br />
Arcus palmaris prof.<br />
A. princeps pollicis<br />
A. radialis indicis<br />
Aa. metacarp. palmares<br />
Aa. digit. palm. propriae<br />
A. ulnaris<br />
R. palmaris profundus<br />
Arcus palmaris superficialis<br />
Aa. digitales palmares communes<br />
Aa. digitales palmares propriae<br />
A. ulnaris<br />
R. palmaris prof.<br />
D63
Palma manus - Nerven<br />
Rr. palmares n. med.<br />
N. medianus<br />
Rr. palmares<br />
Nn. digitales palmares communes<br />
Nn. digitales palmares proprii<br />
Rr. musculares<br />
(Thenar, Lumbricales I u. II)<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
N. ulnaris<br />
R. superficialis<br />
Nn. digit. palm. propr.<br />
Nn. digit. palm. comm.<br />
Nn. digit. palm. propr.<br />
N. medianus<br />
N. ulnaris<br />
R. profundus<br />
Rr. musculares<br />
(Hypothenar, Lumbricales III u. IV)<br />
R. superficialis<br />
Nn. digitales palmares communes<br />
Nn. digitales palmares proprii<br />
N. ulnaris<br />
R. profundus<br />
Rr. musculares<br />
R. superficialis<br />
Nn. digit. palm. propr. Nn. digit. palm. propr.<br />
D64
Palma manus - Faszienräume<br />
Thenarkammer<br />
Thenarmuskulatur und Zeigefinger<br />
Palmarkammer<br />
Muskulatur der übrigen Finger<br />
=> Ausbreitung von Infektionen<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag und aus dem Internet<br />
Phlegmone:<br />
Digiti III-V geschwollen<br />
=> Rückhand: gleichmäßige Aus-<br />
breitung über alle Bereiche<br />
D65
Palma manus - Sehnenfächer<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
Radiales Trio<br />
M. flexor carpi radialis<br />
M. flexor pollicis longus<br />
A. radialis<br />
Medianes Duo<br />
M. palmaris longus<br />
N. medianus<br />
Zwei Sehnen Quartett<br />
M. flexor digitorum superficialis<br />
M. flexor digitorum profundus<br />
Ulnares Trio<br />
M. flexor carpi ulnaris<br />
A. ulnaris<br />
N. ulnaris<br />
D66
Palma manus<br />
- Varianten der Sehnenfächer<br />
V-Phlegmone:<br />
V-förmige Ausbreitung von Infektionen über die Verbindung der Sehnenfächer des M. flexor<br />
pollicis longus und der Vagina communis des M. flexor digitorum<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
D67
Palma manus<br />
- Thenarmuskulatur<br />
M. opp. pollicis<br />
M. abd. pollicis<br />
M. flexor<br />
poll. brevis<br />
Os scaphoideum<br />
Os trapezium<br />
Os trapezoideum<br />
M. adductor poll.<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
Os capitatum<br />
M. abductor pollicis brevis<br />
U: Tuberculum ossis scaphoidei<br />
Retinaculum musc. flexorum<br />
A: Radiales Sesambein, Sehne des M. ext. poll. long.<br />
I: N. medianus (C8-Th1), evtl. N. ulnaris<br />
F: Abduktion des Daumens<br />
M. opponens pollicis<br />
U: Tuberculum ossis trapezii, Retinaculum flexorum<br />
A: Os metacarpale I, Radialseite<br />
F: Opposition (Beugung und Innenrotation)<br />
des Daumens (wirkt im Sattelgelenk)<br />
M. flexor pollicis brevis<br />
U: Tuberculum ossis trapezoidei, Retinac. flex.<br />
A: Über ein Sesambein an der Basis des Daumengrundgelenks<br />
F: Flexion im Daumengrundgelenk<br />
Gemeinsame Innervation:<br />
N. medianus, R. muscularis (C8-Th1)<br />
N. ulnaris, R. profundus<br />
M. adductor pollicis<br />
U: Caput obliquum:<br />
Basis Ossa metacarpalia II-III<br />
Os trapezoideum und Os capitatum<br />
Caput transversum<br />
Corpus ossis metacarpale III<br />
A: Ulnares Sesambein, Sehne des M. ext. poll. long.<br />
I: R. profundus N. ulnaris (Th1)<br />
F: Adduktion des Daumens<br />
D68
Palma manus<br />
- Hypothenarmuskulatur<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
M. abductor dig. min.<br />
M. flex. dig. min. brev.<br />
M. opponens. dig. min.<br />
Os pisiforme<br />
Os hamatum<br />
M. abductor digiti minimi<br />
U: Os pisiforme, Lig. pisohamatum, Retinac. flex.<br />
A: Basis der Grundphalanx und Dorsalaponeurose<br />
des kleinen Fingers<br />
F: Abduktion des kleinen Fingers<br />
M. flexor digiti minimi brevis<br />
U: Hamulus ossis hamati, Retinaculum flexorum<br />
A: Basis der Grundphalanx des kleinen Fingers<br />
F: Beugung im Kleinfingergrundglenk<br />
M. opponens digiti minimi<br />
U: Hamulus ossis hamati,Retinaculum flexorum<br />
A: Os metacarpale des kleinen Fingers<br />
F: Opposition (Beugung und Aussenrotation)<br />
des kleinen Fingers<br />
Gemeinsame Innervation:<br />
N. ulnaris (C8-Th1), R. profundus<br />
D69
Palma manus: Musculi lumbricales<br />
M. flex. digit. prof.<br />
Mm. lumbr. I u. II Mm. lumbr. III u. IV<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
M. flex. digit. sup.<br />
Mm. lumbricales<br />
U: Sehnen des M. flexor digitorum profundus<br />
A: Dorsalaponeurosen der digiti II-V im Bereich<br />
der Grundphalange<br />
I: Mm. lumbricales I und II => N. med. (C8-Th1)<br />
Mm. lumbricales III und IV => N. uln., R. prof. (C8-T<br />
F: Beugung der Grundgelenke<br />
Streckung der Mittel und Endgelenke<br />
D70
Die Mm. interossei <strong>dorsal</strong>es<br />
und palmares<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
Mm. interossei palmares<br />
Mm. interossei <strong>dorsal</strong>es<br />
U: Zweiköpfig an den Ossa metacarpalia<br />
A: Basis der Grundphalangen, Dorsalaponeurose<br />
I: N. ulnaris, R. profundus<br />
F: Abduktion der Digiti II-IV<br />
Bei Streckung in den Mittel und Endgelenken<br />
Beugung in den Grundgelenken<br />
Mm. inteross.<br />
dors.<br />
Mm. inteross.<br />
palmares<br />
U: Einköpfig an den Ossa metacarpalia II, IV und V<br />
A: Basis der Grundphalangen, Dorsalaponeurose<br />
I: N. ulnaris (Th1), R. profundus<br />
F: Adduktion zur Mittelfingerachse hin<br />
Beugung in den Fingergrundgelenken<br />
Bei Streckung der Mittel- und Endgelenke<br />
D71
Untere Extremität<br />
- <strong>dorsal</strong>
Gesäßmuskeln<br />
- M. glutaeus maximus M. glutaeus maximus<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
M. glutaeus maximus<br />
U: Crista iliaca und Ala ossis ilii<br />
Fascia thoracolumbalis<br />
Os sacrum<br />
Lig. sacrotuberale<br />
Os coccygis<br />
A: Femur, Tuberositas gluteae<br />
Tractus iliotibialis => Condylus lateralis tibiae<br />
I: N. glutaeus inf. (L5-S2)<br />
F: Hüftgelenk: Retroversion und Außenrotation<br />
Über den Tractus iliotibialis Stabilisierung des<br />
Kniegelenks in Streckstellung<br />
ηο γ λυτ ο σ (gr.) = die Pobacke<br />
D73
Gesäßmuskeln<br />
- M. tensor fasciae latae<br />
Tractus iliotibialis<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
Crista iliaca<br />
M. tensor<br />
fasciae latae<br />
Condylus lat.<br />
tibiae<br />
M. tensor fasciae latae<br />
Abspaltung des M. glutaeus med.<br />
U: Crista iliaca, vorderer Abschnitt<br />
A: Über den Tractus iliotibialis an<br />
der Vorderfläche des Condylus lat. tibiae<br />
I: N. glutaeus sup. (L4-S1)<br />
F: Abduktion im Hüftgelenk<br />
Fixierung des Kniegelenks in Streckstellung<br />
Tractus iliotibialis<br />
Aponeurotischer Verstärkungszug der Fascia lata<br />
Ansatz des M. tensor fasciae latae und des oberen Teils<br />
des M. glutaeus maximus<br />
Zieht von der Crista iliaca zum Retinaculum patellae lat.<br />
und zum Condylus lat. tibiae<br />
Stützt das Hüftgelenk und das Kniegelenk<br />
D74
Gesäßmuskeln<br />
- Mm. glutaeus medius und minimus<br />
M. glutaeus med.<br />
M. glutaeus min.<br />
Trochanter major<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
Os ilium<br />
M. glutaeus medius<br />
U: Außenfläche des Os ileum<br />
A: Trochanter major<br />
I: N. glutaeus sup. (L4-S1)<br />
F: Hüftgelenk: Abduktion, Innen- oder<br />
Außenrotation<br />
Beim Gehen: Beckenneigung<br />
gegen das Standbein<br />
M. glutaeus minimus<br />
U: Außenfläche des Os ileum<br />
A: Trochanter major<br />
I: N. glutaeus sup. (L4-S1)<br />
F: Hüftgelenk, Abduktion, Innenrotation<br />
Beim Gehen: Beckenneigung<br />
gegen das Standbein<br />
normal gelähmt<br />
Trendelenburg<br />
Zeichen!<br />
D75
Muskeln der Fossa glutaea<br />
- pelvitrochantere Gruppe<br />
M. piriformis<br />
M. gemellus sup.<br />
M. obturator int.<br />
M. gemellus inf.<br />
M. quadratus fem.<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
M. piriformis<br />
U: Os sacrum, Facies pelvina, Foramina II-IV<br />
A: Trochanter major<br />
I: N. piriformis (S1- S2)<br />
M. gemellus sup.<br />
U: Spina ischiadica<br />
A: Fossa intertrochanterica<br />
M. obturator int.<br />
U: Ramus des Foramen obturatum und<br />
Facies pelvina der Membrana obturatoria<br />
A: Fossa intertrochanterica<br />
Gemeinsame Innervation:<br />
N. m. obturatorii interni. (L5-S2)<br />
M. gemellus inf.<br />
U: Tuber ischiadicum, kranialer Abschnitt<br />
A: Fossa intertrochanterica<br />
M. quadratus femoris<br />
U: Tuber ischiadicum<br />
A: Crista intertrochanterica<br />
Gemeinsame Innervation:<br />
N. musculi quadrati femoris (L4-S1)<br />
Gemeinsame Funktion aller pelvitrochanteren Muskeln<br />
Hüftgelenk: Außenrotation und Stabilisierung<br />
D76
Pelvitrochantere Muskeln - Mm. obturatorii ext. und int.<br />
M. obturator internus<br />
U: Ramus des Foramen obturatum und<br />
Facies pelvina der Membrana obturatoria<br />
A: Fossa intertrochanterica<br />
I: N. m. obturatorii interni. (L5-S2)<br />
F: Hüftgelenk: Außenrotation<br />
und Stabilisierung<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
M. obturator externus<br />
Wird ventral von den Adduktoren und<br />
<strong>dorsal</strong> vom M. quadratus femoris verdeckt!<br />
U: Membrana obturatoria<br />
Foramen obturatum<br />
A: Trochanter major, Fossa trochanterica<br />
I: R. post. des N. obturatorius (L2-L4)<br />
F: Hüftgelenk: Außenrotation, Adduktion<br />
D77
Ischiocrurale Muskulatur<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
M. semitendinosus<br />
M. adductor magnus<br />
M. semimembranosus<br />
M. biceps femoris<br />
Alle zweigelenkig!<br />
M. biceps femoris<br />
U: Caput longum<br />
=> Tuber ischiadicum med. Hinterfläche<br />
Caput breve<br />
=> Femur, Linea aspera, mittl. 1/3<br />
A: Femur => Linea supracondylaris lat.<br />
Fibula => Fibulakopf<br />
Tibia => Condylus lat.<br />
I: Caput longum => N. tibialis<br />
Caput breve => N. fibularis profundus<br />
F: Hüftgelenk: Retroversion (Caput longum)<br />
Kniegelenk: Beugung,<br />
Außenrotation (in Beugestellung)<br />
M. semimembranosus<br />
U: Tuber ischiadicum, laterale Hinterfläche<br />
A: Tibia, Condylus medialis<br />
Faszie des M. popliteus<br />
Ligamentum popliteum obliquum<br />
I: N. tibialis (L5-S1)<br />
F: Hüftgelenk: Retroversion<br />
Kniegelenk: Beugung und Innenrotation<br />
M. semitendinosus<br />
U: Tuber ischiadicum, mediale Hinterfläche<br />
A: Tibia, obere, mediale Fläche (Pes anserinus)<br />
I: N. tibialis (L5-S1)<br />
F: Hüftgelenk: Retroversion<br />
Kniegelenk: Beugung und Innenrotation<br />
D78
Ischiocrurale Muskulatur<br />
- Fossa glutaea offen<br />
M. semitendinosus<br />
M. semimembranosus<br />
M. biceps femoris<br />
M. semitendinosus<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
M. biceps femoris<br />
U: Caput longum<br />
=> Tuber ischiadicum med. Hinterfläche<br />
Caput breve<br />
=> Femur, Linea aspera, mittl. 1/3<br />
A: Femur, Linea supracondylaris lat.<br />
Fibulakopf<br />
Tibia, Condylus lat.<br />
I: Caput longum => N. tibialis<br />
Caput breve => N. fibularis communis<br />
F: Kniegelenk: Beugung,<br />
Außenrotation (in Beugestellung)<br />
Hüftgelenk: Retroversion (Caput longum)<br />
M. semimembranosus<br />
U: Tuber ischiadicum, laterale Hinterfläche<br />
A: Tibia, Condylus medialis<br />
Faszie des M. popliteus<br />
Ligamentum popliteum obliquum<br />
I: N. tibialis (L5-S1)<br />
F: Kniegelenk: Beugung und Innenrotation<br />
Hüftgelenk: Retroversion<br />
M. semitendinosus<br />
U: Tuber ischiadicum, mediale Hinterfläche<br />
A: Tibia, Condylus medialis (Pes anserinus)<br />
I: N. tibialis (L5-S1)<br />
F: Kniegelenk: Beugung und Innenrotation<br />
Hüftgelenk: Retroversion<br />
Nähe zu den Adduktoren:<br />
M. adductor minimus<br />
M. adductor magnus<br />
D79
Ischiocrurale Muskulatur<br />
- Ansätze am Knie<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
Pes anserinus profundus<br />
Ligamentum coll. tibiale<br />
Pes anserinus superficialis<br />
Tractus iliotibialis<br />
Ligamentum coll. fibulare<br />
M. biceps femoris (Tendo)<br />
D80
Plexus sacralis (L4-S5)<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
Austritt durch das Foramen ischiadicum majus!<br />
Foramen suprapiriforme:<br />
N. glutaeus sup.<br />
Foramen infrapiriforme<br />
N. glutaeus inf.<br />
N. piriformis (tief)<br />
N. ischiadicus<br />
N. musculi quadrati fem. (tief)<br />
N. obturatorius int. (tief)<br />
N. cutaneus femoris post.<br />
N. pudendus<br />
D81
Gefäße und Nerven der Oberschenkelrückseite<br />
A. glutaea sup.<br />
N. pudendus.<br />
N. cut. fem. post.<br />
Lig. sacrotub.<br />
N. clunium inf.<br />
N. ischiadicus<br />
Hiatus adduct.<br />
A. poplitea<br />
A. sup. med. genus<br />
N. tibialis<br />
N. cut. surae med.<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
A. glutaea sup.<br />
N. glutaeus sup.<br />
A. circumfl. fem. med.<br />
Aa. perforantes<br />
A. sup. lat. genus<br />
N. fibularis comm.<br />
N. cut. surae lat<br />
A. glutaea sup. (aus A. iliaca int.)<br />
N. gluteus sup.<br />
A. glutaea inf. (aus A. iliaca int.)<br />
N. gluteus inf.<br />
N. pudendus<br />
N. cutaneus femoris post.<br />
N. ischiadicus<br />
N. tibialis => N. cutaneus surae med.<br />
N. fibularis communis<br />
=> N. cutaneus surae lat.<br />
N. suralis<br />
A. profunda femoris<br />
A. circumflexa femoris medialis<br />
Aa. perforantes<br />
A. und V. poplitea<br />
A. superior lateralis genus<br />
A. superior medialis genus<br />
V. saphena parva<br />
D82
Nerven der Fossa glutaea<br />
N. pudendus<br />
N. rect. inf<br />
Nn. perineales<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
N. pudendus<br />
N. rectalis inf.<br />
Nn. perineales<br />
N. cutaneus femoris post.<br />
Rr. scrotales/labiales<br />
Pudendusblock<br />
=> transvaginale Injektion eines<br />
Lokalanästhetikums zur Linderung der<br />
Schmerzen unter der Geburt<br />
D83
Gefäßversorgung des Hüftgelenks<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
A. capit. fem.<br />
A. obturatoria<br />
A. circumfl. fem. lat.<br />
A. profunda femoris<br />
A. circumflexa femoris lat.<br />
A. circumflexa femoris med.<br />
A. obturatoria<br />
A. capitis femoris<br />
A. femoralis<br />
A. circumfl.<br />
fem. medialis<br />
A. profunda<br />
femoris<br />
D84
Fehlstellungen des Hüftgelenks<br />
CCD = Centrum-Collum-Diaphysen-Winkel<br />
(nimmt mit zunehmendem Alter ab)<br />
Abbildung aus dem Internet<br />
D85
Unterschenkel <strong>dorsal</strong>
Muskulatur des Unterschenkels<br />
<strong>dorsal</strong>e Ansicht, oberflächliche Schicht<br />
M. gastrocnemius<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
M. soleus<br />
Tendo calcanei<br />
Tuber calcanei<br />
M. gastrocnemius<br />
M. triceps surae (zusammen mit dem M. soleus)<br />
Zweigelenkig<br />
U: Caput laterale: Condylus lateralis femoris<br />
Caput mediale: Condylus medialis femoris<br />
A: Tuber calcanei (über Tendo calcanei)<br />
I: N. tibialis (S1-S2)<br />
F: Beugung im Kniegelenk<br />
Plantarflexion<br />
D87
Muskulatur des Unterschenkels<br />
<strong>dorsal</strong>e Ansicht, mittlere Schicht<br />
M. popliteus<br />
Tendo calcanei<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
M. plantaris<br />
M. soleus<br />
Tuber calcanei<br />
M. soleus<br />
eingelenkiger Teil des M. triceps surae<br />
U: Tibia, Facies posterior<br />
Fibula, Facies posterior und Collum fibulae<br />
A: Tuber calcanei (Über Achillessehne)<br />
I: N. tibialis (S1-S2)<br />
F: Plantarflexion<br />
Muskelpumpe der Beinvenen<br />
M. plantaris<br />
zweigelenkig!<br />
U: Femur, Epicondylus lateralis<br />
A: Achillessehne unter der Sehne des<br />
M. gastrocnemius<br />
I: N. tibialis (S1-S2)<br />
F: Plantarflexion, Beugung im Kniegelenk<br />
M. popliteus<br />
U: Facies post. tibiae<br />
A: Epicondylus lat. femoris<br />
I: N. tibialis (S1-S2)<br />
F: Innenrotation im Unterschenkel<br />
Spannt die Menisken<br />
D88
Muskulatur des Unterschenkels<br />
<strong>dorsal</strong>e Ansicht, tiefe Schicht<br />
M. flexor digitorum longus<br />
M. tibialis posterior<br />
Chiasma crurale<br />
Malleolus med.<br />
Retin. musc. flex.<br />
Chiasma plantare<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
M. flexor hallucis<br />
longus<br />
Malleolus lat.<br />
M. flexor digitorum longus<br />
U: Tibia, Facies posterior distal des M. soleus<br />
Fibula, über Arcus tendineus<br />
A: Basis der Phalanges distales digiti II-V<br />
F: Flexion der Zehenendglieder und des Fußes<br />
M. tibialis posterior<br />
U: Kranialer Teil der Hinterfläche von Tibia und<br />
Fibula, sowie der Membrana interossea<br />
A: Tuberositas ossis navicularis<br />
F: Plantarflexion, Supination,<br />
Stützung des Fußgewölbes<br />
M. flexor hallucis longus<br />
U: Facies posterior der Fibula<br />
Membrana interossea<br />
Aponeurose des M. flexor digitorum longus<br />
A: Basis der Phalanx proximalis des Großzehens<br />
F: Plantarflexion der Großzehe und des Fußes<br />
Verspannung des Fußsohlenlängsgewölbes<br />
Gemeinsame Innervation:<br />
N. tibialis (S2-S3)<br />
Chiasma crurale:<br />
Die Sehne des M. flexor digitorum longus<br />
überkreuzt die Sehne des M. tibialis posterior<br />
Chiasma plantare:<br />
Sehnen des M. flexor digitorum longus überkreuzen<br />
die Sehnen des M. flexor hallucis longus<br />
D89
Wichtige Gefäße und Nerven des<br />
<strong>dorsal</strong>en Unterschenkels<br />
A. poplitea<br />
Arc. tendin. m. solei<br />
A. tibialis post.<br />
N. tibialis<br />
A. plant. med.<br />
A. plant. lat.<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
N. fibularis communis<br />
A. tibialis ant.<br />
A. fibularis<br />
R. perforans<br />
R. communicans<br />
A. poplitea<br />
A. genus sup. med. et lat.<br />
A. medialis genus<br />
A. genus inf. med. et lat.<br />
N. fibularis communis<br />
N. fibularis superfic. et prof.<br />
A. tibialis ant.<br />
=> zieht durch die Membrana interossea<br />
nach ventral<br />
A. tibialis post.<br />
Endäste:<br />
A. fibularis<br />
R. perforans<br />
R. communicans<br />
A. plantaris lat.<br />
A. plantaris med.<br />
N. tibialis<br />
N. plantaris lateralis<br />
N. plantaris medialis<br />
D90
Querschnitt und Faszienlogen des<br />
Unterschenkels<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
Kompartment Syndrom!<br />
D91
Planta pedis
Fußsohle: Plantaraponeurose<br />
Lig. metatars. transv. superfic.<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
Fasciculi transversi<br />
Fasciculi longitud.<br />
Aponeurosis plantaris<br />
Aponeurosis plantaris<br />
Entspringt vom Tuber calcanei<br />
Fasciculi transversi<br />
Fasciculi longitudinales<br />
Lig. metatarsale transversum superficiale<br />
Plantarfasziitis<br />
Ruptur der Plantaraponeurose<br />
D93
Fußsohle: oberflächliche Schicht<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
M. flexor digitorum brevis<br />
M. flexor digitorum brevis<br />
U: Tuber calcanei, Plantarfläche<br />
A: Sehnen gespalten, Ansatz an Mittelphalangen<br />
der Digiti II-V (Perforans)<br />
I: N. plantaris medialis (S1-S2)<br />
F: Beugung der Zehen<br />
Verspannung des Längsgewölbes<br />
D94
Fußsohle: oberflächliche Schicht<br />
M. flexor digiti<br />
minimi brevis<br />
M. abductor<br />
digiti minimi<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
M. flexor digiti minimi brevis<br />
U: Basis des Os metatarsale V<br />
A: Laterale Fläche Grundphalanx des kleinen Zehs<br />
F: Plantarflexion der kleinen Zehe<br />
M. abductor digiti minimi<br />
U: Tuber calcanei, Procc. med. und lat.<br />
A: Basis der Grundphalanx des kleinen Zeh<br />
Os metatarsale V<br />
F: Abduktion und Beugung des kleinen Zehens<br />
Verspannung des Längsgewölbes<br />
Gemeinsame Innervation:<br />
N. plantaris lateralis (S2-S3)<br />
D95
Fußsohle: oberflächliche Schicht<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
Caput<br />
lat.<br />
med.<br />
M. abductor<br />
hallucis<br />
M. flexor<br />
hallucis<br />
brevis<br />
M. flexor hallucis brevis<br />
U: Os cuboideum, Ossa cuneiforme laterale,<br />
intermedium und mediale<br />
A: Basis der Grundphalanx des Hallux<br />
F: Plantarflexion des großen Zehs<br />
Verspannung des Fußsohlenlängsgewölbes<br />
M. abductor hallucis<br />
U: Tuber calcanei, Proc. med., Retinac. flex.<br />
A: Basis der Grundphalanx des Hallux<br />
(mediales Sesambein)<br />
F: Beugung und Abduktion des Hallux<br />
Verspannung des Längsgewölbes<br />
Gemeinsame Innervation:<br />
N. plantaris medialis (S2-S3)<br />
D96
Fußsohle: mittlere Schicht<br />
M. quadratus<br />
plantae<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
Mm. lumbricales<br />
M. quadratus plantae<br />
U: Calcaneus, laterale und mediale Plantarfläche<br />
A: Sehne des M. flexor digitorum longus<br />
I: N. plantaris lat. (S1-S2<br />
F: Beugt die Zehen an den Endphalangen<br />
Mm. lumbricales<br />
U: Sehnen des M. flexor digitorum longus<br />
A: Dorsalaponeurose der Zehen<br />
I: N. plantaris lateralis bzw. N. plantaris med.<br />
F: Beugung in den Grundgelenken<br />
Streckung in den Mittel- und Endgelenken<br />
D97
Fußsohle: tiefe Schicht<br />
M. fibularis long. tendo<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
Cap. obliqu.<br />
Cap. transv.<br />
M. adductor<br />
hallucis<br />
M. adductor hallucis<br />
U: Caput obliquum: Ossa metatarsalis II-IV<br />
Caput transversum: Zehengrundgelenke<br />
A: Phalanx proximalis hallucis, lat. Sesambein<br />
I: Ramus profundus n. plantaris lat. (S1-S2)<br />
F: Adduktion und Plantarflexion der Großzehe<br />
Sehne des M. fibularis longus:<br />
verspannt das Fußquergewölbe<br />
D98
N. ischiadicus<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
D99
N. tibialis<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
D100
N. fibularis<br />
Abbildung aus: Netter, Atlas der Anatomie, Thieme Verlag<br />
D101
Ende <strong>dorsal</strong>er<br />
Abschnitt
Impressum:<br />
Diese Vorlesungsfolien wurden von Prof. Dr. Bernhard Reuss am Zentrum Anatomie<br />
der Universitätsmedizin Göttingen unter Verwendung folgender Hilfsmittel erstellt:<br />
Anatomieatlanten:<br />
Netter: Atlas der Anatomie<br />
Platzer: Taschenatlas der Anatomie Band 1 Bewegungsapparat<br />
Prometheus: Lernatlas der Anatomie<br />
Tillmann: Taschenatlas zum Präparierkurs<br />
Tillmann: Atlas der Anatomie<br />
Lehrbücher der Anatomie:<br />
Whittaker/Borley: Anatomiekompass<br />
Schiebler: Anatomie<br />
Benninghoff: Anatomie Band 1<br />
Außerdem wurden aus unterschiedlichen Quellen aus dem Internet Bilder zur Darstellung verschiedener<br />
Krankheitsbilder verwendet<br />
Konstruktive Kritik, Korrekturvorschläge und Anregungen senden Sie bitte an folgende E-mail Adresse:<br />
breuss$€gwdg.de