10.07.2015 Views

Philippe le Chancelier et son oeuvre : étude sur l'élaboration d'une ...

Philippe le Chancelier et son oeuvre : étude sur l'élaboration d'une ...

Philippe le Chancelier et son oeuvre : étude sur l'élaboration d'une ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

ecommande <strong>Philippe</strong> à plusieurs saints, dont Catherine. À c<strong>et</strong>te occasion, il mentionne<strong>le</strong> titre d’une composition, Agmina milicie, mot<strong>et</strong> que l’on r<strong>et</strong>rouve dans <strong>le</strong>s sourcesmusica<strong>le</strong>s manuscrites :Ha ! dame sainte Katerine,Virge pure, martire fine,Lou <strong>Chancelier</strong> n’oblie mie,Car molt te tenoit a s’amie. […]Un condut ou il ne faut rienFist : Agmina milicieQue li c<strong>le</strong>r n’ont mie oblié. 62Le fait que <strong>le</strong> mot<strong>et</strong> soit désigné comme conduit (condut) montre l’instabilité du <strong>le</strong>xiquemusical, à une époque où <strong>le</strong>s genres ne <strong>son</strong>t encore que des concepts très flous.Le second témoignage de l’activité de <strong>Philippe</strong> <strong>le</strong> <strong>Chancelier</strong> comme poète estlégèrement plus tardif, mais date toujours du XIII e sièc<strong>le</strong>. Dans ses Cronica de l’année1247, <strong>le</strong> franciscain Adam de Salimbene fait <strong>le</strong> portait d’un moine de <strong>son</strong> ordre auxmultip<strong>le</strong>s ta<strong>le</strong>nts, un certain Henri de Pise. C<strong>le</strong>rc <strong>et</strong> prédicateur, Henri est aussi copiste,enlumineur, notateur, ainsi que compositeur <strong>et</strong> chanteur 63 . Salimbene fait ensuite la listedes textes (littera) de <strong>Philippe</strong> <strong>le</strong> <strong>Chancelier</strong> <strong>sur</strong> <strong>le</strong>squels Henri aurait apposé ses propresmélodies :« Item cantum fecit in illa littera magistri Phylippi cancellarii Parisiensis, scilic<strong>et</strong> :Homo quam sit puramichi de te cura.Et quia, cum ess<strong>et</strong> custos <strong>et</strong> in conventu Senensi in infirmitorio iacer<strong>et</strong> infirmus in <strong>le</strong>cto<strong>et</strong> notare non poss<strong>et</strong>, vocavit me, fui primus qui, eo cantante, notavi illum cantum. Item in illa alialittera, que est cancellarii similiter, cantum fecit, scilic<strong>et</strong> : Crux, de te volo conqueri <strong>et</strong> :Virgo, tibirespondeo <strong>et</strong> :Centrum capit circulus <strong>et</strong> :Quisquis cordis <strong>et</strong> oculi.[…] Item in hymnis sancte Marie Magda<strong>le</strong>ne, quos fecit predictus cancellariusParisiensis, scilic<strong>et</strong> : Pange lingua Magda<strong>le</strong>ne cum aliis sequentibus hymnis cantum de<strong>le</strong>ctabi<strong>le</strong>mfecit » 6462 Op. cit., vers 169-172, 176-178, p. 96.63 ADAM de SALIMBENE, Cronica, éd. Guiseppe SCALIA, CCCM 125, Turnhout, 1999, p. 276 : « Itemsciebat scribere, miniare (quod aliqui illuminare dicunt, pro eo quod ex minio liber illuminatur),notare, cantus pulcherrimos <strong>et</strong> de<strong>le</strong>ctabi<strong>le</strong> invenire, tam modulatos, id est fractos, quam firmos.Sol<strong>le</strong>mnis cantor fuit. »64 ADAM de SALIMBENE, op. cit., p. 277 sq. Traduction : « Il [Henri de Pise] fit aussi la musique de cepoème de maître <strong>Philippe</strong>, <strong>Chancelier</strong> de Paris : Homo quam sit pura, michi de te cura. Et une fois,quand il était garde au couvent de Sienne, <strong>et</strong> qu’il était couché, malade dans <strong>son</strong> lit à l’infirmerie, <strong>et</strong>qu’il ne pouvait pas écrire, il m’appela, <strong>et</strong> je devins <strong>le</strong> premier qui nota <strong>le</strong> chant pendant qu’il chantait.Ainsi, en musique <strong>et</strong> en paro<strong>le</strong>s, il fit <strong>le</strong> chant suivant, qui est encore du <strong>Chancelier</strong> : Crux de te voloconqueri <strong>et</strong> Virgo tibi respondeo <strong>et</strong> Centrum capit circulus <strong>et</strong> Quisquis cordis <strong>et</strong> oculi […] De lamême manière, il fit un chant délicieux avec <strong>le</strong>s hymnes que fit <strong>le</strong> déjà nommé <strong>Chancelier</strong> parisien,c’est-à-dire Pange lingua Magda<strong>le</strong>ne, <strong>et</strong> <strong>le</strong>s autres hymnes suivantes ».39

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!