04.03.2015 Views

Dès leur arrivée en Roussillon en 1131, les frères de la milice du ...

Dès leur arrivée en Roussillon en 1131, les frères de la milice du ...

Dès leur arrivée en Roussillon en 1131, les frères de la milice du ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

cata<strong>la</strong>ns n'échappe malheureusem<strong>en</strong>t pas à cette règle, et ce n'est que très récemm<strong>en</strong>t que <strong>de</strong>s<br />

chercheurs ont véritablem<strong>en</strong>t comm<strong>en</strong>cé à explorer ce sujet 6 .<br />

Entrepr<strong>en</strong>dre <strong>de</strong> retracer <strong>les</strong> premiers temps <strong>du</strong> notariat public dans le comté <strong>de</strong><br />

<strong>Roussillon</strong> n'est pas une tâche aisée. Les car<strong>en</strong>ces <strong>de</strong> <strong>la</strong> docum<strong>en</strong>tation sont <strong>de</strong> ce point <strong>de</strong> vue<br />

particulièrem<strong>en</strong>t handicapantes. Il ne subsiste <strong>en</strong> effet dans <strong>les</strong> archives loca<strong>les</strong> aucun texte<br />

légis<strong>la</strong>tif ou administratif se rapportant d'une quelconque manière à <strong>la</strong> réglem<strong>en</strong>tation et aux<br />

conditions d'exercice <strong>de</strong> cet office avant le milieu <strong>du</strong> XIII e siècle.<br />

Pour cette pério<strong>de</strong> initiale, que ce soit pour cerner <strong>la</strong> date d'apparition <strong>de</strong> l'institution<br />

notariale, pour <strong>en</strong> suivre <strong>la</strong> diffusion ou pour connaître <strong>les</strong> premières étapes <strong>de</strong> son évolution,<br />

l'histori<strong>en</strong> n'a d'autre recours que <strong>de</strong> s'appuyer sur l'étu<strong>de</strong> diplomatique <strong>de</strong>s actes privés 7 . Il<br />

s'agit par conséqu<strong>en</strong>t d'un travail particulièrem<strong>en</strong>t long à mettre <strong>en</strong> œuvre, consistant à<br />

examiner att<strong>en</strong>tivem<strong>en</strong>t <strong>les</strong> formu<strong>les</strong> d'auth<strong>en</strong>tification <strong>de</strong>s actes <strong>de</strong> <strong>la</strong> pratique afin d'y<br />

débusquer <strong>de</strong>s modifications ou <strong>de</strong>s variations significatives susceptib<strong>les</strong> <strong>de</strong> nous r<strong>en</strong>seigner<br />

sur <strong>les</strong> premières étapes <strong>de</strong> l'organisation <strong>de</strong> l'office public.<br />

notariat català (Barcelona, 11,12 i 13 <strong>de</strong> novembre <strong>de</strong> 1993), Josep Maria SANS i TRAVÉ (coord.), Barcelona,<br />

1994, p. 131-166 ; José BONO-HUERTA, Historia <strong>de</strong>l Derecho Notarial Español, t. I et II, Madrid 1979 et<br />

1982 ; Francesch CARRERAS y CANDI, «Des<strong>en</strong>rotl<strong>la</strong>m<strong>en</strong>t <strong>de</strong> <strong>la</strong> institució notarial a Catalunya <strong>en</strong> el segle<br />

XIII», Ier Congrés d’Historia <strong>de</strong> <strong>la</strong> Corona <strong>de</strong> Aragó <strong>de</strong>dicat al rey <strong>en</strong> Jaume I y a <strong>la</strong> seva época, vol. II,<br />

Barcelona, 1913, p. 751-789 ; Rafael CONDE y DELGADO DE MOLINA, «El pas <strong>de</strong> l´escrivà al notari», Actes<br />

<strong>de</strong>l I Congrés d´Història <strong>de</strong>l Notariat Català, Barcelona, 1994, p. 439-462 ; DURAN y CAÑAMERAS, «Nota<br />

para <strong>la</strong> historia <strong>de</strong>l notariado catalán», Estudios y docum<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> los Archivos <strong>de</strong> Protocolos, III, Barcelona,<br />

1955, p. 71-207 ; Miguel Ángel EXTREMERA, «El notariado <strong>en</strong> <strong>la</strong> España medieval (siglos XIII-XV). Ba<strong>la</strong>nce<br />

historiográfico y líneas <strong>de</strong> investigación», Actas II simposio <strong>de</strong> Jóv<strong>en</strong>es Medievalistas, Lorca (2004), Múrcia,<br />

2006, p. 37-49 ; Maria Teresa FERRER i MALLOL, «La redacció <strong>de</strong> l´instrum<strong>en</strong>t notarial a Catalunya. Cè<strong>du</strong><strong>les</strong>,<br />

manuals, llibres i cartes», Estudios Históricos y Docum<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> los Archivos <strong>de</strong> Protocolos, IV (1974), p 29-211<br />

; - Id., «L´instrum<strong>en</strong>t notarial: concepte i evolució (s. XI-XV)», Actes <strong>de</strong>l II Congrès d´Història <strong>de</strong>l Notariat<br />

Català, Barcelona, 2000, p.29-88; Christian GUILLERÉ et Anthony PINTO, «Bi<strong>la</strong>n <strong>de</strong>s recherches sur le<br />

notariat géronais (XIII e -XV e sièc<strong>les</strong>)», Docum<strong>en</strong>tació notarial i arxius, Els fons notarials com a eina per <strong>la</strong><br />

recerca històrica, 5-6 d’octubre 2006, Girona, 2007, p. 35-69; Ramon NOGUERA GUZMÁN, Josep Maria<br />

MADURELL MARIMON (dir.), Privilegios y ord<strong>en</strong>anzas históricos <strong>de</strong> los notarios <strong>de</strong> Barcelona, C<strong>en</strong>t<strong>en</strong>ario<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> Ley <strong>de</strong>l Notariado, Sección cuarta. Fu<strong>en</strong>tes y Bibliografia, vol. II, t. I, Barcelona, 1965 ; Laureà<br />

PAGAROLAS i SABATÉ, « Notaris i auxiliars <strong>de</strong> <strong>la</strong> funció notarial a <strong>les</strong> escrivanies <strong>de</strong> <strong>la</strong> Barcelona medieval»,<br />

Lligall. Revista Cata<strong>la</strong>na d’Arxivistica, 8 (1994), p. 53-72; - Id., «Gènesi i evolució <strong>de</strong>ls registres notarials<br />

(seg<strong>les</strong> XIII-XIX)”, Actes <strong>de</strong>l II Congrés d´Història <strong>de</strong>l Notariat Català, Barcelona, 2000, p. 161-184; - Id.<br />

(coord.), Els fons <strong>de</strong> protocols <strong>de</strong> Catalunya. Estat actual i proposta <strong>de</strong> sistematització, Girona, 2005 ; Josep<br />

Maria PONS i GURI, «Característiques paleogràfiques <strong>de</strong>ls llibres notarials cata<strong>la</strong>ns, fins al 1351», Recull<br />

d’estudis d’història jurídica cata<strong>la</strong>na, Barcelona, 1989, p. 191-218; - Id., «De l’escriv<strong>en</strong>t al notari i <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

"charta" a l’instrum<strong>en</strong>t. Recepció <strong>de</strong>ls usos notarials itàlics a Catalunya», Lligall. Revista cata<strong>la</strong>na d’Arxivistica,<br />

n° 7 (1993), p. 29-42.<br />

6. Richard W. EMERY, The Jews of Perpignan in the thirte<strong>en</strong>th c<strong>en</strong>tury an economic study based on notarial<br />

records, New York, 1959 ; Sebastià BOSOM i ISERN, Salvador GALCERAN i VIGUÉ, Catalèg <strong>de</strong> protocols<br />

<strong>de</strong> Puigcerdà, Fundació Noguera, Barcelona, 1983 ; C<strong>la</strong>u<strong>de</strong> DENJEAN, « Crédit et notariat <strong>en</strong> Cerdagne et<br />

<strong>Roussillon</strong> <strong>du</strong> XIII e au XV e siècle», François MENANT, et Odile REDON (dir.), Notaires et crédit dans<br />

l'Occid<strong>en</strong>t méditerrané<strong>en</strong> médiéval, Collection <strong>de</strong> l'École Française <strong>de</strong> Rome-343, 2004, p. 185-206 ; Karim<br />

SAÏDI, «Seings manuels <strong>de</strong>s scribes et notaires <strong>du</strong> XI e au XIII e siècle dans le <strong>Roussillon</strong> et l'Hérault», Les<br />

cahiers <strong>de</strong> Saint-Michel <strong>de</strong> Cuxa, XXXVIII (2007), p.207-213 ; - Id., Seing manuel et notariat <strong>en</strong> pays <strong>de</strong> droit<br />

écrit <strong>du</strong> XI e au XV e siècle, Diplôme <strong>de</strong> Master 2 e année d'Histoire, Université <strong>de</strong> Perpignan, année 2005-2006 ; -<br />

Id., Persona et fi<strong>de</strong>s publica : pratique et pratici<strong>en</strong>s <strong>du</strong> notariat au Moy<strong>en</strong> Âge (XIe-XIVe sièc<strong>les</strong>), Diplôme <strong>de</strong><br />

Master 2 e année <strong>de</strong> droit comparé, Université <strong>de</strong> Perpignan, année 2006-2007 ; D<strong>en</strong>is FONTAINE, et Christine<br />

LANGÉ, «Prés<strong>en</strong>tation <strong>de</strong>s fonds <strong>de</strong> notaires conservés aux Archives départem<strong>en</strong>ta<strong>les</strong> <strong>de</strong>s Pyrénées-Ori<strong>en</strong>ta<strong>les</strong>»,<br />

Docum<strong>en</strong>tació notarial i arxius. Els fons notarials com a eina per a <strong>la</strong> recerca històrica, Girona, 5 et 6 octobre<br />

2006, p. 102-109 ; Gilbert LARGUIER, « Les paysans et <strong>leur</strong> notaire dans <strong>la</strong> province <strong>du</strong> <strong>Roussillon</strong> », Le<br />

notaire, le paysan et <strong>la</strong> terre, Toulouse, PUM, coll. Histoire notariale, 1999, p. 185-215; Joan PEYTAVÍ<br />

DEIXONA, El manual <strong>de</strong> 1700 <strong>de</strong> Jaume Esteve, notari <strong>de</strong> Perpinyà, Fundació Noguera, Barcelone, 2004.<br />

7. Nous n'avons bi<strong>en</strong> évi<strong>de</strong>mm<strong>en</strong>t pas t<strong>en</strong>u compte <strong>de</strong>s actes émanant <strong>de</strong>s chancelleries comta<strong>les</strong> et épiscopa<strong>les</strong>.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!