Klik hier - Centre for Historical Research and Documentation on War

Studiedag voor jonge historici – Oorlog, herinnering en erfenis
Journée d’étude “jeunes historiens” – Guerres, héritages et mémoires
Arne VERHAEGEN
(KUL)
Mauthausen en de Oostenrijkse herinneringscultuur
Het onderzoek in deze masterproef is gericht op geschiedenis van het Oostenrijkse
concentratiekamp Mauthausen en zijn verb<strong>and</strong> met de schuldvraag en slachtofferrol in
Oostenrijk. De rol van Oostenrijk en zijn bevolking is ongetwijfeld omstreden, net zoals de
verwerking <strong>hier</strong>van. Was de Oostenrijkse bevolking mededader Was ze slachtoffer En wat
met de herinnering aan de gruweldaden in het concentratiekamp Mauthausen De enige
zekerheid van waaruit ik ben vetrokken, was dat de meeste burgers getraumatiseerd en
gedesillusioneerd uit de Tweede Wereldoorlog zijn gekomen en ze tot tientallen jaren na de
oorlog de gedeelde verantwoordelijk aan de misdaden van de nazidictatuur hebben betwist.
Het doel van deze masterproef was niet louter een synthese te maken over de politieke
achtergrond van de Oostenrijkse slachtofferrol en schuldvraag, maar aan de h<strong>and</strong> van het
’vergeten’ concentratiekamp Mauthausen de ontwikkeling van de Oostenrijkse
herinneringscultuur te verklaren. De betekenis van de voormalige kampsite voor het
Oostenrijkse herdenkingsl<strong>and</strong>schap is uniek en enorm. Het voormalige concentratiekamp
symboliseert, naast de weerlegging van de slachtofferrol, ook de betrokkenheid en
medeverantwoordelijk van Oostenrijk aan <strong>and</strong>ere gruweldaden tijdens de Tweede
Wereldoorlog. Door buitenl<strong>and</strong>se druk, in het bijzonder van de Verenigde Staten, werd na de
Tweede Wereldoorlog in Mauthausen de basis gelegd voor de Oostenrijkse
herinneringscultuur. Lange tijd was het voormalige concentratiekamp de enige blijvende
herinnering aan de gruweldaden van het nationaalsocialisme, het enige duurzame bewijs van
de Oostenrijkse schuld.
De masterproef gaat aan de h<strong>and</strong> van drie delen, de ontwikkeling van Mauthausen van
concentratiekamp tot herdenkingsmemoriaal, bespreken. In het eerste en grootste deel ligt de
nadruk op het concentratiekamp Mauthausen, zijn inwoners en zijn omgeving tijdens de
Tweede Wereldoorlog. Naast een gedetailleerde uitwerking van de misdaden, de organisatie,
de gevangenen en de bevrijding van het concentratiekamp, wordt er in een tweede fase dieper
ingegaan op de relatie die zich ontwikkelde tussen de inwoners van Mauthausen en de
kampbevolking. Hoe reageerde de lokale bevolking op de creatie van een concentratiekamp in
hun dorp Hoe stond de bevolking tegenover de voortdurende mish<strong>and</strong>elingen en moorden
En maakten de lokale burgers zich schuldig aan de misdaden of boden ze hulp aan de
gedetineerden
Vervolgens geeft het tweede deel van de masterproef een korte schets over het belang van de
naoorlogse politiek in de ontwikkeling van de Oostenrijkse slachtofferrol en de ontkenning
van de betrokkenheid en medeverantwoordelijkheid aan de nazidictatuur. Een ontwikkeling
die ontegensprekelijk een invloed heeft gehad bij de oprichting van de herdenkingsplaats op
de voormalige kampsite.
Het derde en laatste deel van de masterproef concentreert zich op de verschillende fasen die
zich hebben voorgedaan in de ontwikkeling van het voormalige concentratiekamp tot
68