Klik hier - Centre for Historical Research and Documentation on War

More documents

Recommendations

Info

Studiedag voor jonge historici – Oorlog, herinnering en erfenis Journée d’étude “jeunes historiens” – Guerres, héritages et mémoires Carmen VAN PRAET (UGent) De bestraffing van economische collaboratie in de houten meubelsector na de Tweede Wereldoorlog : Vervolging en rechtspraak door de krijgsraden te Kortrijk, Mechelen, Brussel en Luik De centrale vraagstelling van mijn masterpaper luidde : “Hoe verliep de repressie van de economische collaboratie in de houten meubelsector na de Tweede Wereldoorlog, in casu vervolging en rechtspraak door de krijgsraden van vier grote meubelcentra Kortrijk, Mechelen, Brussel en Luik”. Aan de h<strong>and</strong> van de vonnissen, de uiteenzettingen der zaak, het requisitoir, de zittingsbladen, de conclusies van de advocaten en de deskundige verslagen, onderzocht ik of er grote parallellen dan wel grote verschillen vast te stellen waren in de rechtspraak van deze krijgsraden. Werden de richtlijnen van het Galopin-comité in de houten meubelsector, met hoofdzakelijk kleine en middelgrote bedrijven, consequent toegepast Stippelde de krijgsauditeur-generaal na de oorlog een specifiek vervolgingsbeleid voor deze sector uit Ik onderzocht ook in welke mate mijn casestudy overeenstemde met de bevindingen over de economische collaboratie die Dirk Luyten neerschreef in “Burgers boven elke verdenking ”. Uit mijn onderzoek bleek dat de Belgische houten meubelsector op nationaal niveau geen gemeenschappelijke houding aannam tegenover de Duitse bezetter. Daalden we af naar het regionale niveau dan zagen we dat er in Mechelen wel gemeenschappelijke richtlijnen werden gegeven. In de eerste ma<strong>and</strong>en van de bezetting keurde de Mechelse burgemeester twee bestellingen met de vij<strong>and</strong> goed om “groter kwaad” te voorkomen. Hij ijverde voor een billijke verdeling van de bestellingen over alle Mechelse meubelfabrikanten en was dus een echte propag<strong>and</strong>ist van een gemeenschappelijke politiek. Deze particulariteit van de Mechelse houten meubelnijverheid heeft meegespeeld in de juridische repressie. Verschillende Mechelse meubelfabrikanten konden zich, minstens gedeeltelijk of voor een beperkte periode van de kwestieuze leveringen, indekken door te verwijzen naar de goedbedoelde initiatieven van de stedelijke overheid en naar de collectieve verantwoordelijkheid binnen het circuit van de meubelmakelaars. Ten tweede stelde ik vast dat de krijgsauditeur-generaal geen specifiek vervolgingsbeleid uitstippelde voor de houten meubelsector. Mijn onderzoek toonde wel aan dat de substituten de algemene circulaires van hun grote baas goed toepasten. Kleine ondernemers, die slechts in beperkte mate aan Duitsl<strong>and</strong> leverden, werden in overeenstemming met de circulaire van 22 maart 1945 ongemoeid gelaten. Sommige houten meubelbedrijven ontsnapten waarschijnlijk aan vervolging omdat er een algemene consensus bestond over de noodzaak van enige vorm van verdere economische activiteit tijdens de oorlog. Andere dossiers werden vermoedelijk zonder gevolg geklasseerd omdat de leveringen relatief beperkt waren en het niet de moeite loonde om ze te bestraffen. Kortom, de krijgsraden dagvaardden vooral exemplarische gevallen en overduidelijke collaborateurs. Mijn onderzoek voor de Belgische houten meubelnijverheid nuanceert dus de overheersende beeldvorming dat alleen de kleine 54
Studiedag voor jonge historici – Oorlog, herinnering en erfenis Journée d’étude “jeunes historiens” – Guerres, héritages et mémoires collaborateurs werden geviseerd en dat de grote spelers door de mazen van het repressienet vielen. Hiermee vind ik aansluiting bij een conclusie die Luyten maakte na zijn statistische analyse van alle vonnissen van economische collaboratie. De kleine economische collaborateurs die actieve militanten waren van het Duitse gedachtegoed, of erger nog verklikkers, mochten zich wel aan strenge straffen verwachten. Toch primeerde “de portemonnee op de idee” bij de grote meerderheid van de collaborateurs uit mijn vonnissen en er werden dus vooral veroordelingen uitsproken voor economische collaboratie pur sang. Ten derde liet mijn studie ook toe om na te gaan of de bestraffing van economische collaborateurs uit de houten meubelsector alleen afhankelijk was van de schuldvraag. Of bevestigde het onderzoek de algemene vaststelling dat er bij de bestraffing van economische collaboratie behoorlijk wat variaties in tijd en ruimte bestonden Wat bleek: het tijdstip, vóór of na de besluitwet van 25 mei 1945, heeft een belangrijke rol gespeeld in de bepaling van de strafmaat. De eerste processen vonden niet plaats in een maatschappelijk vacuüm. Zowel te Kortrijk als te Mechelen vond de passie van de straat haar weg naar de rechtbank. Vooral de schrijvende pers liet niet na het procesverloop en de vonnissen kritisch te becommentariëren. Hoe later de zaak voor de krijgsraad kwam, hoe groter de kans op een mildere bestraffing. Legden de krijgsraden bovendien een persoonlijk accent in hun rechtspraak Ja, ook de plaats waar het proces plaatsvond had invloed op de uiteindelijke strafmaat. Binnen Vla<strong>and</strong>eren zelf werden significante verschillen vastgesteld : de Kortrijkse krijgsraad sprak over het algemeen strengere straffen uit, de Mechelse krijgsraad aanvaardde meer verzachtende omst<strong>and</strong>igheden en rechtvaardigingsgronden. Dat de vervolging en bestraffing van de economische collaboratie in het algemeen vooral een Vlaamse aangelegenheid was, werd door mijn studie extra in de verf gezet. Negen op tien dossiers van collaboratie in de houten meubelnijverheid verschenen voor een Vlaamse krijgsraad. Dat er in Brussel en Wallonië minder werd vervolgd dan in Vla<strong>and</strong>eren toont mijn casestudy onmiskenbaar aan. Dat er strenger zou gestraft zijn in Wallonië is een conclusie die net te ver gaat. Het aantal Franstalige vonnissen is erg laag zodat een zinvolle vergelijking niet mogelijk was. Dat de krijgsraad van Brussel vooral te maken kreeg met dossiers van economische collaboratie waar sprake was van opmerkelijk hoge zakencijfers, werd gedeeltelijk bevestigd. Ten slotte bleek dat de strafmaat voor de economische collaborateurs uit de houten meubelsector bijzonder hoog lag. Maar liefst 44,5 % van de onderzochte gevallen kreeg een criminele straf. Deze vaststelling bevestigt Luytens analyse dat de strafmaat voor economische collaboratie, vergeleken met <strong>and</strong>ere types van samenwerking met de vij<strong>and</strong>, vrij hoog lag. Anderzijds is het opvallend dat 15,5 % werden vrijgesproken, maar ook deze vaststelling ligt in de lijn van Luytens bevindingen. Het is wel zo dat sommige van deze vrijgesproken personen burgerlijk aansprakelijk werden gesteld voor de sommen, verbeurdverklaringen, etc. die moesten betaald worden door een medevennoot of familielid. De vrijspraak kon dus nog een bitter financieel staartje krijgen. Tot slot moet worden benadrukt dat door de aard van het onderzoek en de geraadpleegde bronnen de economische collaboratie binnen de houten meubelsector vrij abstract en juridisch werd benaderd. We mogen niet vergeten dat er steeds mensen achter de cijfers steken. De vonnissen hadden niet alleen voor de veroordeelden en hun directe familie ernstige gevolgen, maar wellicht ook voor de ’duizenden’ werknemers uit de houten meubelsector die mee in de mallemolen terechtkwamen en die ook na de Tweede Wereldoorlog een job 55
Page 1 and 2:
STUDIEDAG VOOR JONGE HISTORICI JOUR
Page 3 and 4: Studiedag voor jonge historici - Oo
Page 53: Studiedag voor jonge historici - Oo
Page 71: Studiedag voor jonge historici - Oo
show all

Klik hier - Centre for Historical Research and Documentation on War

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?