Klik hier - Centre for Historical Research and Documentation on War

Studiedag voor jonge historici – Oorlog, herinnering en erfenis
Journée d’étude “jeunes historiens” – Guerres, héritages et mémoires
Sylvie RENNEBOOG
(UGent)
De Antwerpse diamantsector en de Eerste Wereldoorlog. Patriottisme of
economisch pragmatisme Studie gebaseerd op sekwesterdossiers
Het uitgangspunt van mijn onderzoek was het fonds van sekwesterarchief van Antwerpen met
betrekking tot de Eerste Wereldoorlog. Aanvankelijk stelde ik me de vraag wat deze dossiers
ons zouden kunnen leren over de diamantsector tijdens en na de oorlog. Vervolgens ben ik me
vragen gaan stellen over het geheel van de sekwesterprocedure. Wat was de impact van de
sekwesterwetgeving op de diamantsector Bereikte de Belgische overheid de doelstellingen
die het had vooropgesteld Werd de wetgeving correct toegepast Deze laatste vraag ben ik
mij ten slotte ook gaan stellen los van de sekwesterwetgeving, heeft de erg winstgevende
diamantsector een voorkeursbeh<strong>and</strong>eling genoten ten opzichte van <strong>and</strong>ere sectoren of was
iedereen gelijk voor de wet Met <strong>and</strong>ere woorden, primeerden patriottistische gevoelens of
economische belangen Hoe stond de overheid tegenover dit vraagstuk en wat was het
st<strong>and</strong>punt van de publieke opinie Ging België werkelijk het risico nemen de kip met de
gouden eieren te slachten
85 % Van het Antwerpse diamantpatronaat bestond in 1914 uit vreemden, voornamelijk
behorend tot de Joodse gemeenschap. Bij het uitbreken van de oorlog werd iets meer dan de
helft daarvan plots als vij<strong>and</strong>en beschouwd. De moeilijkheden die de sector heeft
ondervonden waren <strong>hier</strong> het rechtstreekse gevolg van. Vij<strong>and</strong>elijke onderdanen werden het
l<strong>and</strong> uitgezet. Bovendien bel<strong>and</strong>de in België diamant op de lijst van contrab<strong>and</strong>e, teneinde het
h<strong>and</strong>elsembargo tegen de vij<strong>and</strong> te kunnen h<strong>and</strong>haven. De suprematie in de bewerking en de
h<strong>and</strong>el in geslepen diamant die Antwerpen net voor de oorlog had verworven, kwam <strong>hier</strong>door
in het gedrang. Zowel Engel<strong>and</strong> als Nederl<strong>and</strong> hebben van deze verzwakte positie gebruik
kunnen maken om hun diamantnijverheid nieuw leven in te blazen. De overlevingsstrategie
van de Antwerpse diamantsector was grotendeels gebaseerd op een illegale smokkelh<strong>and</strong>el en
-bewerking, geholpen door de Duitse bezetter. Zolang de oorlog duurde, kon de Belgische
regering niet openlijk haar eigen diamantsector steunen, de goede relatie met geallieerde en
neutrale l<strong>and</strong>en mocht niet in het gedrag komen.
Zodra de oorlog was beëindigd, is de Belgische regering op a<strong>and</strong>ringen van enkele voorname
figuren uit de diamantsector actief opgetreden ten voordele van de sector. Voornamelijk de
socialisten Emile V<strong>and</strong>ervelde, minister van Justitie en de minister van arbeid en nijverheid
Joseph Wauters, hebben hun medewerking verleend aan de repatriëring van de gevluchte exvij<strong>and</strong>elijke
diamantlieden. Hier kunnen we spreken van een voorkeursbeh<strong>and</strong>eling die <strong>and</strong>ere
sectoren niet hebben gekregen. Voor vij<strong>and</strong>en bleef de Belgische natie hermetisch gesloten,
voor <strong>and</strong>ere vreemdelingen was het bijzonder moeilijk het l<strong>and</strong> (weer) binnen te geraken. De
diamantsector had wegens zijn grote economische belang de gunst verkregen dat voormalige
vij<strong>and</strong>en via een versnelde procedure opnieuw het l<strong>and</strong> in mochten. Er werden zelfs speciale
boten ter beschikking gesteld om diamantarbeiders en -h<strong>and</strong>elaars uit Engel<strong>and</strong> terug te halen.
Sinds de ontdekking van diamantlagen in Belgisch Congo enige jaren voordien was de
5