Klik hier - Centre for Historical Research and Documentation on War

More documents

Recommendations

Info

Studiedag voor jonge historici – Oorlog, herinnering en erfenis Journée d’étude “jeunes historiens” – Guerres, héritages et mémoires Ingrid DE LEUS (UA) Bestuurlijke collaboratie en radicale confrontatie met de lokale gemeenschap in Hoogstraten (1940-1944) Mijn onderzoek rond bestuurlijke collaboratie in Hoogstraten tijdens de Tweede Wereldoorlog sluit aan bij de traditie die sinds de jaren 1990 ingezet is en waarbij het gegeven collaboratie, het lokale bestuur en de lokale geschiedenis van een gemeente in de Tweede Wereldoorlog belicht wordt. De casus van bestuurlijke collaboratie in Hoogstraten tijdens de Tweede Wereldoorlog is zeer radicaal. Reeds vanaf het begin van de oorlog ondernamen de Vlaams-nationalisten van Hoogstraten de eerste stappen om in de gemeente een machtsgreep te plegen en het Nieuwe Orde-gedachtegoed te introduceren. Zij deden dit op 3 manieren. In eerste instantie wisten de Vlaams-nationalisten zich gesteund door het Duitse Militaire bestuur dat binnen dit kader op het nationale niveau enkele maatregelen uitvaardigde om de machtsgreep te vergemakkelijken en zo het politieke personeel te zuiveren : bv. de ouderdomsverordening. Daarnaast kwam er ook een samenwerking tussen de lokale overheid en de Duitse bezetter tot st<strong>and</strong> om het openbare leven terug mogelijk te maken. Dit was een samenwerking die in eerste instantie tot st<strong>and</strong> kwam op basis van neutraal bestuurlijke argumenten: de politiek van het minste kwaad. Maar deze samenwerking zou in Hoogstraten langzaam maar zeker een politiek karakter krijgen. Tot slot namen de Vlaams-nationalisten in Hoogstraten zelf het initiatief om de stap naar de collaboratie te zetten. Dit zorgde ervoor dat het Hoogstraatse VNV-bestuur en de lokale gemeenschap meegezogen werden in een neerwaartse spiraal van verrega<strong>and</strong>e samenwerking met de bezetter en toenemende polarisering binnen de gemeente, waarvan de razzia van 1 mei 1944 het culminatiepunt was. Door een aantal op elkaar inspelende factoren in verb<strong>and</strong> met collaboratie kwam het tot een toenemende polarisering tussen de aanhangers van de Nieuwe Orde enerzijds en het overige deel van de plaatselijke bevolking <strong>and</strong>erzijds. Ten eerste was er de machtsgreep die het VNV kon uitvoeren door de invoering van de ouderdomsverordening. Hierdoor kwam het volledige gemeentebestuur in h<strong>and</strong>en van het VNV en werd de start gegeven van het personeelsbeleid dat doordrongen was van het Nieuwe Orde-gedachtegoed en tot doel had om alle functies binnen de gemeente aan aanhangers van de Nieuwe Orde toe te wijzen. Hierdoor had het VNV de gemeente sterk in zijn greep. Ten tweede organiseerde de Nieuwe Orde talrijke politieke rituelen en massabijeenkomsten en hechtte het veel belang aan visuele symbolen, zoals bijvoorbeeld het brengen van de Hitlergroet, een factor die bij de plaatselijke bevolking dermate provocerend werkte dat vanaf 1943 de Feldgendarmerie ingezet diende te worden bij optochten en <strong>and</strong>ere bijeenkomsten van de Nieuwe Orde om de ordeh<strong>and</strong>having in de gemeente te gar<strong>and</strong>eren. Ook op het vlak van medewerking aan de verplichte tewerkstelling ging de gemeente zeer ver in vergelijking met <strong>and</strong>ere gemeenten in België. Het gemeentebestuur stelde zich bereidwillig op om zeer lange lijsten met werkonwilligen en asocialen op te stellen. Deze, maar ook de reeds aangehaalde factoren, maakte dat de bevolking zich afkeerde van het gemeentebestuur en de Nieuwe Orde in de gemeente en tot verzetsdaden overging. Op deze daden van verzet reageerde het gemeentebestuur van 36
Studiedag voor jonge historici – Oorlog, herinnering en erfenis Journée d’étude “jeunes historiens” – Guerres, héritages et mémoires Hoogstraten door Duitse repressie in te zetten en door systematisch alle kleine en grotere feiten van verzet aan de bezetter over te maken. Deze toenemende polarisering binnen de gemeente kwam tot een hoogtepunt met de razzia van 1 mei 1944, waarbij de Geheime Feldpolizei – op aangeven van de Nieuwe Orde van Hoogstraten – overging tot de arrestatie van 16 personen. Het waren stuk voor stuk mensen die een belangrijke rol speelden in de plaatselijke gemeenschap en die door een duidelijke inname van een st<strong>and</strong>punt de plaatselijke gemeenschap in de h<strong>and</strong> hadden. Door deze mensen uit te schakelen, hoopte het VNV en de Nieuwe Orde de polarisering te doorbreken en de plaatselijke gemeenschap terug onder controle te krijgen. Deze radicale situatie van Hoogstraten tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft in de gemeente natuurlijk zijn sporen nagelaten. Het thema en de feiten liggen tot op heden nog zeer gevoelig, hoewel er stilaan meer en meer interesse naar dit oorlogsverleden ontstaat. De onderwerpen van het verzet, de oorlog in het algemeen en de politieke gevangenen zijn thema’s die zeer goed bespreekbaar waren en zijn in de gemeente. Hier rond werden dan ook reeds tal van activiteiten en herinneringsmomenten georganiseerd. Het onderwerp collaboratie ligt evenwel nog steeds gevoelig en is eigenlijk zo goed als taboe. Dit stukje geschiedenis wordt nog steeds doodgezwegen in de gemeente. Het is dankzij onder meer mijn thesisonderzoek dat ook dit onderwerp stilaan bespreekbaar wordt in de gemeente, hoewel de weg <strong>hier</strong>toe nog erg lang is. Mijn onderzoek is in die zin vernieuwend geweest dat het nieuwe inzichten heeft aangebracht over de waarom van de razzia. Verder is mijn onderzoek ook vernieuwend geweest, omdat voor het eerst de totale omvang van de bestuurlijke collaboratie in Hoogstraten in kaart gebracht is. 37
Page 1 and 2: STUDIEDAG VOOR JONGE HISTORICI JOUR
Page 3 and 4: Studiedag voor jonge historici - Oo
Page 35: Studiedag voor jonge historici - Oo
Page 71: Studiedag voor jonge historici - Oo

Klik hier - Centre for Historical Research and Documentation on War

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?