Klik hier - Centre for Historical Research and Documentation on War

Klik hier - Centre for Historical Research and Documentation on War Klik hier - Centre for Historical Research and Documentation on War

09.01.2015 Views

Studiedag voor jonge historici – Oorlog, herinnering en erfenis Journée d’étude “jeunes historiens” – Guerres, héritages et mémoires Dorien STYVEN (KUL) In korte broek onder het hakenkruis De geschiedenis van de Hitlerjeugd Vlaong>andong>eren, 1943 – 1945 “Vlaong>andong>eren’s jeugd bekent zich tot den Führer !” kopte Balming, het weekblad van de Duits- Vlaamse Arbeidsgemeenschap (DeVlag), op 21 november 1943. Het artikel verwees daarmee naar het voorlopige toetreden van de jongste leden van de DeVlag tot de Auslong>andong>s- Hitlerjugend Belgien. Volgens DeVlag-leider Jef Van de Wiele vormde de overdracht slechts een tussenstap in de oprichting van een Hitlerjeugd Vlaong>andong>eren (HJV). Het Auslong>andong>samt der Hitlerjugend in Berlijn had Van de Wiele immers verzekerd dat deze jeugdbeweging op termijn aan de DeVlag gelieerd zou worden. De partij hoopte daarmee het monopolie van het Vlaams Nationaal Verbond (VNV) op jeugdcollaboratie te kunnen doorbreken. De verantwoordelijken voor de Auslong>andong>s-HJ in België, Gebietsführer Gerhardt Bennewitz en Long>andong>esjugendführer Wilhelm Hardt zochten echter naar een manier om de HJV in hong>andong>en van de bezetter te houden en de Vlaamse leden onopgemerkt te verduitsen. In de maong>andong>en na de oprichting vormde de HJV steeds vaker een bron van conflicten tussen de bezetter, de DeVlag en het VNV. Terwijl Bennewitz en Hardt een Duitse hiërarchische en territoriale structuur ontwikkelden, probeerde Van de Wiele een Vlaming aan het roer van de jeugdbeweging te plaatsen. Alle pogingen van de DeVlag-leider stuitten echter op het veto van Bennewitz. Ondertussen kwamen de Vlaamse leden al wekelijks bijeen om te sporten, ideologisch onderricht te genieten, en geënthousiasmeerd te worden voor initiatieven van de Hitlerjugend. Pas na 30 april 1944, de dag waarop de HJV officieel haar vaong>andong>els ontving, bezweek Gebietsführer Bennewitz om onbekende redenen voor de DeVlag-eisen en werd de oostfronter Raf van Hulse benoemd tot Inspecteur der Hitlerjeugd Vlaong>andong>eren. Meteen werd echter duidelijk dat het Duitse bezettingsbestuur geen enkele inmenging van van Hulse tolereerde. Het werken werd de nieuwe inspecteur onmogelijk gemaakt en in de enkele weken tussen zijn benoeming en de bevrijding raakte de voormalige onderwijzer steeds meer gefrustreerd. Van Hulse besefte zeer goed dat hij niet welkom was binnen de HJV en dat de afstong>andong> tussen de Vlaamse jeugd en de DeVlag steeds groter werd. Bij het naderen van de geallieerden evacueerde de bezetter de HJV vervolgens naar Duitslong>andong>, waar de leden verspreid raakten over verschillende Bundesländer. Van Hulse probeerde volgens zijn naoorlogse verklaring de Vlaamse jeugd zoveel mogelijk te beschermen tegen verplichte arbeids- of legerdienst in de Wehrmacht en Waffen-SS. Op Duits grondgebied bleek het echter onmogelijk zijn bevoegdheden nog uit te oefenen. Gedesillusioneerd adviseerde van Hulse zoveel mogelijk kinderen terug naar het westen te verplaatsen. In België wachtte hen echter een kil welkom. Zelf keerde van Hulse terug naar het front, waar hij het einde van de oorlog meemaakte. Het onderzoek naar de Hitlerjeugd Vlaong>andong>eren bleek een enorme uitdaging. De HJV heeft immers weinig documenten nagelaten. Ooggetuigen verklaarden na de oorlog dat de hogere leiding vlak voor de bevrijding de lokale afdelingen het bevel had gegeven al hun dossiers te 32

Studiedag voor jonge historici – Oorlog, herinnering en erfenis Journée d’étude “jeunes historiens” – Guerres, héritages et mémoires verbrong>andong>en. Mijn onderzoek naar de HJV is daarom enkel gebaseerd op toevallig bewaarde hong>andong>leidingen, brochures en kopieën van briefwisselingen, verspreid over uiteenlopende archieven en documentatiecentra. De geraadpleegde wetenschappelijke literatuur vertoont eveneens grote lacunes. Slechts een artikel van professor-rijksarchivaris Gustaaf Janssens in Spiegel Historiael (1983) en een aflevering van Maurice De Wilde’s BRT-documentairereeks De Collaboratie (1985-1986) zijn volledig aan de HJV gewijd. Het onderzoek dat ik op basis van de beschikbare bronnen en secundaire literatuur voerde, heeft geleid tot een institutionele geschiedenis van de Hitlerjeugd Vlaong>andong>eren. Deze weergave van de gebeurtenissen is echter slechts het topje van de ijsberg en vormt de basis voor meer diepgaong>andong>e onderzoeksvragen. Mathieu Vanhaelewyn bestudeert als doctorong>andong>us aan de Universiteit Antwerpen bijvoorbeeld de rol van mannelijkheid in de Nieuwe Orde, met een focus op jeugdorganisaties. Mijn onderzoek naar de HJV gebruikt hij als een opstapje om de mannencultus binnen deze jeugdbeweging te analyseren. Ook ong>andong>ere onderzoeksvragen – zoals opvattingen over de Nieuwe Orde, het bestaan van de HJV en de Duitse stereotypen over Vlaong>andong>eren – bieden toekomstige masterstudenten geschiedenis en afgestudeerde historici uiteenlopende mogelijkheden. Het nog niet ontsloten of bestudeerde materiaal onder de vleugels van de Procureurs-Generaal, het SOMA en talrijke buitenlong>andong>se archieven vormen een rijke bron voor verder onderzoek. 33

Studiedag voor j<strong>on</strong>ge historici – Oorlog, herinnering en erfenis<br />

Journée d’étude “jeunes historiens” – Guerres, héritages et mémoires<br />

verbr<str<strong>on</strong>g>and</str<strong>on</strong>g>en. Mijn <strong>on</strong>derzoek naar de HJV is daarom enkel gebaseerd op toevallig bewaarde<br />

h<str<strong>on</strong>g>and</str<strong>on</strong>g>leidingen, brochures en kopieën van briefwisselingen, verspreid over uiteenlopende<br />

archieven en documentatiecentra. De geraadpleegde wetenschappelijke literatuur verto<strong>on</strong>t<br />

eveneens grote lacunes. Slechts een artikel van professor-rijksarchivaris Gustaaf Janssens in<br />

Spiegel Historiael (1983) en een aflevering van Maurice De Wilde’s BRT-documentairereeks<br />

De Collaboratie (1985-1986) zijn volledig aan de HJV gewijd.<br />

Het <strong>on</strong>derzoek dat ik op basis van de beschikbare br<strong>on</strong>nen en secundaire literatuur voerde,<br />

heeft geleid tot een instituti<strong>on</strong>ele geschiedenis van de Hitlerjeugd Vla<str<strong>on</strong>g>and</str<strong>on</strong>g>eren. Deze weergave<br />

van de gebeurtenissen is echter slechts het topje van de ijsberg en vormt de basis voor meer<br />

diepga<str<strong>on</strong>g>and</str<strong>on</strong>g>e <strong>on</strong>derzoeksvragen. Mathieu Vanhaelewyn bestudeert als doctor<str<strong>on</strong>g>and</str<strong>on</strong>g>us aan de<br />

Universiteit Antwerpen bijvoorbeeld de rol van mannelijkheid in de Nieuwe Orde, met een<br />

focus op jeugdorganisaties. Mijn <strong>on</strong>derzoek naar de HJV gebruikt hij als een opstapje om de<br />

mannencultus binnen deze jeugdbeweging te analyseren. Ook <str<strong>on</strong>g>and</str<strong>on</strong>g>ere <strong>on</strong>derzoeksvragen –<br />

zoals opvattingen over de Nieuwe Orde, het bestaan van de HJV en de Duitse stereotypen<br />

over Vla<str<strong>on</strong>g>and</str<strong>on</strong>g>eren – bieden toekomstige masterstudenten geschiedenis en afgestudeerde<br />

historici uiteenlopende mogelijkheden. Het nog niet <strong>on</strong>tsloten of bestudeerde materiaal <strong>on</strong>der<br />

de vleugels van de Procureurs-Generaal, het SOMA en talrijke buitenl<str<strong>on</strong>g>and</str<strong>on</strong>g>se archieven<br />

vormen een rijke br<strong>on</strong> voor verder <strong>on</strong>derzoek.<br />

33

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!