Klik hier - Centre for Historical Research and Documentation on War

Studiedag voor jonge historici – Oorlog, herinnering en erfenis
Journée d’étude “jeunes historiens” – Guerres, héritages et mémoires
Ruben DONVIL
(KUL)
De Slag bij Sint-Margriet Houtem (18 augustus 1914).
De vuurdoop van het 22 ste Linieregiment
De bedoeling van mijn thesisonderzoek lag erin een militaire reconstructie te maken van deze
vrij onbekende veldslag die plaatsvond te Sint-Margriet Houtem, op enkele kilometers ten
noordoosten van Tienen in Oost-Brabant. Tevens werd gekeken hoe de veldslag in de jaren
nadien herdacht werd in zowel het oprichten van monumenten als collectieve herinnering. Er
bestonden o.a. reeds een boek van de toenmalige artilleriecomm<strong>and</strong>ant, geschreven in 1923,
een studie door het Belgische leger uit 1930, die niet steeds objectief blijft, en een nietwetenschappelijke
studie van een semi-professionele journalist die veel feiten fout
interpreteerde waardoor het van slechte historische kwaliteit is. Dit boekje dateert van 1993.
In een poging om de Duitse opmars in België te stoppen die begon op 4 augustus 1914,
besloot de Belgische koning Albert om een front te vormen achter de Gete, die door Tienen
en omstreken stroomde. De 1 ste Legerdivisie werd uitgekozen voor deze taak. De <strong>for</strong>ten rond
Luik vielen één voor één en de Gete werd als een belangrijk front gezien waar de Duitsers
konden gestopt worden of minstens enkele dagen konden tegengehouden worden om de rest
van het Belgische leger de kans te geven zich te organiseren rond Antwerpen en uiteindelijk
ook in de Westhoek.
In de “week van de drie veldslagen” vochten de Belgen in Oost-Brabant eerst op 10 augustus
een kleinere strijd uit in Orsmaal-Gussenhoven en op 12 augustus in Halen waar ze de
Duitsers konden terugdrijven. De Duitsers beseften nu dat ze meer dan ooit voorbereid
moesten zijn want zo een nederlaag konden ze niet nog eens verdragen. Koning Albert wist
dat het 22 ste Linieregiment, dat te Houtem opgesteld stond met ongeveer 2200 manschappen
en 12 kanonnen, niet op zou kunnen tegen hun vij<strong>and</strong>. Achteraf zou blijken dat ze tegen een
overmacht van 6 tegen 1 stonden. De koning, die altijd realistisch was, beval de 1 ste
Legerdivisie bijgevolg zich terug te trekken maar het 22 ste Linieregiment ontving deze order
nooit wegens omst<strong>and</strong>igheden.
Zo kwam het tot de slag bij Sint-Margriet Houtem op 18 augustus. Naast de kwantiteit van de
troepen en artillerie hadden de Belgen ook last van de kwaliteit van de manschappen,
dienstplichtigen of vrijwilligers, die weinig training genoten hadden. Er waren echter nog
meer problemen. Zo werd bijna de helft van het aantal officieren dodelijk getroffen en velen
van hen al tijdens de eerste contacten met de vij<strong>and</strong>. Dit resulteerde in compagnieën zonder
leider en een gebrek aan goede bevelen op dit niveau. Hoewel de Belgen veel langer in de
streek opgesteld stonden, waren de Duitsers beter voorbereid. Zij gebruikten vliegtuigen voor
verkenningsvluchten en wisten waar de Belgen zich zouden bevinden. Deze laatsten hadden
bovendien de dagen voorafga<strong>and</strong> aan de slag nooit echt versterkte beschuttingen gebouwd,
wat erop kan wijzen dat Albert nooit gewild heeft dat zijn troepen er zouden moeten vechten.
De Duitsers schakelden eerst het merendeel van de artillerie uit en konden dan met hun
infanterie volop oprukken. Het 22 ste Linieregiment werd gehalveerd qua strijdbare
23