Klik hier - Centre for Historical Research and Documentation on War

Studiedag voor jonge historici – Oorlog, herinnering en erfenis
Journée d’étude “jeunes historiens” – Guerres, héritages et mémoires
Sophie DELHALLE
(ULg)
L’image de la Belgique pendant la Première Guerre mondiale
à travers les cartes postales belges et étrangères
De titel van mijn masterproef luidt De afbeelding van België tijdens de Eerste Wereldoorlog
aan de h<strong>and</strong> van Belgische en buitenl<strong>and</strong>se postkaarten. Het onderwerp is relevant om twee
redenen: ten eerste kende de populariteit van de postkaart een hoogtepunt tijdens de Eerste
Wereldoorlog, ten tweede was de Grote Oorlog een heel krachtig moment in de geschiedenis
van de collectieve voorstelling van België in het buitenl<strong>and</strong>. Ons voornaamste doel was de
postkaart in eer te herstellen als een volwaardige historische bron, door haar
wetenschappelijke waarde en haar deelname aan de patriottische propag<strong>and</strong>a duidelijk
aantonen. De analyse van postkaarten als historische bron is een aanpak waar vaak op wordt
neergekeken, en zelf vergeten. Het domein van de postkaarten wordt bijna volledig
verwaarloosd in België. Wij merken op dat de interesse voor de postkaarten in het buitenl<strong>and</strong>
veel groter en dynamischer is. In het algemeen wordt de postkaart verwaarloosd als bron voor
de ondersteuning van doeltreffende propag<strong>and</strong>a en als krachtig overbrengingsmiddel van
ideeën en vormende beelden. Ook v<strong>and</strong>aag nog smeedt de postkaart gedeeltelijk ons beeld en
onze visie op 1914-1918. Tot op v<strong>and</strong>aag durfden slechts weinig historici het aan om de
postkaart de rol die ze verdiend in de Eerste Wereldoorlog (bovenal een morele oorlog waarin
massapropag<strong>and</strong>a een belangrijke rol speelde) toe te schrijven.
De postkaart liet toe om op grote schaal een hele reeks verschillende beelden van België te
verspreiden, doordrongen van zekere ‘mythes’ van het verleden (verhalen en volkse fabels) en
van het discours van de verschillende oorlogsvoerders. Inderdaad, de patriottische postkaart,
met zijn onschuldige voorkomen, is tegelijk het product van een oorlogscultuur en een
krachtdadig propag<strong>and</strong>amiddel. Deze dubbele identiteit, een kruising van twee concepten is
nauw verbonden met de bestudering en de geschiedenis van de Grote Oorlog.
De centrale vraagstelling was de volgende : ‘postkaarten van 1914-1918 : een vervormde
spiegel of een waarheidsgetrouwe afspiegeling van de realiteit ’ Het is bewezen dat de
beelden werden gemanipuleerd, daarom probeerden wij te begrijpen waarom de retouches en
de fotomontages werden uitgevoerd. De uitgevers van kaarten streefden er allereerst naar om
zich een illustratie toe te eigenen door de context te ver<strong>and</strong>eren (door een foutieve legende) of
door de beelden aan te passen en te bewerken (door retouches). Het uiteindelijke resultaat is
de ’creatie’, de montage van realistische patriottische scènes die nooit hebben plaatsgevonden.
Wij helpen dus mee aan de reconstructie van de realiteit aan de h<strong>and</strong> van concrete elementen:
een echte herschrijving van de geschiedenis.
Wij hebben een hele reeks van grote thema’s met betrekking tot België aangeboord. Maar de
koninklijke familie is verreweg het thema dat het meest onze a<strong>and</strong>acht heeft getrokken : elk
lid wordt voorgesteld met een functie of met specifieke attributen. De koning als ridder en de
koningin als verpleegster zijn de twee hoofdfiguren in deze serie. De Natie verschijnt in
21