leprivilegiumfor01gnuoft
leprivilegiumfor01gnuoft leprivilegiumfor01gnuoft
82 LE PRIVILEGIUM FORI faux en lettres apostoliques. « Sed nuUus dixit non fore majus crimen homicidii quam falsare litteras apostolicas, pro obtinendo forte mediocri beneficio.. si ergo majus, ergo gravius puniendum • », Dominicus de sancto Geminiano *, Panormitanus au début du xv* siècle se rallient à cette doctrine '. Le retour à la décrétale novimus. — Ces mêmes docteurs de la fin du xiv* et du début du xv= siècles devaient d'ailleurs, en vertu du môme raisonnement, aller plus loin encore et faire revivre, ou peu s'en faut, l'ancienne théorie canonique du Décret, qui avait été encore celle d'Innocent III dans la décrétale novimus c'est-à-dire l'application de la dégradation et de la livraison au bras séculier à tous les crimes graves. C'est chez Pierre d'Ancharano, dont l'enseignement commence avant 1384, que je rencontre pour la première fois cette opinion nettement exposée. Et il paraît bien, d'après le témoignage des canonistes postérieurs que ce fut son enseignement qui la répandit. Panormitanus raconte qu'étudiant 1. Pierre d'Ancharano qui sur le c. al si clerici se contentait de rapporter l'opinion classique se prononce donc au contraire très nettement sur le c. eum non ab homine (c. 10, X, àejudiciis, II, i, n" 12). 2. « Jure cautum reperitur quod clericus... potest non solum deponi verbaliter. . . sed etiani degradari actualiter ut in crimine haeresis, in homicidio • per insidias pensatas, nam si clericus aliquein per insidias pensatas occident, eum ab altaH evelles, ut in c. 1 de homicidio, in antiquis, secundum veriorem intellectuni hujus capituli ». Dominicus de sancto Geminiano, casiis du c. degradalio c. 2, in VI*, de pœnis. 3. Panormitanus ne s'y rallie toutefois qu'avec bien des hésitations et contradictions. Il témoigne que Vopinio communis était contraire. « Et sic residet communis opinio quod verbaliter depositus numquam traditur curiEe sœcu lari, nisi sequatur incorrigibilitas, etiam si commisisset crimen homicidiii per c. eum non ab homine, quod etiam sequitur hic dominus Antonius nam ibi pro homicidio non fit traditio ». Panormitanns c. at si clerici (c. 4, dejud.. H, i. n» 38). Mais sur le c. 1 de homicidio il écrit au contraire : « Potest inteliigi de morte natiïrali ut quando homicidium est ita qualificatum ut non videatur sufûcere depositio, tune enim débet deponi et tradi curiai sœculari ut moriatur ». A la fin du xv« siècle le canoniste français Helias Régnier reproduit simplement les termes mêmes de Dominicus. Casus longi sur le c, degradalio.
DEUXIÈME PARTIE 83 à Bologne^ il disputa cette question « sub bonsB memoriae domino Petro de Ancharano doctore famosissimo Bononiensi » et conclut avec lui que, si l'homicide simple n'est pas frappé de dégradation, mais seulement de déposition, l'homicide qualifié et la récidife des crimes graves doivent être punis de dégradation et de livraison *. Et en effet Pierre d'Ancharano conclut suriec. cwnnon ab homine que «illa... crimina propter quae débet quis degradari, exempli gratia scripta suntetad similiaetrnajora crimina extendimus... ^)). 1. « Et circa hanc materiam disputavi sub bonîB meniorise domino Petro de Ancharano, doctore famosissimo Bononiensi,dum essem scholariset conclusimus in ista disputatione circa hanc materiam quod cap. cum non ab homine, dum homicidœ imposait tantum pœnam depositionis et nondegradationis seu traditionis curiae sœculari, débet intelligi et restringi in homicidio non qualiûcato, ita quod non transit in aliquam speciem criminis graviorem, puta parricidium, assassinamentum, homicidium sacerdotis, proditionem cum spoliatione bonorum. Item débet intelligi in homicidio, non in pluribus frequentatis diu. Unde si homicidium vel furtum sit quâlificatum, non simplex, ut quia sacerdoteni interfecit proditorie et rébus et pecunia spotiavit et sic bac cupididate ductus, vel interfecit dolose patrem vel matrem, vel ecclesiam incendit vel ecclesiam rébus deputalis ad divinum cultum spotiavit, vel ordinavit prodere patriam, certe in istis gravissimis delictis non videtur sibi vendicare locum c. ciim non ab homine nec communis theorica Doctorum.ut sufïiciat sola depositio. Siniile in illo qui plura commisit homicidia, latrocinia, falsitates vel crimina atrocia ; unde taies sunt per episcopum degradandi et tradendi curife saeculari et ad hoc inducit ipse Petrus plures rationes ». Panormitanus, sur le c. al si clerici (c. 4, X, II, i), n" 38. On pourrait, ajoute-t-il, dans tous les cas où le crime est grave et la peine canonique insuffisante, faire application du principe de la décrétale Cum non ab homine et déclarer que « cum ecclesia non habeat ultra quid faciat » le coupable sera dégradé et livré. Il entrevoit même que Ton pourrait vouloir en revenir à la procédure Justinienne et laisser le bras séculier juger seul, sauf à interrompre sa procédure pour requérir de l'évèque la dégradation, quand il aurait établi la culpabilité ; mais le canoniste n'ose pas aller si loin {in eodem, n" 4). 2. « Primo advertendum est ad casus in quibus traditio potest fleri judici seculari et inter alios est casus cum quis falsat litteras Papœ Item alius cum qnis calumniavit vel contumeliam facit episcopo suo... Sed nuUus dixit non fore majus crimen homicidii quam falsare litteras apostolicas sive Papœ pro obtinendo forte mediocri beneficio... Si ergo majus, ergo gravius judicandum... Illa enim crimina propter quae débet quis degradari exempli gratia scripta sunt et ad similia et majora crimina extendimus ». Petrus de Ancharano, sur le c. cum non ab homine (c. 10, X, II, 1), n° 12.
- Page 359 and 360: . DEUXIÈME PARTIE 31 officielles d
- Page 361 and 362: DEUXIÈME PARTIE 33 ront les canoni
- Page 363 and 364: DEUXIÈME PARTIE 35 à la répressi
- Page 365 and 366: DEUXIÈME PARTIE 37 tous les scrupu
- Page 367 and 368: . DEUXIÈME PARTIE 39 damnation exc
- Page 369 and 370: DEUXIEME PARTIE 41 §6. — La Doct
- Page 371 and 372: DBUXiéMB PARTIE 43 et du priviiegi
- Page 373 and 374: CHAPITRE III LA DOCTRINE DES DÉCR
- Page 375 and 376: DEUXIÈME PARTIE 47 pour la même r
- Page 377 and 378: DEUXIÈME PARTIE 49 Caractère de l
- Page 379 and 380: . DEUXIÈME PARTIE 51 juge d'Églis
- Page 381 and 382: DEUXIÈME PARTIE 53 les canons afri
- Page 383 and 384: DEUXIÈME PARTIE 55 C'est ce que fi
- Page 385 and 386: DEUXIÈME PARTIE 57 plus particuli
- Page 387 and 388: DEUXIÈME PARTIE 59 principe de l'i
- Page 389 and 390: DEUXIÈME PARTIE 61 Guillaume Duran
- Page 391 and 392: DEUXIÈME PARTIE 63 général que l
- Page 393 and 394: DEUXIÈME PARTIE 65 § I. — Les f
- Page 395 and 396: DEUXIÈME PARTIE 67 siastique, avai
- Page 397 and 398: DEUXIÈME PARTIE 69 § 2. — A QUI
- Page 399 and 400: DEUXIÈME PARTIE 71 § 3. — Effet
- Page 401 and 402: DEUXIÈME PARTIE 73 du xiv* siècle
- Page 403 and 404: DEUXIÈME PARTIE 7îi crime de sort
- Page 405 and 406: DEUXIÈME PARTIE 77 cide volontaire
- Page 407 and 408: DEUXIÈME PARTIE 79 retrouvent dans
- Page 409: DEUXIEME PARTIE 81 se trouverait, n
- Page 413 and 414: DEUXIÈME PARTIE 85 docteurs avant
- Page 415 and 416: DEUXIÈME PARTIE ^^7 C'est encore l
- Page 417 and 418: DEUXIÈME PARTIE 89 mot ^ Mais au d
- Page 419 and 420: DEUXIÈME PARTIE 91 pour le juger,
- Page 421 and 422: DEUXIÈME PARTIE 93 Becket et Henri
- Page 423 and 424: CHAPITRE V LA QUERELLE DE THOMAS BE
- Page 425 and 426: DEUXIÈME PARTIE 97 même du confli
- Page 427 and 428: DEUXIÈME PARTIE 99 lité et appel
- Page 429 and 430: DEUXIÈME PARTIE 101 Le roi en effe
- Page 431 and 432: DEUXIÈME PARTIE 103 contraire refu
- Page 433 and 434: DEUXIÈME PARTIE • 105 rendu à p
- Page 435 and 436: DEUXIÈME PARTIE 107 Nous savons en
- Page 437 and 438: • DEUXIÈME PARTIE 109 n'avaient
- Page 439 and 440: DEUXIÈME PARTIE 111 Nous savons pa
- Page 441 and 442: DEUXIÈME PARTIE 113 séculier cher
- Page 443 and 444: CHAPITRE VI LE DROIT ECCLÉSIASTIQU
- Page 445 and 446: • DEUXIÈME PARTIE 117 que l'év
- Page 447 and 448: DEUXIÈME PARTIE 119 Quelques anné
- Page 449 and 450: DEUXIÈME PARTIE 121 chargeant l'é
- Page 451 and 452: DEUXIÈME PARTIE 123 répond pas ne
- Page 453 and 454: CHAPITRE VII DES QUATRE CAS DE LIVR
- Page 455 and 456: DEUXIÈME PARTIE 127 Et l'on peut a
- Page 457 and 458: DEUXIÈME PARTIE 129 Mais il est bi
- Page 459 and 460: DEUXIÈME PARTIE 131 saires « à l
82 LE PRIVILEGIUM FORI<br />
faux en lettres apostoliques. « Sed nuUus dixit non fore<br />
majus crimen homicidii quam falsare litteras apostolicas,<br />
pro obtinendo forte mediocri beneficio.. si<br />
ergo majus, ergo<br />
gravius puniendum • », Dominicus de sancto Geminiano *,<br />
Panormitanus au début du xv* siècle se rallient à cette<br />
doctrine '.<br />
Le retour à la<br />
décrétale novimus. — Ces mêmes docteurs<br />
de la fin du xiv* et du début du xv= siècles devaient d'ailleurs,<br />
en vertu du môme raisonnement, aller plus loin<br />
encore et faire revivre, ou peu s'en faut, l'ancienne théorie<br />
canonique du Décret, qui avait été encore celle d'Innocent<br />
III dans la décrétale novimus c'est-à-dire l'application<br />
de la dégradation et de la livraison au bras séculier à tous<br />
les crimes graves.<br />
C'est chez Pierre d'Ancharano, dont l'enseignement commence<br />
avant 1384, que je rencontre pour la première fois<br />
cette opinion nettement exposée. Et il paraît bien, d'après le<br />
témoignage des canonistes postérieurs que ce fut son enseignement<br />
qui la répandit. Panormitanus raconte qu'étudiant<br />
1. Pierre d'Ancharano qui sur le c. al si clerici se contentait de rapporter<br />
l'opinion classique se prononce donc au contraire très nettement sur le c.<br />
eum non ab homine (c. 10, X, àejudiciis, II, i, n" 12).<br />
2. « Jure cautum reperitur quod clericus... potest non solum deponi verbaliter.<br />
. . sed etiani degradari actualiter ut in crimine haeresis, in homicidio<br />
•<br />
per insidias pensatas, nam si clericus aliquein per insidias pensatas occident,<br />
eum ab altaH evelles, ut in c. 1 de homicidio, in antiquis, secundum veriorem<br />
intellectuni hujus capituli ». Dominicus de sancto Geminiano, casiis du c.<br />
degradalio c. 2, in VI*, de pœnis.<br />
3. Panormitanus ne s'y rallie toutefois qu'avec bien des hésitations et contradictions.<br />
Il témoigne que Vopinio communis était contraire. « Et sic residet<br />
communis opinio quod verbaliter depositus numquam traditur curiEe sœcu<br />
lari, nisi sequatur incorrigibilitas, etiam si commisisset crimen homicidiii<br />
per c. eum non ab homine, quod etiam sequitur hic dominus Antonius nam ibi<br />
pro homicidio non fit traditio ». Panormitanns c. at si clerici (c. 4, dejud.. H, i.<br />
n» 38). Mais sur le c. 1 de homicidio il écrit au contraire : « Potest inteliigi de<br />
morte natiïrali ut quando homicidium est ita qualificatum ut non videatur<br />
sufûcere depositio, tune enim débet deponi et tradi curiai sœculari ut<br />
moriatur ». A la fin du xv« siècle le canoniste français Helias Régnier reproduit<br />
simplement les termes mêmes de Dominicus. Casus longi sur le c,<br />
degradalio.