leprivilegiumfor01gnuoft

leprivilegiumfor01gnuoft leprivilegiumfor01gnuoft

09.01.2015 Views

82 LE PRIVILEGIUM FORI faux en lettres apostoliques. « Sed nuUus dixit non fore majus crimen homicidii quam falsare litteras apostolicas, pro obtinendo forte mediocri beneficio.. si ergo majus, ergo gravius puniendum • », Dominicus de sancto Geminiano *, Panormitanus au début du xv* siècle se rallient à cette doctrine '. Le retour à la décrétale novimus. — Ces mêmes docteurs de la fin du xiv* et du début du xv= siècles devaient d'ailleurs, en vertu du môme raisonnement, aller plus loin encore et faire revivre, ou peu s'en faut, l'ancienne théorie canonique du Décret, qui avait été encore celle d'Innocent III dans la décrétale novimus c'est-à-dire l'application de la dégradation et de la livraison au bras séculier à tous les crimes graves. C'est chez Pierre d'Ancharano, dont l'enseignement commence avant 1384, que je rencontre pour la première fois cette opinion nettement exposée. Et il paraît bien, d'après le témoignage des canonistes postérieurs que ce fut son enseignement qui la répandit. Panormitanus raconte qu'étudiant 1. Pierre d'Ancharano qui sur le c. al si clerici se contentait de rapporter l'opinion classique se prononce donc au contraire très nettement sur le c. eum non ab homine (c. 10, X, àejudiciis, II, i, n" 12). 2. « Jure cautum reperitur quod clericus... potest non solum deponi verbaliter. . . sed etiani degradari actualiter ut in crimine haeresis, in homicidio • per insidias pensatas, nam si clericus aliquein per insidias pensatas occident, eum ab altaH evelles, ut in c. 1 de homicidio, in antiquis, secundum veriorem intellectuni hujus capituli ». Dominicus de sancto Geminiano, casiis du c. degradalio c. 2, in VI*, de pœnis. 3. Panormitanus ne s'y rallie toutefois qu'avec bien des hésitations et contradictions. Il témoigne que Vopinio communis était contraire. « Et sic residet communis opinio quod verbaliter depositus numquam traditur curiEe sœcu lari, nisi sequatur incorrigibilitas, etiam si commisisset crimen homicidiii per c. eum non ab homine, quod etiam sequitur hic dominus Antonius nam ibi pro homicidio non fit traditio ». Panormitanns c. at si clerici (c. 4, dejud.. H, i. n» 38). Mais sur le c. 1 de homicidio il écrit au contraire : « Potest inteliigi de morte natiïrali ut quando homicidium est ita qualificatum ut non videatur sufûcere depositio, tune enim débet deponi et tradi curiai sœculari ut moriatur ». A la fin du xv« siècle le canoniste français Helias Régnier reproduit simplement les termes mêmes de Dominicus. Casus longi sur le c, degradalio.

DEUXIÈME PARTIE 83 à Bologne^ il disputa cette question « sub bonsB memoriae domino Petro de Ancharano doctore famosissimo Bononiensi » et conclut avec lui que, si l'homicide simple n'est pas frappé de dégradation, mais seulement de déposition, l'homicide qualifié et la récidife des crimes graves doivent être punis de dégradation et de livraison *. Et en effet Pierre d'Ancharano conclut suriec. cwnnon ab homine que «illa... crimina propter quae débet quis degradari, exempli gratia scripta suntetad similiaetrnajora crimina extendimus... ^)). 1. « Et circa hanc materiam disputavi sub bonîB meniorise domino Petro de Ancharano, doctore famosissimo Bononiensi,dum essem scholariset conclusimus in ista disputatione circa hanc materiam quod cap. cum non ab homine, dum homicidœ imposait tantum pœnam depositionis et nondegradationis seu traditionis curiae sœculari, débet intelligi et restringi in homicidio non qualiûcato, ita quod non transit in aliquam speciem criminis graviorem, puta parricidium, assassinamentum, homicidium sacerdotis, proditionem cum spoliatione bonorum. Item débet intelligi in homicidio, non in pluribus frequentatis diu. Unde si homicidium vel furtum sit quâlificatum, non simplex, ut quia sacerdoteni interfecit proditorie et rébus et pecunia spotiavit et sic bac cupididate ductus, vel interfecit dolose patrem vel matrem, vel ecclesiam incendit vel ecclesiam rébus deputalis ad divinum cultum spotiavit, vel ordinavit prodere patriam, certe in istis gravissimis delictis non videtur sibi vendicare locum c. ciim non ab homine nec communis theorica Doctorum.ut sufïiciat sola depositio. Siniile in illo qui plura commisit homicidia, latrocinia, falsitates vel crimina atrocia ; unde taies sunt per episcopum degradandi et tradendi curife saeculari et ad hoc inducit ipse Petrus plures rationes ». Panormitanus, sur le c. al si clerici (c. 4, X, II, i), n" 38. On pourrait, ajoute-t-il, dans tous les cas où le crime est grave et la peine canonique insuffisante, faire application du principe de la décrétale Cum non ab homine et déclarer que « cum ecclesia non habeat ultra quid faciat » le coupable sera dégradé et livré. Il entrevoit même que Ton pourrait vouloir en revenir à la procédure Justinienne et laisser le bras séculier juger seul, sauf à interrompre sa procédure pour requérir de l'évèque la dégradation, quand il aurait établi la culpabilité ; mais le canoniste n'ose pas aller si loin {in eodem, n" 4). 2. « Primo advertendum est ad casus in quibus traditio potest fleri judici seculari et inter alios est casus cum quis falsat litteras Papœ Item alius cum qnis calumniavit vel contumeliam facit episcopo suo... Sed nuUus dixit non fore majus crimen homicidii quam falsare litteras apostolicas sive Papœ pro obtinendo forte mediocri beneficio... Si ergo majus, ergo gravius judicandum... Illa enim crimina propter quae débet quis degradari exempli gratia scripta sunt et ad similia et majora crimina extendimus ». Petrus de Ancharano, sur le c. cum non ab homine (c. 10, X, II, 1), n° 12.

82 LE PRIVILEGIUM FORI<br />

faux en lettres apostoliques. « Sed nuUus dixit non fore<br />

majus crimen homicidii quam falsare litteras apostolicas,<br />

pro obtinendo forte mediocri beneficio.. si<br />

ergo majus, ergo<br />

gravius puniendum • », Dominicus de sancto Geminiano *,<br />

Panormitanus au début du xv* siècle se rallient à cette<br />

doctrine '.<br />

Le retour à la<br />

décrétale novimus. — Ces mêmes docteurs<br />

de la fin du xiv* et du début du xv= siècles devaient d'ailleurs,<br />

en vertu du môme raisonnement, aller plus loin<br />

encore et faire revivre, ou peu s'en faut, l'ancienne théorie<br />

canonique du Décret, qui avait été encore celle d'Innocent<br />

III dans la décrétale novimus c'est-à-dire l'application<br />

de la dégradation et de la livraison au bras séculier à tous<br />

les crimes graves.<br />

C'est chez Pierre d'Ancharano, dont l'enseignement commence<br />

avant 1384, que je rencontre pour la première fois<br />

cette opinion nettement exposée. Et il paraît bien, d'après le<br />

témoignage des canonistes postérieurs que ce fut son enseignement<br />

qui la répandit. Panormitanus raconte qu'étudiant<br />

1. Pierre d'Ancharano qui sur le c. al si clerici se contentait de rapporter<br />

l'opinion classique se prononce donc au contraire très nettement sur le c.<br />

eum non ab homine (c. 10, X, àejudiciis, II, i, n" 12).<br />

2. « Jure cautum reperitur quod clericus... potest non solum deponi verbaliter.<br />

. . sed etiani degradari actualiter ut in crimine haeresis, in homicidio<br />

•<br />

per insidias pensatas, nam si clericus aliquein per insidias pensatas occident,<br />

eum ab altaH evelles, ut in c. 1 de homicidio, in antiquis, secundum veriorem<br />

intellectuni hujus capituli ». Dominicus de sancto Geminiano, casiis du c.<br />

degradalio c. 2, in VI*, de pœnis.<br />

3. Panormitanus ne s'y rallie toutefois qu'avec bien des hésitations et contradictions.<br />

Il témoigne que Vopinio communis était contraire. « Et sic residet<br />

communis opinio quod verbaliter depositus numquam traditur curiEe sœcu<br />

lari, nisi sequatur incorrigibilitas, etiam si commisisset crimen homicidiii<br />

per c. eum non ab homine, quod etiam sequitur hic dominus Antonius nam ibi<br />

pro homicidio non fit traditio ». Panormitanns c. at si clerici (c. 4, dejud.. H, i.<br />

n» 38). Mais sur le c. 1 de homicidio il écrit au contraire : « Potest inteliigi de<br />

morte natiïrali ut quando homicidium est ita qualificatum ut non videatur<br />

sufûcere depositio, tune enim débet deponi et tradi curiai sœculari ut<br />

moriatur ». A la fin du xv« siècle le canoniste français Helias Régnier reproduit<br />

simplement les termes mêmes de Dominicus. Casus longi sur le c,<br />

degradalio.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!