MECANIQUE RATIONNELLE
UMBB Boumerdès, Faculté des sciences, Département de physique Cours exercices, Mécanique Rationnelle : TCT et LMD-ST sem :3 A.KADI 5.3. Formule de la base mobile → → → Soit R ( O , x , y , z ) un repère fixe et R ( O , x , y , z ) un repère mobile par rapport au i i i i i k k → k → k → k premier. Les vecteurs unitaires du repère R k sont orthogonaux entre eux et de module constant et égale à 1, mais ils changent de direction dans l’espace. → → → x = y = z = 1 et x . y = 0 , x . z = 0 , y . z = 0 k k k → k → k Nous allons déterminer les dérivées de ces vecteurs dans le repère R i : → k → k → k → k → i d x dt k , → i d y dt k , → i d z dt k → • → → → → → → i Soit Ω k = θ ( a xk + b yk + c zk ) , le vecteur rotation de la base Rk ( Ok , xk , yk , zk ) par rapport à → → → la base R ( O , x , y , z ) . i i i i Nous avons alors les relations suivantes : i → i d xk dθ d i dt → x k → i d yk dθ d i dt → y k → i d zk dθ d i → z dt k ⊥ x → k ⇒ → i d xk dθ → ∈ ( y k → , z k ) i d x → → → k ; nous pouvons écrire : = 0. xk + c yk − b zk ) dθ ⎛a⎞ ⎛1⎞ → i i → → → • • → d x ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ → k d θ i = = ( 0. xk + c yk − b zk ) θ = θ b ∧ 0 = Ω k ∧ xk ⊥ y → k dθ ⇒ dt → i d yk dθ → ∈ ( x k → , z k ) ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎝ c ⎠ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎝0⎠ i d y → → → k ; nous pouvons écrire : = −c xk + 0. yk + a zk ) dθ ⎛a⎞ ⎛0⎞ → i i → → → • • → d y ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ → k d θ i = = ( −c xk + 0. yk + a zk ) θ = θ b ∧ 1 = Ω k ∧ yk ⊥ z → k dθ ⇒ dt → i d zk dθ → ∈ ( x k → , y k ) ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎝ c ⎠ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎝0⎠ i d zk ; nous pouvons écrire : = b x → − → + 0. → k a yk zk ) dθ ⎛a⎞ ⎛0⎞ → i i → → → • • → d z ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ → k d θ i = = ( b xk − yk + 0. zk ) θ = θ b ∧ 0 = Ω k ∧ zk dθ dt ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎝ c ⎠ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎝1⎠ → → → Nous avons donc : → i d x dt k → → i = Ω k ∧ xk ; → i d y dt k → → i = Ω k ∧ yk ; → i d z dt k → → i = Ω k ∧ zk 221
UMBB Boumerdès, Faculté des sciences, Département de physique Cours exercices, Mécanique Rationnelle : TCT et LMD-ST sem :3 A.KADI 5.4. Dérivée dans le repère R d’un vecteur (t) exprimé dans un repère i Le vecteur (t) s’écrira : V t) X x + Y y Z z dans le repère R . V → V → → ( = → → + → k k k k k k k Rk Sa dérivée dans le repère R k a pour expression : Sa dérivée dans le repère R i s’écrira : → k d V ( t) dt • → • → • → = X k xk + Y k yk + Z k zk → i → k → → → → → d V ( t → i i i = + X k Ω k ∧ xk + Yk Ω k ∧ yk + Z k Ω k ∧ zk d V ( t) ) dt dt → i d V ( t) dt = d → k V ( t) + Ω dt → i k ⎛ ∧ ⎜ X ⎝ k → x + Y k k → y + Z k k → z k ⎞ ⎟ ⎠ = d → k V ( t) + Ω dt → i k → ∧V ( t) i k → d V ( t) d V ( t) → i On obtient finalement : = + Ω k ∧V ( t) dt dt → → 5.5. Propriétés du vecteur → Ω i k → a) Le vecteur Ω i k est antisymétrique par rapport aux indices i et j : → i k Ω → k i = −Ω → → i j i b) Formule de Chasles : Ω = Ω + Ω (principe de composition) k k → j c) d i dt → i k Ω = d k dt → i k Ω égalité des dérivées par rapport aux indices. 6. Angles d’Euler 6.1 Angles d’Euler de type 1 → → Soit R ( O , x , y , z ) un repère fixe et R ( O , x , y , z ) un repère lié au solide (S), en i mouvement quelconque dans l’espace. Le centreO du repère R appartient au solide O k ∈ (S) . i i i → i k Dans le cas des angles d’Euler de type 1, on considère que les centres O et O des deux repères sont confondus : O ≡ , ce qui signifie que le repère R ne fait que des rotations i O k k → k → k → k k k k i k 222
- Page 163 and 164: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 165 and 166: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 167 and 168: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 169 and 170: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 171 and 172: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 173 and 174: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 175 and 176: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 177 and 178: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 179 and 180: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 181 and 182: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 183 and 184: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 185 and 186: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 187 and 188: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 189 and 190: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 191 and 192: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 193 and 194: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 195 and 196: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 197 and 198: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 199 and 200: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 201 and 202: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 203 and 204: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 205 and 206: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 207 and 208: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 209 and 210: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 211 and 212: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 213: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 217 and 218: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 219 and 220: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 221 and 222: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 223 and 224: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 225 and 226: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 227 and 228: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 229 and 230: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 231 and 232: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 233 and 234: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 235 and 236: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 237 and 238: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 239 and 240: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 241 and 242: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 243 and 244: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 245 and 246: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 247 and 248: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 249 and 250: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 251 and 252: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 253 and 254: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 255 and 256: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 257 and 258: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 259 and 260: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 261 and 262: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
- Page 263 and 264: UMBB Boumerdès, Faculté des scien
UMBB Boumerdès, Faculté des sciences, Département de physique<br />
Cours exercices, Mécanique Rationnelle : TCT et LMD-ST sem :3<br />
A.KADI<br />
5.3. Formule de la base mobile<br />
→<br />
→<br />
→<br />
Soit R ( O , x , y , z ) un repère fixe et R ( O , x , y , z ) un repère mobile par rapport au<br />
i<br />
i<br />
i<br />
i<br />
i<br />
k<br />
k<br />
→<br />
k<br />
→<br />
k<br />
→<br />
k<br />
premier. Les vecteurs unitaires du repère<br />
R k<br />
sont orthogonaux entre eux et de module<br />
constant et égale à 1, mais ils changent de direction dans l’espace.<br />
→<br />
→<br />
→<br />
x = y = z = 1 et x . y = 0 , x . z = 0 , y . z = 0<br />
k<br />
k<br />
k<br />
→<br />
k<br />
→<br />
k<br />
Nous allons déterminer les dérivées de ces vecteurs dans le repère R i<br />
:<br />
→<br />
k<br />
→<br />
k<br />
→<br />
k<br />
→<br />
k<br />
→<br />
i<br />
d x<br />
dt<br />
k<br />
,<br />
→<br />
i<br />
d y<br />
dt<br />
k<br />
,<br />
→<br />
i<br />
d z<br />
dt<br />
k<br />
→ • → → →<br />
→ → →<br />
i<br />
Soit Ω<br />
k<br />
= θ ( a xk<br />
+ b yk<br />
+ c zk<br />
) , le vecteur rotation de la base Rk<br />
( Ok<br />
, xk<br />
, yk<br />
, zk<br />
) par rapport à<br />
→<br />
→<br />
→<br />
la base R ( O , x , y , z ) .<br />
i<br />
i<br />
i<br />
i<br />
Nous avons alors les relations suivantes :<br />
i<br />
→<br />
i<br />
d xk<br />
dθ<br />
d<br />
i<br />
dt<br />
→<br />
x<br />
k<br />
→<br />
i<br />
d yk<br />
dθ<br />
d<br />
i<br />
dt<br />
→<br />
y<br />
k<br />
→<br />
i<br />
d zk<br />
dθ<br />
d<br />
i<br />
→<br />
z<br />
dt<br />
k<br />
⊥ x<br />
→<br />
k<br />
⇒<br />
→<br />
i<br />
d xk<br />
dθ<br />
→<br />
∈ ( y<br />
k<br />
→<br />
, z<br />
k<br />
)<br />
i<br />
d x<br />
→ → →<br />
k<br />
; nous pouvons écrire : = 0. xk<br />
+ c yk<br />
− b zk<br />
)<br />
dθ<br />
⎛a⎞<br />
⎛1⎞<br />
→<br />
i i<br />
→ → → • •<br />
→<br />
d x<br />
⎜ ⎟ ⎜ ⎟<br />
→<br />
k d θ<br />
i<br />
= = ( 0. xk<br />
+ c yk<br />
− b zk<br />
) θ = θ b ∧ 0 = Ω<br />
k<br />
∧ xk<br />
⊥ y<br />
→<br />
k<br />
dθ<br />
⇒<br />
dt<br />
→<br />
i<br />
d yk<br />
dθ<br />
→<br />
∈ ( x<br />
k<br />
→<br />
, z<br />
k<br />
)<br />
⎜ ⎟<br />
⎜ ⎟<br />
⎝ c ⎠<br />
⎜ ⎟<br />
⎜ ⎟<br />
⎝0⎠<br />
i<br />
d y<br />
→ → →<br />
k<br />
; nous pouvons écrire : = −c xk<br />
+ 0. yk<br />
+ a zk<br />
)<br />
dθ<br />
⎛a⎞<br />
⎛0⎞<br />
→<br />
i i<br />
→ → → • •<br />
→<br />
d y<br />
⎜ ⎟ ⎜ ⎟<br />
→<br />
k d θ<br />
i<br />
= = ( −c xk<br />
+ 0. yk<br />
+ a zk<br />
) θ = θ b ∧ 1 = Ω<br />
k<br />
∧ yk<br />
⊥ z<br />
→<br />
k<br />
dθ<br />
⇒<br />
dt<br />
→<br />
i<br />
d zk<br />
dθ<br />
→<br />
∈ ( x<br />
k<br />
→<br />
, y<br />
k<br />
)<br />
⎜ ⎟<br />
⎜ ⎟<br />
⎝ c ⎠<br />
⎜ ⎟<br />
⎜ ⎟<br />
⎝0⎠<br />
i<br />
d zk<br />
; nous pouvons écrire : = b x<br />
→<br />
−<br />
→<br />
+ 0.<br />
→<br />
k<br />
a yk<br />
zk<br />
)<br />
dθ<br />
⎛a⎞<br />
⎛0⎞<br />
→<br />
i i<br />
→ → → • •<br />
→<br />
d z<br />
⎜ ⎟ ⎜ ⎟<br />
→<br />
k d θ<br />
i<br />
= = ( b xk<br />
− yk<br />
+ 0. zk<br />
) θ = θ b ∧ 0 = Ω<br />
k<br />
∧ zk<br />
dθ<br />
dt<br />
⎜ ⎟<br />
⎜ ⎟<br />
⎝ c ⎠<br />
⎜ ⎟<br />
⎜ ⎟<br />
⎝1⎠<br />
→<br />
→<br />
→<br />
Nous avons donc :<br />
→<br />
i<br />
d x<br />
dt<br />
k<br />
→ →<br />
i<br />
= Ω<br />
k<br />
∧ xk<br />
;<br />
→<br />
i<br />
d y<br />
dt<br />
k<br />
→ →<br />
i<br />
= Ω<br />
k<br />
∧ yk<br />
;<br />
→<br />
i<br />
d z<br />
dt<br />
k<br />
→ →<br />
i<br />
= Ω<br />
k<br />
∧ zk<br />
221