Creatief met hout Créer avec le bois - Willy Vanhoutte

4
Houtdraaibeitels, Outils de tournage
• Anders dan steekbeitels en sculpteerbeitels bijvoorbeeld worden houtdraaibeitels vandaag de dag niet meer gemaakt in koolstofstaal, maar
bijna uitsluitend in HSS-staal. Net zoals koolstofstaal bevat HSS-staal koolstof, maar daarnaast ook diverse metallo ïden, waardoor bepaalde
eigenschappen zoals elasticiteit, hardheid, en tempera tuurvastheid sterk verbeterd worden. HSS houtdraaibeitels zijn veel harder, zij moeten
dus minder vaak geslepen worden, en gaan daardoor veel langer mee. De standtijd van een HSS beitel is ongeveer zes maal zo lang als die van
een kool stofstaalbeitel, en dank zij zijn hoge temperatuurbestendigheid is het gevaar voor verbranden van de beitel bij het “droog” slijpen sterk
gereduceerd.
Veruit het grootste deel van de HSS houtdraaibeitels wordt gemaakt in SHEF FIELD, Engeland: ROBERT SORBY, HAMLET, CROWN, HENRY
TAYLOR, enz. In principe gebruiken al deze fabrikanten hetzelfde basismateriaal namelijk het fameuze M2 HSS staal, maar het finale resultaat,
in termen van kwaliteit, wordt bepaald door de manier waarop dat basismateriaal bewerkt wordt tijdens de fabricatie van de beitel. Het smeden
en het harden van HSS staal kan inderdaad op verschillende manieren gebeuren, waarbij de ene manier veel ar beidsintensiever is dan de andere.
Dat verklaart meteen ook het relatief grote prijsverschil tussen de verschillende merken.
Er zijn twee categorieën van houtdraaibeitels: de snijdende beitels en de schrapers.
Snijdende beitels hebben altijd een scherpe snijhoek, en dus een lange vouw. De snijhoek kan, volgens de soort beitel, variëren tussen 25° en
45°. Snijdende beitels zijn vormgevers. Schrapers daarentegen worden bijna uitsluitend gebruikt voor de afwerking van kops hout. Zij hebben
een relatief stompe snijhoek (ongeveer 80°). Schrapen is dikwijls een tussenstap tussen het vormgeven (met een guts) en het schuren. Tot de
familie van de schrapers behoren ook de beitels met oriënteerbare snijplaatjes. Deze beitels worden onder andere gebruikt op moeilijk bereikbare
(of moeilijk zichtbare) plaatsen, waar het gebruik van snijdende beitels niet meer mogelijk of te gevaarlijk is.
De meest gebruikte draaibeitels worden hieronder opgesomd.
• A l’inverse de bédanes et outils de sculpteur par exemple, les outils de tournage ne se font à ce jour plus en acier au carbone mais presqu‘exclusivement
en acier HSS. Comme l’acier au carbone, l’HSS contient du carbone mais en plus des métalloïdes, par lesquels certains facteurs tels
que l’élasticité, la dureté et la résistance à la température sont fortement améliorés. Les outils de tour en HSS sont plus durs; c’est pourquoi ils
nécessitent moins d’affûtage et ont donc une longévité plus importante. La durée de vie d’un outil de tour en HSS est grosso modo 6 fois supérieure
à celle d’un outil au carbone, sa résistance à la température permet de réduire l’effet de surchauffe lors des opérations d’aiguisage sur des
meules à sec.
La plus grande partie des outils de tournage en HSS sont fabriqués à SHEFFIELD au Royaume-Uni (berceau de l’outil de coupe) ROBERT SORBY,
HAMLET, CROWN, HENRY TAYLOR, etc .. En principe, chacun de ces fabricants utilise le même matériau de base pour la fabrication des outils de
tournage, soit le fameux HSS M2, mais en terme de qualité, le façonnage du matériau pendant l’usinage est déterminant. Forger et durcir l’acier
HSS peuvent en effet se faire de différentes manières, demandant plus ou moins d’intensité de main d’œuvre. Ceci explique dans beaucoup de
cas la différence de prix qu’il peut y avoir entre les différentes marques.
Il existe 2 catégories d’ouils de tournage: les outils coupants et les racloirs.
Les outils coupants ont toujours un angle tranchant aigu et donc un long biseau. L’angle peut varier en fonction de l’outil de 25° à 45°. Les outils
coupants donnent la forme à la pièce. Les racloirs sont en revanche principalement utilisés pour la finition de bois de bout. Ils ont un angle relativement
obtus (environ 80°). Travailler avec le racloir est souvent une opération intermédiaire entre le travail de profilage et le ponçage. Vous
trouverez également dans la même famille les racloirs à plaquettes orientables, ces outils seront utilisés dans des endroits difficiles d’accès ou
pour des endroits invisibles, là où l’utilisation d’outils coupants est impossible ou trop dangereuse.
Les outils les plus courants sont illustrés et décrits ci-dessous.
AFRUWGUTS
Deze beitel wordt uitsluitend gebruikt bij het draaien tussen
de centers om op een veilige en snelle manier een vierkant
stuk hout af te ronden. Dank zij zijn diepe U-vorm blijven de
hoeken op een veilige afstand van het werkstuk.
GOUGE À DEGROSSIR
Cet outil s’utilise exclusivement entre pointes afin d’obtenir
rapidement et en toute sécurité un cylindre au départ du bois
brut. Les pointes de l’outil sont gardées à une distance sécurisante
de la pièce grâce à sa forme profonde en “U”.
PROFILEERGUTS
Een profileerguts wordt gebruikt voor het profileren
(vormgeven) bij het draaien tussen de centers. Bij het
maken van holle vormen wordt een “scheppende” beweging
uitgevoerd, waarbij de vouw in contact blijft met het
hout. Voor bolle vormen wordt een “rollende” beweging
uitgevoerd. Bij het einde van de beweging ligt het gereedschap
op zijn kant.
PROFILEERGUTS “CONTINENTAL / GERMAN STYLE”
Deze op vorm gesmede profileerguts heeft een wat dieper
U-profiel en overal dezelfde wanddikte. Daardoor is hij
uiterst handelbaar bij het profileren.
GOUGE À PROFILER
Cette gouge est destinée pour profiler le bois lors du tournage
entre les pointes. Pour les formes concaves, il faudra
faire un mouvement de pelletage par lequel le biseau de
l’outil restera en contact avec le bois. Pour les formes convexes
il faudra appliquer un mouvement roulé par lequel
en fin de course l’outil sera sur son côté.
GOUGE À PROFILER “CONTINENTAL / GERMAN STYLE”
Cet outil de profilage forgé à forme a un profil en “U” plus
profond et une paroi de même épaisseur partout. Par ce
fait il est extrêmement maniable pour le profilage.