"L'indispensable en Alsace" (PDF, 415 Ko) - Olca
"L'indispensable en Alsace" (PDF, 415 Ko) - Olca
"L'indispensable en Alsace" (PDF, 415 Ko) - Olca
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Petit lexique français-alsaci<strong>en</strong><br />
de l’indisp<strong>en</strong>sable <strong>en</strong> alsace<br />
Wàs<br />
brücht m’r<br />
im Elsàss ?<br />
Office pour la Langue<br />
et la Culture d’Alsace<br />
Elsassisches Sprochàmt<br />
www.olcalsace.org
Ce petit lexique s’adresse à tous ceux<br />
qui ont <strong>en</strong>vie de découvrir ou de redécouvrir<br />
le dialecte alsaci<strong>en</strong> à travers le vocabulaire<br />
du quotidi<strong>en</strong>. Loin d’être exhaustif,<br />
il se veut avant tout fonctionnel et facile<br />
à compr<strong>en</strong>dre. Il a été rédigé par thèmes.<br />
Ceci nous étant apparu comme le plus pratique<br />
pour le lecteur.<br />
L’orthographe adoptée est restée la plus proche<br />
possible des mots d’origine, sans pour autant<br />
prét<strong>en</strong>dre être l’unique graphie possible.<br />
Le parler alsaci<strong>en</strong> ret<strong>en</strong>u est une variante<br />
du bas-alémanique du nord parce qu’il<br />
est celui le mieux maîtrisé par les auteurs.<br />
Cep<strong>en</strong>dant, autant que faire se peut, nous avons<br />
essayé de donner la traduction <strong>en</strong> haut-rhinois<br />
lorsque celle-ci diffère du bas-rhinois.<br />
Ce lexique est égalem<strong>en</strong>t téléchargeable et<br />
disponible <strong>en</strong> version sonore sur le site Internet :<br />
www.olcalsace.org.<br />
Chaque mot y est prononcé dans une variante<br />
bas-rhinoise et haut-rhinoise.<br />
Viel Vergnieje.<br />
2
Wàs<br />
brücht m’r<br />
im Elsàss ?<br />
L’Alsace<br />
Le Haut-Rhin<br />
Le Bas-Rhin<br />
‘s Elsàss<br />
‘s Iwerlànd<br />
‘s Unterlànd<br />
‘s Ingerlànd<br />
Les villes principales<br />
d’ Häuptstädt<br />
d’ Hoiptstadt<br />
Colmar<br />
Guebwiller<br />
Hagu<strong>en</strong>au<br />
Mulhouse<br />
Saverne<br />
Sélestat<br />
Strasbourg<br />
<strong>Ko</strong>lmer<br />
Gäwiller<br />
Gawiller<br />
Haw<strong>en</strong>aa<br />
Hàj<strong>en</strong>ài / Hàg<strong>en</strong>ài<br />
Milhüse<br />
Milhüsa<br />
Zàwere<br />
Schlettstàdt<br />
Strossburi<br />
Strossburig<br />
Wissembourg Wisseburi /<br />
Weisseburch<br />
Wisseburig<br />
3
Les basiques<br />
gànz einfàch<br />
gànz eifàch<br />
4<br />
à bi<strong>en</strong>tôt<br />
bis bàll<br />
à vos souhaits ! G’sundheit !<br />
à vous aussi<br />
adieu<br />
au revoir<br />
bi<strong>en</strong>v<strong>en</strong>ue<br />
bon appétit<br />
bon appétit<br />
(<strong>en</strong> réponse)<br />
bonjour<br />
glichfàlls / ewefàlls<br />
àdje<br />
àdje / aur’voir<br />
willkomme<br />
e Güeter<br />
e Güatar<br />
e Bessere<br />
e Bessera<br />
buschur<br />
güater Dàj<br />
bonjour (le matin) güete Morje<br />
güata Morga<br />
bonne après-midi e sche<strong>en</strong>er Noochmiddàà<br />
e sche<strong>en</strong>er Noomiddàj /<br />
Nochmiddàg<br />
bonne chance<br />
bonne journée<br />
bonne nuit<br />
bonne soirée<br />
bonsoir<br />
merci beaucoup<br />
viel Glìck<br />
e sche<strong>en</strong>er Dàà<br />
e sche<strong>en</strong>er Dàj / Dàg<br />
güet(i) Nàcht<br />
güeta Nàcht<br />
e sche<strong>en</strong>er Owe<br />
e sche<strong>en</strong>er Owa / Oba<br />
güete-n-Owe<br />
güeta-n-Owa<br />
vielmols merci
non<br />
oui<br />
naan / nä<br />
naj<br />
ja / jà<br />
salut tout le monde salü bisàmme<br />
s’il vous plaît w<strong>en</strong>n’s beliebt /<br />
wànn’s beliebt<br />
wa(nn)’s beliebt<br />
Au quotidi<strong>en</strong><br />
jede Dàà<br />
jeda Dàj / Dàg<br />
ce sera tout ! diss war’s !<br />
dàss war’s ! / dàss isch’s gsì !<br />
comm<strong>en</strong>t ça va ? wie geht’s ?<br />
comm<strong>en</strong>t wie heisch Dü ?<br />
t’appelles-tu ?<br />
je m’appelle… ich heiss…<br />
je ne parle ich redd nitt Elsassisch /<br />
pas alsaci<strong>en</strong> Elsässisch<br />
je parle alsaci<strong>en</strong> ich redd Elsassisch /<br />
Elsässisch<br />
j’habite à la ich wohn uf’m Lànd<br />
campagne<br />
j’habite à… ich wohn in…<br />
j’habite <strong>en</strong> ville ich wohn in de Stàdt<br />
j’habite un village ich wohn im e Dorf<br />
nous sommes à… mir sinn in…<br />
où habites-tu ? wo wohnsch Dü ?<br />
où sommes-nous ? wo sinn mir do ?<br />
très bi<strong>en</strong>, merci ! gànz güet, merci !<br />
5
Les chiffres<br />
d’ Zàhle<br />
d’ Zàhla<br />
1 eins<br />
2 zwei<br />
3 drej<br />
4 vier<br />
5 finf<br />
6 sechs<br />
7 siwwe<br />
siwwa / sibba<br />
8 àcht<br />
9 niin<br />
10 zehn<br />
11 elf<br />
12 zwelf<br />
13 drittzehn<br />
14 vierzehn<br />
15 fufzehn<br />
16 sächzehn / sachzehn<br />
17 siwwezehn<br />
18 àchtzehn<br />
19 niinzehn<br />
20 zwànzig<br />
30 drissig<br />
40 vierzig<br />
50 fufzig<br />
60 sächzig / sachzig<br />
6
70 siwwezig<br />
80 àchtzig<br />
90 niinzig<br />
100 hundert<br />
1000 döisig<br />
Les couleurs<br />
blanc<br />
bleu<br />
brun<br />
gris<br />
jaune<br />
noir<br />
rouge<br />
vert<br />
d’ Fàrwe<br />
d’ Fàrwa<br />
wiss<br />
blöi<br />
bloi / blài<br />
brün<br />
gröi<br />
groi / grài<br />
gaal / gääl<br />
schwàrz<br />
rot<br />
gri<strong>en</strong><br />
Le temps qu’il fait<br />
‘s Watter / ‘s Wetter<br />
beau temps<br />
chaleur<br />
chaud<br />
ciel<br />
‘s Sche<strong>en</strong>watter / -wetter<br />
‘s Sche<strong>en</strong>awatter<br />
d’ Hitz<br />
heiss<br />
de Himmel<br />
d’r Himmel<br />
7
étoiles<br />
froid<br />
froid (adj.)<br />
lune<br />
mauvais temps<br />
nuages<br />
pluie<br />
soleil<br />
temps sombre,<br />
maussade<br />
v<strong>en</strong>t<br />
d’ Starne / d’ Sterne<br />
d’ Starna<br />
d’ Kälte<br />
d’ Kälta<br />
kàlt, issig<br />
de Mond<br />
d’r Mond<br />
‘s Drackwatter / -wetter<br />
d’ Wolike<br />
d’ Wolika<br />
de Raje / de Räje<br />
d’r Raja / d’r Raga<br />
d’ Sonn<br />
d’ Sunna<br />
düschtes, unluschtiges<br />
Watter / Wetter<br />
müdriges Watter<br />
de Wind<br />
d’r Wind<br />
Le temps qui passe<br />
d’ Zit<br />
8<br />
année<br />
demi-heure<br />
‘s Johr<br />
d’ Hàlbstund<br />
d’une année von Johr ze Johr /<br />
à l’autre<br />
Johr üss Johr i(n)<br />
heure<br />
il est 11h45<br />
d’ Stund<br />
es isch drej viertel<br />
Middàà<br />
as isch drej viertel<br />
Middàg
jour<br />
l’heure<br />
midi<br />
minute<br />
mois<br />
quart d’heure<br />
de Dàà<br />
d’r Dàj / d’r Dàg<br />
d’ Zit<br />
Middàà<br />
Middàj / Middàg<br />
d’ Minüt<br />
de Monet<br />
d’r Monet<br />
d’ Viertelstund<br />
quelle heure well Zit isch ? /<br />
est-il ? wieviel Ühr isch ?<br />
seconde<br />
semaine<br />
trimestre<br />
d’ Sekund<br />
d’ Woch<br />
‘s Vierteljohr<br />
Quel jour sommes nous ?<br />
wàs fer e Dàà hàn m’r hit ?<br />
wàs fer e Dàg ha m’r hit ?<br />
nous sommes…<br />
m’r hàn… / hit isch...<br />
m’r ha…<br />
9
lundi<br />
mardi<br />
mercredi<br />
Mandi / Mondàà<br />
Mandig<br />
Zischdi / Di<strong>en</strong>schdàà<br />
Zischdig<br />
Mittwoch<br />
jeudi Donnerschdi /<br />
Donnerschdàà<br />
Dunn(er)schdig<br />
v<strong>en</strong>dredi<br />
samedi<br />
dimanche<br />
la semaine<br />
Fridi / Fridàà<br />
Fridig<br />
Sàmschdi / Sàmschdàà<br />
Sàmschdig<br />
Sonndi / Sonndàà<br />
Sunndig<br />
d’ Woch<br />
Les mois<br />
janvier<br />
février<br />
mars<br />
avril<br />
mai<br />
juin<br />
juillet<br />
août<br />
septembre<br />
d’ Monet<br />
Janner / Jänner<br />
Hornung / Horni<br />
Hornig<br />
März<br />
Àpril<br />
Àwril<br />
Mai<br />
Jüni<br />
Jüli<br />
Äugscht<br />
Oigscht<br />
Septamber / September<br />
10
octobre<br />
novembre<br />
décembre<br />
Les saisons<br />
Oktower<br />
Novamber / November<br />
Dezamber / Dezember<br />
d’ Johrszite<br />
printemps<br />
été<br />
‘s Friehjohr<br />
de Sommer<br />
d’r Summer<br />
automne ‘s Spotjohr /<br />
de Herbscht<br />
hiver<br />
de Winter<br />
d’r Winter<br />
Dehors<br />
cathédrale<br />
chapelle<br />
château<br />
chemin<br />
croix<br />
église<br />
maison<br />
maisonnette<br />
maisons<br />
panneau<br />
petit village<br />
drüsse<br />
‘s Minschter<br />
d’ Kàpell / d’ Kàpall<br />
‘s Schloss<br />
de Wäj / de Waj<br />
d’r Wag<br />
‘s Kriz<br />
d’ Kirich<br />
‘s Hüss<br />
‘s Hiesel<br />
‘s Hisala<br />
d’ Hieser<br />
‘s Schild<br />
‘s Derfel<br />
‘s Derfla<br />
11
petite route<br />
route<br />
rue<br />
ruelle<br />
tour<br />
village<br />
ville<br />
‘s Stressel<br />
‘s Stressla<br />
d’ Stross<br />
d’ Gàss<br />
‘s Gässel / ‘s Gassel<br />
‘s Gassla<br />
de Turm<br />
d’r Turm<br />
‘s Dorf<br />
d’ Stàdt<br />
En ville<br />
aéroport<br />
avion<br />
bus<br />
in de Stàdt<br />
in d’r Stàdt<br />
de Flugplàtz<br />
d’r Flugplàtz<br />
de Fliejer<br />
d’r Flieger<br />
de Büs / de Autobüs<br />
12
c<strong>en</strong>tre ville<br />
cinéma<br />
école<br />
‘s Stàdtz<strong>en</strong>trum<br />
de Kinnes<br />
d’r Kinnes<br />
d’ Schüel<br />
<strong>en</strong>veloppe d’ Briefscheid /<br />
‘s Briefsäckel /<br />
de Briefùmschlàà<br />
‘s Briefsackel /<br />
de Briefumschlàj<br />
gare d’ Bàhn /<br />
de Bàhnhof / d’ Gare<br />
hôpital<br />
magasin<br />
mairie<br />
‘s Spitàl<br />
‘s G’schäft / ‘s G’schaft<br />
d’r Làda<br />
d’ Mairerie<br />
où est la poste ? wo isch d’ Poscht ?<br />
piétons d’ Füessgänger /<br />
-ganger<br />
poste<br />
station-service<br />
théâtre<br />
d’ Poscht<br />
d’ Tànkstell<br />
‘s Theàter<br />
timbre ‘s Briefkepfel /<br />
de Timb’r<br />
train<br />
tramway<br />
trottoir<br />
de Zug<br />
d’r Zug<br />
de Tràm<br />
d’r Tràmwai<br />
‘s Trottoir<br />
13
voiture ‘s Auto / de Waawe /<br />
de Woeje<br />
d’r Wàja / d’r Wàga<br />
A la campagne uf’m Lànd<br />
14<br />
animaux<br />
‘s Vieh<br />
d’ Tierle<br />
arbre de Baum / de Baam /<br />
de Boem<br />
d’r Boim / d’r Bàim<br />
canard<br />
champs<br />
chat<br />
cheval<br />
chi<strong>en</strong><br />
cigogne<br />
cochon<br />
colline<br />
étang<br />
fleur<br />
fleuve<br />
d’ Ent / d’ Ant<br />
d’ Anta<br />
‘s Feld / ‘s Fald<br />
d’r Acker<br />
d’ Kàtz<br />
‘s Ross / ‘s P(f)erd<br />
‘s Pfard<br />
de Hund<br />
d’r Hund<br />
de Storich<br />
d’r Stor(i)k<br />
d’ Söj / d’ Sau<br />
d’ Soi / d’ Sài<br />
de Buckel<br />
d’r Bùckel<br />
de Weijer<br />
d’r Wäjer<br />
d’ Blüem<br />
de Fluss<br />
d’r Fluss
jardin de Gàrte / ‘s Gärtel /<br />
‘s Gartel<br />
d’r Gàrta / ‘s Gartala<br />
lac<br />
massif<br />
montagneux<br />
montagne<br />
mouton<br />
oiseau<br />
petit cochon<br />
petit ruisseau<br />
potager<br />
poule<br />
pré<br />
ruisseau<br />
terre<br />
vache<br />
verger<br />
de See<br />
d’r See<br />
‘s Gebir(r)i<br />
d’ Barga<br />
de Berri / de Barri<br />
d’r Barg / d’r Hügel<br />
‘s Schof<br />
de Vöjel<br />
d’r Vojel / d’r Vogel<br />
‘s Heitzel / ‘s Hützel<br />
‘s Hützala<br />
‘s Bächel / ‘s Bachel<br />
‘s Bachla<br />
de Gemiesgàrte<br />
d’r Gemiesgàrta<br />
d’ Hüehn<br />
d’ Màtt<br />
d(e) Bàch<br />
de Grund / de Bodde<br />
d’r Grund / d’r Booda<br />
d’ Küh<br />
de Obschtgarte<br />
d’r Obschtgàrta<br />
15
Au bistro, au resto<br />
in de Wirtschàft<br />
in d’r Wirtschàft<br />
16<br />
addition<br />
d’ Rechnung<br />
d’ Rachnung<br />
à la vôtre ! ‘s gilt ! / G’sundheit !<br />
amer-bière de Amerseidel /<br />
de Amer<br />
d’r Amersäidel<br />
baeckeoffe<br />
de Beckeoffe<br />
d’r Beckeoffa<br />
bière ‘s Bier /<br />
‘s Glàs Bier<br />
café<br />
choucroute<br />
de Kàffee<br />
d’r Kàffee<br />
‘s Sürkrüt<br />
combi<strong>en</strong> ça coûte ? wieviel koscht’s ? /<br />
wieviel màcht’s ?<br />
combi<strong>en</strong> wàs bin ich euch<br />
vous dois-je ? schuldig ? /<br />
wàs bin ich ‘ne<br />
schuldig ?
eau<br />
eau-de-vie<br />
‘s Wàsser<br />
de Schnàpps<br />
d’r Schnàpps<br />
escargot d’ Schneck /<br />
d’ Schnack<br />
gâteau<br />
j’ai faim<br />
j’ai soif<br />
knack<br />
lait<br />
légumes<br />
de Küeche<br />
d’r Küeche<br />
ich hàb Hunger<br />
ich hà Hunger<br />
ich hàb Durscht<br />
ich hà Durscht<br />
‘s Wirschtel<br />
‘s Wi<strong>en</strong>erla<br />
d’ Milich<br />
d’ Milch<br />
‘s Gemies<br />
moutarde de S<strong>en</strong>(e)ft /<br />
de San(e)ft<br />
d’r Saneft<br />
pain<br />
pâtes<br />
petits gâteaux<br />
de Noël<br />
poisson<br />
poivre<br />
‘s Brot<br />
d’ Nüdle<br />
d’ Wihnàchtsbredle<br />
d’ Wihnàchtsbredla<br />
de Fisch<br />
d’r Fisch<br />
de Pfeffer / de Pfaffer<br />
d’r Pfaffer<br />
pommes de terre d’ Grumbeere<br />
d’ (H)ardepfel<br />
17
pot au feu<br />
salade<br />
sel<br />
sucre<br />
tarte flambée<br />
‘s Suppefleisch<br />
d’ Fleischsupp<br />
de Sàlàt<br />
d’r Sàlàt<br />
‘s Sàlz<br />
de Zucker<br />
d’r Zucker<br />
de Flàmmeküeche<br />
d’r Flàmmeküeche<br />
verre / de Seidel / de Stàmm /<br />
chope de bière de Schoppe<br />
d’r Humpa<br />
viande<br />
vin<br />
vin blanc<br />
vin rouge<br />
‘s Fleisch<br />
de Win<br />
d’r Wi<br />
de Wisswin<br />
d’r Wisswi<br />
de Rotwin<br />
d’r Rotwi<br />
Les jours fériés <strong>en</strong> Alsace<br />
d’ Fiirdäj / d’ Fiirdaj<br />
d’ Fiirdig<br />
V<strong>en</strong>dredi Saint<br />
Pâques<br />
Le 1 er mai<br />
de Kàrfridàà / Kàrfridi<br />
d’r Kàrfridig<br />
d’ Oschtere<br />
de erscht Mai<br />
d’r erscht Mai<br />
18
Le 8 mai<br />
Asc<strong>en</strong>sion<br />
Le 14 juillet<br />
Assomption<br />
Toussaint<br />
Noël<br />
de àcht Mai<br />
d’r àcht Mai<br />
d’ Chrischthimmelfàhrt<br />
de vierzehnt Jüli<br />
d’r vierzehnt Jüli<br />
d’ Màriàhimmelfàhrt<br />
d’ Àllerheiliche<br />
d’ Àllerheilige<br />
d’ Wihnàchte<br />
d’ Wihnàchta<br />
Saint-Eti<strong>en</strong>ne de Steffesdàà /<br />
de Stàffesdàà<br />
d’r Staffesdàg<br />
Divers<br />
bas<br />
grand<br />
haut<br />
jeune<br />
neuf<br />
petit<br />
vieux<br />
verschied<strong>en</strong>es<br />
nieder / nidder<br />
grooss<br />
hoch<br />
jung<br />
neu / nej<br />
klein / klaan<br />
klei<br />
àlt<br />
19
Texte et traduction élaborés par :<br />
Paul-André BEFORT<br />
Léon DAUL<br />
39283 - ©Shutterstock.com<br />
Office pour la Langue<br />
et la Culture d’Alsace<br />
Elsassisches Sprochàmt<br />
www.olcalsace.org<br />
11a rue Edouard Teutsch - 67000 Strasbourg<br />
Tél : 03 88 14 31 20 - courriel : info@olcalsace.org