Bibliothèque / Bibliotheek - Centre for Historical Research and ...

dus best ontleed en gedeconstrueerd als
constructies van personen of instanties die
gemachtigd zijn het verleden te interpreteren.
Recente nationale geschiedenissen
tonen die trend duidelijk aan. Steeds meer
gaat het om identiteiten als inventies.
Nationale identiteiten zijn niet verankerd
in het verleden, maar het produkt van
betekenissen die vanuit de eigen tijd
aan het verleden worden toegediend. De
postmoderne deconstructie is al te vaak
ervaren als destructie, als de moord op de
geschiedenis, betreurt Marc Reynebeau.
Dit “belette het uitzicht op de positieve
bijdrage van het postmodernisme –
of toch zeker van het oorspronkelijke
(post)struc turalisme”. Met het besef
van relativiteit kan de legitimiteit van
de geschied schrijving tot thema worden
gemaakt. Dat daarbij de fundamenten van
het naïeve realisme worden aangetast, kan
Reynebeau slechts sterken in zijn motto :
“geschiedenis zal problematiserend zijn,
of ze zal niet zijn”.
In de geschiedtheorie heeft een autoriteit
als FrankAnkersmit erop gewezen hoezeer
het postmodernisme kan worden beschouwd
als een consequent doordenken
van de beginselen van het historisme, dat
sinds de negentiende eeuw de basis vormt
voor de geschiedschrijving als wetenschappelijke
discipline 2 . Het nuchtere historisme
was immers een reactie tegen de
ambitieuze en speculatieve geschiedfilosofische
schema’s a la Hegel, die verleden en
heden in een groots teleologisch metaverhaal
met elkaar wilden verbinden. De
postmoderne fragmentatie van het ver­
Bibliotheek / Bibliothèque
2 Zoals hij dat bijvoorbeeld uiteenzet in hoofdstuk 7 “Historism and Postmodernism” in F.r. anKersmit,
History and Tropology, University of California Press, Berkeley, 1994, p. 182­188.
224
leden, de breuk tussen heden en verleden,
de onbereikbaarheid van de historische
realiteit kwam al tot uitdrukking in de
drang het verleden te willen beschrijven
wie es gewesen. Het postmodernisme
heeft die lijn alleen maar doorgetrokken
door te stellen dat het verleden zijn aantrekkingskracht
slechts te danken heeft
aan de betekenissen die er in de geschiedschrijving,
en in het begrip ‘geschiedenis’
tout court, vanuit het heden aan worden
toegediend. Velen schrikken echter terug
voor zulke redeneringen. Niettegenstaande
de terughoudendheid tegenover theoretisering
en problematisering van de relatie
met het verleden, blijft het voor menig
historicus bon ton om het postmodernisme
als intellectuele zotternij voor te
stellen. Ondanks zijn kritische houding,
lijkt ook Marc Reynebeau niet altijd aan
deze neiging te kunnen weerstaan. Daarbij
gaat het steeds om het beschermen en
herstellen van het waarheidsconcept
tegenover de postmoderne zondvloed.
Alhoewel het postmodernisme er volgens
Marc Reynebeau uitdagende vragen over
stelt, blijft de waarheidsvraag toch steeds
het precaire niveau, de eigenlijke inzet
van de discussie over de kennis van de
his torische realiteit. Er bestaan dan ook
“zeer harde kernen van waarheid en onloochenbare
feiten”, die aan interpretatie
en waardeoordelen ontsnappen. “Geschiedenis
gaat in de eerste plaats over kennis,
niet over moraal”, is een uitspraak waarmee
Reynebeau van dezelfde krampachtigheid
getuigt die hij elders in het boek
zozeer bekritiseert. Het is dan ook niet