Bibliothèque / Bibliotheek - Centre for Historical Research and ...

Bibliotheek / Bibliothèque
voor xenofobe of racistische boodschappen
van populistische partijen.
Dit utilitarisme werkt uiteindelijk als
zelfvernietigend principe. In sommige
studierichtingen zijn de uren geschiedenis
de laatste decennia dan ook verdrongen
door het vak maatschappelijke vorming.
Veeleer dan het opdringen van de morele
lessen uit de geschiedenis, pleit Reynebeau
ervoor om de nieuwsgierigheid te wekken
voor het verleden als vreemde, vergane
werkelijkheid, als foreign country, waarbij
men zich bewust wordt van de veranderlijkheid
van waarden en waarbij de zin
voor relativiteit wordt aangescherpt.
De manier waarop de overheid de geschiedenis
inzet voor doelen die buiten
die geschiedenis zelf liggen, wordt in het
derde luik geanalyseerd aan de hand van
enkele grote thema’s uit de contemporaine
Bel gische geschiedenis. Over thema’s als de
geschiedenis van de Belgische natie of de
Vlaamse identiteit, liet Marc Reynebeau
in vorige boeken trouwens al zijn kritische
stem horen. Hier toont hij op een vlijmscherpe
manier aan hoezeer de overheid
de agenda van de geschiedenispraktijk en
het historische onderzoek heeft beïnvloed.
Het zijn machtsmechanismen die tot op
vandaag bepalend zijn voor de historische
beeldvorming, gaande van de legitimering
van de nieuwe Belgische staat medio
negentiende eeuw, tot in 2005, toen de
Belgische identiteit tijdens de 175 jaar
België en 25 jaar federalisme vieringen
werd heruitgevonden in enkele groots
opgezette tentoonstellingen.
De rol van de overheid in het sturen van
het historisch bewustzijn, wordt nog
prangender wanneer de Congolese erfenis
221
aan bod komt. Marc Reynebeau beschrijft
hoe de minister ingreep om te verhinderen
dat het grote publiek via een TV­documentaire
zou worden geconfronteerd met
de moordzuchtige koloniale politiek van
Leopold II. Reynebeau stelt ook vragen
bij het morele gehalte van het koninklijk
fortuin, zoals dat sinds Leopold II is opgebouwd.
Hij berekent wat de op massamoord
gebaseerde rubberexploitatie in
Leopolds kolonie heeft opgebracht, en
hoe die miljoenen later in de Koninklijke
Schenking zijn gevloeid.
In het hoofdstuk over het onverwerkte
verleden van Vlaanderen bestrijdt Marc
Reynebeau de wijdverspreide visie dat het
Vlaams­nationalisme in de jaren dertig
zou zijn ontspoord onder de externe invloed
van het fascisme. Reynebeau’s kritiek
op het Vlaams­nationalisme is genoegzaam
bekend : sinds de negentiende eeuw
heeft het de beweging ontbroken aan een
sociaal­emancipatorische en democratische
dimensie. Ook het door velen geïdealiseerde
flamingantisme van na de
Eerste Wereldoorlog, stond voor elitaire en
authoritaire machtsuitoefening en was allerminst
democratisch. Reynebeau vraagt
zich af waarom het politieke engagement
van de linkse en rechtse stroming binnen
het Vlaams­nationalisme zich tijdens
de jaren dertig in geheel tegengestelde
kam pen ontwikkelden. Hoe kon de ene
com munist worden en de andere in
de colla boratie gaan ? Dit roept voor
Reynebeau dan ook het discussiethema
op van de voorwaarden en risico’s van
idealisme en utopisme in de politiek...,
alsof die discus sie nog niet is gevoerd.
Het is verwonderlijk dat een autoriteit
ter zake als Reynebeau de verwantschap
tussen communisme en faschisme hierbij