Bibliothèque / Bibliotheek - Centre for Historical Research and ...

verhou ding tussen esthetiek, ethiek en
poli tiek. Die stelling wordt geïllustreerd
aan de hand van Van Ostaijen, maar
tegelijk ook schetsmatig betrokken op
de manier waarop in de loop van de
twintigste eeuw met zijn naam en zijn
ideeën is om gesprongen.
Dieter Vandenbroucke ten slotte laat in
zijn bijdrage zien hoe Victor J. Brunclair,
een vriend van Paul Van Ostaijen, in de
jaren dertig een vergelijkbare aarzeling
kent in zijn denken. Aan de ene kant
richt hij zich, in tal van bijdragen aan
uiteenlopende bladen, tegen elke vorm
van totalitarisme. Zijn uitvallen tegen het
nazi­regime zou den hem tijdens de oorlog
trouwens duur te staan komen. Aan de
andere kant streeft Brunclair echter naar
een min of meer ‘autonomistische’ visie op
kunst en lite ratuur en verzet hij zich tegen
vormen van tendensliteratuur.
De boeiendste en meest vernieuwende
bijdragen in dit boek zijn echter de teksten
die focussen op een algemener facet van
het culturele leven. Zo levert Jan Stuyck
boeiend speurwerk naar de kleine Vlaamsnationalistische
uitgeverij Regenboog, die
onder meer proza van Filip De Pillecyn
en Victor Brunclair zou publiceren. Hij
laat zien hoe Karel Rigouts, de drijvende
kracht achter de uitgeverij, strategisch
probeert om zoveel mogelijk ‘progressieve’
Vlamin gen in zijn fonds te verenigen,
maar tegelijk ook teksten uitgeeft van
August Borms die symbool staat voor
een meer behoudende tendens binnen
de Vlaamse beweging. Opnieuw is de
spanning tussen activisme en passivisme,
tussen links en rechts veel complexer dan
de meeste geschiedenissen van de periode
ons voorhouden.
Bibliotheek / Bibliothèque
250
Dat is ook de centrale stelling van de slotbijdrage,
waarin Geert Buelens en Matthijs
de Ridder aantonen hoe in werkelijkheid
een veel ingewikkelder terminologie werd
gehanteerd dan de tegenstellingen die vandaag
worden gebruikt om de eerste helft
van de twintigste eeuw levensbeschouwelijk
en politiek te duiden. In hun bijdrage
laten zij een hele scala aan termen (tot
scheld woorden als ‘zaktivisten’ en ‘arrivisten’
toe) de revue passeren. Die soms nogal
sum miere en anekdotisch­opsommende
ana lyse mondt uit in een voorstel om de
term ‘activisme’ ruimer te definiëren dan
een politiek engagement dat de Vlaamse
zaak met steun van de Duitse bezetter
trachtte te beslechten. Die minder strak
historisch bepaalde visie zal begrijpelijkerwijze
toch wel op verzet stoten, te meer
daar door een aantal eminente historici de
inperking van de term ‘activisme’ herhaaldelijk
is bepleit en feitelijk ingang heeft
verworven. Toch is de inzet van de bijdrage
van Buelens en De Ridder belangwekkend.
In hun citaten galerij laten zij zien hoe
van een vaste conceptualisering, die aan
een term als ‘activisme’ een eenduidige,
geijkte bete kenis zou toekennen, tijdens
het inter bellum in feite nog geen sprake
is. In die zin is het jammer dat zij bij hun
analyse geen gebruik hebben gemaakt van
metho den die in de taalkunde gehanteerd
worden om een dergelijke intensieve
betekenis analyse door te voeren.
Samengevat : de bundel De Trust der
Vader landsliefde bevat een aantal boeiende
bijdragen, die toch wel een nieuw licht
werpen op de Vlaamse literatuur tijdens
het interbellum. Los van de vele nieuwe
biografische en historische gegevens
roepen ze de vraag op naar de precaire
relatie tussen literatuur als drager van